© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Σάββατο 17 Απριλίου 2010

Η Γκιόστρα τ’ Άι - Γιωργιού


Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία “Giostra di Zante”, η οποία κάθε χρόνο την περίοδο του Καρναβαλιού, αναβιώνει, προσαρμοσμένη στις μέρες μας, την από τους αιώνες και την ιστορία παραδομένη αποκριάτικη Γκιόστρα, φέτος, για πρώτη φορά, έχει προγραμματίσει να πραγματοποιηθούν στην πόλη μας τριήμερες εορταστικές εκδηλώσεις, με τον γενικό τίτλο: «Η Γκιόστρα τ’ Άι - Γιωργιού». Αυτές θ’ αρχίσουν την Παρασκευή 23 Απριλίου 2010, επέτειο της μνήμης του στρατιωτικού και σπαθοφόρου Μεγαλομάρτυρα, στις 7.30 το απόγευμα, με ιππική παρέλαση στην Στράτα Μαρίνα, που σήμερα, ισοπεδώνοντας την καταγωγή και την ιστορία μας, ονομάζουμε «Κωνσταντίνου Λομβάρδου» και επίδειξη αλόγων και ιππέων στην τριγωνική πλατεία του Αγίου Μάρκου. Θα συνεχιστούν με την συνεργασία του Δήμου Ζακυνθίων την επομένη, Σάββατο 24 Απριλίου, με έκθεση ζωγραφικής έργων των μαθητών των σχολείου μας, εμπνευσμένων από τους πανάρχαιους ιππικούς αγώνες της Ζακύνθου, που θα γίνει στο φουαγιέ του κινηματογράφου «Φώσκολος» στις 8 το βράδυ, με σχετική βράβευση των καλύτερων δημιουργημάτων και θα κορυφωθούν το απόγευμα της Κυριακής 25 Απριλίου, στις 7 το απόγευμα, όπου, σε συνδιοργάνωση με το πάντα δραστήριο και δημιουργικό Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, θα διεξαχθεί επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Η Γκιόστρα της Ζακύνθου», στην οποία θα λάβουν μέρος με ανακοινώσεις τους άνθρωποι των γραμμάτων και της έρευνας της σύγχρονης Ζακύνθου.

Σκοπός αυτών των εκδηλώσεων είναι η επαναφορά στην καθημερινότητα των νεώτερων Ζακυνθινών των περίφημων αγώνων, οι οποίοι γίνονταν τέτοιες μέρες, έως και τον σεισμό του Αυγούστου του 1953, στην ιστορική και κάποτε υπάρχουσα και φημισμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Πετρούτσου, η οποία υψωνόταν με την επιβλητική τοπική της αρχιτεκτονική στην σημερινή οδό Κάλβου και ν’ αναδειχτεί μια άλλη πτυχή της Γκιόστρας, αυτή που οι παλιότεροι έζησαν και αγάπησαν και ακόμα μας την διηγούνται με νοσταλγία.

Οι αγώνες αυτοί είχαν καθαρά λαϊκό χαρακτήρα και στην ουσία είναι μια εξέλιξη της περίφημης αποκριάτικης Γκιόστρας του αριστοκρατικού κέντρου της πόλης (Πλατείας Ρούγας), η οποία μεταφέρθηκε από την Μέσα, στην Όξω Μερία, όταν η λαοφιλής ιπποτική αναμέτρηση καταργήθηκε οριστικά, αλλά όχι απ’ ότι φαίνεται και αμετάκλητα, από την Βενετική Κυβέρνηση, το 1740, μετά τον φόνο του σύνδικου Πέτρου Μακρή, από τον νεαρό ευγενή Μαρίνο Δε-Λάζαρη, κατά την διάρκεια της διεξαγωγής της Γκιόστρας της προηγούμενης χρονιάς (1739).

Η επιβίωση αυτή, πάνω απ’ όλα, δείχνει την αγάπη των κατοίκων του νησιού για το αγώνισμα αυτό, αλλά και το πόσο η Γκιόστρα της Ζακύνθου είχε αγαπηθεί και το πόσο είχε περάσει στο αίμα τους. Οι αγώνες αυτοί, βέβαια, δεν είχαν τον αριστοκρατικό χαρακτήρα του καθιερωμένου, ως τότε, «ιππηλάσιου». Ούτε δαχτυλίδι προσπαθούσαν να πάρουν οι πρωταγωνιστές τους, ούτε το φτερό του «Μώρου» ήθελαν να κόψουν. Εξάλλου, τότε ιππότες δεν υπήρχαν και οι μεγάλες μάχες της Γαληνοτάτης, που έδιναν περιουσίες, τίτλους και αξιώματα, είχαν από καιρό κοπάσει. Οι έφιπποι αγωνιζόμενοι έτρεχαν απλά, προσπαθώντας να κερδίσουν την πρώτη θέση, έκαναν επίδειξη της ιπποτικής τους ικανότητας, παρουσίαζαν τα άλογά τους και αγωνίζονταν όχι για το Palio, το χρυσό σπαθί ή τ’ ασημένια σπιρούνια, αλλά για έπαθλα πολύ πιο φτηνά και πιο χρήσιμα γι’ αυτούς και τις οικογένειάς τους, όπως ένα ζευγάρι πλεχτά σκαρτσούνια, κάποια ρολόγια ή και -πιο παραδοσιακά- για μια φρεσκοζυμωμένη και στολισμένη με ζαχαρόκουκα και χρωματιστή ζάχαρη κουλούρα ή και για το κλασσικό επινίκιο δάφνινο στεφάνι. Παράλληλα είχαν και άλλους αγώνες, όπως τρέξιμο, λιθοβολία και ποδηλατοδρομία. Ήταν μια γιορτή με ρίζες πανάρχαιες, προς τιμήν ενός καθαρά χριστιανού Αγίου, πολεμιστή, καβαλάρη και αθλοφόρου. Με τον τρόπο αυτό, στην πολύβουη πάντα Ζάκυνθο, μια αναμέτρηση που είχε διωχθεί από την επίσημη εκκλησία και μάλιστα με την απειλή του αφορισμού, αυτή της Γκιόστρας του κονταροχτυπήματος, έπαιρνε θρησκευτικό χαρακτήρα και μια αιματηρή, στην αρχή της, εκδήλωση, αποκτούσε ειρηνικό και πανηγυρικό ύφος.

Με τον τρόπο αυτόν ο τοπικός πληθυσμός γιόρταζε την μνήμη ενός από τους πιο λαοφιλείς Αγίους της εκκλησίας του, «αρματωμένου με σπαθί και με χρυσό κοντάρι», αλλά μαζί και το Πάσχα και τον ερχομό της Άνοιξης, μια και η μέρα της γιορτής του «ελευθερωτή των αιχμαλώτων και του υπερασπιστή των φτωχών» ήταν πάντα αναστάσιμη και κατά την λαϊκή πίστη μ’ αυτήν άρχιζε η καλοκαιρινή περίοδος, σε αντίθεση με την γιορτή του άλλου στρατιωτικού και καβαλάρη Αγίου, του «Μυροβλήτη» Δημητρίου, στις 26 του Οκτώβρη, που ήταν η απαρχή της κακοκαιρίας και του χειμώνα. Αυτός είναι μάλιστα και ο λόγος, που το άλογο του ενός Μεγαλομάρτυρα είναι λευκό και του άλλου καφέ. Ο αγιογράφος δείχνει μ’ αυτήν του την χρωματική προτίμηση την ψυχική διάθεση των ανθρώπων στην κάθε γιορτή και την δανείζει στους εορταζόμενους Αγίους.

Τους ονομαστούς αγώνες της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου του Πετρούτσου μας τους διασώζει άριστα ο Γιάννης Δεμέτης στο βιβλίο του «Άγιος Λάζαρος, η γειτονιά μου», το οποίο επανακυκλοφόρησε πρόσφατα, σε δεύτερη έκδοση, από τις δραστήριες ζακυνθινές εκδόσεις «Τρίμορφο» του Άκη Λαδικού, καθώς και ο αξέχαστος και ανεπανάληπτος Γιάννης Πομόνης-Τζαγκλαράς, στο λήμμα της «Γκιόστρας» του «Γλωσσάριου ιδιωματισμών της αλλοτινής ζακυνθινής ντοπιολαλιάς», το οποίο κυκλοφόρησε το 2007, από τον αεικίνητο και πολλά προσφέροντα «Πλατύφορο». Στις σελίδες των δύο αυτών πονημάτων μπορείτε να γνωρίσετε περισσότερα και να πλησιάσετε πιο κοντά στο θέμα.

Η διοργάνωση αυτών των εκδηλώσεων επαναφοράς σήμερα έχει πολλαπλό όφελος. Πρώτα απ’ όλα εντάσσει την Γκιόστρα της Ζακύνθου σε μια πολυδιάστατη μορφή και της δίνει τον αρμόζοντα ποικιλόμορφο χαρακτήρα της. Μετά τονίζει την εξέλιξή της και τον λαϊκό της χαρακτήρα, τον οποίο βέβαια πάντα είχε, μια και από την αρχή της αποτελούσε ομαδικό θέαμα. Τέλος, τιμά όλους εκείνους, που με τον τρόπο τους λάτρευαν τον πολυσυζητημένο και πολύπιστο Άγιό τους, με μέσα απλά και καθημερινά και μας διδάσκουν, σε μέρες αναγκαστικής λιτότητας, το τι είναι η γνήσια διασκέδαση και το πώς μπορούμε να ψυχαγωγηθούμε ανέξοδα, όμορφα και δημιουργικά.

Λένε πολλοί πως η ιστορική, για πολλούς λόγους, εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Πετρούτσου θα μπορούσε να διασωθεί και να υπάρχει και στις απρόσωπες μέρες μας, αν δεν είχε συμπέσει η θεομηνία, που την πλήγωσε, με την εποχή της τσιμεντοποίησης των κοντόφθαλμων. Χάθηκε, όμως, οριστικά και αμετάκλητα, θύμα μιας αγράμματης αδιαφορίας και ενός αδηφάγου πολιτισμού. Μαζί της εξαφανίστηκαν και οι ιππικοί της αγώνες, το «σφουγγάτο» και πολλά άλλα, που συνόδευαν τις γιορτές και την καθημερινότητά της. Η καθέδρα με την ασημοντυμένη εικόνα της σώζεται σήμερα φυγαδευμένη και ξενοδοχούμενη στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου και εκεί προσκυνείται από τους ελάχιστους, οι οποίοι θυμούνται τα μεγαλεία της.

Η επαναφορά των αγώνων της, έστω και με την μορφή τριήμερων εκδηλώσεων, είναι αναμφίβολα μια παρηγοριά και μια ελπίδα.

Το νησί μας θα ξαναζήσει και πάλι παλιές, δοξασμένες στιγμές του παρελθόντος του και θα ξανατιμήσει τον εαρινό Τροπαιοφόρο με τον γνωστό του τρόπο. Σίγουρα ο έφιππος σεισμόπληκτος του Αγίου Λαζάρου θα χαρεί σαν ακούσει τα ποδοβολητά των αλόγων στην Στράτα Μαρίνα και τον Φόρο και θα τραβήξει και αυτός τα γκέμια στο κατάλευκο φαρί του, ταχτοποιώντας παράλληλα την ιπποσκευή του. Ίσως μάλιστα δεηθεί και για την λύτρωση του νησιού που τον φιλοξενεί, όπως έκανε παλιότερα, όταν η πανούκλα, για άλλη μια φορά στην πορεία του χρόνου, το μάστιζε και το αποδεκάτιζε.

Γιατί είναι λύτρωση να γνωρίζεις την ιστορία σου, να την επαναλαμβάνεις και να την προσαρμόζεις στις μέρες σου. Είναι προνόμιο το να μην προδίδεις την ταυτότητά σου. Το να μην μιμείσαι. Το να μην πιθηκίζεις.

Για τρεις τουλάχιστον μέρες η Ζάκυνθος θα ξαναζήσει την ιστορία της. Μακάρι αυτό να γίνει καθημερινότητα. Το αξίζει για την παράδοσή της και μόνο.

Ας στηρίξουμε αυτές τις εκδηλώσεις! Είναι μια ανάσα σε καιρούς πνευματικής και όχι μόνο όστριας.
Related Posts with Thumbnails