Στὸν παπα-Βασίλειο Θερμό,
μαθητείας καὶ σπουδῆς ἕνεκεν
Στὴ
μικρὴ ἐπαρχιακή μας πόλη, ὅλο τὸ χρονικὸ διάστημα τοῦ χειμώνα βλέπει κανεὶς ἀναρτημένες
ἀφίσες, οἱ ὁποῖες καὶ ἀναγγέλλουν «πάρτυ» σὲ διάφορα νυχτερινὰ κέντρα. Σημειώνω
ἐδῶ μάλιστα ὅτι οἱ ἀφίσες αὐτὲς ἐμφανίζονται ἀπὸ τὴν Τετάρτη ἤ τὴν Πέμπτη καὶ ἀναρτῶνται
σὲ κεντρικὰ σημεῖα τῆς πόλεως, κυρίως δὲ ἀπ᾿ ἔξω ἀπὸ τὶς αἴθουσες τῶν
φροντιστιρίων. Ἀναγγέλλουν δὲ πὼς τὸ
«πάρτυ» τὸ διοργανώνει ἡ Β΄ λ. χ. ἤ ἡ Γ΄ Λυκείου, μὲ καθορισμένη εἴσοδο τόσα εὐρώ. Ὣς ἐδῶ τὰ
πράγματα εἶναι, ἄς ποῦμε, φυσικά. Ὡστόσο ὑπάρχει καί κάτι ἀκόμα: ἡ ὥρα τῆς εἰσόδου
καὶ συνάμα τῆς ἐνάρξεως τοῦ ἐν λόγῳ ψυχαγωγικοῦ προγράμματος. Ὥρα μεσονύχτιος
παρακαλῶ ἤ κοντὰ στὸ μεσονύχτιο εἶναι ἡ ὥρα τῆς ἐνάρξεως τοῦ προγράμματος. Ὁπότε
ὅλοι καταλαβαίνουμε καὶ τὴν ὥρα τῆς λήξεως: ποὺ εἶναι δηλαδή, οἱ πρῶτες πρωϊνὲς ὧρες γύρω στὶς 5 ἤ καὶ 6 τὰ
χαράματα. Σὲ σημεῖο νὰ συναντᾶ κάποια ἀπὸ
τὰ παιδιὰ αὐτὰ ὁ ἐφημέριος στὸ δρόμο, καθὼς ὁ ἴδιος πορεύεται γιὰ τὸ ναὸ κι ἐκεῖνα
ὁδεύουν γιὰ τὰ σπίτια τους, γιὰ τὸν... νυκτερινό τους ὕπνο!!!
Αὐτὴ
ἡ πρωϊνὴ συνάντηση, λοιπόν, δίνει τὴν ἀφορμὴ γιὰ ἕνα ξετύλιγμα κάποιων σκέψεων
καὶ προβληματισμοῦ τοῦ ἐφημερίου. Γιατὶ δὲν ξεχνᾶ πὼς τὰ παιδιὰ αὐτὰ κομμάτι τοῦ
ἐνοριακοῦ σώματος εἶναι, τὸ ὁποῖο καὶ τάχτηκε νὰ διακονήσει. Μὲ συνέπεια, ἀξιοπρέπεια
καὶ ἔνθεο ἦθος. Ὅμως ποιὰ θὰ εἶναι ἡ ποιμαντικὴ ποὺ ὀφείλει νὰ ἐξασκήσει, ὥστε κάποια ἀπὸ αὐτὰ τὰ παιδιὰ νὰ τὰ πλησιάσει
περισσότερο; Γιατί, ναὶ, τὰ βλέπει στὸν Ἐπιτάφιο, στὴν Ἀνάσταση, ἄντε καὶ σὲ
καμμιὰ ἄλλη γιορτή -συνήθως τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν- ὅμως δὲν εἶναι εὐχαριστημένος ἀπὸ
αὐτὴν τὴν τυπικὴ συνάντηση. Ἐπιθυμεῖ νὰ τὰ πλησιάσει, μήπως καὶ καταλάβουν ὅτι
σιμὰ στὴν ἀναμονὴ τοῦ Σαββατόβραδου ὑπάρχει κι ἐκείνη τῆς Κυριακῆς. Πῶς ὅμως θὰ
γίνει αὐτό;
Ἡ
ἐφηβεία γνωρίζουμε πὼς εἶναι μιὰ σκληρή, γρανιτένια ἡλικία, γιατὶ κυριαρχεῖ στὴν
ψυχὴ τοῦ ἐφήβου ἡ προσπάθεια νὰ φανεῖ, νὰ «φιγουράρει», νὰ προβάλει δηλ. τὸν ἑαυτό του μὲ τρόπο, τὶς περισσότερες φορές,
ἀπότομο, αὐθάδη καὶ προκλητικό. Κι ὄχι
γιατὶ τὸ θέλει, ἀλλ᾿ ἐπειδὴ μὲ τὴ συμπεριφορά του αὐτὴ θὰ κατορθώσει νὰ κεντρίσει
τὸ ἐνδιαφέρον κάποιων, ὥστε νὰ τὸν προσέξουν, νὰ καταστεῖ δηλ. τὸ κέντρο τῆς
κάθε σύναξης. Γι᾿ αὐτὸ καὶ συγκρούεται μὲ τὴν οἰκογένειά του, τοὺς δασκάλους καὶ
μὲ ὅ,τι θεωρεῖται κατεστημένο. Ἀκόμη καὶ μὲ τοὺς φίλους του προκειμένου νὰ φανεῖ,
νὰ προβληθεῖ.
Ὡστόσο,
ποιὰ εἶναι ἡ θέση τοῦ ποιμένα καὶ ἡ στάση ποὺ ὀφείλει νὰ διακρατήσει ἀπέναντι σ᾿
αὐτὲς τις ἐφηβικές συμπεριφορές; Γιατὶ τὸ νὰ συγκρουστεῖ μὲ ὅπλο τὴν ἐπιτίμηση
τοῦ τύπου, «Δὲ ντρεπόσαστε παιδιὰ ποὺ γυρίζετε αὐτὴν τὴν ὥρα στὸ σπίτι» καὶ ὅλα
τὰ συναφῆ, τότε τὸ μόνο ποὺ θὰ πετύχει εἶναι τὸ
ν᾿ ἀνοίξει ἀκόμα περισσότερο τὸ χαντάκι ποὺ τοὺς χωρίζει. Κι ὁ σκοπὸς εἶναι
ἄλλος. Νὰ προσεγγίσεις τὸν ἄλλο κι ὄχι νὰ τοῦ ἐναντιωθεῖς. Γι’αὐτὸ ἀπαιτεῖται
μιὰ ψύχραιμη καὶ προσεκτικὴ στάση, ἡ ὁποία καὶ ἐπιμερίζεται σὲ κάποιες ἐνεργειες
τοῦ ποιμένα. Ἐνέργειες ἄμεσες καὶ ἔμμεσες.
Ἡ
πρώτη καὶ πλέον βασικὴ κατὰ τὴ γνωμη μου, λοιπόν, ἐνέργεια εἶναι ἡ προσευχὴ τοῦ ποιμένα γι᾿ αὐτὰ
τὰ παιδιά. Καὶ δὲν εἶναι ὑπερβολὴ αὐτὴ ἡ πρόταση, πιστεύω, ἀφοῦ τὴν προτροπὴ τὴν
ἔχουμε μέσα στὴν ἴδια τὴ θεία Λειτουργία:
«Τὴ νεότητα παιδαγώγησον», θὰ μᾶς θυμίσει ὁ Μ. Βασίλειος κι ἄδικο δὲν ἔχει, ἀφοῦ
σὲ ὥρα κρίσιμη μέσα στὴν Εὐχαριστιακὴ Σύναξη δεόμαστε, ἄρα παρακαλοῦμε τὸν
Ποιμένα τῶν ψυχῶν μας, νὰ συντρέξει καὶ τὴ νεότητα. Μὲ παιδαγωγία, μόρφωση
παναπεῖ καί μάλιστα μόρφωση, καλλιέργεια
δηλαδή πρωτίστως τῆς ψυχῆς. Πῶς λοιπόν, νὰ ἀδιαφορήσει ὁ παπᾶς καὶ νὰ μὴν
προσευχηθεῖ καὶ γιὰ τὰ παιδιὰ αὐτά; Ἄσχετα ἄν τὸν ὑπολογίζουν ἤ ὄχι. Αὐτὸ δὲν ἔχει
τόση σημασία ὅση ἔχει ἡ ἐκ βαθέων δέηση τοῦ ἱερέα, γιὰ νὰ κατορθώσει ἡ νεότητα
νὰ βρεῖ τὰ ἀπαραίτητα δεκανίκια, ὥστε νὰ ἀνακαλύψει τὸν πραγματικὸ σκοπὸ γιὰ τὸν
ὁποῖο βρέθηκε στὸν κόσμο αὐτό. Καὶ δὲν εἶναι, νομίζω, ὑπερβολὴ νὰ προσπαθήσουμε
νὰ τῆς θυμίσουμε, κυρίως μὲ τὸ ἱερατικό μας ἦθος καὶ ὕφος, ὅτι ἡ ἁγιότητα κι ὄχι
ἡ ἀγριότητα εἶναι ἡ μοναδική της ἐπιλογή. Κι αὐτὸ γιὰ νὰ παραμείνει ὁ Κόσμος καὶ τὰ ἐν αὐτῷ «καλὰ λίαν» (Γεν. 1), ὅπως
δηλαδή ἐξῆλθαν ἀπὸ τὸ χέρι τοῦ Δημιουργοῦ.
Μιὰ
ἄλλη ἐνέργεια τοῦ ποιμένα εἶναι ἡ προσεκτική καὶ μὲ ὑπομονὴ καλλιεργημένη
προσπάθεια προσέγγισης τῶν παιδιῶν, μὲ πρῶτο σκαλοπάτι τὴ συνομιλία του μὲ τοὺς
γονεῖς τους. Ὅσοι ἐκ τῶν γονέων, φυσικά, ἐπιθυμοῦν νὰ τὸν ἀκούσουν, γιατὶ δὲν εἶναι
καὶ λίγοι ποὺ ἀδιαφοροῦν ἤ καὶ θεωροῦν αὐτὲς τὶς συπεριφορὲς τῶν παιδιῶν τους
πολὺ φυσικές, ἐπιχειρηματολογώντας ὅτι «παιδιὰ εἶναι, θὰ καταλάβουν...».
Ἀλλὰ
καὶ μὲ ὅσους γονεῖς μπορεῖ νὰ ἔλθει σὲ ἐπικοινωνία κι ἐκεῖ θὰ συναντήσει πολλὰ ἐμπόδια,
καθὼς θὰ παρεμβάλλεται στὶς συζητήσεις καὶ ἡ ἄκριτη δικαιολόγηση τῶν ἴδιων ὡς γονιῶν,
μήπως καὶ ἐκπέσουν στὰ μάτια τοῦ ἱερέα τους, λὲς κι ἐκεῖνος δὲν εἶναι γονιός, ἄν
εἶναι ἔγγαμος ἤ ὡς ἄγαμος δὲν ἔχει ὑπόψη του τοῦ τὶ γύρω του συμβαίνει. Ὡστόσο ὑπάρχουν
κι οἱ περιπτώσεις ἐκείνων τῶν γονιῶν ποὺ χαίρονται αὐτὲς τὶς συναντήσεις καὶ μάλιστα
ἐπιμένουν νὰ ἔχουν περισσότερη ἐπικοινωνία μὲ τὸν ἱερέα τους, θεωρώντας ὡς
μεγάλη εὐλογία αὐτὴ τὴν ἐν διαλόγῳ συντυχία.
Ἕνας
ἄλλος δρόμος ἐπικοινωνίας εἶναι καὶ οἱ καθηγητὲς τῶν Σχολείων ποὺ φοιτοῦν αὐτὰ
τὰ παιδιά. Γιατὶ παρεμβάλλοντας στὸ μάθημα καὶ τὴν συμβουλευτική τους προτροπή,
ὥστε νὰ ἀναζητοῦν στὴ ζωή τους τὰ παιδιὰ αὐτὰ πρότυπα ἱκανὰ ποὺ θὰ τὰ
συνδράμουν στὴν αὐριανή τους ἔξοδο στὴν κοινωνία, εἶναι κι αὐτὸ ἕνα μάθημα καὶ
μάλιστα μέγιστον ἀλλὰ κι ἀπὸ τὰ πλέον ἀλλησμόνητα. Ἀρκεῖ νὰ ἐξελίσσεται ἡ
συμβουλευτικὴ αὐτὴ μὲ ἐμβιωμένη σοβαρότητα κι ὄχι μὲ προχειρότητα. Καὶ θεωρῶ
σημαντικὴ αὐτὴ τὴ συναντηση τοῦ ποιμένα μὲ κάποιους ἐξ αὐτῶν, κυρίως μὲ ἐκείνους
ποὺ εἶναι γονεῖς, γιατὶ οἱ ἐμπειρίες διδάσκουν περισσότερο καὶ βοηθοῦν στὶς
περιπτώσεις αὐτές. Φυσικὰ κι ἐδῶ τὰ
πράγματα εἶναι δυσχερῆ καὶ ἀκανθώδη. Γιατὶ διαπιστώνονται κάποιες συγκρούσεις
τοῦ εἴδους «ξέρουμε τὴ δουλειά μας» ἤ πάλι τὸ ἄλλο: «Μά, τὶ νὰ τοὺς πεῖς... Αὐτοὶ
δὲν παίρνουν ἀπὸ λόγια» κ.λ.π., ποὺ ἀμβλύνουν τὶς ἀποστάσεις καὶ καταργοῦν μιὰ
δυνατότητα, ἡ ὁποία παρέχεται γιὰ συνδρομή, διδαχή καὶ νουθεσία. Γιατὶ, κακὰ τὰ
ψέματα, τὸ κῦρος ἑνὸς σοβαροῦ καὶ ἔντιμου
Δασκάλου ἔχει ἄλλο εἰδικὸ βάρος ἀπὸ ἐκεῖνο τοῦ γονιοῦ π.χ. Μάλιστα, ἄν ὑπάρξει
καὶ σωστὴ συνεργασία ποιμένα καὶ δασκάλου, ὄχι σὲ ἐπίπεδο κατήχησης ἀλλὰ
προσεγμένης συμβουλευτικῆς καὶ ἐπιμελημένης καθοδήγησης τῶν παιδιῶν, ὥστε ν᾿ ἀποφεύγουν
τοὺς κινδύνους ποὺ παραμονεύουν δίπλα τους- ἄραγε τοὺς μέτρησε κανένας τους
σοβαρά; βλ. ναρκωτικά, ἀλκοόλ, μεταδοτικὲς ἀσθένειες, σταδιακὴ ἐξασθένηση τοῦ ὀργανισμοῦ,
ροπὴ πρὸς τὴν ἐπιθετικότητα κ.ἄ- τότε πολλὰ μποροῦν ν᾿ ἀποφευχθοῦν.
Κι
ἕνα τρίτο εἶναι ἡ προσέγγιση τοῦ ποιμένα στὰ παιδιά, χωρὶς τὴν παρεμβολὴ ἄλλου.
Φυσικὰ αὐτὸ ἀποτελεῖ καὶ εἶναι μιὰ ἐνέργεια σαφοῦς διακινδύνευσης, ἀλλὰ καὶ μιὰ
τόλμη, ποὺ ἐλάχιστοι τὴν ἐπιχειροῦν. Γιατὶ ἔχει κόστος καὶ μάλιστα ἀπὸ τὰ πλέον
βεβαρυμμένα, μιὰ κι οἱ δυσκολίες ποὺ προκύπτουν -χλευασμός, ἀπόρριψη, ἀπουσία ἔντιμου
διαλόγου, ἀφοῦ ὁ νέος δὲν ἐπιθυμεῖ συμβουλὲς καὶ πατρικὸ ἐνδιαφέρον, ἐπειδὴ τὰ
θεωρεῖ «καταπιεστικά»- ἀκόμη καὶ βλάσφημες ἐκφράσεις, εἶναι οἱ γρανιτώδεις ἀσφάλειες
ποὺ δὲν ἐπιτρέπουν καμμία παραχώρηση στὸ ναρκισσιστικὸ ἐγὼ νὰ δεχτεῖ κι αὐτὲς τὶς
προτάσεις. Ἐκτὸς κι ἄν ἐπιμείνει καὶ δὲν ἀπογοητευτεῖ. Ἐπιμείνει δηλαδή, στὸ ν᾿
ἀνακαλύψει μὲ ὑπομονὴ μεγαλη καὶ συνεχῆ ἐπαγρύπνηση τὸ ὅποιο κρυμμένο, κάτω ἀπό
σωροὺς ἀλαζονείας καὶ ἐπιπολαιότητας, μεταλλεῖο ποὺ ἀσφαλῶς σὲ κάθε ψυχὴ ὑπάρχει.
Ὑπάρχει ἀλλὰ κρύπτεται, ὅπως τὸ τάλαντον τοῦ Εὐαγγελίου (βλ. Μτθ. 25, 14-30) . Ἀπὸ
κεῖ θ᾿ ἀρχίσει, λοιπόν, καὶ ἐπίμονα θὰ προσπαθήσει νὰ τὸ καταστήσει ἐνεργό, ἄν
φυσικὰ ἐπιθυμεῖ κι ὁ ἴδιος ὁ νέος καὶ πολὺ περισσότερο ὁ «κύκλος» του. Γιατὶ ἔχει
σημασία αὐτὸ καί, μάλιστα, πολὺ μεγάλη.
Καὶ τοῦτο, ἐπειδὴ ἀρκετοὶ τῶν
γονιῶν καὶ φίλων ἐπικροτοῦν τέτοιες συμπεριφορές, καμαρώνοντας μάλιστα, ἀφοῦ στὸ
βάθος τῆς συνείδησής τους ἀπομένει τὸ δικό τους ἀνικανοποίητο κατὰ τὴν ἐφηβεία
τους. Ἔτσι στὸ πρόσωπο τοῦ παιδιοῦ τους ἤ τοῦ δικοῦ τους ἀνθρώπου βλέπουν τὸν ἑαυτό
τους, μὴ γνωρίζοντας πὼς ἡ χρονικὴ ἀπόσταση ποὺ τοὺς χωρίζει ἦταν τόσο
διαφορετικὴ (καὶ πιὸ ἀνθρώπινη, γιατὶ νὰ μὴν τὸ ποῦμε κι αὐτό;). Μὲ λίγα λόγια,
ἄλλο τὸ χθὲς κι ἄλλο τὸ σήμερα. Γιὰ νὰ μὴν ἀναφερθοῦμε στοὺς κινδύνους...
Ἕνα
ὡστόσο εἶναι τὸ ζητούμενο καὶ φυσικὰ τὸ ἀξιοπρόσεχτο. Πῶς μπορεῖ νὰ ἀποτύχει στὴν
προσπάθειά του ὁ ποιμένας νὰ ἔχει μεγάλα καὶ οὐσιαστικὰ ἀποτελέσματα. Ὅμως αὐτὸ
δὲν ἔχει τόση σημασία, ὅσο ἔχει τὸ ὅτι προσπάθησε. Ποιὸς ξέρει...Ἴσως ὁ σπόρος
ποὺ σκόρπισε κάποτε ν᾿ ἀναστήσει καὶ νὰ φέρει «καρπὸν ἑκατονταπλασίονα». Κι ἴσως
τότε ἡ ἀναμονὴ τοῦ Σαββατόβραδου νὰ εἶναι γιὰ μιὰ σοβαρὴ προετοιμασία
προσέγγισης τῆς Κυριακῆς. Ποιὸς ξέρει;