«ότι σύ φωτιείς λύχνον μου, Κύριε ο θεός μου, φωτιείς το σκότος μου»
Ψαλμός ΙΖ΄ (ΙΗ΄) 29
Ένα ακόμα αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από το θάνατο του Αυστριακού Συνθέτη, Γκούσταβ Μάλερ, έγινε στις 15-7-2011, με την εξαιρετικά δημοφιλή Συμφωνία αρ. 2, σε ντο ελάσσονα, «Της Αναστάσεως», για μεγάλη Ορχήστρα, μικτή Χορωδία και δύο Σολίστ, σε μια ευτυχή συμπαραγωγή από το Φεστιβάλ Αθηνών και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό την διεύθυνση του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή της και αρχιμουσικού Βασίλη Χριστόπουλου, που μας έρχεται από την Ευρώπη, όπου κατέχει πάντα τη θέση του κορυφαίου αρχιμουσικού στη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νοτιοδυτικής Γερμανίας με έδρα την Konstanz.
Από τις πρώτες μουσικές φράσεις παραδοθήκαμε στη μαγεία των ιδεών και των ήχων, που αναπτύσσει με επιβλητικότητα, πίστη και ποιητική ευαισθησία στη Δεύτερη Συμφωνία, «Της Αναστάσεως», ο Γκούσταβ Μάλερ.
Βαθιά διανοούμενος, δεν άφησε ανεκμετάλλευτο τον λειμώνα της ποίησης και τον χρησιμοποίησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μεταπλάθοντας συχνά τη μουσική σε Λόγο Ποιητικό.
Γίναμε η «κουστωδία» της «νεκρώσιμης τελετής», που ψάλλει ο Συνθέτης για έναν Ήρωα, ένα Τιτάνα, συνδέοντας έτσι την πρώτη με τη δεύτερη συμφωνία του, ενώ το τρέμολο από το βασανιστικό ερώτημα «Γιατί υπέφερε ο ενταφιαζόμενος;» αιωρείται ώς το τέλος της σύνθεσης και της φρίττουσας ψυχής μας.
Προσπαθήσαμε να μαντέψουμε, αν ο θάνατος οδήγησε το νεκρό στην εξαΰλωση και ψάχναμε την ερμηνεία των σημείων της εμβληματικής Συμφωνίας. Σταθήκαμε στις τρυφερές μνήμες του κοιμώμενου Ήρωα, στο εκπληκτικής ομορφιάς τραγούδι, «Το κήρυγμα του Αγ. Αντωνίου προς τα ψάρια», από το «Μαγικό Κόρνο του Παιδιού».
Η καταφυγή στον ταπεινό Άγιο, ασκητή της Πάδουας, που αρνείται να διδάξει τους αιρετικούς της Καθολικής Εκκλησίας όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν τον ακούν και πάει να κηρύξει την αλήθεια του ευαγγελίου στα ψάρια τι άραγε να υπονοεί;
Αλίμονο, ο συνθέτης δε σηκώνει εύκολα το πέπλο του μυστηρίου από τη Συμφωνία του. Μας ρίχνει στην τύρβη της ζωής, στην αγωνία, στην απόγνωση, στους θορύβους του «πλήθους», στο στρόβιλο των συναισθημάτων για να ξεπηδήσει, μέσα από την αναζήτηση, το «Πρωταρχικό Φως».
«Ότι συ φωτιείς λύχνον μου, Κύριε ο θεός μου, φωτιείς το σκότος μου» και ο Ήρωας προχωρεί, προχωρεί, ακολουθώντας το Θεϊκό λύχνο.
Η υπαρξιακή αγωνία του Συνθέτη γίνεται ο πυρήνας της δημιουργίας του, και μέσα από τη φωνή της κοντράλτο, «Ω μικρό κόκκινο ρόδο», ανοίγεται ο Δάντιος «Έμπυρος Ουρανός», που φιλοξενεί τις απολυτρωμένες ψυχές.
Γίνεται σύμβολο, ψαλμός. Είναι το ρόδο του Ιησού, το ρόδο της Παρθένου, το ρόδο της κοιλάδας της Σαρών από το «Άσμα Ασμάτων»…;
Οι ύμνοι από τα χάλκινα πνευστά και τις καμπάνες ηχούν, ενώ οι αγγελικοί χορευτικοί ρυθμοί διατρέχουν τον ουράνιο θόλο προς το «Αιώνιο Ρόδο», που κλείνει μέσα του το λυτρωτικό φως της Θέωσης, πηγή έμπνευσης για τον ποιητή του Παραδείσου και μήνυμα ελπιδοφόρο για την ανθρωπότητα.
Ο Συνθέτης αφήνεται στην έκσταση, στην ενατένιση του μυστηρίου και σ’ ένα αστραπιαίο ξέσπασμα, συλλαμβάνει τη στιγμή που σμίγει το θείο με το ανθρώπινο.
Είναι η αλληγορία ενός μεγάλου, δύσκολου έργου που κάνει τους μελετητές να προστρέχουν στην 9η Συμφωνία του μεγάλου «Οργισμένου», για να ανακαλύψουν τη ζωηφόρο πηγή του Μάλερ.
Ο Αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος, απελευθερωμένος από ερμηνευτικές δεσμεύσεις και με εντελώς προσωπική θεώρηση, ανασήκωσε το πέπλο του μυστηρίου και βυθίστηκε στις εσωτερικές εντάσεις της Συμφωνίας για να αποθησαυρίσει τις αρετές της, να προβάλλει τις καθαρές συμφωνικές ποιότητες ώστε να υφάνει την εναγώνια ανάβαση της ορχήστρας, της χορωδίας και των σολίστ και με απίστευτη σταθερότητα, δύναμη και νεανική φαντασία να τους οδηγήσει στην αναστάσιμη κορύφωση, σε μια μοναδικής τελειότητας και ομορφιάς ερμηνεία!
Το πώς ο άνθρωπος γίνεται «αθάνατος», προσπάθησε να μας το διδάξει ο Dante στη Θεία Κωμωδία του, ο Μάλερ, όμως, στη Συμφωνία της Αναστάσεως και χάρη στη συγκλονιστική ερμηνεία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, των δύο σολίστ, της σοπράνο Σοφίας Κυανίδου και της μετζοσοπράνο Δάφνης Ευαγγελάτου που με αξιοθαύμαστο τρόπο συνέλαβαν και ερμήνευσαν το πνεύμα του Συνθέτη και τέλος μέσα από τους ψιθύρους της μεγάλης χορωδίας, [Λετονίας και ΕΡΤ], «Θα αναστηθείς… θα αναστηθείς...», μας έδειξε, μέσα από το όραμα, τον επίπονο δρόμο της ανάβασης του πάσχοντος ανθρώπου προς την αυτοτελειοποίηση και τελικά τη λύτρωση, αποστέλλοντας μήνυμα αισιοδοξίας και ελπίδας.
Αν είναι αλήθεια αυτό, που μας λέει ο Ρίλκε, ότι «Ο καλλιτέχνης είναι ένα πλάσμα ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θεό», τότε θα τολμούσαμε να πούμε ότι ο Μάλερ κατέχει θέση ανάμεσα στους πρωτοπόρους και με την τέχνη του οδηγεί τον άνθρωπο στη μαγεία της αποκαλύψεως.