© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 9 Ιανουαρίου 2011

Επιχειρώντας ένα ζακυνθινό εορτολόγιο

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ


Στο σημερινό μας κείμενο, το πρώτο του 2011, θα προσπαθήσουμε να συντάξουμε ένα καθαρά ζακυνθινό εορτολόγιο, έτσι όπως δημιουργήθηκε με το πέρασμα του χρόνου, αλλά και από τις διάφορες ιστορικές και ιδιάζουσες συνθήκες, οι οποίες παρασκεύασαν αυτό που περήφανα ονομάζουμε ζακυνθινό ή και επτανησιακό γενικότερα πολιτισμό και σήμερα, αυτομολούντες τις περισσότερες φορές, κινδυνεύουμε να τον ξεχάσουμε ή ακόμα χειρότερα να τον ισοπεδώσουμε.

Στο νησί μας, λοιπόν, με τις πολλές ιδιαιτερότητες, είναι φυσικό και αρκετές διαφορές να υπάρχουν στα ονομαστήριά μας και αυτό, συν τοις άλλοις, μας κάνει να ξεχωρίζουμε, άρα και να υπάρχουμε. Αυτές θα τις επαναφέρουμε σήμερα στην μνήμη μας και για να μπορέσουμε να τις διατηρήσουμε και να τις συνεχίσουμε, αλλά και για ν’ αντισταθούμε στο έσχατα παρουσιασθέν από πολλούς φαινόμενο, που κυκλοφορούν, τέτοιες μέρες, ημερολόγια με αντιγραφές από αθηναϊκές εκδόσεις. Για να μην καταντήσουμε, ως εκ τούτου, στο φαινόμενο να γιορτάζουμε εμείς οι Διονύσηδες και στις 3 Οκτωβρίου, στην επέτειο της μνήμης του Αρεοπαγίτη, μιμούμενοι την συνήθεια να κόβουμε και κουλούρα και βασιλόπιτα, αρχίζουμε από την αρχή του ενιαυτού και καταγράφουμε τις τζαντιώτικες ιδιορρυθμίες.

Ξεκινάμε από τον πρώτο μήνα, τον Γενάρη, όπου στις 22 του την τιμητική τους έχουν οι Αναστάσιοι. Στην υπόλοιπη Ελλάδα έχει επικρατήσει να άγουν τα ονομαστήριά τους, όπως εύστοχα και κυριολεκτικά θα έλεγαν οι παλιότεροι, την ημέρα του Πάσχα και να συσχετίζουν το βαπτιστικό τους με την μεγάλη γιορτή της Ανάστασης του Θεανθρώπου. Εδώ, όμως, γνωρίζουμε τον Οσιομάρτυρα, τον εκ της Περσίας και τιμούμε την μνήμη του. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή η λατρεία του ήταν από παλιά γνωστή στο νησί μας και εκκλησία του υπήρχε μέχρι την πολλαπλή καταστροφή του 1953 στο κέντρο της πόλης, κάπου εκεί στο δρόμο που οδηγεί στο σημερινό νοσοκομείο, κτισμένη στα τέλη του 17ου αιώνα από τον πρόσφυγα Πρωτοπαπά Κρήτης Στέφανο Παλαδά. Επίσης στον Άγιο Αντώνη του Ανδρίτση γιορταζόταν ο Μάρτυς, επειδή εκεί βρισκόταν τεμάχιο του λειψάνου του, αφιερωμένο, όπως συχνά συνήθιζε, από τον ετεροθαλή αδελφό του εθνικού μας ποιητή, τον Ροβέρτο Σολωμό.

Την ίδια μέρα, όπου συμπίπτει η μνήμη του Οσίου Ιωσήφ του Κρητός, το σκήνωμα του οποίου φυλάσσεται στο χωριό Γαϊτάνι, μεταφερμένο εκεί από τους συμπατριώτες του πρόσφυγες, μετά την πτώση της Μεγαλονήσου, στην κωμόπολη αυτή γιορτάζουν και όσοι έχουν το όνομά του, οι οποίοι συνήθως λέγονται Σήφηδες, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ζάκυνθο, όπου το ίδιο όνομα γιορτάζει άλλη μέρα, την οποία θα γνωρίσουμε στη συνέχεια.

Τον επόμενο μήνα, τον Φλεβάρη, ο οποίος «κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει», έχουμε την 11η του, όπου προς τιμήν της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας, της οποίας το σκήνωμα διασώζεται στον μητροπολιτικό ναό της όμαιμης Κέρκυρας, γιορτάζει το όχι και τόσο συχνό γυναικείο όνομα Αυγούστα, αλλά και το πιο σπάνιο Αύγουστος. Οι Θοδώρες, αντίθετα, συνεορτάζουν με τους Θεόδωρους, το πρώτο Σάββατο των νηστειών και όχι στην μνήμη τής εν Επτανήσω Αυτοκράτειρας.

Ο Μάρτης και ο Απρίλης περνούν δίχως κάτι το αξιοσημείωτο. Ο Μάης, όμως, στην αρχή του κιόλας, την τρίτη του μέρα, έχει την επέτειο του ζεύγους των Αγίων του Μαχαιράδου, της Μαύρας και του Τιμοθέου. Τα ονόματα, τα οποία δίδονται στο νησί μας προς τιμήν αυτής της «σεπτής ξυνωρίδος» είναι πολλά και η λατρεία της Αγίας ιδιαίτερα, το όνομα της οποίας είχε παλιότερα και το νησί της Λευκάδας, έχει γίνει γνωστό στον Ιόνιο χώρο από τους Βενετούς, οι οποίοι την τιμούσαν ιδιαίτερα. Αξίζει να σημειωθεί πως το όνομα Τιμόθεος στην υπόλοιπη Ελλάδα γιορτάζει στις 22 Ιανουαρίου, μέρα της μνήμης του ομώνυμου Αποστόλου, αλλά εδώ επικρατεί ο δικός μας πολιτογραφημένος Μάρτυρας.

Οι Μαρίες στο νησί μας δεν χωρίζονται, όπως εκτός Επτανήσου συμβαίνει, σε παντρεμένες και ανύπαντρες, αλλά όλες μαζί, έτσι για να μην μπερδευόμαστε και αδικούμε τις «μεγαλοκοπέλες», δέχονται ευχές στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Παναγίας.

Μα μια και αναφερόμαστε στις γιορτές της κοσμαγάπητης Μητέρας του Χριστού, ας αναφερθούμε στην κατεξοχήν δική μας ιδιαιτερότητα. Στις 24 του Σεπτεμβρίου τα Κύθηρα γιορτάζουν την προστάτιδά τους Μυρτιώτισσα, η οποία είναι γνωστή και στην Ζάκυνθο, από την σε καθέδρα εικόνα της, η οποία προσεισμικά υπήρχε και γιορταζόταν επίσημα αυτή τη μέρα στους περίφημους Αγίους Πάντες και σήμερα φιλοξενείται στον Μητροπολιτικό ναό του νησιού μας. Την ημέρα αυτή, λοιπόν, εκτός από το θηλυκό όνομα Μυρτώ, γιορτάζουν και οι… Μιλτιάδηδες. Γιατί; Μα στον τόπο μας και στην ξεχωριστή του ντοπιολαλιά οι τελευταίοι λέγονται Μιρτιάδηδες ή Μίρτοι και το όνομά τους, λόγω εκείνου του «ρ», ταιριάζει, ηχητικά τουλάχιστον, περισσότερο με την Τσιριγώτισσα Παναγία. Έτσι ο φερώνυμος Άγιος της 10ης Απριλίου, ο συνεορταζόμενος με τους άλλους αρχαιοπρεπείς Ηρακλή, Ισοκράτη Περικλή και Σοφοκλή και άγνωστος στους πολλούς, ξεπερνιέται και προτιμείται η Πολιούχος του μικρού μη Ιόνιου, αλλά ανήκοντος στα Επτάνησα νησιού.

Ποιητικότατη είναι η ζακυνθινή περίπτωση της γιορτής του ονόματος Αγγελική, η οποία συμπίπτει με την ανάμνηση των Εισοδίων της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου και όχι με αυτήν των Αρχαγγέλων, στις 8 του ίδιου μήνα, όπως αλλού. Αυτό επειδή στη Ζάκυνθο, η αλλού «Μεσοσπορίτισσα», ονομάζεται κυρίως «Κυρία των Αγγέλων» και φερώνυμες εκκλησίες υπάρχουν όχι μόνο στη χώρα, αλλά και στην ύπαιθρο του νησιού.

Ιδιορρυθμίες υπάρχουν και στις γιορτές των Χριστουγέννων. Ανήμερα στην μεγάλη αυτή μέρα της χριστιανοσύνης δέχονται οι Μανώληδες, όπου στην υπόλοιπη Ελλάδα γιορτάζουν την επόμενη μέρα, στις 26 Δεκεμβρίου, όπου εκεί την τιμούν σαν Δεύτερη των Χριστουγέννων, ενώ εμείς την έχουμε αφιερωμένη στην Παναγία και γιορτάζουμε τους Παναγιώτηδες.

Την ίδια μέρα, στις 26 Δεκεμβρίου, γιορτάζουν και όσοι έχουν το όνομα Ζέπος, το οποίο προέρχεται από τον Ιωσήφ τον Μνήστορα, ένα από τους πρωταγωνιστές της Θείας Ενανθρώπισης. Η μνήμη του, βέβαια, από την επίσημη Ορθόδοξη Εκκλησία, τιμάται την πρώτη Κυριακή μετά την 25η Δεκεμβρίου. Μα η παράδοση και εδώ υπερισχύει και ξεπερνά δόγματα, τυπικό και κανόνες. Ίσως και αυτό είναι ένα βενετσιάνικο κατάλοιπο, όπως και το ίδιο το όνομα, το οποίο είναι πολύ σπάνιο στον ελληνικό χώρο, ενώ πολύ συχνό στη Δύση.

Με αφορμή την τελευταία αυτή ζακυνθινή ιδιομορφία των τοπικών βαπτιστικών μας ονομάτων θα μπορούσαμε να κάνουμε και μια εκτεταμένη αναφορά σε ίδιας προέλευσης ονόματα, όπως το Λορέντζος, το Φραγκίσκος, το Γαϊτάνος, το Αλοΐσιος, το Τερέζα, το Τζόγια και πολλά άλλα, τα οποία σιγά-σιγά αρχίζουν να εκλείπουν. Το ίδιο συμβαίνει και με τα υποκοριστικά, όπως, για παράδειγμα, το Κέκος, το Ντάντος ή το Νύσος. Αυτά, όμως, τα αφήνουμε για μιαν άλλη φορά, έτσι για να έχουμε και θέμα κάθε Πέμπτη.

Μακάρι τα τοπικά ημερολόγια να σέβονται και να υπενθυμίζουν αυτές τις παρεκτροπές. Είναι η ταυτότητά μας. Η απόδειξη πως δεν προσαρμοζόμαστε στα στεγανά. Η αιτία της ύπαρξής μας.

Εξάλλου αυτό είναι η Ζάκυνθος. Αυτό είναι η Επτάνησος. Κοιτάζει ανατολικά την Δύση και δυτικότροπα την Ανατολή.

Φίλοι και φίλες «Καλή Χρονιά».

Related Posts with Thumbnails