Παναγιώτη Καποδίστρια, [ΠΕΝΤΕ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ] Μετάφραση στα αραβικά: Roni Bou Saba

Roni Bou Saba: ΟΔΟΙΠΟΡΙΑ [Συμμετοχή στον Μαραθώνιο Ποίησης 2019]

Ποτέ δεν είναι αργά.

Λέω κάθε μέρα και 

νικάω τον χρόνο 

που σημειώνει στα μαλλιά 

λευκές γραμμές.

Τα όνειρά μου φυλακή του.

Το κλειδί πεταμένο σε μια φευγαλέα 

σκέψη ήττας: αργά πια!

Κι οι λευκές γραμμές απλά πληθαίνουν.

[Εικαστικό σχόλιο στο ποίημα: Arabian Song, 1932 by Paul Klee]

Συρία 2013: Θάνατος και Φαυλοκρατία

Αποκλειστικό άρθρο γνώμης του RONI BOU SABA

“καὶ ἐπέπεσε πολλὰ καὶ χαλεπὰ κατὰ στάσιν ταῖς πόλεσι, γιγνόμενα μὲν καὶ αἰεὶ ἐσόμενα, ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ”  [Θουκ. Γ’. 82]

Στη θέα της ανθρώπινης κατάπτωσης στην Συρία είναι δύσκολο κανείς να μιλήσει. Από πού να ξεκινήσει; Πώς να αρθρώσει λόγο και τι να πει, αφού όσο μελάνι και να χυθεί δεν αξίζει μια σταγόνα αίματος από τις τόσες πολύτιμες που χύνονται κάθε μέρα στη Συρία.

Όταν κυλάει το αίμα στους δρόμους κηρύττεται η αποτυχία της πολιτικής. Η κρίση πλέον δεν είναι πολιτικής φύσεως, ούτε η λύση μπορεί να είναι πολιτικής τάξεως. Η ανθρωπιστική κρίση απαιτεί ανθρωπιστική λύση. Η Συρία εδώ και δύο χρόνια είναι σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου. Εδώ και σαραντατρία (43) χρόνια κυβερνάται από την ίδια οικογένεια. Εδώ και 43 χρόνια εκκρεμεί η δημοκρατία. Και όταν φάνηκε ότι υπάρχει δυνατότητα εκδημοκρατισμού της χώρας, έπεσαν τα κοράκια να πνίξουν το έμβρυο της δημοκρατίας. Ανακατεύτηκαν Αμερική, Γαλλία, Αγγλία, Ρωσία, Ιράν, και πρωτίστως οι αδελφοκτόνοι Άραβες του Κόλπου. Ανακάτεψαν οι πολεμιστές ο καθένας τον Θεό του, και φαντάζονται ότι μάχεται μαζί τους ένα ολόκληρο πάνθεον. Αντί το ζητούμενο να είναι ο ταχύτατα απαιτούμενος εκδημοκρατισμός της Συρίας, έγινε όλων το μέλημα η ανάληψη ή η διατήρηση της εξουσίας. Οι αντικαθεστωτικοί χωρίστηκαν σε μικρές αντιμαχόμενες ομάδες που διαπράττουν των τεράτων τις βιαιότητες. Το καθεστώς διατείνεται ότι προστατεύει τον λαό από τους τρομοκράτες. Και το αίμα συνεχίζει να κυλάει, την ώρα που ο καθένας δικαιολογεί στον εαυτό του τα δικά του εγκλήματα.

Είναι πλέον ολοφάνερο και ξεκάθαρο ότι ο εμφύλιος στη Συρία είναι μια «με το γάντι» εκδοχή του Ψυχρού Πολέμου, και βασιλική οδός για την επιστροφή στο διπολικό παγκόσμιο σύστημα που είχε καταρρεύσει το 1989 με την διάλυση της ΕΣΣΔ. Και αυτό αποδεικνύεται καθημερινώς από το γεγονός ότι απομακρύνει η Ρωσία -σταδιακά- τις ΗΠΑ από την εισβολή στη Συρία.  Αυτό σημαίνει ότι ουδεμία θέση έχει ο εκδημοκρατισμός της Συρίας στην πρακτική όλων των εμπλεκόμενων στον πόλεμο. Συν το γεγονός ότι διακρίνει κανείς δυο επίπεδα πολέμου: το ένα είναι παγκόσμιο και κινείται με στόχο την αύξηση της διεθνούς ισχύος των Αμερικανών από τη μία και των Ρώσων από την άλλη. Και το άλλο εγχώριο όπου οι θρησκευτικές και εθνικές ομάδες αλληλοσφάζονται  και αλληλοδιώκονται.

Έτσι η κατάσταση συνεχίζεται φαυλεπίφαυλα, και οι αδύναμοι την πληρώνουν με θάνατο, με πείνα, ή με προσφυγιά. Ο πόλεμος δεν θα σταματήσει, όσο η φύση των ανθρώπων δεν αλλάζει, όπως λέει ο Θουκυδίδης. Ο Θεός είναι μέρος του πολέμου στη Συρία. Οι άνθρωποι επίσης. Ζητείται σταυρός και εξιλαστήριο θύμα. Θα ανέβει κανείς;

Σκέψεις για την εκδημία του Πατριάρχη Ιγνατίου (+5.12.2012) και το αύριο της Αντιοχειανής Ορθοδοξίας

Αποκλειστικό άρθρο τού συνεργάτη μας RONI BOU SABA

Σήμερα έχασαν οι Ορθόδοξοι της Ανατολής μιαν ηγετική μορφή, τον Πατριάρχη Αντιοχείας Ιγνάτιο Δ΄, ο οποίος, ελέω Θεού, ποίμανε το Πατριαρχείο σε κρίσιμες εποχές. Ο θρήνος που περιβάλλει τους πιστούς δεν είναι όμως μόνο για το φευγιό του -πώς, άλλωστε, αφού πάει στην αγκαλιά του Κυρίου- αλλά για τις μέρες που θα ρθουν χωρίς αυτόν!

Ο εκλιπών ανήλθε στο θρόνο του Πατριαρχείου Αντιοχείας το 1979, για να αντιμετωπίσει μια Εκκλησία με σχίσμα, ένα μέρος των παιδιών της να ζει σε εμπόλεμη ζώνη (τον Λίβανο στον εμφύλιο), τους περισσότερους κληρικούς χωρίς την ελάχιστη θεολογική παιδεία, κλπ... Για όλα αυτά έπρεπε να βρει επιτακτική λύση, γιατί στην Ανατολή η Χριστιανοσύνη δεν είναι πολυτέλεια των σαλονιών. Είναι μαρτυρία. Το σχίσμα, που αντιμετώπισε, είχε προκύψει με την εκλογή του προκατόχου του Ηλία Δ΄, γεγονός που σήμαινε την επικράτηση του πνεύματος του Κινήματος Ορθόδοξης Νεολαίας στην Ιεραρχία, το οποίο δεν έβρισκε σύμφωνους τους Σχισματικούς. Η εκλογή τού Πατριάρχη Ηλία του Δ΄ θέτει πολλά ερωτήματα που δεν είναι του παρόντος, προκάλεσε όμως ένα μεγάλο σχίσμα στο Πατριαρχείο Αντιοχείας, που έφτασε και ώς τις Μητροπόλεις της Διασποράς. Ο Πατριάρχης Ιγνάτιος ο Δ΄ ήρθε σε επαφή με τους σχισματικούς, τους αναγνώρισε και γύρισαν στην κανονική τάξη της Εκκλησίας. Χάρη στις ενέργειές του οι πληγές επουλώθηκαν τόσο, που οι νέες γενεές δεν ξέρουν ότι υπήρξε σχίσμα, αλλά και όσοι το έζησαν, το ξέχασαν.

Το 1979, οι Χριστιανοί στο Λίβανο πολεμούσαν εαυτούς και ετέρους: τον άλλον Χριστιανό, τον Μουσουλμάνο, τον μη Λιβανέζο, τους πάντες- για «ένα πουκάμισο αδειανό» (κατά τον Σεφέρη), όπως αποδείχτηκε αργότερα. Οι Ορθόδοξοι ήταν αναγκασμένοι να πάρουν θέση στον Εμφύλιο. Κάποιοι απ’ αυτούς πολέμησαν με εθνικά κριτήρια (Άραβες vs Ισραηλίτες), κάποιοι με εθνικιστικά κριτήρια -θολά κριτήρια- (Φοίνικες vs Άραβες, Λιβανέζος vs Παλαιστίνιος ή Σύριος), άλλοι με θρησκευτικό χαρακτήρα (Χριστιανοί vs Μουσουλμάνοι)- φυσικά υπήρξαν και άλλες σαλάτες στο μενού και ο καθένας επέλεξε σκοπό για να αγιάσει τον φόνο του! Η Εκκλησία επί πατριαρχείας Ιγνατίου Δ΄ ξεκαθάρισε τη θέση της: Καταδίκασε τις εχθροπραξίες μη δίνοντας κάλυψη σε κανένα, καλούσε τους Χριστιανούς στο να μένουν στον τόπο τους και να ανοιχτούν στον κάθε συνάνθρωπό τους, δεν μπήκε στις φλυαρίες για την ταυτότητα των Χριστιανών με βάση του DNA τους κι έδωσε έμφαση σε κάθε μορφής διαλόγου.

Παράλληλα με αυτά, ο Πατριάρχης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στα γράμματα γενικά, και στην μόρφωση του κλήρου ειδικότερα. Είχε ήδη συνεργαστεί με ιεράρχες και λαϊκούς για την ίδρυση της Θεολογικής Σχολής του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού πριν ανέλθει στον Πατριαρχικό Θρόνο. Αλλά το όνειρό του ήταν ακόμα πιο μεγάλο: Η σχολή να γίνει μια μεταξύ των άλλων ενός μεγάλου Πανεπιστημίου, το οποίο θα κάλυπτε τις ανάγκες τού Βορείου Λιβάνου. Έτσι δημιουργήθηκε το Πανεπιστήμιο Μπάλαμαντ, ένα κατόρθωμα που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία και συνεχίζει να πηγαίνει μπροστά.

Αυτή η δράση δεν μπορούσε να μην έχει κριτική και να μην προκαλεί αντιδράσεις. Μάλιστα ο Πατριάρχης δέχτηκε πολλές κριτικές για πολλές θέσεις που πήρε ή επιλογές που έκανε. Επικρίθηκε έντονα για την ουδετερότητα που είχε έναντι της Εκκλησίας της Ελλάδας, σε τέτοιο βαθμό που κάποιοι εκ του Πατριαρχείου τον θεωρούσαν ρωσόφιλο, και ως τέτοιο τον παρουσίαζαν στην Ελλάδα, όπως ο ίδιος άκουσα από πολλούς κληρικούς και λαϊκούς. Σαφώς ο Πατριάρχης δεν ήταν «Χριστοδουλικός», όπως δεν ήταν και ρωσόφιλος, όπως τον κατηγορούσαν. Δεν συμμερίστηκε το όραμα του αείμνηστου Χριστοδούλου και των ΜΚΟ στην εποχή του να κάνουν εκκλησιαστικό επεκτατισμό. Από την άλλη στήριζε τις θέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πηγαίνοντας κόντρα στους Ρώσους σχεδόν πάντα. Και ποτέ του δεν ήρθε σε κόντρα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ούτε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη! Δεν ήταν ωστόσο «εχθρός» των Ρώσων - πώς να είναι ένας Χριστιανός, άλλωστε, εχθρός του άλλου; Ήθελε καλές σχέσεις με όλες τις Εκκλησίες. Αναζητούσε το στήριγμα όλων των Εκκλησιών για το ποίμνιό του που ζει σε δύσκολες συνθήκες εν πολέμω και εν ειρήνη. Επισήμανε την θέση του να είναι όλες οι εκκλησίες ανεξάρτητες. Γι’ αυτό ήρθε σε κόντρα με Μητροπολίτες που αγωνιούσαν, για να έχουν την εύνοια του μακαριστού Χριστοδούλου και των τότε ΜΚΟ της Έκκλησίας της Ελλάδος, αναγκάστηκε μάλιστα να λάβει κάποια μέτρα και να θέσει το θέμα σε συζήτηση με τον ίδιο τον μακαρίτη Χριστόδουλο.

Επικρίθηκε έντονα επειδή δεν έδωσε χώρο ούτε σημασία στον γεροντισμό, ευσεβισμό, αθωνισμό και τους λοιπούς «-ισμούς» στην Εκκλησία. Επικρίθηκε για όλα αυτά, ενώ πολλοί Ιεράρχες του Πατριαρχείου Αντιοχείας είναι Αγιορείτες ή και Μοναχοί από τα τοπικά Μοναστήρια. Και οι διάφοροι οπαδοί των «-ισμών» τον κατηγορούσαν για τις θέσεις του στους διαλόγους με τους άλλους Χριστιανούς και με τους Μουσουλμάνους.

Ωστόσο ο Πατριάρχης κατάφερε, στην μακρά πατριαρχεία του, να κρατήσει την ομόνοια στην Ιεραρχία και να δείξει μια μαρτυρική ορθοδοξία, που αγαπάει τον άλλον και πάει αυτή πρώτη να τον συναντήσει.

Από αύριο τι θα γίνει; Αυτό είναι το δύσκολο ερώτημα!... Η διαδοχολογία εδώ και κάποια χρόνια έχει ξεκινήσει, με διάφορα κριτήρια, αλλά σήμερα, λόγω της πολιτικής αναστάτωσης στην περιοχή, οι πολιτικοί της Συρίας και του Λιβάνου θα εμπλακούν στην ανάδειξη του διαδόχου. Προσωπικά δεν αποκλείω να εμπλακεί και η Ρωσία -Κράτος και Εκκλησία- στις εκλογές, έμμεσα ή άμεσα. Πάντως όποιος και αν ανέλθει στο Πατριαρχικό Θρόνο, έχει μια δύσκολη κληρονομιά που θα πρέπει να την χειριστεί με πολλή σοφία. Οι διάλογοι, η μόρφωση του κλήρου, η ανεξαρτησία των αδελφών Εκκλησιών, η μέριμνα για την παραμονή της Χριστιανοσύνης στην Ανατολή, ο χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος (εδώ: Κράτη) είναι όλα εύθραυστα θέματα και ανοιχτές προκλήσεις.

Η δράση του Πατριάρχη Ιγνατίου Δ΄ δεν χωράει σε ένα γρήγορο κείμενο και δεν εκτιμάται υπό την συγκίνηση της στιγμής. Στην Αντιόχεια θα είναι αιωνία η μνήμη του στις καρδιές όσων τον γνώρισαν ως δάσκαλο στα σχολεία, ως οραματιστή Ιεράρχη που ανήγειρε μαζί με τους ναούς σχολεία και πανεπιστημιακές σχολές, και σε όσους αγάπησαν τον Χριστό, επειδή ακριβώς πρώτος αυτός τον αγάπησε και τους τον κήρυξε με τους διάφορους τρόπους του…

Σημείωση Βιβλιοθήκης: Επειδή το ανωτέρω άρθρο γράφτηκε κατά παραγγελίαν μας, επιτρέπεται η αναδημοσίευσή του ΜΟΝΟΝ εάν αναδημοσιευθούν οι δύο πρώτες παράγραφοι και αμέσως μετά να τεθεί λινκ, που θα παραπέμπει τη συνέχεια στο εδώ συγκεκριμένο άρθρο τής Βιβλιοθήκης μας.

Roni Bou Saba: ΑΓΓΕΛΟΥ ΧΕΡΙ ΠΟΙΗΤΗ [Συμμετοχή στον Μαραθώνιο Ποίησης 2012]

Η πόλη εκείνη, σαν πήρε φωτιά
προφήτη να γεννήσει
το μέλλον ήξερε πολλών πως το 'χει
η ίδια χαράξει- αθώοι οι άνθρωποι.

Η πόλη εκείνη αναζητεί
αγγέλου χέρι ποιητή
τον κύκλο της να σπάσει- πού ο άγγελος; 
και ποιητή ποιος θα παραστήσει;

Φωτό: π. Π. Κ. 

Μαχμούντ Νταρουίς: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ (Μετάφραση Αγγελική Σιγούρου)

[Μικρή ανθολόγηση από το: Μαχμούντ Νταρουίς, Κατάσταση Πολιορκίας, (μετάφραση από τα αραβικά: Αγγελική Σιγούρου - Επιμέλεια: Ρόνι Μπου Σάμπα), εκδ. Μαΐστρος, Αθήνα 2010]

Εδώ, μετά του Ιώβ τα ποιήματα, πια δεν προσμέναμε κανέναν…

* 

Εδώ, δεν υπάρχει εγώ

Εδώ ο Αδάμ θυμάται τον πηλό του

*

Ο ουρανός του πρωινού μολυβένιος

Της νύχτας πορτοκαλένιος.

Ενώ οι καρδιές παραμένουν ουδέτερες

Όπως τα τριαντάφυλλα του φράχτη.

* 

Λέει, στο χείλος του θανάτου:

Χώρο δεν βρίσκει πλέον η απώλεια.

Ελεύθερος πλάι στην ελευθερία μου

Και με το αύριο στο χέρι μου…

Σε λίγο θα μπω στη ζωή μου.

Θα γεννηθώ ελεύθερος, χωρίς γονείς.

Θα επιλέξω για όνομά μου τα γράμματα του κυανού…

*

Μόνοι, είμαστε μόνοι ως το μεδούλι

εκτός μονάχα από τις επισκέψεις ενός ουράνιου τόξου.

* 

Θα μπορούσαμε κάποιον να βλάψουμε

Ή κάποια χώρα,

Αν έστω από μακριά

Αν έστω για μοναδική φορά

Μας είχε αγγίξει μιας χαράς η ψιχάλα;

* 

Η πολιορκία είναι αναμονή

Αναμονή πάνω σε μια σκάλα γερμένη μες στην καταιγίδα.

* 

Πάνω στο μονοπάτι που φωτίζει εξορίας φανάρι,

βλέπω μια τέντα ανεμοδαρμένη:

Ο νότος ατίθασος στον άνεμο

Η ανατολή μια δύση μυστικιστική

Η δύση μια ανακωχή, να κόβουν οι νεκροί το νόμισμα της ειρήνης,

Όσο για το βορρά, το μακρινό βορρά,

δεν είναι ούτε γεωγραφία, ούτε σημείο του ορίζοντα,

Είναι το πάνθεον των θεών!

*

[Στο θάνατο:]

Ξέρουμε με ποιο άρμα

έφτασες. Ξέρουμε τι ζητάς… Γύρνα πίσω,

μ’ ένα μονάχα δαχτυλίδι κι απολογήσου

στους στρατιώτες και τους αξιωματικούς, λέγοντας:

Οι νεόνυμφοι μ’ είδανε που τους κοιτούσα,

Δίστασα, έπειτα επέστρεψα τη νύφη στους δικούς της…

δακρυσμένη!

*

Λίγο απ’ το απόλυτο, το μπλε το ατέλειωτο

Αρκεί

Για να ελαφρύνει το φορτίο ετούτων των καιρών

Να καθαρίσει ετούτο το βουρκότοπο.

* 

Έγραψα είκοσι σειρές για τον έρωτα

Και μου φάνηκε

Πως η πολιορκία αυτή

Οπισθοχώρησε είκοσι μέτρα!...

Η συμπαντική στιγμή της «ηττονίκης»

Γράφει ο Roni Bou Saba

Δραπέτευσα για πολλοστή φορά από το άχαρο διάβασμα ένεκα εξεταστικής, καταφεύγοντας στην φωλιά του Κροκ. Στου Νικόλα του Άσιμου, για όσους δεν έτυχε να πέσουν στο βιβλίο του - ή να πέσει εκείνο σ’ αυτούς. Κάποτε είχα διαβάσει στο βιβλίο Αναζητώντας τους Κροκανθρώπους, ένα ποίημα -το παραθέτω πιο κάτω- όπου αναφέρεται ο Άσιμος στις «Συμπαντικές Στιγμές»! Λοιπόν σήμερα ένιωσα ότι συνάντησα μια «συμπαντική στιγμή», που διατύπωσαν και ο Άσιμος και ο Ελύτης.

«Είναι η στιγμή της ήττας σου, της πιο πικρής σου ήττας, αλλά και της νίκης σου, της πιο σπουδαίας νίκης», λέει ο Νικόλας. Και ο Ελύτης παλαιότερα είχε πει -στο Μονόγραμμα- «Νίκη νίκη όπου έχω νικηθεί».

Κατ’ αρχάς θεωρώ αυτή τη στιγμή συμπαντική, γιατί πιστεύω ότι ο Άσιμος δεν είχε υπ’ όψιν του τον στίχο του Ελύτη, που προηγείται του κειμένου του Νικόλα. Τότε ο Άσιμος δεν είχε την πολυτέλεια να φάει, πόσο μάλλον να αγοράσει ποιητικές συλλογές. Μα ούτε ιντερνέτ υπήρχε, για να κατεβάσει το Μονόγραμμα με διάφορες απαγγελίες. Αυτή η στιγμή, που ανακάλυψαν οι δυο ποιητές, αποκτά πολύ μεγάλη σημασία γιατί ακριβώς αυτοί οι δυο δεν τους ενώνει φαινομενικά τίποτε. Ο Ελύτης έχει ταξιδέψει σ’ όλο τον κόσμο, γνώρισε την εκτίμηση της ελίτ της εκάστοτε χώρας, βραβεύτηκε με ένα διεθνές βραβείο (Νόμπελ), έφαγε με πλούσιους και έκανε διακοπές. Ο Άσιμος ήταν διωκόμενος από όλους, από την ακροδεξιά ως την ακροαριστερά και όσους κατατάσσονται στο μεταξύ, δεν είχε πολλές φορές πού την κεφαλήν κλίναι και τα μόνα ταξίδια του ήταν από τα αστυνομικά τμήματα και τα δικαστήρια μέχρι την ψυχιατρική κλινική και τανάπαλιν.

Αλλά αυτή μόνο η συμπαντική στιγμή αποδεικνύει ότι ένα νήμα συνδέει τα πάντα και τους πάντες, μια ουσία διαπερνάει τα πάντα και τους πάντες. Ένα σημείο μηδέν, όπου αναφέρονται όλα και όλοι. Μπορεί να φαίνεται πως ο ένας είναι το αντίθετο του άλλου, αλλά στην πραγματικότητα όταν -και άμα- ακουμπήσει κάποιος αυτό το σημείο μηδέν βρίσκει ότι όλα μπορεί να φαίνονται διαφορετικά αλλά βαθιά μέσα στο είναι απορρίπτονται οι αντιθέσεις. Περιττεύει γι’ αυτό να αναλύσω τις συγκεκριμένες διατυπώσεις των δυο ποιητών. Αρκεί το ρίγος που διαπερνά όποιος τα διαβάζει...

Στο δεύτερο μανιφέστο του σουρρεαλισμού (1929) αναφέρεται ότι «τα πάντα τείνουν να μας πείσουν ότι πραγματικά υπάρχει ένα ορισμένο σημείο του μυαλού στο οποίο ζωή και θάνατος, πραγματικό και φανταστικό, παρελθόν και μέλλον […] παύουν να εκλαμβάνονται ως αντιφατικά. Τώρα όσο και αν ψάξει κανένας ποτέ δεν θα βρει στις δραστηριότητες των σουρρεαλιστών άλλη κινούσα δύναμη εκτός από την ελπίδα να βρουν και να προσδιορίσουν το σημείο τούτο».

Γι' αυτό το σημείο μιλάνε ο Ελύτης και ο Άσιμος στις παραπάνω συμπαντικές στιγμές, που κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν για πάντα με χαρτί και μελάνι. Και για αυτό το σημείο υπήρξαν με το βίο τους η απόδειξη. Ίσως γι’ αυτό και οι δυο άφησαν ως σήμερα το στίγμα τους.

Θέλεις να πατάς σταθερά

Σ’ αρέσουν οι ρηχές θάλασσες

Σ’ αρέσει να γυρνάς τον κόσμο

Αλλά πάντα στα ρηχά

Εμένα μ’ αρέσουν οι βαθειές θάλασσες

Κι ας μην γυρνώ τον κόσμο

Κι ας με νομίζεις κολημένο

στο ίδιο αυτό σημείο.

Δεν υπάρχει σύμπαν

Υπάρχουν μόνο στιγμές

Συμπαντικές στιγμές

Αν φτάσεις στην ακινησία

Μπορείς παντού να ταξιδέψεις

Γι’ αυτό το ξέχασες που σούλεγα

μωρό μου κείνο το πρωινό

δίπλα στη σκάλα. Πως η ζωή

κι ο θάνατος δεν είναι θέμα περιβάλλοντος.

Είναι θέμα αντοχής στην ίδια γραμμή πλεύσης.

Εγώ δεν χρειάζομαι τον κόσμο

Κακώς έχεις νομίσει

Για μένα δεν υπάρχει κόσμος

Χρειάζομαι απλά να δημιουργήσω κόσμους.

Αγγελική Σιγούρου: Χορεύοντας με τα γράμματα

Γράφει ο Roni Bou Saba

Από τις ωραιότερες στιγμές είναι να πάει κάποιος να δει το ταχυδρομείο και να βρει, αντί για λογαριασμούς ΔΕΗ, ΟΤΕ κλπ, ένα βιβλίο. Πόσο δε μάλλον, όταν είναι και ποιητική συλλογή μιας αγαπητής ποιήτριας. Μ’ αυτή την χαρά παρέλαβα την νέα συλλογή της Αγγελικής Σιγούρου με τίτλο Χιόνι-Χιόνι (Νεφέλη 2010). Η συλλογή είναι δεύτερη στη συγγραφική δημιουργία της Αγγελικής μετά από την συλλογή Αράς (εκδ. Ηλέκτρα 2008). Αλλά προηγείται από πολλές δημοσιευμένες μεταφράσεις ποιητικών και πεζών έργων από τα αραβικά και τα γαλλικά.

Η συλλογή αποτελείται από 8 ενότητες, που αν και ανεξάρτητες μεταξύ τους, συνδέονται με ένα εσωτερικό νήμα, και άλλα κοινά χαρακτηριστικά: υφολογικά και σημειολογικά. Μέσα σ’ αυτές τις ενότητες χορεύει η Αγγελική παθιάρικα έως... ακινησίας, ταξιδεύοντας σε αντιθέσεις (Κίνηση-ύπνος, Κίνηση-θάνατος) και σμίγοντας τα έτερα σε Ένα (Νορριάς, ΕιρηνΑτλαντικός).

Σε όλη την συλλογή εκτυλίσσεται ένα χοροθέατρο, γεμάτο δράση (σπρώχνοντας το πάτωμα με το αριστερό πέλμα / βουλιάζω ή εκτινάσσομαι δεν έχει σημασία, σ. 9), αποδομητικούς συμβολισμούς (η διάρρηξη κάθε σημαινόμενου / η περιφρόνηση κάθε θέλγητρου του σημαίνοντος, σ. 23), υπαρξιακούς στοχασμούς (όταν σου έλεγα ότι κι εγώ είμαι σαν τους άλλους, σ. 19), δημιουργημένες μυθολογίες (ο Κάθαλο και ο Πατάντιν, σ. 46), και «παγκοσμιοσύνη» (δεν είμαι μόνος σώμα γελάστηκες έχω παρέα όλον τον κόσμο, σ. 10, Κι οι θάλασσες ανόητα ονοματίζονται / […] Αφού όλο το νερό ένα είναι, σ. 79).

Η ποιητική φωνή της Αγγελικής δεν περιορίζεται σ’ ένα ποιητικό σχήμα, αλλά πειραματίζεται πολλά. Μια ματιά στη συλλογή αρκεί για να καταλάβει ο αναγνώστης ότι έχει να συναντήσει μέσα μια πολυφωνική σύνθεση, όπου εναλλάσσονται οι ρόλοι / φωνές, από μονολόγους σε διαλόγους, και από μελωδικότητα σε πεζή αφήγηση (μου θυμίζει την Αμοργό και ποιήματα του Άδονι), και από μικρογράμματα ποιήματα σε μεγαλογράμματα, και άλλα σχήματα που δείχνουν την μεγάλη συνθετική ικανότητα της νέας ποιήτριας, και την άρτια κυριαρχία της γλώσσας.

Επίσης θεωρώ αξιοθαύμαστο το σχήμα του πρώτου ποιήματος της ενότητας Νουρμανία. Όπου τα δυο ημιστίχια -νοηματικά εδώ και όχι μετρικά- χωρίζονται με ένα ευδιάκριτο κενό. Αυτό το σχήμα διακρίνει την κλασική -κυρίως- αραβική ποίηση, την οποία γνωρίζει η Αγγελική. Το σχήμα τούτο υιοθέτησε ο Καβάφης (π.χ. Εν Τω Μηνί Αθύρ) αλλά χωρίς περαιτέρω επεξεργασία. Εδώ η Αγγελική όμως το αποδομεί και το μεταχειρίζεται όπως τις συμφέρει υποτάσσοντάς το στις ανάγκες των στίχων της, και εισάγοντας ένα νέο σχήμα ποιητικής γραφής.

Παρ’ ότι η Αγγελική ταξιδεύει στα τέσσερα σημεία και κολυμπάει σε γνωστά ποτάμια, ωστόσο τίποτε απ’ αυτά δεν ανήκει πλήρως στην πραγματικότητα. Είναι όλα συμβολικά, και όλα σουρεαλιστικά, με την έννοια της σύλληψης και όχι των αυστηρών γνωρισμάτων των δύο ρευμάτων. Μ’ άλλα λόγια θα έλεγα ότι οι εικόνες είναι συμβολικά σουρεαλιστικές και σουρεαλιστικά συμβολικές ταυτοχρόνως (Το ρούχο πάνω από μένα / Το ρούχο κάτω από μένα / Στο ενδιάμεσο να προσπαθώ σαν διαιτητής να τα χωρίσω, σ. 20).

Οι αρετές της συλλογής, ή μάλλον της ποιητικής φωνής της Αγγελικής, είναι πολλές, αλλά σύνθετες. Οπότε προσοχή! Η συλλογή αυτή δεν τίθεται για κατανάλωση με ένα πρωινό καφέ!

*** Βιογραφικό σημείωμα της Αγγελικής Σιγούρου, διαβάστε εδώ.

Κρίση Λόγου

Επίκαιρο άρθρο του Roni Bou Saba

Ζώντας ο αλλοδαπός για τέσσερα περίπου χρόνια στην Ελλάδα, θεωρώ ότι με αγγίζουν τρόπον τινα αυτά, που βιώνει η χώρα - και όλος ο κόσμος άλλωστε. Ωστόσο, δεν προφασίζομαι ότι βλέπω τα πράγματα με ελληνική ματιά, αλλά ως έξωθεν παρατηρητής, ο οποίος εμπνέεται από τον ελληνικό πολιτισμό.

Η Ελλάδα παραμένει γνήσια ανατολίτικη χώρα στα όρια της Ευρώπης και της υποτιθέμενης «ένωσής» της. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα παραμένει μια χώρα, όπου η ανώτερη θεμελιακή κοινωνική αξία είναι ο Άνθρωπος και όχι ο νόμος ή η πολιτεία. Αυτό είναι ένα στοιχείο, που χαρακτηρίζει τον ελληνικό πολιτισμό άλλωστε, από αρχαιοτάτων χρόνων, πριν ακόμα το συνειδητοποιήσει η Δύση με την νεωτερικότητα. Ταυτόχρονα όμως η θεμελίωση της κοινωνίας πάνω στην αξία του Ανθρώπου συνεπάγεται ότι ο νόμος έρχεται δεύτερος, και ότι η εγγύηση για την συγκρότηση τέτοιας κοινωνίας είναι ο Λόγος ως λογική και διάλογος / επικοινωνία. Γι’ αυτό, εκεί που τοποθετείται ο νόμος ως εγγυητής της συγκρότησης μιας κοινωνίας και όχι ο Λόγος ανακαλύπτονται πάντοτε προβληματικά κενά κυρίως σε επίπεδο ηθικής.

Τι συμβαίνει όμως, όταν ηγείται τέτοιας κοινωνίας ένας πολιτικός; Η ολοφάνερη απάντηση είναι Κρίση, και μάλιστα σε όλα τα αλληλοσυνδεόμενα επίπεδα. Μια κρίση, που φτάνει στα όρια της θανατηφόρας σύγκρουσης δυο τυφλών βιαιοτήτων: της βιαιότητας του χρήματος και της βιαιότητας της εξέγερσης. Τα τέσσερα θύματα που έπεσαν χτες βρέθηκαν -δυστυχώς- σε έναν από τους χώρους, όπου συγκρούονται πάντα οι δυο αυτές βιαιότητες…

Η Ελλάδα καλείται για άλλη μια φορά να πρωτοστατεί στην αντιμετώπιση της Κρίσης. Πρώτα όμως πρέπει να προσδιοριστεί αυτή η κρίση. Για τους περισσότερους είναι κρίση οικονομική, για μένα είναι κρίση Λόγου. Γιατί το θέμα δεν είναι αν έχει ή δεν έχει χρήματα ο άνθρωπος, η κοινωνία, η πολιτεία. Είναι πώς ζει, είτε έχει λίγα χρήματα, πολλά ή καθόλου. Οι Έλληνες, που ήταν χτες στους δρόμους, βλέπουν την κρίση ως οικονομική, αλλά και ως κρίση εθνικής ταυτότητας, και εθνικής ελευθερίας. Γι’ αυτό τον λόγο οι διαδηλωτές εκτόξευσαν τα συνθήματά τους κατά της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ., που είναι δυο εκφάνσεις ενός πρώτου κακού και όχι οι αιτίες του κακού...

Οι Έλληνες για άλλη μια φορά κληρώθηκαν να πρωτοστατούν στο σπάσιμο του φαύλου κύκλου της Κρίσης. Πιστεύω ότι είναι οι καταλληλότεροι για κάτι τέτοιο, δεδομένου του πολιτισμού τους, που σέβεται την θεμελιακή κοινωνική αξία του ανθρώπου. Μια αντίσταση των Ελλήνων στον επιβαλλόμενο σύγχρονο τρόπο ζωής θα παρασύρει και άλλους λαούς, αν συνεχιστεί και κλιμακωθεί μακριά και ανεξάρτητα από τα πολιτικά σχέδια όλων των κομμάτων. Μια αντίσταση, δηλαδή, κατά της κρίσης Λόγου, που αποπροσανατολίζει τον κόσμο από τις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων του καθώς και από τους πραγματικούς υπεύθυνους για τα προβλήματα.

Φωτό: Νίκος Κ. grosso modo

π. Παναγιώτη Καποδίστρια: 6.6.66 (Μετάφραση στα αραβικά: Roni Bou Saba)

66.6.6

كلّها في عينيّ عظيمة

المغسلة

والكومودينة

ووَثَبات الدالية

ومِقرَعة الأشياء

الأب بائع جوّال_ تَرى_

والأمّ خيّاطة

الأيّام زبائن تهدّم الزمن

تُفني الأسماءَ

المكسورة المتبخّرة

تسلّمني يداً بيد إلى الأستاذ.

-حين الدرس

أضجر

كذلك

إلّي

وميميس

وآنّا-

عند الشَفَق عند العِشاء

ائتمنتُ الجارة

على مسرّاتٍ وعقود

على قميص لمّاع

على كلّ عبير زهر في المزهريّات الصغيرة

وطَلِباتي كلَّها حقّقتها.

تعرفيني الآن جيّداً

تعرفيني من كلّ وجه

الأب بائع جوّال_ تَرى_

والأمّ خيّاطة.

6.6.66

Όλα μού δείχνονται παμμέγιστα

το λαβομάνο
τα κομοδίνα
της κληματαριάς οι ορμές
το ρόπτρο των πραγμάτων

ο πατέρας πλανόδιος βλέπεις
υφάντρα η μάνα
πελάτισσες ημέρες κατεδαφίζουν τον καιρό
σαρώνουν τα σπασμένα
ξεθυμασμένα ονόματα
με παραδίνουν χέρι-χέρι του δασκάλου.

-Όταν
Έχω
Διάβασμα
Βαριέμαι
η Έλλη
ο Μίμης
η Άννα το ίδιο-

Στην πρώτη δεύτερη φυλακή της νυκτός
εμπιστεύτηκα τη Γειτόνισσα
χαρές και περιδέραια
πουκάμισο απαστράπτον
κάθε οσμής λουλουδικό στα βαζάκια
και τα χατίρια μου όλα.


Τώρα με ξέρεις καλά
κι απ’ την ανάποδη καλύτερα

ο Πατέρας πλανόδιος βλέπεις
υφάντρα η Μάνα.

[Από την ποιητική συλλογή: Παναγιώτη Καποδίστρια, Της αγάπης μέγας χορηγός, 2003, σ. 51 εξ. Βραβείο Ματράγκα της Ακαδημίας Αθηνών 2004]

Ο Γάμος ως κοινωνικό γεγονός πανανθρώπινο

Γράφει ο Roni Bou Saba
Πτ. Αραβικής Φιλολογίας και Ορθόδοξης Θεολογίας

Σκεπτόμουν τις προάλλες το θέμα του γάμου, το οποίο ομολογώ ότι με απασχολεί λόγω της μεγάλης αξίας του κοινωνικά και θρησκευτικά. Μού ήρθαν στο νου κάποιες πτυχές του, τις οποίες παραθέτω ως κίνητρο προβληματισμού -προσωπικό τουλάχιστον- και όχι ως τελική θέση που εκφράζω αμετάκλητα.

Ο γάμος είναι, απ’ όσα ξέρω, ένα γεγονός διαθρησκειακό, αφού συναντάται σε όλες της θρησκείες κάποια σχετική τελετή. Από τη στιγμή όμως που ο γάμος υπάρχει και στις «κοινωνικές θρησκείες» ήτοι τις πρωτόγονες θρησκείες που πηγάζουν από πρωτόγονα κοινωνικά έθιμα, και εφ’ όσον υπάρχει επίσης στις λαϊκές πολιτείες, τότε αυτό σημαίνει ότι ο γάμος καθ’ αυτό δεν αποτελεί ένα μυστήριο αλλά ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο.

Ως εκ τούτου θεωρώ πιο σωστό να ταυτιστεί με τις κοινωνίες και όχι με τις θρησκείες. Κάθε θρησκεία κληρονομεί τον γάμο από την κοινωνία στην οποία γεννιέται και το καπηλεύεται εκ των υστέρων, όπως κάνει και με άλλους θεσμούς. Τού αποδίδει τις κατάλληλες μεταφυσικές διαστάσεις, για να παγιώσει την καπηλεία, με τρόπο που δεν αφήνει περιθώριο σε κανένα να το απελευθερώσει από το κράτος της θρησκείας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο γάμος στις χριστιανικές κοινωνίες. Πριν από τον χριστιανισμό και στην διάρκεια της όλης πρώτης χιλιετείας περίπου ο γάμος ήταν πολιτικός. Σταδιακά πέρασε στους κόλπους της Εκκλησίας, η οποία του έδωσε διάφορες ερμηνείες που προβάλλουν το δόγμα της, χωρίς να βασίζονται στην ιστορική και κοινωνική εξέλιξη του θεσμού. (Αυτό δείχνει, ότι οι θεολόγοι δεν ασχολήθηκαν με την έννοια της ιστορίας κι ερμηνεύουν οτιδήποτε συγχρονικά και όχι διαχρονικά.)

Ο γάμος λοιπόν δεν είναι θρησκευτικός θεσμός αλλά ένα θύμα της θρησκευτικής καπηλείας. Ως εκ τούτου, πιο σωστό -κατ’ εμέ τουλάχιστον- είναι να θεωρηθεί μόνον ένας κοινωνικός θεσμός. Αν αντιληφθεί και βιωθεί ως τέτοιος, θα είναι ήδη περισσότερο από μυστήριο. Ο γάμος έχει ως σκοπό να ρυθμίσει -κατά το δυνατόν- τις σχέσεις των δύο φύλων, να τις νομιμοποιεί, να καταχωρίσει τα ζευγάρια ποιός με ποιόν κλπ., με απώτερο στόχο την δόμηση μιας τακτοποιημένης κοινωνίας. Μιας αρμονικής και δεμένης κοινωνίας, η οποία μπορεί να προοδέψει χωρίς να διαλυθεί. Όμως πολλοί παρασίτες προσπαθούν να παρέμβουν και να εκτροχιάσουν τον ομαλό ρου των πραγμάτων και παρασέρνουν τον γάμο μακριά από τον πρώτο στόχο του. Η συνέπεια αυτής της πράξης είναι η διάλυση της κοινωνίας, όπου δεν ωφελούν οι μάταιες διαμαρτυρίες ζερβά και αριστερά.

Από τη στιγμή όμως που ζει ο άνθρωπος ατομιστικά ή δίνει στο γάμο διάφορες μεταφυσικές -άρα μη εδαφικές- ερμηνείες, το αποτέλεσμα πάντα θα είναι η διάλυση του γάμου και της κοινωνίας με την πρώτη δυσκολία. Η λύση, νομίζω, είναι ο γάμος να επιστρέψει στους κόλπους της κοινωνίας και να έχει κοινωνική προοπτική.

"Και βροντά ο λόγος μου..." / ...وتهدر كلمتي

Τελικά ο αγώνας των αδικημένων, δεν γίνεται μόνο με όπλα σιδερένια, εισαγόμενα από τις διάφορες μεγάλες δυνάμεις.
Αυτή η μικρή κοπέλα, ονόματι Αθανασία, μάς θυμίζει, ότι εν αρχή είναι ο Λόγος (με τις διάφορες σημασίες του Λόγου). Ο Αγώνας της Αθανασίας λοιπόν έδωσε στο ποίημα, περισσότερη ποιητικότητα, ζωή και υπόσταση. Κάποια ποιήματα ξεπερνάνε τη φήμη των ποιητών τους, ιδού ένα παράδειγμα.
Αυτό το ποίημα κυκλοφορεί χωρίς υπογραφή ποιητή στο διαδίκτυο, το υπογράφει όμως μια φλογερή αγνή φωνή. Το μετέφρασα, κατά το δυνατόν, ύστερα από προτροπή του ιστολόγου πατέρα Παναγιώτη, που εκτίμησε τη σημασία του αγώνα του Λόγου. Γι' αυτό, καθώς και για τόσα άλλα, τον ευχαριστώ.

Roni Bou Saba

فلسطيني

فلسطيني، أنا اسمي فلسطيني
نقشتُ اسمي على كلّ الميادين
بخطّ بارز يسمو على كلّ العناوين
حروف اسمي تلاحقني، تعايشني، تغذّيني
تبثّ النار في روحي وتنبض في شراييني
جبال النهر تعرفني مغاورُها وتدريني
بذلتُ الطاقة الكبرى وقلت لأمّتي: "كوني"
صلاح الدين في أعماق أعماقي يناديني
وكلّ عروبتي للثأر للتحرير تدعوني
وراياتي التي طُيَت على ربوات حطّين
وصوت مؤذِّن الأقصى يهيب بنا: "أغيثوني"
وآلاف من الأسرى... وآلاف المساجين
تنادي الأمّة الكبرى وتهتف بالملايين
تقول لهم: "إلى القدس، إلى قِبلة الدين
إلى حرب تدكّ الظلم تزهق روح صهيون
وترفع في سماء الكون أعلام فلسطين
وتهدر كلمتي... تمضي
فلسطيني.. فلسطيني.. فلسطيني

Παλαιστίνιος

Παλαιστίνιος, το όνομά μου Παλαιστίνιος
Το χάραξα παντού
Μ' εξέχουσα γραφή, υπερβαίνοντας όλους τους τίτλους
Με κυνηγάνε τα γράμματά του... συμβιώνουμε, με τρέφουνε
Διαδίδουν στην ψυχή μου την πυρά, σφύζουν στις φλέβες μου
Τα σπήλαια στα βουνά του ποταμού με ξέρουνε, με γνωρίζουν
Έβαλα την μεγάλη ενέργεια και είπα στο έθνος μου: «Γίνε»
Ο Σαλαδίνος, στα έσχατα βάθη μου, μού φωνάζει
Ο αραβισμός μου, στην εκδίκηση, στην απελευθέρωση με καλεί
Οι σημαίες μου οι διπλωμένες στους λόφους της Χατίν
Η φωνή του μουεζίνη του Αλ- Άκσα μας φωνάζει: «Βοηθήστε με»
Χιλιάδες αιχμάλωτοι, χιλιάδες φυλακισμένοι
Καλούνε το έθνος το μεγάλο, φωνάζουν στα εκατομμύρια
Λένε: «ελάτε στα Ιεροσόλυμα, ελάτε στον προορισμό της πίστης
Ελάτε σε πόλεμο που συντρίβει την αδικία, και σκοτώνει τη Σιών
Υψώνει στον ουρανό του κόσμου τη σημαία της Παλαιστίνης»
Και βροντά ο λόγος μου, πηγαίνει...
Παλαιστίνιος...
Παλαιστίνιος...
Παλαιστίνιος...

[ Στις φωτό: Banksy's Graffiti ]

Ένα ποίημα του Ounsi El Hage: ΑΥΤΗ ΠΟΥ ΦΟΡΑ ΦΟΥΣΤΑΝΙ ΑΠΟ ΡΟΔΑ / التي تلبس فستان الورد

[ Μετάφραση:

Roni Bou Saba روني بو سابا ]

Σαν βλαστός τριαντάφυλλου
Επικαλέστηκα την ελευθερία μου
Που
Δεν
Μπόρεσε
Να
Μου
Κάνει
Κάτι.
Της Χιονάτης
Τα μάτια είναι η ανύψωση και η πτώση του αγγέλου
Τα δικά της μάτια δεν τ' ατένισα, εξ αιτίας της ελπίδας, παρά σπάνια
Εξ αιτίας της ελπίδας μου να τ' ατενίσω αύριο
Τα μάτια της που ονειρεύονται την απελπισία μου.
...
Δυνατή με το φουστάνι από ρόδα
Του αέρα το πουκάμισο
Και το παλτό του λευκού ουρανού.
...
Μας ενώνει κάθε τι
Και δεν μας χωρίζει τίποτε εκτός απ’ την αγάπη.



كعنق وردة
ابتهلتُ إلى حُرّيّتي
التي
لم
تقدرْ
أنْ
تفعل
لي
شيئاً.
جميلةُ الثلج
عيناها صُعودُ ملاك وسُقوطه
عيناها لم أُحدّق فيهما إلا نادراً، بسبب الأمل.
بسبب أملي أنْ أُحدّق فيهما غداً
عيناها الحالمتان بيأسي.
...
قويّة بفستان الورد
وقميص الهواء
ومعطف السماء البيضاء.
...
يجمعنا كُلّ شيء
ولا يفصل بيننا إلا الحُبّ.

Nabil Khoury (1939-2002): [ΜΕΘΗ Η ΖΩΗ] (Μετάφραση στα Ελληνικά: Roni Bou Saba)

Μέθη τούτη η ζωή, και της μέθης το κορύφωμα
άνθρωπος περιπλανώμενος πάνω στης γης το χώμα
υπόσχεση γεννιέται και καταλήγει ανάμνηση
και κάθε μέρα μιαν ακόλουθη έχει
και φασαρία από κάποιον ερχόμενο και από φευγάτο φασαρία

هالعمر سَكرَه ، ونشوِة السَكرَه
إنسان عَ تراب الأرض سايح
بيخلَق وعد ، وبْينتهي ذِكرى
وكلّ يوم وْفي إلو بُكرا
وعجقة حدا جايي وحدا رايح

[Πηγή: Σταγόνας Ωκεανός]

π. Παναγιώτη Καποδίστρια: [ΝΑ ΓΟΥΡΜΑΣΟΥΝ ΕΩΣ ΘΑΝΑΤΟΥ] (Μετάφραση στα αραβικά: Roni Bou Saba)

Α΄ δημοσίευση στο:

أوقيانوسُ قطرةٍ Σταγόνας Ωκεανός

Τα πάντα όλα σπρώξε τα να γουρμάσουν
έως θανάτου

απ' το μη ον στο παν
παθαίνεις
και μαθαίνεις
και τανάπαλιν.

Κραδαίνω φωτιές
όσο θ' αντέχω
κι όταν
στ’ ανεμόβροχο
κι επαφίεμαι στα που φέρνει το ρέμα
όντα παφλάζοντα.

Τ’ακατάληπτα πολίζουν το μυαλό μου
πορφυρότατα

αν και λιμνάζω
στους εγκαταβιούντες ψάξτε
και βρείτε με.


20.11.1998 ( Έσχατος Φίλος, σ. 15 )

كلّ الأمور ادفعها كي تنضج
حتّى الموت

من العدم إلى الكلّ
تتألّم
وتتعلّم
وبالعكس.

أذكّي النار
بقدر ما أحتمل
وحين
في الماطرة العاصفة
وأستسلم لما يأتي به السيل
كائناتٍ عائمات.

تمدّن الغموض عقلي
أرجوانيّاً

وإن راكداً مع المتوحّدين فتِّشوا
وجِدوني

20.11.1998

1- Yahne le Toumelin, L'Océan en feu
2- Guillaume Makani, Sous la pluie

π. Παναγιώτη Καποδίστρια: ΕΚ ΠΡΟΘΕΣΕΩΣ (Μετάφραση στα αραβικά: Roni Bou Saba)

من قربان


خِفيةً وأنتَ تُسارِقُ النظرَ إليّ
وأنأسرُ
يَخطِفني نور
ويَسحقُني أرضاً
بروعةْ

ليس لي أملٌ آخرُ
تَصَحَّرتُ
نفسي فُتاتٌ من قربانْ
هنا في قَعرِ الجحيمِ
راحت هباءْ


بانايوتيس كابوديسترياس 11-5-1999
ترجمة: روني بو سابا

Εκ Προθέσεως

Λάθρα που με κρυφοκοιτάζεις
κι εγκλωβίζομαι
μ’ αρπάζει φως
και με συντρίβει χάμου
εξαίσια

άλλη δεν έχω απαντοχή
αποδεντρώθηκα
ψίχουλο η ψυχή μου εκ προθέσεως
στον πάτο εδώ του Άδη
πάει περίπατο.

(11.5.1999. Από το βιβλίο "Έσχατος Φίλος", 2001)

[Το εικαστικό έργο είναι της Ευτυχίας Πεταλά, από τοίχο στην Αίθουσα της Μακεδονικής Εταιρείας ΤΕΧΝΗ στο Κιλκίς]

الرفيق" يانيس ريتسوس عمره مئة عام" / Γιάννης Ρίτσος: Σύντροφος ηλικίας 100 χρονών

روني بو سابا

Γράφει ο Roni Bou Saba

[από την εφημερίδα Αλ Αχμπάρ (Τα Νέα) του Λιβάνου, εδώ]

Εκατό χρόνια πέρασαν από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου, και αν δεν μου είχε ζητηθεί στην Πάτρα να μεταφράσω απόσπασμα από τον Επιτάφιο του Ρίτσου, δεν θα είχα ψάξει και μάθει τυχαία ότι έφτασε και επηρέασε τη μοντέρνα αραβική ποίηση. Δεν θα είχα μάθει ότι η ποίηση του μεταφέρθηκε στα αραβικά από ξένες γλώσσες από Άραβες ποιητές! Ίσως, ανάμεσα στους Έλληνες ποιητές να είχε την τύχη να έχει τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα από τον Άραβα αναγνώστη (ή μήπως η τύχη αυτή να ανήκει στον Καβάφη;).

Αναμφίβολα, η προσωπική επαφή με κάποιους ποιητές, κυρίως, τον Νταρουίς έπαιξε ρόλο σ’ αυτό. Τον βοήθησε να εισχωρήσει στον αραβικό κόσμο ο κομμουνιστικός αγώνας που τον χαρακτήρησε, και ο οποίος του κόστισε τις εξορίες και ό,τι συνακολουθεί από βάσανα και απειλές, μη εξαιρουμένου του κατ’ οίκον περιορισμού. Αυτό τον αγώνα τον μοιράστηκε με μεγάλο μερίδιο της αραβικής νεολαίας, χάρη στη διάδοση της αριστεράς ιδεολογίας στις αραβικές χώρες. Όμως, η προσέγγιση αυτή δεν είχε αίσια συνέχεια καθώς οι Άραβες γενικώς δεν διαβάζουν τη γλώσσα του Ρίτσου, και όποιος την ξέρει, για κάποιο λόγο δεν άφησε μεταφρασμένο μνημείο ποιητικό ή πεζό να το μαρτυρήσει.

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, στοιχεία για τη συγγραφή και τη μετέπειτα εξέλιξη του Επιταφίου.

مئة عام مرّت على ولادة يانّيس ريتسوس. ولو لَم يُطلَب منّي أن أُترجم مقتطَفاً من «مرثيّة»، لما عرفتُ أنّه وصل إلى الشعر العربيّ الحديث وأثّر فيه. ولم أكن لأعلم أنّ شعره نُقِل إلى العربيّة من لغات غير الأصل اليوناني على أيدي شعراء عرب! لعلّه من بين الشعراء اليونانيّين الأوفر حظّاً في الوصول إلى القارئ العربيّ (أم كان الحظّ لكفافيس؟). علاقته الشخصيّة ببعض الشعراء العرب، وخصوصاً محمود درويش، ساعدته على دخول العالم العربيّ. كما أنّ نضاله الشيوعيّ الذي دفع ثمنه النفي والتهديدات، شاركه فيه عدد كبير من الشباب العربيّ، بسبب انتشار الفكر اليساريّ، فسهّلت وحدة الحال في النضال عمليّة التقارب.ريتسوس المولود في أوّل أيّار (مايو) 1909 ارتبط بالطبقة العاملة حاملاً نضالها في شعره حتى وفاته في 11 تشرين الثاني (نوفمبر) من عام 1990. أعماله الأدبيّة كثيرة بين الشعر (60 ديواناً)، والمسرح (4)، وأدب الرحلة (2)، إضافة إلى الترجمات. والمتابعون يعرفون أنّ قصائد كثيرة لُحِّنَت وصارت خبزاً يوميّاً للشعب اليونانيّ الذي لجأ إليها، وخصوصاً أيّام الديكتاتوريّة في الستينيّات. ومن أشهر القصائد الملحّنة «المرثيّة» التي ارتبطت بتظاهرات العمّال وضحايا الحكومات الجائرة. هذه القصيدة ـــــ الديوان كُتبت عام 1936 عندما وقع ريتسوس في 10 أيّار/ مايو على صورة أمّ ترثي ابنها على الصفحة الأولى من الجريدة الرسميّة للحزب الشيوعيّ (ريزوسباستيس). التظاهرة كانت قد بدأت في اليوم السابق واعتُمد لقمعها الشرطة ودبّابات الجيش! هكذا كتب ريتسوس 11 مقطعاً من المرثيّة (أضاف لاحقاً تسعة مقاطع) دفعةً واحدة، وقد أُنهِك بسبب السهر والتأليف. وتُجمع المصادر على أنّه وُجِد صباح 11 أيار وقد بصق دماً (حرفيّاً طبعاً) بسبب التعب. نشرت جريدة «ريزوسباستيس» في عددها الصادر في 12 أيّار/ مايو ثلاثة مقاطع. أمّا ريتسوس فأكمل القصيدة وأصدرها في العام نفسه في كتاب بيع منه عشرة آلاف نسخة! لكن لمّا فرض مِتاكساس الديكتاتوريّة في العامَ نفسه، منعت الرقابة «المرثيّة»، لكنّها كانت قد وصلت متأخّرة، فلم تعثر إلا على 250 نسخة فى إحدى المكتبات فأحرقتها.القصيدة رثاء أمّ لولدها الذي قُتِل وهو يناضل لتحصيل حقوقه، وقد كانت نقطة مفصليّة في مسيرة الشعر اليونانيّ، فقسَمت شعراء الثلاثينيّات إلى كتلتين. وهذا العمل الأدبي جمع الثنائيّ سيفيريس (سفير اليونان في لبنان أوائل الستينيّات) وإيليتيس إلى ريتسوس في ثالوث استثنائي. والأوّلَان حازا لاحقاً «جائزة نوبل»، فيما رُشِّح لها ريتسوس ورحل من دون أن ينالها.