© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 29 Ιουλίου 2012

Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΥΡΕΝΤΖΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΕΙ ΡΑΧΜΑΝΙΝΟΦ και ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ / ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ στο ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ


ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ 

Η προτελευταία, εξαιρετική, συναυλία  πριν κλείσει  τις πύλες του το Φεστιβάλ Αθηνών δόθηκε στις 10 Ιουλίου στην αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης υπό την διεύθυνση του αρχιμουσικού Θεόδωρου Κουρεντζή με το μουσικό σύνολο MusicAeterna, το δημιούργημά του.

Στο πρώτο μέρος ακούσαμε το δημοφιλέστατο Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα  του Σεργκέι Ραχμάνινοφ   με σολίστ τον εκπληκτικό ρώσο πιανίστα Αλεξάντερ Μέλνικοφ ο οποίος μας μύησε στις μελαγχολικές, ρομαντικές αποχρώσεις του κοντσέρτου. Ο Σεργκέι Ραχμάνινοφ [1873-1943], συνθέτης, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας, για τις  ανυπέρβλητες τεχνικές του δυνατότητες, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες του πιάνου  του 20ου αιώνα. Ανάμεσα  στα έργα που συνέθεσε, είναι τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα, τρεις συμφωνίες, δύο σονάτες για πιάνο και τρεις όπερες.

Το δεύτερο κοντσέρτο του, ένα από τα αριστουργήματα της πιανιστικής τέχνης, ο Ραχμάνινοφ το έγραψε σε μια εποχή όπου ήταν ευάλωτος συναισθηματικά και το αφιέρωσε στο γιατρό του Νικολάι Νταλ, ο οποίος, όχι μόνο τον βοήθησε να ανακτήσει την αυτοπεποίθησή του, αλλά και τον ώθησε στη σύνθεση. Η πρώτη παρουσίαση του έργου έγινε στη Μόσχα στις 27 Οκτωβρίου του 1901.

Συνθέτης του ύστερου ρομαντισμού, ο Ραχμάνινοφ αφήνει διάφανη την εκλεκτική του συγγένεια  με τον Τσαϊκόφσκι,  καθώς και τις λεπτές επιδράσεις του από τον Λιστ και τον Σοπέν. Όταν άρχισε να γράφει το έργο του, λέει ο ίδιος ο συνθέτης, νέες ιδέες ήρθαν  να τον κατακλύσου, ιδέες που δεν τις χρειαζόταν για το κοντσέρτο του. Ο πιανίστας Αλεξάντερ Μέλνικοφ, ευαίσθητος, με ήχους εξαίσιους, άψογα δομημένους, ανέδειξε τη δραματικότητα της σύνθεσης και  έδωσε την αίσθηση της φρεσκάδας ενός έργου που δεν παλιώνει ποτέ και διαρκώς ανανεώνεται ανάλογα με το ποιος αγγίζει τα πλήκτρα του πιάνου και ποιος στέκεται στο πόντιουμ κρατώντας στα γυμνά του χέρια τη«νοητή»μπαγκέτα  και την ορχήστρα του. Τον «σπινθήρα» της μαγείας του υπεραισθητού εσώτερου κόσμου ανέσυρε ο Μαέστρος με υπέρλαμπρα χρώματα για να αποκαλύψει τα «αινίγματα τα Θεία» και μέσα από το κυρίαρχο ποιητικό στοιχείο, έντονο στο έργο του συνθέτη, ανέδειξε αβίαστα τη μελωδικότητα και το λυρισμό του. Η ποίηση, ήταν πηγή έμπνευσης για τη μουσική του Ρώσου συνθέτη και θεωρούσε ότι δύο αυτές τέχνες  είναι τόσο κοντά σαν  δίδυμες αδελφές. Με τις λυρικές, ποιητικές εξάρσεις του ο συνθέτης καθαγιάζει το μουσικό λόγο και τον αποθέτει στην ψυχή του ακροατή. Το αυτό έπραξαν ευλαβικά Μαέστρος, Σολίστ και Ορχήστρα, επαληθεύοντας την πεποίθηση του Σεργκέι Ραχμάνινοφv  ότι η έμπνευση πρέπει να πηγάζει εκ των έσω.
           
Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας οι μουσικοί ερμήνευσαν όρθιοι την Πέμπτη Συμφωνία, έργο 47 του Ντμίτρι Σοστακόβιτς  και ορισμένοι παραξενεύτηκαν. Πιστεύουμε  ότι ο Μαέστρος ήθελε με αυτό τον τρόπο να τιμήσει τους Μουσικούς του και να υπενθυμίσει στους ακροατές του ότι η ορχήστρα του αποτελείται μόνον από σολίστ!

Η Πέμπτη Συμφωνία γράφτηκε το 1937 και η πρεμιέρα της δόθηκε την ίδια χρονιά στο μαρτυρικό Λένινγκραντ, σ’ έναν ασφυκτικό κλοιό τρομοκρατίας. Μέσα από την πυκνή σύνθεσή του, ο Σοστακόβιτς, μιλά για πράγματα που ζει ο ίδιος και ολόκληρος ο λαός της Ρωσίας. Με λεπτή μελωδική αφήγηση και με έντονο δραματικό μουσικό λόγο, απευθύνεται στο ακροατήριό του που γνωρίζει και σιωπά. «Με τη σιωπή σου δίνεις δίκιο στα λόγια των κατηγόρων σου». Το προτρέπει να αποτινάξει το φόβο που πλανάται πάνω από την πόλη. Ο πόλεμος έφερε μεγάλη δυστυχία αλλά άφησε τους ανθρώπους να κλάψουν για πρώτη φορά φανερά και όχι στα κρυφά. Πόσο δύσκολα πρέπει να ήταν τα πράγματα πριν για να νιώσει κανείς ότι ο πόλεμος απελευθέρωσε το δάκρυ και κίνησε ξανά την πνευματική ζωή που είχε λιμνάσει! Δέσμιος της τραγικής αυτής κατάστασης ο μεγάλος Ρώσος συνθέτης καταθέτει την πολύτιμη «Μαρτυρία» του στη συμφωνία του, με τον κίνδυνο της κατάδοσης να τον στοιχειώνει και με το φόβο μήπως εξαγριωθεί ο Δικτάτορας  με τους ύμνους που του πλέκουν και τον εξαφανίσει από προσώπου γης αφού αυτός έπρεπε να είναι ο ένας, ο μοναδικός «αστήρ» που λάμπει στο ρωσικό στερέωμα!   


Και καθώς οι μνήμες από τον Μάλερ ηχούσαν ευεργετικές, αναρωτηθήκαμε, πόσες φορές άραγε θρήνησε και ο ίδιος ο συνθέτης, στα κρυφά, μαζί με την λαμπερή  ποιήτρια Άννα  Αχμάτοβα [1898-1966] τον ποιητή του Μπάμπι Γιαρ, Γεβγκένι  Γιεφτουσένκο και τη θρυλική  πιανίστα Μαρία Γιουντίνα[1899-1970]… Κυρίως όμως, ο Σοστακόβιτς, καυτηριάζει στην 5η Συμφωνία του όσους δεν «καταλαβαίνουν» όλα όσα συμβαίνουν γύρω τους. Κατάλαβαν βέβαια   καλά την Πέμπτη Συμφωνία του και  την καταχειροκρότησαν όρθιοι επί μισή ώρα σε ένα ξέσπασμα λύτρωσης που επέτειναν το ελεγειακό πνεύμα και η λυρικότητα της γραφής, της αριστουργηματικής αυτής σύνθεσης, μαζί με τον ανασασμό ελπίδας και αγαλλίασης που  φέρουν στο τέλος τα χάλκινα πνευστά και τα κρουστά. Με τον ίδιο ενθουσιασμό  χειροκροτήσαμε κι εμείς το νεαρό  μαέστρο  μας Θεόδωρο Κουρεντζή, που διαπρέπει στα ξένα και μας κάνει υπερήφανους, συνεπαρμένοι από  την επιβλητική, θριαμβική του ερμηνεία και  μαζί   του, χειροκροτήσαμε  τους  καταπληκτικούς σολίστ  της δικής του MUSICAETERNA.  

Παρασκευή 27 Ιουλίου 2012

Anastasios Maràs: IL GIORNO / Αναστάσιος Μαράς: Η ΜΕΡΑ (ποίηση ιταλικά - ελληνικά)


Il giorno


Un altro giorno arriva
dopo un’ altra notte nella mia vita.
Un giorno con sole
che dà luce nel cuore.

Il giorno di un uomo buono
è per lui un vero dono.
Un dono semplice ma prezioso
com’è la vita che lo fa orgoglioso.

Il giorno vero sempre arriva
dal fondo della beata vita.
Un giorno di un essere che respira,
di un cristiano senza ira.

Il giorno potrebbe essere un fatto pericoloso
e per la scienza un argomento misterioso.
Però lo stesso giorno è per il credente miracoloso
e per gli altri forse un periodo doloroso.

Primavera 2012

Η μέρα


Μια άλλη μέρα έρχεται
μετά από μιαν άλλη νύχτα της ζωής μου.
Μια μέρα με ήλιο
που δίνει φως στο βάθος της ψυχής μου.

Η μέρα για έναν άνθρωπο καλό
είναι γι’ αυτόν ένα δώρο πραγματικό.
Ένα δώρο πολύτιμο κι απλό
που στη ζωή τον κάνει υπερήφανα φανατικό.

Η πραγματική μέρα πάντα πηγάζει και ρέει
από το βάθος μιας ζωής μακαρίας.
Μια ημέρα για ένα ον που αναπνέει,
για έναν χριστιανό που στερείται κακίας.

Η μέρα μπορεί να είναι ένα γεγονός επικίνδυνο
και για την επιστήμη ένα αντικείμενο μυστήριο.
Αλλά η ίδια μέρα είναι για τον πιστό θαυμασία
μα για τους άλλους μια περίοδος απαισία.
Άνοιξη 2012

Τρίτη 24 Ιουλίου 2012

Όταν η Γκιόστρα της Ζακύνθου γίνεται διεθνής πρεσβευτής μας

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Η Γκιόστρα της Ζακύνθου έχει πια κερδίσει με το σπαθί της τη θέση που της αξίζει στο πολιτιστικό και όχι μόνο γίγνεσθαι του νησιού μας. Τελευταία μάλιστα, μετά την αυτονόμησή της και την μεταφορά της στο εορταστικό και τουριστικά υπολογίσιμο τετραήμερο του Αγίου Πνεύματος, απέκτησε και την απαραίτητη ανεξαρτησία της και απέδειξε πως, όχι μόνο μπορεί να επιβιώσει μόνη της, αλλά και να παρουσιάσει το δικό της ξεχωριστό πρόσωπο, δίχως αταίριαστες συγγένειες και να γίνει θεσμός και πόλος έλξης καλλιεργημένων επισκεπτών, με απαιτήσεις και παιδεία, αξιοποιώντας την παράδοση και συνεχίζοντας την ιστορία του τόπου μας.
Από νωρίς, όπως όλοι γνωρίζετε, πήρε και διεθνή χαρακτήρα, καλώντας να πάρουν μέρος στις εκδηλώσεις της και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν και αυτές παράδοση σε ιππικούς αγώνες, τους οποίους αναβιώνουν ή, αξιοποιώντας το παρελθόν τους, διοργανώνουν μεσαιωνικά δρώμενα.
Από φέτος, δε, η Γκιόστρα της Ζακύνθου έχει πια και πανεπτανησιακή μορφή, μια και σ’ αυτήν πήραν μέρος και αντιπροσωπείες από τα άλλα Ιόνια νησιά.
Μέχρι τώρα η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία “Giostra di Zante”, η οποία όλο το χρόνο εργάζεται μεθοδικά για την άρτια παρουσίαση της ιπποτικής αναμέτρησης και των παράλληλων εκδηλώσεων, έχει λάβει μέρος στην Ευρωπαϊκή Γκιόστρα της ιταλικής πόλης Sulmona, με την οποία, χάρη των δικών της ενεργειών, έχει αδελφοποιηθεί και μάλιστα σε στέρεες και σωστές βάσεις, ο Δήμος μας.
Κάθε χρόνο αντιπροσωπεία του σωματείου λαβαίνει μέρος στις γιορτές της ιστορικής αυτής πόλης, της πατρίδας του Οβίδιου, στην οποία συμμετέχουν συνολικά εφτά ευρωπαϊκές χώρες και διαφημίζει το νησί μας σε κόσμο πολύ, που έχει έρθει εκεί για να παρακολουθήσει την μεγάλη διοργάνωση.
Είναι αλήθεια συγκινητική η στιγμή, που η αντιπροσωπεία του νησιού μας μπαίνει στον τόπο του αγωνίσματος και σ’ όλες τις γλώσσες ακούγεται για τον «πλωτό παράδεισο», το «Φιόρο του Λεβάντε» και την «μητρική γη» του Φώσκολου. Αυτό αποτελεί την πιο καλή και ελπιδοφόρα διαφήμιση και ισοφαρίζει όλες τις κακοδαιμονίες που μας δυσφημίζουν.
Φέτος η Γκιόστρα της Ζακύνθου ανοίγει ακόμα περισσότερο τα φτερά της. Εκτός από την παραπάνω διεθνή εμφάνισή της, θα λάβει μέρος και στις μεσαιωνικές γιορτές, που γίνονται κάθε χρόνο, την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου στο αυτόνομο κρατίδιο του San Marino.
Σκοπός τής εκεί επίσκεψης δεν είναι μόνο ο συνεορτασμός και η παρουσία της Ζακύνθου στον τριήμερο εορτασμό, αλλά και η σύσφιξη των σχέσεων των δύο τόπων και η συζήτηση της αδελφοποίησης και της ανταλλαγής πολιτισμών, όπως έγινε και με τους δήμους Ζακύνθου και Sulmona.
Αξίζει να σημειωθεί πως φέτος στην Ευρωπαϊκή Γκιόστρα της Sulmona έχει επιλεγεί από το σωματείο για να παρουσιασθεί ένα πολύ χαρακτηριστικό για τον τόπο μας θέμα. Είναι η εκλογή και η ενθρόνιση του Πρωτοπαπά Ζακύνθου, μια πολλή χαρακτηριστική σκηνή της ιστορίας μας. Το όλο θέμα παρουσιάζει την ανεξιθρησκία του νησιού, την συγκατοίκηση και την συμβίωση των δύο χριστιανικών δογμάτων, αλλά και την συμπόρευση με τους Εβραίους.
Κάτω από τον βελούδινο «ουρανό» ο εκλεγμένος από το Μεγάλο Συμβούλιο στην αρχή και μετά από τον τοπικό κλήρο αρχηγός της τοπικής εκκλησίας, με την τετράχρονη ισχύ, ραινόμενος με λουλούδια, γλυκίσματα και ζαχαρόκουκα, θα μεταφερθεί στον τόπο της ενθρόνισής του, τον Άγιο Νικόλαο των Ξένων, για την ιστορία, όπου και η εκκλησία όπου εφημερεύει και θα λάβει τα δικαιώματα της θρησκευτικής του διοίκησης. Θα φορεί την χαρακτηριστική του στολή, όπως διασώζεται από τον Χρίστο Ρουσέα στο σχετικό του έργο της συλλογής Κολυβά του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων και στο άλλο χέρι του από αυτό της πατερίτσας, θα κρατά το σκιάδιό του.
Λέγεται από πολλούς πως η τότε Διοίκηση δεν του επέτρεπε να ακουμπά την ράβδο του στη γη, όπου μόνο αυτή είχε εξουσία, για να δείχνει έτσι τον διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας. Δεν ξέρουμε αν αυτή είναι η σωστή εξήγηση. Στην αναπαράσταση θα τηρηθεί όμως, όχι μόνο για ιστορικούς λόγους, αλλά και σαν πρόταση, για κάτι που χρόνια ακούμε και δεν γίνεται.
Η Γκιόστρα της Ζακύνθου θα διαφημίσει και πάλι το νησί μας, αυτό που το θέλουμε του πολιτισμού στους πανηγυρικούς της κενότητας, σε δύο άλλα κράτη. Στιγμές σημαντικές θα αναβιώσουν και θα υπογραμμισθεί και πάλι η πολύμορφη ιστορία μας, αυτή που δημιούργησε ποιητές, ζωγράφους μουσικούς, θεατρικούς συγγραφείς και γενικά καλλιεργημένους, άρα ελεύθερους, πολίτες.
Είναι μια ακόμα ευκαιρία, που δεν πρέπει να πάει χαμένη, αλλά αντίθετα χρειάζεται να στηριχθεί και να αξιοποιηθεί.
Στο χέρι μας είναι να αλλάξουμε την τύχη μας. Η Γκιόστρα βοηθάει πολύ γι’ αυτό.
Ας την αγκαλιάσουμε όλοι και ας την βοηθήσουμε να σταθεί και να προοδεύσει.
Νεώτερα μετά την επιστροφή.

Τρίτη 17 Ιουλίου 2012

Οι δύο Μαρίες και ο θρύλος των Μαριών

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ


Ένας πανάρχαιος, τοπικός θρύλος, ο οποίος βέβαια στερείται από κάθε ιστορική στήριξη, θέλει την μαθήτρια του Ιησού, την πολυσυζητημένη και συχνά παρεξηγημένη Μαρία τη Μαγδαληνή, να είναι αυτή, που πρώτη κήρυξε στη Ζάκυνθο τον Χριστιανισμό.

Ο μύθος λέει πως, πηγαίνοντας αυτή που ψηλάφησε τον αναστημένο Κύριο στη Ρώμη, με συνοδό της την άλλη Μαρία, αυτήν του Κλωπά, για να καταγγείλει την άδικη σταύρωση του Χριστού από τον Πόντιο Πιλάτο, ναυάγησε έξω από το νησί μας και ανέβηκε στη στεριά για να σωθεί. Έτσι μετέφερε στους κατοίκους του τόπου τη νέα θρησκεία.

Το ναυάγιο έγινε έξω από την Βρώμη, το επίνειο του χωριού Μαριές και σ’ ένα βράχο του οι κάτοικοι της περιοχής δείχνουν με ευλάβεια και υπερηφάνεια, μέχρι και τις μέρες μας, το αποτύπωμα πάνω στο βράχο από το πρώτο πάτημα της Ισαποστόλου στο νησί. Υπάρχει μάλιστα και η άποψη πως το χωριό Μαριές πήρε το όνομά του από εκείνο των δύο συνώνυμων ιερών γυναικών και ότι παλιότερα ονομαζόταν «Μαρίες», πριν ο τόνος του κατεβεί στη λήγουσα και πάρει την σημερινή του μορφή.

Με την τελευταία άποψη συμφωνεί και ο χαλκέντερος Λεωνίδας Χ. Ζώης, ο οποίος σε μια σημείωσή του, την οποία άφησε στα κατάλοιπά του και δημοσίευσε ο συνεχιστής του έργου του, Ντίνος Κονόμος, στο βιβλίο του «Εκκλησίες και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο», σημειώνει σχετικά: «Μαρίαις. Ούτω γράφει, και ορθώς τονίζει τας λέξεις του, ο συμβολαιογράφος ιερεύς Φίλ. Λίταρχος, τω 1551, το χωρίον τούτο. σ. 72».

Βέβαια αυτό δεν αποτελεί ιστορική απόδειξη, αλλά μάλλον καλλιεργεί την επιθυμία των εντοπίων, μια και όσοι γνωρίζουν από τις γραφές των ντόπιων νοδάρων και ιδιαίτερα των παλιότερων, ξέρουν καλά πως μόνο στην ορθογραφία τους και την γνώση των ελληνικών τους δεν μπορείς να δώσεις βάση.

Σημασία πάντως έχει πως η ιστορία αυτή, αληθινή ή ψεύτικη, έχει επικρατήσει στο νησί και ιδιαίτερα στην ορεινή του ζώνη και πως αυτό πιστεύεται από τους περισσότερους Ζακυνθινούς.

Στο όνομα της φημισμένης γυναίκας από τα Μάγδαλα είναι αφιερωμένη και η κεντρική εκκλησία του χωριού, η οποία πανηγυρίζει ετήσια την μνήμη της, στις 22 Ιουλίου, με ακολουθίες, λαμπρές τελετές, λιτανεία και μεγάλο λαϊκό πανηγύρι.

Χαρακτηριστικό αυτής της τοπικής γιορτής η εθιμική φιλοξενία όλων των ξένων πανηγυριστών, σε ανάμνηση, όπως οι ντόπιοι θέλουν, της ανάλογης που έγινε από τους προγόνους τους στις δύο ευαγγελίστριες για το νησί γυναίκες.

Η εφέστια εικόνα του ναού, η οποία βρίσκεται τοποθετημένη σε καλλιτεχνική, ξυλόγλυπτη και επιχρυσωμένη καθέδρα, σύμφωνα με την τοπική συνήθεια και είναι περίτεχνα ασημοντυμένη, παριστάνει, στην επτανησιακή του εκδοχή, το γνωστό «Μη μου Άπτου». Έτσι δεν μπορεί να επιβεβαιώσει το θρυλούμενο γεγονός. 

Αυτό το απεικονίζει μια άλλη, πολύ νεότερη, η οποία βρίσκεται στο πίσω μέρος της καθέδρας. Είναι έργο του ακούραστου και πολυτάλαντου Χρήστου Ρουσέα και απεικονίζει τις δύο Μαρίες, την Μαγδαληνή και του Κλωπά, την ώρα που αποβιβάζονται στη Ζάκυνθο. Είναι ολόσωμες, σε πρώτο πλάνο και πίσω τους υπάρχει ένα φανταστικό τοπίο της περιοχής.

Από τα έργα της εκκλησίας πρέπει να ξεχωρίσουμε κάποια σημαντικά του ιερέως Πέτρου Βόσσου, όπως αυτό το οποίο παριστάνει τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο στην θύρα της Ωραίας Πύλης και έχει την υπογραφή: «1804. / χειρ πέτρου ιερέος βόσσου», καθώς και μιαν άλλη, που βρίσκεται στο στηθαίο του γυναικωνίτη και παρουσιάζει την λιτανεία της εικόνας στο χωριό [βλ. ανωτέρω την 1η φωτό].

Ο πίνακας αυτός είναι ελαιογραφία άγνωστου ζωγράφου, χρονολογημένος από τον Ντίνο Κονόμο στις αρχές του 19ου αιώνα. Εκτός από την καλλιτεχνική του αξία έχει και μεγάλη ιστορική και λαογραφική, μια και όλα τα πρόσωπα που εικονίζει είναι πραγματικά και φορούν τις κλασσικές ενδυμασίες της περιοχής.

Η πομπή της λιτανείας, που διασώζει, έχει φόρα προς τα αριστερά. Προηγείται ένας κάτοικος του χωριού, που κρατά μια σημαία λευκή, με κόκκινο μεγάλο, σε όλη την οθόνη, σταυρό. Ακολουθεί το καπίτουλο του ναού, ανάμεσα σε δύο τόρτσες. Δεξιά και αριστερά του υπάρχουν δύο σκολιαρούδια με αναμμένες λαμπάδες. Έπονται έξι ιερείς με μονόχρωμα, απλά φελόνια και η καθέδρα με την εικόνα της Αγίας, βασταζόμενη στους ώμους τεσσάρων χωρικών. Είναι η ίδια που ως σήμερα υπάρχει στην εκκλησία. Ακολουθούν οι άνδρες και στο τέλος εικονίζονται και μερικές γυναίκες. Μερικοί έχουν κοντά τους και τουφέκια, υπενθυμίζοντας το έθιμο των πυροβολισμών στα ζακυνθινά πανηγύρια και τις λιτανείες. Στην άκρη διακρίνεται μέρος του καμπαναριού και σαν φόντο υπάρχει τμήμα του χωριού, με την ιδιάζουσα αρχιτεκτονική των σπιτιών της ορεινής ζώνης. Χαρακτηριστικό είναι ένα ζευγάρι, το οποίο βρίσκεται στην δεξιά άκρη του έργου και έχοντας πισώπλατα τους θεατές, κοιτάζει την λιτανεία. Είναι πιθανόν να πρόκειται για τους δωρητές του πίνακα.

Τελευταία οι φιλότιμοι κάτοικοι του χωριού, που αγαπούν και τονίζουν την ιστορία και την παράδοσή τους, έχτισαν και δεύτερη εκκλησία, αφιερωμένη στην Μαρία του Κλωπά, τιμώντας έτσι και την δεύτερη φωτίστριά τους.

Την επόμενη Κυριακή γιορτάζουν και πάλι οι Μαριές και κάνουν το πανηγύρι τους. Ας πάμε μέχρι εκεί, αναζητώντας την γνησιότητα. Αληθινά την έχουμε ανάγκη.

Τετάρτη 11 Ιουλίου 2012

Ο τριετής μάρτυς και η μητέρα του

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Οι Άγιοι Κήρυκος και Ιουλίττα, δια χειρός ΔΙΟΝΥΣΗ ΠΑΛΜΑ. 
Διαβάστε σχετικά, μ' ένα κλικ εδώ
Φωτό: π. Π. Κ., Γιοχάνεσμπουργκ, 2010
Στις 15 Ιουλίου, στην καρδιά ακριβώς του Καλοκαιριού, γιορτάζουν δύο Άγιοι, που τη μνήμη τους τα ημερολόγια την έχουν δίχως σταυρό, αλλά είναι ιδιαίτερα αγαπητοί στο λαό μας και πολλές εκκλησίες τιμώνται στ’ όνομά τους. Πρόκειται για τους Μάρτυρες Κήρυκο και Ιουλίττα, οι οποίοι είναι μητέρα και παιδί και έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα την χριστιανικά τέχνη, λόγω του ιδιότυπου και συγκινητικού τρόπου του μαρτυρίου τους. Ο Κήρυκος, μάλιστα, είναι ο μικρότερος Άγιος του εορτολογίου μας, μια και ήταν μόλις τριών χρόνων, όταν μαρτύρησε και αυτό τον κάνει ιδιαίτερα αγαπητό στους πιστούς.
Σύμφωνα με το συναξάρι τους έζησαν στην Μικρά Ασία και ομολόγησαν γενναία την πίστη τους επί του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Όταν ανακρινόταν η Ιουλίττα για την δική της, αντίθετη με τα επικρατούντα, πίστη, ο μικρός Κήρυκος κλότσησε με αγανάκτηση τον ηγεμόνα και αυτός τον πέταξε με ορμή και βία, με αποτέλεσμα να σπάσει το κρανίο του και να πεθάνει. Στη συνέχεια, η μητέρα του, αφού υποβλήθηκε σε πολλά και ποικίλα βασανιστήρια, παρέδωσε και αυτή το πνεύμα στο Θεό της.
Το παραπάνω γεγονός έχει αποδοθεί με συγκίνηση σε πολλές εικόνες της παγκόσμιας τέχνης και πολλές είναι οι απεικονίσεις, οι οποίες παρουσιάζουν τους δύο μάρτυρες. Επειδή, όμως, το θέμα κινδυνεύει να παραπέμψει στην βρεφοκρατούσα Παναγία, οι ζωγράφοι και αγιογράφοι αποφεύγουν να απαθανατίσουν τον μικρό Μάρτυρα στην αγκαλιά της μητέρας του, αν και κάτι τέτοιο συναντιέται σε πολλές περιπτώσεις, και συνήθως τον ιστορούν στα πόδια της. Στις περισσότερες από αυτές τις απεικονίσεις ο νεαρός Άγιος δείχνει με το δάχτυλό του το κεφάλι του, σαν χαρακτηριστικό δείγμα του μαρτυρίου του.
Στη Ζάκυνθο ήταν από πολύ παλιά γνωστή η λατρεία των δύο αυτών λαοφιλών Αγίων και από το όνομα του Κήρυκου και συγκεκριμένα από παραφθορά, προέρχεται η ετυμολογία του χωριού Αγκερυκός, όπου, στην ανάμνησή του, είναι θεμελιωμένη μια από τις κεντρικές εκκλησίες του και κάθε χρόνο τιμάται με ιδιαίτερη λαμπρότητα η μνήμη των Αγίων.
Η εκκλησία του αγίου Κήρυκου στον Αγκερυκό αναφέρεται σε συμβόλαιο του συμβολαιογράφου Ζακύνθου Νικολάου Φραγκόπουλου το 1512 και μνημονεύεται ώς τα νεώτερα χρόνια. Από διάφορες πολύτιμες σημειώσεις, που άφησε, σαν αποτέλεσμα των πολύωρων ερευνών του στο χαμένο από το σεισμό και την φωτιά Αρχειοφυλακείο του νησιού ο ακαταπόνητος Λεωνίδας Ζώης και τις δημοσίευσε αργότερα ο Ντίνος Κονόμος στο βιβλίο του «Εκκλησίες και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο», προκύπτει ότι ανακαινιστής του ναού είναι ο μοναχός Γαβριήλ Μπέλεσης, ο οποίος, μαζί με τον ιδιοκτήτη του Καλογιάννη Μυλωνά και τον αδελφό της εκκλησίας Καλογιάννη Κατραμή, τον αφιερώνουν στην μονή της Σκοπιώτισσας, σαν μετόχι της, στις 12 Μαρτίου 1641. Έναν περίπου αιώνα αργότερα, το 1726 και συγκεκριμένα στις 6 Οκτωβρίου, ο ηγούμενος της παραπάνω μονής δίνει την εκκλησία στον ντόπιο ιερέα Εμμανουήλ Βόσσο για τέσσερα χρόνια. Η εκκλησία γκρεμίστηκε και αυτή τον Αύγουστο του 1953 και ξαναχτίστηκε αργότερα από τους κατοίκους του χωριού.
Παρά την γενικότερη λατρεία του ο μικρός Άγιος Κήρυκος δεν έχει ιδιαίτερα λαογραφικά στοιχεία. Αναφέρουμε μόνο πως σε πολλά μέρη θεωρείται, λόγω του νεαρού του μαρτυρίου του και της ιδιοτυπίας του, προστάτης των παιδιών και αυτόν επικαλούνται οι μητέρες τους, όταν αυτά αρρωσταίνουν και ιδίως για τους συχνούς πονοκεφάλους τους, μια και ο θάνατός του προήλθε με την θραύση του κρανίου του.
Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η επικράτηση του δικού του ονόματος και όχι αυτού της μητέρας του, όπως συνήθως συμβαίνει με τις γυναίκες Μάρτυρες. Ίσως και αυτό πρέπει να το αποδώσουμε στο τριετές μαρτύριό του.
Κλείνοντας το εορταστικά επίκαιρο αυτό σημείωμά μας, πρέπει να αναφερθούμε ξανά, όπως και σε κάποια άλλα, παλιότερα κείμενά μας στην ονομασία του χωριού Αγκερυκός του νησιού μας. Ο Άγιος, άρα και το χωριό, είναι «Κήρυκος» και όχι «Κήρυκας», όπως συχνά λαθεμένα και ανιστόρητα γράφεται και αναφέρεται. Ας φροντιστεί, λοιπόν, η σωστή ονομασία του και ας διορθωθούν τα λάθη.
Τα τελευταία χρόνια ξαναγίνεται το πανηγύρι του χωριού. Ευκαιρία, στον καιρό της κρίσης που περνάμε, να το γνωρίσουμε ανέξοδα. Είναι ο καιρός, που θα ξαναέρθουμε στην παράδοσή μας και θα επιστρέψουμε στις ρίζες μας.
Χρόνια πολλά σε όλους τους Αγκερυκώτες.

Η ΜΑΓΕΙΑ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ


ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ



Αρχαία Αγορά, χώρος φορτισμένος μνήμες, σε καθηλώνει με το που φτάνεις και αναρωτιέσαι τι θα μπορούσε κανείς να προσθέσει  περισσότερο στη μαγεία που αποπνέει η βορινή πλευρά της Ακρόπολης, τα προπύλαια της Αρχαίας Αγοράς, ο οκταγωνικός Πύργος του Κυρρήστου [Ρολόι, Πύργος Αέρηδων], με τις ανάγλυφες παραστάσεις των οκτώ πτερωτών ανέμων στη ζωφόρο του. Κι όμως πάντα υπάρχει κάτι περισσότερο. Το είδαμε να δημιουργείται μπροστά μας και να μας οδηγεί στη σκέψη «Nα που ο Μότσαρτ μπορεί να χορογραφηθεί, το ίδιο και ο Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν». Αλήθεια, πόσο πρέπει να αγαπούσαν τον Άνθρωπο αυτοί οι δυο ιδιοφυής άνδρες [και καμιά σημασία δεν έχει το γεγονός ότι ο Μπετόβεν είπε κάποτε ότι αγάπησε ένα δένδρο περισσότερο από έναν άνθρωπο] για να του προσφέρουν τέτοια δώρα που έμελλε να μείνουν στην αιωνιότητα; 

Δημήτρης Τουφεξής
Ας ξεκινήσουμε όμως από τη συγκλονιστική μουσική  δύο διάσημων κοντσέρτων για πιάνο του Μότσαρτ και του Μπετόβεν με τους εξαίρετους μουσικούς, τον πιανίστα Δημήτρη Τουφεξή και  τον αρχιμουσικό Ηλία Βουδούρη να βαδίζουν με την Ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής πάνω στις νότες του Μότσαρτ σε μια καθαρή  μουσική απόδοση, δουλεμένη στη λεπτομέρεια. Ο αγαπημένος των Θεών έκανε αυτό που γνώριζε  καλά, να δίνει χαρά και ψυχική ανάταση στους ανθρώπους όσο κι αν ο ίδιος ένιωθε βασανισμένος και καταπιεσμένος. Τι όμορφο και τι περίεργο ούτε ίχνος μίσους ή δυσαρέσκειας δε διακρίνουμε στη σύνθεσή του, μόνο λεπταίσθητη ευαισθησία και γενναιοδωρία πνευματική.

Σοφά δε χορογράφησε το πρώτο μέρος του Κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα αρ. 23 σε λα μείζονα Κ.488, ο δαιμόνιος Ιταλός χορογράφος  Ρενάτο Τζανέλα  κι άφησε τον κόσμο να μυηθεί στη μυσταγωγία που εκπέμπει ο χώρος και να βυθιστεί σιγά -σιγά στη Μοτσάρτεια ονειροφαντασιά κι όταν εμφανίστηκε ο αιθέριος χορευτής Ντανίλο Ζέκα ήταν έτοιμος να τον ακολουθήσει στο ταξίδι, ταξίδι που έκανε χίλιες φορές ο Μότσαρτ ακολουθώντας το πάθος του και πάντα κρατούσε το καλό για τη μουσική του σύνθεση. Αυτό το «καλό ταξίδι» έδωσαν χορογράφος και χορευτής με ρυθμό, αρμονία και χάρη.

Η αυτοκρατορική όψη της τέχνης του χορού βρήκε την έκφρασή της στο Κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 5 σε μι ύφεση μείζονα, έργο 73 του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, το περίφημο «Αυτοκρατορικό».Το έργο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Βιέννης από το Ναπολέοντα το 1809. Οι χορευτές, μέσα από την περίτεχνη χορογραφία, κινήθηκαν με ζωντάνια και γοητεία πάνω στη συνταρακτική Μπετοβενική σύλληψη. Πρόβαλλαν μέσα από αλλοτινούς καιρούς για να μιλήσουν για το σήμερα,  για το ταξίδι μέσα στο χρόνο και το χώρο, για το όραμα του ανθρώπου να νικήσει το πεπρωμένο και να κατακτήσει την  αγάπη που όλα τα νικά, δημιουργώντας  ανάμεσα στις αρχαίες κολώνες εικόνες εκπληκτικής ομορφιάς που θα θέλαμε να κρατήσουμε για πάντα. Ο Χορογράφος μελέτησε την κάθε λεπτομέρεια, ακόμα και τις σκιές των αέρινων χορευτών πάνω στα αρχαία ερείπια που συμπλήρωναν την πλαστικότητα της  χορευτικής του  σύνθεσης. Αχ, η αίσθηση του παρελθόντος μέσα στο παρόν τι συναισθήματα μπορεί να προκαλέσει, τι εικόνες μπορεί να αναπλάσει! Λες και οι φτερωτοί άνεμοι του μνημείου είχαν κατέβει στη γη και γίνονταν ένα με τους χορευτές στις τρυφερές, συναισθηματικές σκηνές και στο μεγαλόπρεπο ηρωικό πνεύμα του μεγάλου Οργισμένου. Αλήθεια, ποιοι ήταν οι άνεμοι  και ποιοι οι χορευτές;

Ηλίας Βουδούρης

Η Εθνική Λυρική Σκηνή, με προεξάρχοντα τον καλλιτεχνικό της διευθυντή Μύρωνα Μιχαηλίδη κέρδισε ένα δύσκολο αγώνα, γέμισε ένα χώρο απροσπέλαστο στο ευρύ κοινό  και ενθουσίασε, έχασε όμως το Φεστιβάλ Αθηνών, αφού δεν συμπεριέλαβε στους κόλπους του αυτό το θέαμα, που ανεβάζει το ηθικό των Ελλήνων, αντί να το καταθλίβει, όπως οι Ερειπιώνες των Εργοστασίων, οι οποίοι είναι μεν καλοί για ένα πειραματικό, ερευνητικό πεδίο τέχνης,  αλλά όχι αντάξιοι ενός Φεστιβάλ Αθηνών. 

Τρίτη 10 Ιουλίου 2012

Πάπα και Πατριάρχου Αλεξανδρείας Θεοδώρου Β΄: ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΩΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΔΙΑΠΛΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

[ΟΜΙΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΕ ΕΠΙΤΙΜΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ Ε.Κ.Π.Α.
Μεγάλη Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών – Αθήνα, 9η Ιουλίου 2012]

«Καινούς οὐρανούς καί γήν καινήν προσδοκώμεν εν οις δικαιοσύνη κατοικεί» (Β' Πέτρ. 3,13)

Η αποστροφή αυτή του λόγου του Αποστόλου Πέτρου είναι μία μόνο από τις δεκάδες αναφορές της Καινής Διαθήκης στη Δικαιοσύνη ως έννοια θεμελιώδη, τόσο της νέας εν Χριστώ πραγματικότητος του κόσμου, όσο και της προσδοκωμένης εν Χριστώ Βασιλείας του Θεού. Αν μάλιστα ο μελετητής συναριθμήσει τις αναφορές της Καινής Διαθήκης στις όμορες της Δικαιοσύνης έννοιες της δικαιώσεως και της κρίσεως, τότε η μόνη έννοια που απαντάται με μεγαλύτερη συχνότητα είναι εκείνη της αγάπης. Πρώτα η αγάπη και έπειτα η δικαιοσύνη.

Κοινή αφετηρία της δράσεως τόσο των λειτουργών του Σώματος του Χριστού, της Εκκλησίας, όσο και των λειτουργών του δικαίου, της κόρης οφθαλμού του Θεού επί γης, δεν είναι άλλη από τη διακονία του ανθρώπου. Η διακονία του ανθρώπου αποτελεί άλλωστε θεμελιώδες στοιχείο της ελληνορθοδόξου χριστιανικής παραδόσεως με ανυπέρβλητο πρότυπο την εκούσια έλευση του Κυρίου στον κόσμο.

Ο Κύριος διηκόνησε τον άνθρωπο προσφέροντας τη σωτηρία του. Κατά τρόπο δε ουσιαστικό διηκονήθη και η προαιώνια ανθρώπινη ανάγκη για απόδοση δικαίου, στην οποία ο Ιησούς έδωσε ριζικά νέες διαστάσεις. Και τούτο διότι, όπως επισημαίνει ο Ουρανοβάμων Παύλος, όλοι οι άνθρωποι είναι χωρίς εξαίρεση "ἐξ ἑνός αἲματος" (Πραξ. 17,26), ένα κοινό γένος, δικό Του. Σε αυτό το γένος δεν υπάρχουν ηγούμενοι και επόμενοι, δεν υφίσταται φυλή ανώτερη και κατώτερη, δεν υπάρχει καμία διάκριση.

Όταν πριν δύο χιλιετίες ο Πρωτοκορυφαίος των Αποστόλων εκήρυξε στον Άρειο Πάγο, δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι ο Θεός "έστησεν ημέραν εν η μέλλει κρίνειν την Οικουμένην εν δικαιοσύνη" (Πραξ. 17,31). Η Θεία Δικαιοσύνη ανεδείχθη στο υπέρτατο εκείνο σημείο αναφοράς της πανανθρωπίνης προσπάθειας να αποδοθεί το δίκαιο, όχι με γνώμονα την παραπομπή από τον Άννα στον Καϊάφα. Όχι με γνώμονα την αποποίηση των ευθυνών από τον Πόντιο Πιλάτο, αλλά με γνώμονα την αγάπη και την συγχώρηση, όπως αυτή εκφράσθηκε την ύστατη στιγμή της ζωής του Κυρίου επάνω στον Σταυρό του μαρτυρίου.

Εδώ ακριβώς εντοπίζεται η δεύτερη βασική συνάφεια του έργου των λειτουργών της Εκκλησίας και εκείνων του Δικαίου. Και τούτο διότι, αν η διακονία του ανθρώπου αποτελεί την κοινή αφετηρία δράσεώς τους, τότε το λειτούργημά τους είναι και στις δύο περιπτώσεις πορεία μαρτυρίας του καλού που πρεσβεύουν. Μια πορεία που σημαδεύεται από το μαρτύριο, υπό την έννοια ότι η πορεία αυτή σημαίνει ενσυνείδητη κατάθεση ζωής υπέρ του συνανθρώπου. Σημαίνει αγώνας για να μη χαθεί η αγάπη για τον άνθρωπο, για την ελευθερία του, για τα αναφαίρετα δικαιώματά του. Σημαίνει βάσανος, γιατί οι κοινωνίες ζητούν από αυτούς αγάπη και δικαιοσύνη σε μία πραγματικότητα σκληρή και άδικη.

Είναι αυτός ο κοινός τόπος δράσεως και προσφοράς της εκκλησιαστικής κοινότητος και της νομικής επιστήμης που καθιστά εξαιρετικά τιμητική την αποψινή αναγόρευσή μου σε Επίτιμο Διδάκτορα της αρχαιοτέρας σχολής του κορυφαίου εθνικού ακαδημαϊκού καθιδρύματος. Και τούτο διότι η απόδοση αυτού του επαίνου εκ μέρους της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στην ιστορική Αίθουσα Τελετών, όπου χιλιάδες νέων έχουν ορκισθεί πίστη στα ιδανικά της επιστήμης τους, περιποιεί τιμή, διά της Μετριότητός μου, προς το Δευτερόθρονο Πατριαρχείο της Ορθοδοξίας, το Πατριαρχείο της Αποστολικής διαδοχής, της ιστορικής παρακαταθήκης και της εθνικής παραδόσεως. Αλλά συνιστά και μεγίστη ευθύνη για το Πατριαρχείο της ηπείρου του μέλλοντος, της ιεραποστολικής μαρτυρίας, της ανθρωπιστικής προσφοράς και της δυναμικής ανελίξεως στον ατέρμονα χρόνο.

Βέβαια η συμπύκνωση στα πλαίσια μιας ολιγολέπτου εισηγήσεως της διαχρονίας και της συγχρονίας της πρεσβυγενούς Αλεξανδρινής Εκκλησίας σε όλες τις εκφάνσεις της πολυσχιδούς δράσης της είναι ανέφικτη. Γι΄ αυτό θα ήθελα να αναφερθώ ακροθιγώς μόνο στη βιωθείσα αλλά και βιούμενη πραγματικότητα του περιβλέπτου τούτου Πατριαρχικού Θρόνου, ως αδαπανήτου σκαπανέως των αρχών της διακονίας και της μαρτυρίας που από κοινού υπηρετούν η Ορθοδοξία και το θεσπισθέν Δίκαιο.

Και είναι όντως η των Αλεξανδρέων Εκκλησία προέκταση της διακονίας που σαν πνεύμα και σαν έργο ο Ιησούς μετέφερε στη γη και εξέφρασε με τη ζωή Του. Στο πρόσφορο αλεξανδρινό έδαφος, όπου συναντήθηκαν αντιλήψεις περί Θεού και κόσμου από την φαραωνική Αίγυπτο, την αρχαία Ελλάδα και την μεσσιανική Ιουδαία, ήταν ο συνεργός και συνέκδημος των Αποστόλων του Χριστού Μάρκος που εκήρυξε το λόγο του Θεού.

Φύτεψε το σπόρο του Χριστιανισμού στην Αφρική. Διέδωσε το Ευαγγέλιο της αγάπης και της σωτηρίας. Αναδείχθηκε στον κορυφαίο Άγιο της Θεοβαδίστου χώρας της Αιγύπτου και σε Πρωτομάρτυρα του Ιησού Χριστού σε αυτήν. Η μνήμη του παρέμεινε πάντοτε ζώσα στη μακραίωνη και συχνά ταραχώδη εκκλησιαστική πορεία της Αλεξανδρείας, εμψυχώνοντας και ενισχύοντας τους πνευματικούς της ταγούς:

Τον Ωριγένη, τον Πάνταινο και τον Κλήμεντα που προσέφεραν θεολογικά καί μεθοδολογικά επιστημονικά δώρα στην Ορθοδοξία, αφενός την διαλεκτική της χριστιανικής πίστεως με την αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη, αφετέρου την αλεξανδρινή αλληγορική ερμηνεία των Γραφών.

Τον Μέγα Αθανάσιο και τον πολύ Κύριλλο που προφύλαξαν την Ορθοδοξία από την πλάνη των αναφυομένων αιρέσεων και θεμελίωσαν την Τριαδολογία και την Χριστολογία της ορθοδόξου Δογματικής.

Τον Μέγα Αντώνιο και τον Όσιο Παχώμιο που διεμόρφωσαν και παγίωσαν τον ανατολικό ορθόδοξο μοναχισμό, τόσο στην ασκητική, όσο και στην κοινοβιακή του μορφή, ως ένα τρόπο ολοκληρωτικής αφιερώσεως του ανθρώπου στον Θεό.

Ωστόσο, το κύρος ενός θεσμού δεν αξιολογείται μόνο από τη διακονία που προσφέρει, όταν βρίσκεται στην ακμή του. Πολύ περισσότερο κρίνεται από την μαρτυρία που καταθέτει υπό συνθήκες αντίξοες. Ολόκληρη εύανδρος χορεία Αγίων Πατριαρχών Αλεξανδρείας, όταν η ιστορική επιταγή έφερε τον ελληνορθόδοξο χριστιανισμό σύνοικο και συνοδοιπόρο της ισλαμικής θρησκείας στην Νειλοχώρα, μετέτρεψε το Θρόνο του Αγίου Μάρκου σε σταθερό σημείο θρησκευτικής και εθνικής αναφοράς.

Είναι εκείνοι οι φρυκτωροί που διατήρησαν άσβεστη τη μαρτυρία της συλλογικής μνήμης του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Μίας Ορθοδοξίας, η οποία, αν και κλυδωνιζόμενη κάποτε από πλήγματα δεινά, ορθωνόταν με τη βοήθεια του Θεού, έχουσα επίγνωση της πνευματικής της αυτοτέλειας και της αποστολής της. Και ενός Ελληνισμού, ο οποίος έχων την απαρχή του στην φιλόξενη αιγυπτιακή γη στους προ Χριστού αιώνες, αγκάλιασε τις χριστιανικές αρχές στη Πόλη του Μ.Αλεξάνδρου και σμιλεύθηκε μαζί τους.

Και όταν ο θαρραλέος και ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων και το ελληνικό εμπορικό δαιμόνιο βρήκαν για μια ακόμα φορά, κατά τους νεωτέρους χρόνους, λαμπρό πεδίο έκφρασης στην χώρα του Νείλου, ο παλαίφατος Πατριαρχικός θεσμός επανενεργοποιήθηκε σε νέες ποιμαντικές βάσεις. Η συναρωγή των επιφανών πνευματικών του τέκνων, των εθνικών Ευεργέτων του Ελληνισμού της Αιγύπτου και της μητροπολιτικής Ελλάδος, κατά τους χρόνους μετά την ανεξαρτησία της υπήρξε καθοριστική. Τέκνων όπως οι Μιχαήλ Τοσίτσας, Εμμανουήλ Μπενάκης, Γεώργιος Αβέρωφ και ένα νέφος επιφανών συνελλήνων, οι οποίοι επιγραμματικά αναφέρω ότι συνέβαλαν καθοριστικά στην δημιουργία της αστικής τάξεως και του τραπεζικού συστήματος στην χώρα του Νείλου, οδήγησαν σε κορύφωση τις εμπορικές συναλλαγές, έδωσαν τεράστια ώθηση στά γράμματα και τις τέχνες, ανήγειραν μνημειώδη οικοδομήματα και γενικότερα οδήγησαν σε τέτοιο σημείο ακμής τον ελληνισμό, ώστε ακόμη και σήμερα συνοικίες της Αλεξανδρείας να φέρουν επισήμως ονόματων Ελλήνων που διεκρίθησαν, όπως του Ζιζίνια, του Γλυμενόπουλου, του Αντωνιάδη κ.α.

Η ακαταπαυστη μέριμνα των προοδοιπορισάντων φιλόμουσων Πατριαρχών για την παιδεία και τον πολιτισμό, δια της ιδρύσεως σχολών και εκπαιδευτηρίων από την χώρα του Νείλου έως τις εσχατιές της αφρικανικής γης, της συστάσεως τυπογραφείων προς έκδοση σπουδαίων ελληνικών συγγραμμάτων και της συγκροτήσεως βιβλιοθηκών, με κορυφαία την πολυαιώνια Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας, όπου ευρίσκονται τεθησαυρισμένες εκατοντάδες χειρογράφων και χιλιάδες παλαιτύπων και σπανίων βιβλίων, καταδεικνύει την προσπάθεια διαφυλάξεως και μεταλαμπαδεύσεως των πνευματικών θησαυρών του Γένους προς όσους υπήχθησαν στην επιστασία του Πατριαρχικού Θρόνου του Αγίου Μάρκου, ο Οποίος σεμνύνεται, διότι συνολικώς στην δισχιλιετή μαρτυρική του διαδρομή δεν έπαυσε να μεριμνά για την πνευματική ανύψωση του ποιμνίου του.

Το έργο αυτό συνεχίζεται έως σήμερα, στον χώρο των ελληνικών κοινοτήτων των πενήντα πέντε αφρικανικών κρατών, όπου οι κατά τόπους Ιεράρχες και ο έντιμος κλήρος του Θρόνου ανυστάκτως μοχθούν για την διαποίμανση των ομογενών μας, στηρίζοντας ηθικά και υλικά την ελληνική εκπαίδευση, συνδράμοντας τους ελληνικούς συλλόγους, αδελφότητες και οργανισμούς, περιφρουρώντας εν τέλει τα ιδανικά της αδάμαστης φυλής μας μέσα στην δίνη αλλοτρίων πολιτισμών.

Ωστόσο, η Αλεξανδρινή Εκκλησία επεξέτεινε την εμβέλεια της εκκλησιαστικής διακονίας και της μαρτυρίας της και αγκάλιασε ως στοργική Μητέρα ολόκληρο τον κόσμο των αφρικανικών φυλών, από τη Μεσόγειο Θάλασσα στο βορρά έως το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος στο νότο και από το Κέρας της Ερυθραίας στην ανατολή έως το Πράσινο Ακρωτήριο στη δύση. Κατέστη Εκκλησία κατεξοχήν ιεραποστολική, φορεύς και πολλαπλασιαστής του υπερχρονικού και υπερτοπικού, του υπερεθνικού και οικουμενικού μηνύματος της Ορθοδοξίας σε ατραπούς ανεξερεύνητες.

Οι προκλήσεις για τον εργάτη του πνευματικού γεώργιου της Αφρικής πολλές και σύνθετες. Και τούτο διότι οι αφρικανικές κοινωνίες ζητούν δικαιοσύνη, πληγωμένες από το αποικιακό τους παρελθόν, καθημαγμένες από τη φτώχεια, συχνά εγκλωβισμένες σε καταπιεστικά πολιτικά σχήματα. Ο αφρικανός αδελφός διψά για το Δίκαιο, διότι παραμένει αθωράκιστος απέναντι σε ταχύτατα μεταδιδόμενες ασθένειες, αδικείται από τις εντεινόμενες κοινωνικές ανισότητες, συστηματικά τοποθετείται στην προκρούστεια κλίνη της παραβιάσεως στοιχειωδών δικαιωμάτων του.

Ενώπιον αυτών των προκλήσεων οι σύγχρονοι ιεραπόστολοι προτάσσουν ό,τι πολυτιμότερο έχει να δώσει η παράδοσή μας, το ελληνορθόδοξο ήθος. Το ήθος τούτο, νοούμενο ως συλλογική σχέση και πραγμάτωση ειλικρινούς και εντίμου προσφοράς, θυσίας και ανθρωπιάς, αποτελεί δυναμική και ανατρεπτική απάντηση στο χρεωκοπημένο δυτικό μοντέλο του ανθρωποθεϊσμού και του ωφελιμισμού. Και εφαρμόζουν εμπράκτως τη χριστιανική αγάπη, όπως την εδίδαξε και την ενσάρκωσε ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Μάρκος δύο χιλιάδες χρόνια πριν.

Το Πατριαρχείο μας αισθάνεται την υποχρέωση προς τους λαούς της Αφρικής να οικοδομήσει ψυχές στα νάματα της Ορθοδοξίας, ωστόσο δεν μπορεί να παραβλέψει την έλλειψη βασικών μέσων επιβιώσεως. Γι΄ αυτό και στις εκκλησιαστικές μας Επαρχίες αδιακρίτως συνοδοιπορούν η μαρτυρία του ευαγγελισμού με τη θεραπεία των άμεσων βιοτικών αναγκών. Εκπαιδευτήρια, νοσοκομεία, ιατρικές μονάδες, γηροκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, άσυλα ανιάτων λειτουργούν προς ανακούφιση των ευρισκομένων εν ανάγκη. Φρεάτια ωρύσσονται προς εξασφάλιση καθαρού πόσιμου ύδατος, γεύματα ετοιμάζονται, υποτροφίες παρέχονται, τεχνικές σχολές και εργαστήρια δημιουργούνται για την εξασφάλιση της επαγγελματικής γνώσεως και ενός εισοδήματος.

Ιεραποστολή όμως δεν σημαίνει μόνο θυσιαστική διακονία. Σημαίνει και κατάθεση μαρτυρίας σε διεθνή φόρα (for a) και παγκόσμιους Οργανισμούς, ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης, προσπάθεια ευαισθητοποιήσεως για την αγωνία του ανθρώπου που δεν διαθέτει αγαθά και δικαιώματα, τα οποία θεωρούνται αυτονόητα στις σύγχρονες αναπτυγμένες κοινωνίες. Εν προκειμένω, ο λόγος του βραβευμένου με το Νόμπελ Ειρήνης (1964) ακτιβιστού, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, παραμένει διαχρονικός: «Εκείνο για το οποίο η δική μας γενιά θα μετανιώσει μια μέρα πικρά, δεν θα είναι τόσο η σκληρότητα και οι αδικίες των κακών ανθρώπων, όσο η απαράδεκτη σιωπή των καλών».

Υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις οι σαφέστατες θέσεις του Αλεξανδρινού Θρόνου υπέρ της διαφυλάξεως και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, υπέρ της κατοχυρώσεως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανυπεράσπιστων προσώπων και ευπαθών κοινωνικών ομάδων, κυρίως μεταναστών, γυναικών και παιδιών, υπέρ των θύματων της εξευτελιστικής για τον 21ο αιώνα διακινήσεως και εμπορίας ανθρώπων και υπέρ των πασχόντων από την ασθένεια του HIV/AIDS κατατίθενται ευθαρσώς, επί της Ευαγγελικής πάντοτε βάσεως, στις σχετικές διεθνείς συναντήσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, της Ενώσεως Αφρικανικών Κρατών, του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών και όπου αλλού τούτο κρίνεται επιβεβλημένο. Ιδιαίτερα για το θέμα των ασθενούντων από το HIV/AIDS εκήρυξα την έναρξη μεγάλης εκστρατείας πληροφορήσεως και ευαισθητοποιήσεως της διεθνούς κοινής γνώμης μαζί με τον κάτοχο του Νόμπελ Ειρήνης κ.Νέλσονα Μαντέλα,

Παράλληλα, ο Αποστολικός και Πατριαρχικός Θρόνος των Αλεξανδρέων, ως ενεργό κομμάτι των κοινωνιών εντός των οποίων δραστηριοποιείται, δεν μένει αδιάφορος μπροστά στις ευρύτερες εξελίξεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο βιούμενος ιστορικός μετασχηματισμός της αρχέγονης κοιτίδας των τριών μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών της Μέσης Ανατολής. Κοινή πρακτική των Ορθοδόξων Εκκλησιών στην ευαίσθητη αυτή περιοχή, των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων καί της Εκκλησίας της Κύπρου, είναι η ενδυνάμωση του χριστιανικού φρονήματος. Κοινή πίστη ημών, των Προκαθημένων τους, όπως αυτή διετρανώθη στις πρόσφατες, υπό την προεδρία μου, Συνάξεις μας, εἶναι η ανάγκη αποφυγής εναγκαλισμού ριζοσπαστικών θρησκευτικών και πολιτικών ιδεολογιών. Κοινός στόχος καθίσταται η θεμελίωση της ειρήνης στο στερρό έδαφος, όχι απλώς της ανοχής, αλλά και του έμπρακτου σεβασμού της διαφορετικότητος.

Η Πρεσβυγενής Εκκλησία μας δεν μένει βεβαίως αδιάφορη ούτε μπροστά στην παγκόσμια οικονομική κρίση, πολλώ δε μάλλον όταν αυτή ταλανίζει τη μητέρα Πατρίδα μας. Ο παντοπόρος Έλληνας των μεγάλων επιτευγμάτων, αλλά και των ενδόξων αγώνων βρίσκεται στη δίνη μιας κρίσεως, η οποία κατά τα φαινόμενα μόνον, είναι οικονομική, κατ΄ ουσίαν όμως είναι βαθιά αξιακή.

Ο παντοπόρος Έλληνας των διαχρονικά επίκαιρων φιλοσοφικών θεωρήσεων και της Πατερικής Θεολογίας κινδυνεύει να καταστεί άπορος διότι, προς χάριν ενός πλασματικά υπερτροφικού μέλλοντος, προτίμησε να αποστασιοποιηθεί από την ακένωτη δεξαμενή των αξιών που συνιστούν την ατομική και συλλογική ιδιοσυστασία του. Προτίμησε να θυσιάσει τον πολιτισμό του είναι προς χάριν του ψευδεπιγράφου πολιτισμού του κατέχειν. Ανθρωπισμός, πνευματικότητα, φιλόξενα αισθήματα, κοινωνική αλληλεγγύη και εντιμότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις και τον δημόσιο βίο, έδωσαν τη θέση τους στον ατομισμό, στον στυγνό πραγματισμό, στη ξενοφοβία και τα φαινόμενα ρατσισμού, στον ωφελιμισμό και στην αλαζονική υποτίμηση της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο θα θέλαμε με πνεύμα ταπεινώσεως και πατρικής αγάπης να απευθυνθούμε προσωπικώς σε όλους εσάς, τους τετιμημένους πανεπιστημιακούς διδασκάλους, τους μελετητές του δικαίου, τους ερμηνευτές των νόμων. Η Ορθοδοξία φρονεί ότι απαραίτητη προϋπόθεση υπέρβασης της κρίσεως, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε τοπικό επίπεδο, είναι να καταστή ο άνθρωπος και πάλι θεοπόρος, καθ’ ομοίωσιν Θεού.

Σε αυτή την πορεία επαναπροσανατολισμού η συνδρομή σας είναι καθοριστική. Και τούτο διότι εσείς, διδάσκοντας τις αξίες και τις αρχές της ισονομίας και του Δικαίου, προσφέρετε απτή μαρτυρία της αιώνιας θείας επιταγής "δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης" (Ησ. 26,9). Τώρα, περισσότερο από ποτέ είναι η στιγμή για εσάς, στο μέτρο των συνταγματικά κατοχυρωμένων δυνατοτήτων σας, να συνδράμετε στην αποκατάσταση της αισθήσεως δικαίου μεταξύ των πολιτών. Των πολιτών που είναι απογοητευμένοι από την κοινωνική και οικονομική ανισοκατανομή, τις λανθασμένες επιλογές του παρελθόντος, την απομείωση της αξίας του προσώπου μέσα από την αποθέωση του ατόμου και της ύλης.

Με αυτές τις λίγες σκέψεις, σας εκφράζω την πατρική αγάπη μου και την πίστη μου στη προσφορά σας και στην μαρτυρία σας, η οποία είναι πάντα δώρο Θεού, για να δίδεται αδιακρίτως. Σας απευθύνω για μία ακόμη φορά ευγνώμονες ευχαριστίες για την εξαιρετική αυτή τιμητική διάκριση, η οποία αποτελεί σημαντικό σταθμό πνευματικής αναψυχής στην δύσβατη, αλλά μεστή πλουσίων βιωμάτων, ιεραποστολική μου πορεία και στα πολυεύθυνα Πρωθιεραρχικά μου καθήκοντα.

Να είσθε βέβαιοι ότι η Εκκλησία των Αλεξανδρέων νυχθημερόν αναλώνει τη σκέψη και τη δράση της, ώστε να καρποφορήσουν οι ελπίδες και τα όνειρα του Χριστεπωνύμου πληρώματος. Σε αυτόν τον αγώνα μόνα όπλα στην πνευματική της φαρέτρα αποτελούν οι ελληνορθοδόξες αρχές και αξίες. Σε αυτόν τον αγώνα πολύτιμο εφόδιό της είναι η πεποίθηση ότι την συντροφεύει διαρκώς η δική σας αγάπη και συναντίληψη, όπως αυτή τόσο εύγλωττα συγκεφαλαιώνεται στην τιμή που επιδαψιλεύσατε στο πρόσωπο του Προκαθημένου της.

Σας ευχαριστώ!

Φωτό: Amen.gr

Τετάρτη 4 Ιουλίου 2012

Οι μεγαλύτερες γιορτές του Ιουλίου και η λαογραφία τους

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Ο μήνας Ιούλιος, ο οποίος μας οδηγεί και στο βαθύ Καλοκαίρι, είναι γεμάτος από γιορτές, τις οποίες ο λαός μας σέβεται και τιμά, είτε με αργίες, είτε με γιορτές και πανηγύρια, τα οποία βοηθά ιδιαίτερα ο καλός καιρός και η σχόλη των ημερών.
Πρώτοι τον θερινό αυτό μήνα τιμώνται οι Άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός, των οποίων η ιαματική φήμη, την οποία σύμφωνα με την προσωνυμία και το συναξάρι τους και λαβαίνουν και δίδουν δωρεάν, τους κάνει ιδιαίτερα αγαπητούς και ο λαός μας χρησιμοποιεί τ’ όνομά τους σε κάθε γιατροσόφι και ξόρκι, θεωρώντας τους γιατρούς και διώκτες της κάθε αρρώστιας.
Την επομένη 2 Ιουλίου γιορτάζει η Παναγία η Βλαχέραινα, όπως την λέμε στη Ζάκυνθο, προσθέτοντας ένα ευφωνικό «αι» στα συνεχόμενα σύμφωνα της κατάληξής της, τα οποία είναι δύσκολο να προφερθούν από έναν Επτανήσιο. Χαρακτηριστικό της ημέρας αυτής ο κουμπόστος, ένα έδεσμα από βρασμένο με ζάχαρη ψιλοκομμένο, νιό στάρι, το οποίο προσφέρουν στους πανηγυριστές οι εορτάζουσες εκκλησίες της, αλλά φτιάχνουν «για το καλό» και στα σπίτια.
Επόμενη μεγάλη γιορτή αυτή της Αγίας Κυριακής, στις 7 του μήνα, την οποία σέβεται πολύμορφα ο λαός μας. Πολλές οι εκκλησίες της και στο νησί μας και μερικές παραθαλάσσιες, όπως αυτή του Αλυκανά, μια και η Μεγαλομάρτυς έχει συνδεθεί με το υγρό στοιχείο και πολλές βάρκες φέρουν τιμητικά τ’ όνομά της. Ιδιαίτερα αγαπητός είναι ο ναός της, ο οποίος βρίσκεται πάνω σ’ ένα λοφίσκο, με καταπληκτική θέα, στο χωριό Βουγιάτο και παλιότερα έκανε φημισμένο πανηγύρι.
Ο Άγιος Προκόπιος της επομένης ημέρας, λόγω του ονόματός του, έχει συνδεθεί με την πρόοδο και την καλή τύχη. Όλα το προικοσύμφωνα της παλιότερης εποχής με την επίκλησή του ξεκινούσαν και αυτόν επικαλούνταν για την μακροημέρευση του ζευγαριού και το δέσιμο του γάμου. Εκκλησία του υπάρχει στο χωριό Καταστάρι, η οποία ανήκει στην Αυτοκρατορική Μονή Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου.
Ο Άγιος Κήρυκος της 15ης του μήνα είναι ο μικρότερος Άγιος της εκκλησίας μας, μια και μαρτύρησε τριετής, μαζί με την μητέρα του Ιουλίττα και έχει δώσει τ’ όνομά του, με μια μικρή, απαραίτητη παραφθορά, στο χωριό Αγγερυκός. Εδώ να επισημάνουμε πως ο Άγιος είναι Κήρυκος ή Κηρύκος, όπως συχνά λέγεται στην τοπική διάλεκτο, και όχι Κήρυκας, όπως πολλοί αδαείς συχνά γράφουν σε δημόσια και ιδιωτικά κείμενα.
Από τις σημαντικότερες γιορτές του μήνα αυτή της Αγίας Μαρίνας, στις 17 Ιουλίου, την οποία ο λαός μας σέβεται και φοβάται. Η παράδοση θέλει το πρωί της μνήμης της να ρίχνουν τα μάγια στη θάλασσα, γι’ αυτό και την ημέρα αυτή αποφεύγουν το μπάνιο. Η πιο γνωστή της εκκλησία βρίσκεται στο Φαγιά και σ’ αυτήν τα παλιότερα χρόνια έδεναν με χοντρές, σιδερένιες αλυσίδες τους δαιμονισμένους για να γίνουν καλά με την πρεσβεία της. Η ιδιότητά της αυτή οφείλεται σε μια παράδοση, η οποία διασώζεται στο συναξάρι της, σύμφωνα με την οποία, όταν η Μάρτυς βρισκόταν στην φυλακή, την επισκέφθηκε ο διάβολος και η δεκαπεντάχρονη Αγία του συνέτριψε το κεφάλι μ’ ένα σφυρί. Το γεγονός αυτό εικονίζεται σε πολλές εικόνες της και είναι το χαρακτηριστικό της εικονογραφίας της, ιδιαίτερα στην επτανησιακή τέχνη. Όσο για το δέσιμό της με τη θάλασσα, ίσως αυτό προέρχεται απ’ τ’ όνομά της, το οποίο αυτήν ακριβώς σημαίνει.
Η γιορτή του Προφήτη Ηλία, στις 20, είναι μια από τις πιο αγαπημένες του λαού μας. Ο μόνος τιμώμενος τόσο πολύ εκπρόσωπος της Παλαιάς Διαθήκης, εν ζωή κατάπαυσε μιαν ανομβρία και απέδειξε έτσι στον άπιστο Αχαάβ την γνησιότητα του Θεού του. Για το λόγο αυτό η ημέρα της μνήμης του έχει συνδεθεί με μετεωρολογικές προγνώσεις και πιστεύεται πως το βράδυ αυτό ακούγεται η πρώτη βροντή, η οποία προέρχεται από το πυρφόρο άρμα του, που διασχίζει τον ουρανό. Ο Προφήτης Ηλίας είναι ο Άγιος των βουνών και για το λαό μας απεχθάνεται την θάλασσα. Μια παράδοση τον θέλει να είναι ναύτης, ο οποίος τόσο ταλαιπωρήθηκε από τα ταξίδια και τους κινδύνους τους, ώστε πήρε το κουπί στην πλάτη και άρχισε να ταξιδεύει προς το κέντρο της στεριάς. Ρωτούσε τι είναι αυτό που κρατά και όταν του απαντούσαν «κουπί», αυτός όλο και απομακρυνόταν. Στάθμευσε μόνο όταν του είπαν πως κρατά «φτυάρι» και εκεί έζησε ως το τέλος της ζωής του. Για το λόγο αυτό οι εκκλησίες του χτίζονται συνήθως σε βουνοκορυφές.
Πλησιάζοντας προς το τέλος του μήνα συναντάμε στις 26 την γιορτή της Αγίας Παρασκευής. Η Μάρτυς αυτή, είναι η πιο αγαπητή, μετά τον Άγιο Νικόλαο, Αγία του λαού μας, γι’ αυτό και οι πολυάριθμες εκκλησίες της. Έχει δεθεί με την ίαση των ματιών και είναι η προστάτισσά τους. Γι’ αυτό και η παροιμία: «πού πηγαίνουν οι στραβοί, στην Αγία Παρασκευή», καθώς και η έκφραση: «το ζευγάρι της Αγίας Παρασκευής», η οποία χρησιμοποιείται για αταίριαστους, οι οποίοι δεν μπορούν να δουν αληθινά ο ένας τον άλλον. Λέγεται πως κατά το μαρτύριό της ο τύραννος την έριξε μέσα σ’ ένα καζάνι με καυτό λάδι, στο οποίο η Αγία δεν καιγόταν. Αυτός πίστευε πως το λάδι δεν είχε ζεσταθεί και πηγαίνοντας να το δοκιμάσει έπεσε μια ποσότητά του στα μάτια του και τον τύφλωσε. Η Παρασκευή τον θεράπευσε αμέσως και από τότε θεωρείται η Αγία των οφθαλμών.
Τελευταίος της χορείας των Αγίων του Ιουλίου είναι ο Παντελεήμων, ο οποίος θεωρείται ως ο κατεξοχήν ιαματικός. Γι’ αυτό και ο λαός μας συχνά λέει περιφρονητικά: «Όλοι κουτσοί στραβοί, στον Άγιο τον Παντελεήμονα». Εκκλησία του υπήρχε στο κέντρο της Χώρας, αλλά και σε πολλά χωριά του νησιού. Η πιο γνωστή αυτή στα Πηγαδάκια, όπου κάτω από την Αγία Τράπεζα του Ιερού υπάρχει πηγάδι με ιαματικό αγίασμα.
Ο Ιούλιος, όπως σημειώσαμε και στην αρχή, είναι ο κατεξοχήν θερινός μήνας, με τις μεγαλύτερες ημέρες και τις ακόμα μεγαλύτερες ζέστες. Για το λόγο αυτό στις παλιότερες εποχές, τότε που οι υγιεινές των πόλεων και των χωριών δεν ήταν στις καλύτερες συνθήκες, οι αρρώστιες θέριευαν και οι επιδημίες ήταν σε έξαρση. Γι’ αυτό οι Άγιοί του, η μόνη τότε καταφυγή των απλών ανθρώπων, πήραν με το πέρασμα του χρόνου ιαματικές ικανότητες και προστάτευαν από τα θανατικά.
Σήμερα η επιστήμη έχει εξαλείψει όλες τις προλήψεις και τις δοξασίες. Καλό, όμως, είναι να τις γνωρίζουμε και να τις διασώζουμε. Είναι ένα κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού. Γι’ αυτό δημιουργήθηκε και η λαογραφία.

Τρίτη 3 Ιουλίου 2012

Αποστόλου Θηβαίου: ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ (διήγημα)


Ήταν μεσημέρι όταν κηδεύτηκε. Τον ακολούθησαν λίγοι φίλοι, οι συνάδελφοι από την εταιρεία υδρεύσεως, διάφοροι άλλοι, γνωστοί και άνθρωποι από το κόμμα, που έλεγαν με στόμφο πόσα προσέφερε στην παράταξη και άλλα τέτοια έλεγαν και έδειχναν μια επιτηδευμένη μεγαλοψυχία, καθώς εκείνη που επιδεικνύεται όταν πια δεν υπάρχει κανείς και τίποτε να προσμένεις από μια φιλοφρόνηση, μήτε οφείλεις τίποτε ή κινδυνεύεις από εκείνον που τώρα αποχωρεί. Ήταν μεσημέρι όταν κηδεύτηκε, έκανε ζέστη και έβρεχε κάθε τόσο με ένα οργισμένο, με έναν τρόπο αναπάντεχο που έβρισκε πάντοτε απροετοίμαστους τους επισκέπτες, τις γυναίκες στα κτήματα, τους εμπόρους στις εισόδους της αγροτικής τραπέζης που αδημονούν για μια εγγυητική, για ένα δάνειο, για μια ρύθμιση στο χρέος.  
Η γυναίκα πέρασε από τα μαγαζιά της αγοράς. Την έδειχναν και έλεγαν πως ετούτη είναι η γυναίκα του νεκρού και πως θα είναι δύσκολο να σταθεί στην καινούρια, την αγνώριστη ησυχία του σπιτιού. Εκείνη όμως πέρασε με βήμα περισσότερο νευρικό από ότι επέβαλε η συντριβή της και δεν νοιάστηκε για τις επισημάνσεις, για τα σχόλια των ζωντανών δεν νοιάστηκε. Μόνο όταν είδε τη θέση του άδεια, να καίγεται το μεσημέρι στο παλιό πρακτορείο των υπεραστικών λεωφορείων, έπαψε το βήμα της το τόσο αποφασιστικό και έβαλε το χέρι της εμπρός στο στόμα και έτσι δεν ακούστηκε η κραυγή, εκείνη που αφήνει κανείς όταν βρεθεί εμπρός σε ένα θέαμα αποτρόπαιο, όπως ένα έγκλημα στις μεγάλες αποθήκες του συσκευαστηρίου.
Μια τέτοια κίνηση έκανε και έφυγε πιο γρήγορα, πιο αποφασιστικά έφυγε και σιγά-σιγά εξαντλούνταν και ένα μέρος του κορμιού της δεν υπήρχε πια μες στο φουστάνι το μαύρο με τ’ άσπρα νερά, δεν υπήρχε και εμπρός από την κοινότητα έκανε να πετάξει σαν πουλί μα κρατήθηκε γιατί έπρεπε να βιαστεί να φτάσει στο αρχαίο σπίτι. Έστριψε στο αδιέξοδο, που δεν έχει διεύθυνση και πάντοτε υπήρχε η απαίτηση να επιστρατευθεί ένα σημάδι, ένα κτίριο άλλο σαν σήμανση για εκείνους τους επισκέπτες που έρχονταν από το νότο ή την πρωτεύουσα και κρατούνταν αμυνόμενοι εμπρός στου κόσμου τη φωτιά. Τέτοια ώρα μήτε τα σκυλιά δεν γυρνούν. Τέτοια ώρα οι τρελοί και τα παιδιά, γυρνούν στις εξοχές, φορούν το στέμμα του Ιακώβου, μιλούν για εκείνον τον ποιητή που κοιμάται μες στα στήθη τους, ξύνουν τις σκληρές πληγές από θειάφι που τρώνε το σώμα τους, τέτοια ώρα ακούγονται μόνο κραυγές και ψίθυροι από τις κάμαρες τις ερωτικές, τις βρώμικες φωλιές, τέτοιες ώρες λοιπόν ζωγραφίζονται εικόνες στον αέρα, οι καρποί που κυλούν από τα κλαριά και τα αμπέλια που γυρεύουν νερά και σκάνε και στην κοκκινιά δυο άνδρες κάνουν έρωτα σε έναν βράχο που τον λένε θρόνο, κάνουν έρωτα και λυπούνται και κλαίνε για τις γυναίκες και τα βρώμικα ρούχα τους.
 Μπήκε στην αποθήκη με το μηχάνημα του λέβητα, με τα παλιά ποδήλατα, με το ιστίο για τις μετρήσεις των νερών, την άδεια δεξαμενή, έχουν πνιγεί τόσες νύχτες μες στα πετρέλαια, έχουν αρπάξει οι τοίχοι χρώμα από σάρκες, λιώσαν τα κεριά των περασμένων επιταφίων μας Στράτο. Έψαξε μες στις τσέπες της και έφεξε μες στο παλιό δωμάτιο με τη φτερωτή, με τη φτερωτή που τεμαχίζει τον ορίζοντα και τις μάντρες, αν την κοιτάξεις τη φτερωτή είναι το βλέμμα σου σαν να θρηνεί και έρχονται από παλιά τα αγαπημένα τοπία. Βρήκε τα παλιά σύνεργα, τώρα λιγόστευε στα αλήθεια λιγόστευε ολοένα και περισσότερο και ήταν το φουστάνι της σημαία άδεια σε ξέρες παρατημένες, όπως τότε που εγκατέλειπαν τα νησιά όταν στέρευε η ζάχαρη, όταν στέρευε. Έτσι δωρική, με τα μαλλιά της ξέπλεκα, με όλα τα πουλιά της καταιγίδας να πετούν τριγύρω, με τα ρούχα του πεπρωμένου, σκισμένα και όλα τα σύνεργα και τα μαλλιά ξέπλεκα, κατέβηκε στο λιμάνι, πέρασε τους άνδρες που πίνουν ούζο ως αργά, πέρασε τις θάλασσες που στερεύουν αιώνες τώρα και στάθηκε στην άκρη του κόσμου. Έριξε ψηλά μια σωστική φωτοβολίδα, έτσι για τις εντυπώσεις και έπειτα κάρφωσε το φουστάνι της με τα σύνεργα. Έτσι τέλειωσε εκείνη, μες σε φώτα, ανάμεσα σε παραπτώματα και παρανοήσεις τέλειωσε εκείνη.
Είπαν πως έφυγε με κάποιον, είπαν πάλι ότι συνηθίζεται στους τόπους τους επαρχιακούς και έπειτα περίμεναν δίχως να μιλούν τον επόμενο χειμώνα, τον επόμενο θάνατο. Και όλα τούτα κάτω από τη μεγάλη τέντα που έστησε εκείνη με τα σύνεργα του καλοκαιριού. Εκεί κάθονται οι λιμενικοί, οι γέροι που βρίζουν τη στεριά, όσοι γερνούν παραμένοντας όμορφοι, όσοι μοιάζουν άσχημοι και μόνοι, οι γυναίκες, οι άνδρες, οι ζητιάνοι, οι γιοι του βασιλιά. Κάτω από την τέντα του καλοκαιριού στέκουν και ένας-ένας, δίχως φωνές ή άσκοπα κλάματα, αφήνουν τις πλαστικές καρέκλες και πηδούν μες στο κενό. Ώσπου να τελειώσουν όλοι, να περάσουν σαν σκιάχτρα μέσα από τη λάμψη της αστραπής, ώσπου να τους  ανακαλύψουν έπειτα από αιώνες, αναφωνώντας πως πρόκειται για οστά μεγάλων, νεολιθικών ζώων. Έτσι έκανε εκείνη και ήταν μεσημέρι Ιουλίου,  καιρός  θερισμού. 

[Εικαστικό σχόλιο: Κλεοπάτρα Δίγκα]

Κυριακή 1 Ιουλίου 2012

ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΩΔΕΙΟΥ ΗΡΩΔΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ


ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

                                                ΜΑΝΩΛΗΣ   ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ [1883-1962]

Με αφορμή τα 50 χρόνια από το θάνατο του Μανώλη Καλομοίρη, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και ο Διευθυντής της Βασίλης Χριστόπουλος, σε  συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Αθηνών, αποτίνουν φόρο τιμής στο συνθέτη της «Συμφωνίας της λεβεντιάς» στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού  στις 28-6-2012 με το έργο του, «Τρίπτυχο για Ορχήστρα, στη μνήμη ενός ήρωα», γραμμένο για τον Εθνάρχη  Ελευθέριο Βενιζέλο που πέθανε στο Παρίσι στις 18 Μαρτίου του 1936. Το έργο  συνδέθηκε και με τον  Εθνικό μας Ποιητή Κωστή Παλαμά, πνευματικό μέντορα του συνθέτη, καθώς  παίχτηκε την ίδια ημέρα που σύσσωμη η Ελλάδα ενταφίαζε τον Ποιητή της, για  μετατραπεί, ως διά μαγείας, η τελετή της ταφής σε πάνδημη διαδήλωση διαμαρτυρίας εν μέσω Γερμανικής Κατοχής. Η σύνθεση του Καλομοίρη συνδέεται άρρηκτα και με την ιστορία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Η πρώτη εκτέλεση του έργου έγινε στα Ολύμπια στις 28 Φεβρουαρίου του 1943 και σηματοδότησε την πρώτη παρουσίαση της ΚΟΑ, γνωστή ως τότε ως «Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών». Στο πόντιουμ της νεοσύστατης Ορχήστρας ήταν ο ίδιος ο συνθέτης που παρουσίασε το έργο του συγκλονισμένος από τον χαμό των δύο μεγάλων Ανδρών.
Μόλις πληροφορήθηκε το θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Μανώλης Καλομοίρης, άρχισε να συνθέτει με δάκρυα στα μάτια, όπως αναφέρει η σύζυγός του, το «Τρίπτυχο». Ένα πένθιμο εμβατήριο για να θρηνήσει τον «Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας» και  εγκάρδιο Φίλο του. Την ελεγειακή ατμόσφαιρα από το «Πρελούδιο» του «Τρίπτυχου» ανέδειξε εξαίσια ο Μαέστρος με την Ορχήστρα, δίδοντας με ευτονία  τα σημεία τα εμπνευσμένα από την Δημοτική μας Παράδοση, ενώ τα έγχορδα μοιρολογούσαν το Μεγάλο Νεκρό. Παράλληλα, το Κόρνο και το Φλάουτο «τραγουδούσαν» θαυμαστά και ζωντάνευαν το βουκολικό τοπίο, άριστα τονισμένο από τη Βιόλα και το Βιολοντσέλο, ενώ το Αγγλικό Κόρνο επανέφερε την ποιητική, ελεγειακή μελαγχολία προαναγγέλλοντας το «Ιντερλούδιο», το πένθιμο εμβατήριο. Ένα  «Ελληνικό» πένθιμο εμβατήριο, με τις Τρομπέτες να ξεκινούν αργά, υποβλητικά και να ακολουθούν τα Ξύλινα Πνευστά, πέρασμα εξαιρετικό για να  επανέλθουν στα δρώμενα οι ηρωικές, θριαμβικές Τρομπέτες   και  το  απαλό, θρηνητικό, μοναχικό Βιολί του  Δημήτρη Σέμση.  Μέσα από την ανάμνησης μιας ζωής αφιερωμένης στη Μεγάλη Ιδέα, και ανάμεσα στο πένθος και το μεγαλείο της ιερής στιγμής τη θανής, διαδραματίζονται στιγμές απόλυτης περισυλλογής, όπου ο «Πατέρας» της «Εθνικής Σχολής» προσπαθεί να εμφυσήσει στους κατατρεγμένους Έλληνες  δύναμη και  ελπίδα τον καιρό της Κατοχής. 
ΣΕΡΓΚΕΪ   ΠΡΟΚΟΦΙΕΦ [1891-1953]
Ο Ρώσος  συνθέτης Σεργκέι Προκόφιεφ, κατά τη διάρκεια των σπουδών του, έρχεται σ’ επαφή με τους πρωτοποριακούς κύκλους της Αγίας Πετρούπολης και συμμετέχει στις βραδιές σύγχρονης μουσικής όπου ενημερώνεται για τις τάσεις της Δυτικής μουσικής. Σε κάποια από αυτές τις βραδιές, συγκεκριμένα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1909 κάνει το ντεμπούτο του ως συνθέτης και πιανίστας. Το 1913, όταν ο ίδιος ερμηνεύει στο Παυλόσκ για πρώτη φορά το «2ο Κοντσέρτο  για πιάνο και Ορχήστρα σε Σολ  ελάσσονα  op. 16», αφιερωμένο σε ένα αδικοχαμένο φίλο του,  προκαλεί μεγάλο σκάνδαλο! Το κοινό, ανίκανο να συνομιλήσει με μία μεγαλοφυΐα, φεύγει εξαγριωμένο,κραυγάζοντας «Οι γάτες πάνω στη στέγη κάνουν καλύτερη μουσική».
Στο δυσκολότατο 2ου Κοντσέρτου για Πιάνο και Ορχήστρα του Προκόφιεφ, που ερμήνευσε η Κρατική Ορχήστρα μας, με σολίστ τον Βασίλη Βαρβαρέσο, ένα νέο, που υπόσχεται λαμπερό μέλλον, το πρώτο μέρος «Andantino» αφηγείται ήρεμα το μύθο μιας μυστηριώδους νεράιδας, παράλληλα με μια χορευτική ενότητα που οδηγεί σε ένα κόσμο σκοτεινό, απειλητικό  ενώ η  μεγαλοπρεπής καντέντσα, από τα σπουδαιότερα κομμάτια της πιανιστικής φιλολογίας, δίδει την ευκαιρία στον Σολίστ να ανιχνεύσει εκπληκτικά τη δραματικότητα της σύνθεσης και να  κλιμακώσει φανταστικά την ανοδική κορύφωσή της!
Στο δεύτερο μέρος «Vivace» αναδεικνύεται από την αρχή η φωτεινότητα του scherzo και ο πρωτόγονος χορός, ενώ η ευτυχής συνύπαρξη Μαέστρου και Πιανίστα, με τις εκπληκτικές ταχύτητες απέδωσαν μοναδικά την αέναη κίνηση [perpetuum mobile] της μουσικής μέσα στο χρόνο των Θεών, των ανθρώπων και των πρωτότυπων έργων τους, που ανοίγουν νέους ορίζοντες στο μουσικό στερέωμα.
Στο 3ο μέρος, «Allegro moderato», με τον υπέρτιτλο «Ιντερμέτζο», το πιο «ζοφερό», εντυπωσιάζει η τραχύτητα της Ορχήστρας, ο τρόπος που αποδίδεται η οδύνη και η κραυγή της απελπισίας μέσα από ένα συγκεχυμένο, ασαφές «σκιερό» χρώμα, η δε μεταπήδηση της  σύνθεσης στις μελωδικές παραμορφώσεις  αξιοποιείται και προβάλλεται με καθαρότητα και έμπνευση τόσο από τον Μαέστρο και την Ορχήστρα του όσο και από τον Πιανίστα.
Στο φινάλε όλα τρέχουν ορμητικά, κοφτερά ως την  στιγμή  όπου μια λαϊκή Ρώσικη   μελωδία  κάνει το συνθέτη να αφεθεί στο  συναισθηματικό του κόσμο και ελεύθερος να δημιουργήσει παραλλαγές εκπληκτικής ομορφιάς στις οποίες παρασύρονται και παραδίδονται ο Μαέστρο, η Ορχήστρα και ο Σολίστ σε μια μοναδική επίδειξη συλλογικής δεξιοτεχνίας, αποκαλύπτοντας όλο το συναισθηματικό βάθος της σύνθεσης πριν επιστρέψουν  εντυπωσιακά στο κυρίως θέμα με τον μυστηριακό ρομαντισμό, τον «εξομολογητικό»  εξπρεσιονισμό και τον πλούσιο λυρισμό.
ΠΙΟΤΡ ΙΛΙΤΣ ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΙ [1840-1893]
Ένα αόρατο πνευματικό νήμα συνδέει τις τρεις μουσικές συνθέσεις που εκφράζουν την αγωνία των δημιουργών τους για πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν. Ωστόσο και οι τρεις Συνθέτες στην  αναζήτηση της αλήθειας, ακουμπούν στον πλούτο του πνεύματος και ανοίγουν δρόμους διεξόδου. 
Εκείνο που ξεχωρίζει τον Αρχιμουσικό Βασίλη Χριστόπουλο στο πόντιουμ είναι η βαρύτητα της διανοητικής επεξεργασίας και το φιλτράρισμα μέσα από προσωπικές γνώσεις και βιώματα των έργων που διευθύνει  και η  απόδοσή τους στον ακροατή με μουσική λαλιά  υψηλής αισθητικής ποιότητας.  Αυτό θαυμάσαμε για άλλη μια φορά στην ερμηνεία του της Τέταρτης  Συμφωνίας σε φα ελάσσονα, έργο 36  του Τσαϊκόφκι .
Κατά την διάρκεια μιας οδυνηρής κρίσης στην προσωπική του ζωή ο Τσαϊκόφκι   συλλαμβάνει την ιδέα της Τέταρτης Συμφωνίας του. Σε μια ογκώδη επιστολή του στην αιώνια φίλη και προστάτιδά του Ναντέζντα  Φον Μεκ την περιγράφει ως προγραμματική αν και πιστεύει ότι μια περιγραφή είναι πάντα κατώτερη από τη σύνθεση και πόσο δίκιο έχει θα προσθέταμε εμείς. «Η Συμφωνία μας», όπως συνήθιζε να λέει τα έργα που  αφιέρωνε στη φίλη και χορηγό του, «αφορά το Πεπρωμένο και τη σύγκρουση με τον τρωτό, ευαίσθητο συναισθηματικό κόσμο». Φαίνεται ότι το Πεπρωμένο εκτός από πυρήνας της Τετάρτης Συμφωνίας του είναι της Πέμπτης και Έκτης.  Με την αρχή της εισαγωγής τα Κόρνα αναγγέλλουν το Πεπρωμένο, προβάλλοντας την κυριαρχία του, που θα επεμβαίνει συχνά για να θυμίζει τη  δύναμή του και να υποδηλώνει την παρουσία του. Σβήνοντας η φανφάρα από τα κόρνα, τα βιολιά και τα βιολοντσέλα θα αναπτύξουν ένα υπολανθάνον μαγικό βαλς  και μέσα από το κλαρινέτο θα ξεπηδήσει το όνειρο, υπογραμμίζοντας τη φυγή από τη σκληρή πραγματικότητα. Αλλά τα φλάουτα και τα όμποε έρχονται να δώσουν την ελπίδα την ώρα, αλλοίμονο, που ο Συνθέτης διαπιστώνει :«Τούτα δεν είναι παρά όνειρα, το πεπρωμένο μας ξυπνά». Για να έρθει σαν τραγούδι το δεύτερο μέρος, τραγούδι μελαγχολικό από το Όμποε και να περάσει στα βιολοντσέλα με τη στήριξη των Φαγκότων. Η γλυκιά, τρυφερή ανάμνηση κρατά τόσο λίγο, το Πεπρωμένο απειλητικό επανέρχεται με τα κόρνα, τις τρομπέτες και τα τύμπανα. Στο σύντομο Scherzo πλανάται   μια ατμόσφαιρα ψευδαίσθησης  με τη συνέργεια του συνεχούς pizzicato των εγχόρδων. Θα διακοπεί από τα πνευστά και θα επανέλθει από αυτά  ενώ το πεπρωμένο έχει σιγήσει καθώς  η έκρηξη της Ορχήστρας συντελείται και αποκαλύπτει τις εξαίσιες παραλλαγές ενός γρήγορου ρώσικου λαϊκού θέματος. Φλάουτο, κλαρινέτο και φαγκότο αναγγέλλουν τη χαρά. Χαρά και ζωντάνια ξεχειλίζουν, καθώς κάνει την εμφάνισή του το Πεπρωμένο με την ίδια δραματική ένταση και απειλή που το γνωρίσαμε από την αρχή, ευτυχώς, θα σβήσει μέσα από το εσωτερικό φως του Συνθέτη, καθώς θα μεταγγίσει την ελπίδα στον ακροατή!
Το  Φεστιβάλ Αθηνών θα πρέπει να διαφημίσει όσο γίνεται περισσότερο τις συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και να στηρίξει την τιτάνια προσπάθειά της. Εμείς αφήσαμε το Ηρώδειο με θλίψη, γιατί συνάνθρωποί  μας δεν είχαν την δική μας τύχη να ζήσουν το μεγαλείο της πνευματικής ανάτασης και ψυχικής ευφορίας  από τη Συναυλία που Έλληνες Μουσικοί πρόσφεραν  στους Έλληνες!

Βασίλης Βαρβαρέσος

Related Posts with Thumbnails