© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου 2019

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟΥ ΙΚΕΣΙΟΣ ΔΕΗΣΙΣ


«...ἡμέρας ἀνεσπέρου, υἱοὺς δεῖξον, Κύριε, Ἱερεῖς ὀρθοδόξους, Βασιλεῖς τε, καὶ πάντα λαόν σου».

Ὄντως ἱερὴ καὶ πάντιμος εἶναι κι αὐτὴ ἡ ἡμέρα τοῦ Ψυχοσάββατου, ποὺ συγκαλεῖ ὅλους μας στὴν πράγματι συγκινητική, ἀλλὰ καὶ τόσο ψυχωφέλιμη Πανήγυρι πρὸς τιμὴν τῶν κεκοιμημένων μας. Καὶ μᾶς συγκαλεῖ,  γιατὶ ἔχει τὸ νόημά της κι ἡ ἡμέρα αὐτή, ἀλλὰ καὶ ἡ χρονικὴ περίοδος, ποὺ διανύουμε. Τοῦ Τριῳδίου δηλαδή, ἡ ἀείφωτος διαδρομή.  

Ἤδη, λοιπόν, τιμήσαμε τὴν Τσικνοπέμπτη, μὲ τὸν εὐπρεπῆ τοῦ ἱεροῦ Τριωδίου κανονισμό, παραθέτοντας τράπεζα ἑορταστική καὶ τὴν ἑπομένη, τὴν Παρασκευή, δηλαδή, ἀρχίσαμε τὴν ἄλλη διακονία: Τὴν ἑτοιμασία τῶν κολλύβων τῶν κεκοιμημένων μας. Μὲ τὴν δέουσα σιωπή, ποὺ ἐπιβάλλεται αὐτὲς τὶς ἱερὲς τὶς ὧρες καὶ τὸ συμμάζεμα τοῦ νοῦ, ὥστε νὰ «μελετήσουμε» ὅλα τὰ ὀνόματα τῶν δικῶν μας ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι μᾶς περιμένουν νὰ τὰ κομίσουμε στὸν ἱερέα,  κάπου σὲ μιὰ τοῦ ναοῦ μισοφωτισμένη γωνιά σιωπηλὰ καθισμένοι, ὥστε νὰ τὰ ἀφουγκρατοῦν, ὁ κάθενας ξεχωριστά. Τὸ ὄνομά τους, ποὺ θ᾿ ἀκουστεῖ μαζὶ μὲ τὰ τόσα ἄλλα τῶν κεκοιμημένων ὀνόματα, τὰ ὁποῖα μετὰ δέους μνημονεύονται στὸ δειλινό, ποὺ χωνεύει μέσα σὲ ἀσπρόγκριζα σύννεφα εὐωδιαστοῦ θυμιάματος καὶ προσευχῶν.  
    
Ἄραγε, ὅλ᾿ αὐτὰ γιατὶ γίνονται ἀπαράλλακτα αἰῶνες τώρα; Γιατὶ κομίζουμε τὰ κόλλυβα, τὸν ἄρτο, τὰ ὀνόματα καὶ περιμένουμε συγκινημένοι καὶ ἥρεμοι νὰ ποῦν κι ἀπὸ τὸ δικό μας τὸ χαρτὶ ὅσα γράψαμε... Πατέρων,  πάππων, προππάπων, ἀδελφῶν συγγενῶν κατὰ σάρκα καὶ πνεῦμα... Ὀνόματα... Λέξεις, ποὺ ἄν τὶς γυρίσεις ἀνάποδα θὰ δεῖς νὰ φανεῖ τὸ Πρόσωπο καὶ ἡ πολιτεία αὐτοῦ ποὺ κρύβεται πίσω ἀπὸ τὸ κάθε ὄνομα. Γιατί, λοιπόν, γίνονται ὅλ᾿ αὐτά; 

Ἡ διδαχὴ ποὺ ἔχουμε λάβει ἀπὸ τὸν Κύριο Ἰησοῦ εἶναι τό, «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Ἰω13, 34) καὶ σὲ βαθύτερη προέκταση, ὅτι «Θεὸς ἀγάπη ἐστί» (Α΄ Ἰω. 4, 16).

Ἄν, λοιπόν, αὐτὴν τὴν «καινὴν ἐντολὴν» ἔχουμε λάβει ὡς θεμέλιο, γιὰ νὰ σταθεῖ ὄρθια ἡ πίστη μας, τότε εἶναι φυσικὸ νὰ προβάλλουμε αὐτὴν τὴν ἀγάπη, ὄχι μονάχα στοὺς ζῶντες καὶ συγκροτοῦντες τὸ ἔμμεσο ἤ ἄμεσο περιβάλλον μας, ἀλλὰ καὶ σὲ κείνους ποὺ ἔχουν ἀναχωρήσει ἀπὸ τὰ πρόσκαιρα καὶ ἐπιγεια. Ὅλους αὐτοὺς,  ποὺ θυμόμαστε συνεχῶς μέν, ἀλλὰ περισσότερο σἠμερα. Ἐπειδὴ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς ἀγάπησαν καὶ ἀγαπήσαμε. Κι ἡ ἀγάπη αὐτὴ εἶναι ποὺ  μᾶς συγκαλεῖ σήμερα στὸ ναό, ὥστε νὰ τοὺς ξαναθυμηθοῦμε, γιατί, μὴν τὸ ξεχνᾶμε, ὅτι ἡ ὄντως ἀγάπη εἶναι ὁ Τριαδικὸς Θεός, Αὐτὸς ποὺ τοὺς ἔχει ἐγγράψει «ἐν βίβλῳ ζωῆς» καὶ τοὺς θυμᾶται πάντα, γιατὶ καὶ σιμά Του εἶναι, ἀλλὰ καὶ παιδιά του νομίζονται. Καὶ τοὺς θυμόμαστε ἐπίσης καὶ γιὰ ἕναν ἄλλο λόγο: Ἐπειδὴ αὔριο, ποὺ κι ἐμεῖς θὰ βρεθοῦμε στὴ θέση τους, κάποιοινὰ βρεθοῦν νὰ μᾶς δείξουν τὴν ἀγαπη τους, τὴν ἔγνοια τους ὅτι μᾶς θυμοῦνται, ὅτι προσεύχονται καὶ γιὰ μᾶς.
  
Ψυχοσάββατο, λοιπόν. Καὶ μὲ τὴν ἀγαπη ὁδηγὸ καὶ πυξίδα πορευόμαστε πρὸς τὸ ναό, γι᾿ ἄλλη μιὰ χρονιὰ ἀκόμη, ὥστε νὰ τιμήσουμε τοὺς κεκοιμημένους,  «πᾶσαν [δηλ.] ἡλικίαν, πρεσβύτας καὶ νεανίσκους, νέους καὶ ἐφήβους, παῖδας, καὶ τὰ ἄωρα βρέφη, ἀρρενικὴν φύσιν τε καὶ θηλείαν...». Νὰ τοὺς τιμήσουμε μὲ ἱερὸ δέος καὶ συγκίνηση εὐχόμενοι, «....διὸ οὓς ἐκάλυψε τάφος, ἐν πάσῃ χώρᾳ, ἐν τῇ κρίσει, σῶσον Πανοικτίρμον».

π. κ. ν. κ., Ψυχοσάββατο 2019

Δευτέρα 25 Φεβρουαρίου 2019

Ευγενία Δρακοπούλου: ΕΛΛΗΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ (1450-1850). Τόμος 3: Αβέρκιος-Ιωσήφ (συμπληρώσεις - διορθώσεις)




Η έκδοση του τρίτου τόμου της επιβλητικής σειράς "Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση" συνιστά μια κατά πάντα σημαντική υπόμνηση της επιστημονικής στρατηγικής αλλά και του ερευνητικού κεκτημένου που προσδιόρισαν τη φυσιογνωμία του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών. Ως προς την επιστημονική στρατηγική, το πρόγραμμα των "Ελλήνων Ζωγράφων" που εμπνεύσθηκε, σχεδίασε και έθεσε στην οδό της πραγμάτωσής του ο Μανόλης Χατζηδάκης με την έκδοση του πρώτου τόμου το 1987 μας υπενθυμίζει ότι το ΙΝΕ μελετά τη νεοελληνική ιστορική εμπειρία συνολικά, προσπαθώντας να περιλάβει στη θεματολογία των ερευνών του τις πολυποίκιλες εκφάνσεις του ιστορικού βίου και της δημιουργικής έκφρασης ενός ζώντος λαού. 
     Αυτή η επιστημονική λογική της πολυμέρειας των ερευνητικών ζητήσεων κατέστησε εξ υπαρχής ευπρόσδεκτη την πρωτοβουλία του Χατζηδάκη να εντάξει στους κόλπους του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών της χώρας και την προβληματική της απογραφής της καλλιτεχνικής δημιουργίας του νέου ελληνισμού στον τομέα της ζωγραφικής. Έτσι η τέχνη και η ιστορία της κατέστησαν από τη δεκαετία του 1980 ένα από τα ενεργά και παραγωγικά αντικείμενα των ερευνητικών δράσεων του ΙΝΕ. Ως προς το άλλο στοιχείο που προσδιορίζει την επιστημονική φυσιογνωμία του ΙΝΕ, το ερευνητικό κεκτημένο που συγκροτήθηκε κατά την υπερπεντηκονταετή πλέον διαδρομή του θεσμού, το πρόγραμμα των Ελλήνων Ζωγράφων συνέβαλε με συστηματικό τρόπο και μεθοδικότητα στον εμπλουτισμό του πρωτογενούς υλικού και στη συγκρότηση σωμάτων τεκμηρίων που καθιστούν τη διεξαγωγή της έρευνας του νέου ελληνισμού αντικείμενο εμπειρικά προσβάσιμο και ελέγξιμο επί τη βάσει της λογικής της υπόθεσης και της επαλήθευσης που απαιτεί η επιστημονική μέθοδος αναζήτησης της ιστορικής αλήθειας. 
     Ακριβώς επειδή αποτελεί επιβεβαίωση του χαρακτήρα της γενικότερης επιστημονικής κατεύθυνσης του Ινστιτούτου, συνιστά για όλους μας στο ΙΝΕ πηγή μεγάλης ικανοποίησης η συμπλήρωση και παράδοση στην επιστημονική κοινότητα των ιστορικών της τέχνης και των μελετητών του μεταβυζαντινού πολιτισμού του πολύμοχθου έργου με το οποίο η Ευγενία Δρακοπούλου συνεχίζει το μνημειώδες εγχείρημα του Μανόλη Χατζηδάκη. Η Ευγενία Δρακοπούλου μαθήτευσε κοντά στον Χατζηδάκη από τα πρώτα βήματα του προγράμματος των "Ελλήνων Ζωγράφων" και με υποδειγματική αφοσίωση, επιμέλεια και αποτελεσματικότητα κατόρθωσε για περισσότερες από δύο δεκαετίες να κρατήσει το έργο ζωντανό και να το εμπλουτίσει, εκσυγχρονίζοντας τις μεθόδους και τεχνικές της προσέγγισης του θέματος, εντάσσοντας νέα σώματα πληροφοριών στο κεκτημένο της έρευνας, διευρύνοντας τον ορίζοντα της βιβλιογραφίας και του επιστημονικού προβληματισμού. Ο τρίτος τόμος του έργου τον οποίο μας προσφέρει σήμερα είναι κατά πάντα άξιος της κληρονομιάς του Μανόλη Χατζηδάκη, ο οποίος, είμαι βέβαιος, θα ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος για την πρόοδο του έργου και θα αισθανόταν δικαιωμένος για την επιλογή του προσώπου της συνεργάτριάς του. [...] 

(Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, από τον πρόλογο του τόμου)


Μανόλης Χατζηδάκης - Ευγενία Δρακοπούλου: ΕΛΛΗΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ (1450-1830). Τόμος 2: Καβαλλάρος-Ψαθόπουλος




Μανόλης Χατζηδάκης: ΕΛΛΗΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ (1450-1830). Τόμος 1: Αβέρκιος-Ιωσήφ

Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου 2019

Για το βιβλίο του Αντώνη Κ. Παπαγιάννη, “Ασκήσεις επί χάρτου”, Θεσσαλονίκη 2018, σ.σ. 196


Ὁ ἐν Θεσσαλονίκῃ ζῶν καὶ διακονῶν τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη, ὁ Γιατρὸς καὶ λόγιος, ὁ κύριος Ἀντώνιος παπα-Κωνσταντίνου Παπαγιάννης εἶχε τὴν εὐγένεια νὰ μοῦ ἀποστείλει τὸ ὡς ἄνω ἠλεκτρονικό του βιβλίο, στὸ ὁποῖο περιέχονται τὰ ὅσα ἔγραψε, ἀνήρτησε στὸ Διαδίκτυο, καὶ  δή, στὴν ἠλεκτρονική σελίδα του ΓοργαΠαρεστιΓμένα καὶ τώρα τὰ μάζεψε καὶ μᾶς τὰ παραδίδει σὲ μορφὴ βιβλίου. Καὶ τὸ λέω αὐτό, γιατὶ ἀσφαλῶς μποροῦμε -μᾶς τὸ παρέχει ἄλλωστε αὐτὸ τὸ δικαίωμα ὁ συγγραφέας- νὰ τὸ τυπώσουμε καὶ νὰ τὸ ἔχουμε στὴ βιβλιοθήκη μας. Γιατὶ πιστεύω -καὶ μὲ τὴ γνώμη μου ἀσφαλῶς θὰ συμφωνοῦν κι ἄλλοι- ὅτι τέτοια βιβλία, ποὺ σφυγμομετροῦν, ὄχι μονάχα τὴν κοινωνία, ἀλλὰ καὶ τὴν ἴδια τὴ ζωή, εἶναι χρήσιμα, διδακτικὰ καὶ πρὸς καταρτισμόν μας .Κι αὐτό, ἐπειδὴ ἔχουν γραφεῖ μὲ πνεῦμα φιλίας, συνεννόησης καὶ συνδρομῆς γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο τοῦ καιροῦ μας. Ὁπότε  καὶ ὁ καλὸς ἀναγνώστης τὰ ἐκτιμᾶ καὶ τὰ προσεγγίζει μὲ τὴ  διάθεση ὅτι σὲ κάτι θὰ ψυχωφεληθεῖ. Κι εἶναι ἀλήθεια αὐτό, ἀφοῦ πολλὰ κείμενα ἔχουν γραφεῖ μὲ τόση τρυφερότητα γιὰ τοὺς ἀθενεῖς π. χ. ποὺ τοὺς ἀφουγκράζεται ὁ ἴδιος ὡς Γιατρός, τοὺς προσεγγίζει μὲ διάθεση προσφορᾶς κι ἀγάπης καὶ μέσα ἀπὸ τὰ γραφόμενά του μᾶς ἀφήνει νὰ νοιώσουμε τὸ μεγαλεῖο τοῦ θαύματος καὶ τὴ βαθειὰ ἐπίγνωση τοῦ Γιατροῦ ὅτι Ἄλλος τὸν καθοδηγεῖ καὶ φωτίζει. 

Φυσικὰ στὸ βιβλίο ὑπάρχουν καὶ κείμενα συγκινητικά, ἀπὸ ἐκεῖνα δηλαδή, ποὺ δὲν εἶναι εὔκολο νὰ τὰ γράψεις, ὅμως εἶναι ὑποχρέωση νὰ τὰ παρουσιάσεις. Γιατὶ αὐτὰ τὰ βαθειὰ προσωπικὰ κέιμενα (ὅπως π.χ. ἡ παρουσίαση μιᾶς ὁμιλίας τοῦ κεκοιμημένου ἱερέα –πατρός του (σ. 8-9) ἤ ἡ ἐπίσκεψη σὲ χώρους ἱεροὺς, προγονικοὺς, ὅπου καὶ ἀκόμα ἀκούγονται οἱ παιδικὲς φωνὲς καὶ ἀνακαλοῦνται οἱ ὄμορφες στιγμὲς σιμὰ στὸν παπποῦ καὶ τὴ γιαγιά (σ. 72-73 κ.ἄ.), ὅλ᾿ αὐτὰ εἶναι ἡ  ἀναγκαία ἀντιβίωση νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἀπὸ τὴν ψυχὴ ὅλα ἐκεῖνα τὰ πνευματικὰ μικρόβια, ποὺ ἡ καθημερινότητα τὴ φορτώνει.  

Μὲ λίγα λόγια θεωρῶ αὐτὸ τὸ βιβλίο ἕνα άπὸ τὰ πλέον φωτεινά, ποὺ μᾶς πρόσφερε τὸ παρελθὸν ἔτος 2018. Καὶ το λέω αὐτό, ἐπειδή, ὅπως ὅλοι μας τὸ καταλαβαίνουμε ἄλλωστε, εἶναι  μιὰ σοβαρή, ὑπεύθυνη,  καὶ κοιταγμένη μέσ’ἀπὸ τὸ φακὸ τῆς ἀλάνθαστης Ὀρθοδόξου χριστιανικῆς προοπτικῆς,  προσέγγιση πολλῶν κορυφαίων γεγονότων, ποὺ μᾶς ἄφησε κληρονομιὰ ὁ χρόνος ποὺ πέρασε. 

Συγχαίρουμε τὸν Γιατρὸ καὶ τοῦ εὐχόμαστε καλὴ κι εὐλογημένη συνέχεια καὶ σ᾿ αὐτό του τὸ θεοτίμητο διακόνημα. 

π. κ. ν. κ.

   

Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 2019

Για την ποιητική συλλογή του Μιχάλη Σούμπλη “Φωτισμένη σήραγγα”, Μανδραγόρας 2017

 Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ

Ο Μιχάλης Σούμπλης είναι μαθηματικός και γράφει ποιήματα. Ακόμα είναι και καλλιτέχνης, αφού ο ίδιος επιμελήθηκε το εξώφυλλο στη Φωτισμένη σήραγγα, αγγελούδι σε μαύρο φόντο με διάφανα φτερά (το αρνητικό του ονείρου;). Η συλλογή του δίνει την ευκαιρία να φέρει στο φως συναισθήματα βαθιά ριζωμένα μέσα του· μεγάλες αγάπες, κατασταλαγμένες εντυπώσεις, διαθέσεις, επιθυμίες, ψυχικές ενορμήσεις, κοινωνική ευαισθησία, ανησυχία για τη ζωή, απορία με τα επικαιρικά φαινόμενα, με τις πληγές του κόσμου, με τα δεινά και τα πάθη των καιρών, με τον θάνατο.
     Με άλλα λόγια, στα σαράντα οχτώ ποιήματα του βιβλίου του θα ξεδιπλώσει όλον το ψυχικό του χάρτη, αρχίζοντας από την «Αρχόντισσα», αυτή που τον γέννησε, αυτή που του έδωσε χώμα να πατάει γερά, αυτή που τον άνδρωσε και σ’ αυτή που θα επιστρέψει, όταν θα έρθει η ώρα της ανάπαυσης. Θα την υμνήσει, θα την εγκωμιάσει, θα την επαινέσει, σαν θεά θα την λατρέψει.
     Κι εδώ μας επιβάλλεται να κάνουμε στάση σε δυο μεγάλους ποιητές του εικοστού αιώνα, αν και η σειρά είναι μακρά των ποιητών που έγραψαν με κέντρο την πατρίδα, αρχίζοντας από τον Διονύσιο Σολωμό και τον Ανδρέα Κάλβο, τον Κωστή Παλαμά και τον Άγγελο Σικελιανό, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχουμε και τους άλλους πιο πίσω ακόμα, μέχρι τον Όμηρο. Οι δύο του εικοστού αιώνα που θέλω να σταθώ είναι οι μεγάλοι μας, που τίμησαν την Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα με Νόμπελ, Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης.
     Ο Γιώργος Σεφέρης (1901-1971) έγραφε στην τελευταία συλλογή του, Τρία Κρυφά Ποιήματα (1966): «Εγώ είμαι ο τόπος σου·/ ίσως να μην είμαι κανείς/ αλλά μπορώ να γίνω αυτό που θέλεις» (Επί Σκηνής» Δ΄). Και ακόμα: «Το ποίημα/ μην το καταποντίζεις στα βαθιά πλατάνια/ θρέψε το με το χώμα και το βράχο που έχεις./Τα περισσότερα/ σκάψε στον ίδιο τόπο να τα βρεις» («Θερινό Ηλιοστάσι» Ζ΄).
     Ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996) γράφει στον Πρώτο Ύμνο, στο Άξιον Εστί (1960): «Εντολή σου, είπε, αυτός ο κόσμος/ και γραμμένος τα σπλάχνα σου είναι / Διάβασε και προσπάθησε/ και πολέμησε/ είπε». Και ακόμη στον Ήλιο τον Πρώτο (1943): «η γη μιλάει κι ακούγεται απ’ το ρίγος των ματιών».
     Εν ολίγοις ο ποιητής είναι αυτός που νιώθει το κάλεσμα, την ανάγκη να μιλήσει για την πατρίδα του, εκείνη που του έδωσε σώμα και εκείνη που θα του το ξαναπάρει. Ο ποιητής, και όχι μόνο ο ποιητής, αλλά και ο κάθε άνθρωπος με αισθήματα, στην πατρίδα θέλει πρώτα πρώτα να αναφερθεί, όταν νιώσει ότι έφτασε η στιγμή να διατυπώσει την δική του άποψη για τον κόσμο. Η γη του, η γλώσσα του, η ιστορία του, τα πάθη του, αγάπες και καημοί, υλικά της ποιητικής σύνθεσης, περιμένουν με υπομονή.
     Ο Σούμπλης, ποιητής στην ψυχή, κατά κόσμον μαθηματικός, άρα ορθολογιστής, καταφέρνει αυτό που λέει ο Διονύσιος Σολωμός: «με λογισμό και μ’ όνειρο τι χάρη έχουν τα μάτια». Και μπαίνει στη Φωτισμένη σήραγγα με ανοιχτό μυαλό και γεμάτη καρδιά να πλέξει τον ύμνο. Δεν έχει ανάγκη να πάει μακριά. Δεν θα βουλιάξει στα «βαθιά πλατάνια», θα σταθεί στην ευτυχισμένη φλούδα της γενέθλιας γης, το μέρος αντί του όλου, που είναι η Ελλάδα. Θα δει και θα ακούσει. Θα οσφρανθεί τα αρώματα της φύσης, θα πλουτίσει η ματιά, θα γεμίσει η ψυχή, θα φουσκώνει η καρδιά.
     Την Καλαμάτα τροφό, δεν την κατονομάζει στους στίχους του. Την υπονοεί όμως: το χώμα της, την άμμο της, το αγνάντι της, τα αψιδωτά παράθυρά της, τους ανθούς των καρποφόρων της.
     Στα πρώτα ποιήματα της συλλογής, θα την προσφωνήσει «συντροφιά» του, «Πηγή ζωής αρχόντισσα», «Αστόλιστη ψυχή», «ακοίμητη λαχτάρα» «Δροσιά ισχυρή», «Τρυφερή αυγούλα», πάντα με εκείνο το οικείο κτητικό «μου» πλάι. Σαν σε καμβά επάνω της θα κεντήσει τις ομορφιές της και με τριπλό όρκο θα ορκιστεί: «θα τρέξω», «θα στήσω», «θα πλέξω». Με τα δικά της υλικά θα της φιλοτεχνήσει το πορτρέτο. Με αυτή την τριπλή υπόσχεση, που σαν ιερή μοιάζει και της ταιριάζει, θα αποκαλύψει όχι μόνο την αγάπη του γι’ αυτήν αλλά και την ιερότητά της.

Το δεύτερο ποίημα, χωρίς ρήμα -«Η φύση»- απλώνεται σε πέντε στίχους· «ένα κλαδί ελιάς», «ένα τσαμπί σταφύλι», το «άρωμα πορτοκαλιάς» και ο «χυμός από λεμόνι» είναι τα υλικά Ουσιαστικά και εικαστικά. Τα δύο πρώτα ιερά των μυστηρίων. Τα άλλα δύο ιερά της γης και του ήλιου αντίγραφα, και τα τέσσερα μαζί σαν «ερωτικά φιλιά».
     Με μια διάθεση πλήρους ενθουσιασμού προσεύχεται, παρακαλεί, παραληρεί. Ο κόσμος είναι όμορφος και η γη παραδεισένια. Μέσα σε μια τέτοια φύση «μάγεμα η φύση κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη», όπως λέει ο Σολωμός, ο ποιητής νιώθει το πλήθος των συναισθημάτων του να συνωθούνται στη «φωτισμένη σήραγγα». Διεκδικούν την έκφρασή τους, ηχείο ο ποιητής του παγκόσμιου παλμού και αναζητητής της εδεμικής λύτρωσης.
     Όμως, σιγά σιγά, τα αισθήματα αλλάζουν. Οι σοβαρές σκέψεις έρχονται και αυτές να διεκδικήσουν τη φανέρωσή τους. Η μνήμη τρέχει στο παρελθόν, σκαλίζει «λησμονημένους έρωτες», «ανθρώπους που έγιναν σκιές», προβληματισμούς πάνω σε ό,τι φαίνεται και σε ό,τι κρύβεται, πάνω στην κατάλυση «των ορίων του χρόνου» και την «υπονόμευση των ορίων της θνητότητας». Όπως λέει ο Σοπενχάουερ «Ο άνθρωπος κουβαλάει μαζί του σαν αφηρημένη έννοια τη βεβαιότητα του θανάτου, μόνο που αυτό τον φοβίζει… Απέναντι στην πανίσχυρη φωνή της φύσης ελάχιστα μπορεί να κάνει ο στοχασμός». Κι ο ποιητής σε ώρες που νιώθει πως ο θάνατος πλησιάζει αισθάνεται την ανάγκη να εξομολογηθεί: «με τρυφερή επιείκια/ τοποθετώ αμάραντο στέφανο συγγνώμης/ σ’ αυτούς που έμειναν/ σ’ αυτούς που έφυγαν… Ξέπλυνα τα περασμένα / κι ο κόσμος μιαν αυλή/…/ άνοιγμα ν’ αφήνει προς τα έξω». Αλλού: «Ασίγαστο το πάθος της άνευ όρων / αναζήτησης της αλήθειας… / Επώδυνη η ψυχική ανασκαφή./ Η δικαίωση αργεί αλλά θα ’ρθει»». Σαν από μακριά ο Άγγελος Σικελιανός στην «Ιερά Οδό» συγκατανεύει: «Θα ’ρτει!».
     Ο ποιητής δεν βυθίζεται στις μεγάλες σκέψεις μόνο ούτε κοντοστέκεται στις αναμνήσεις· βλέπει και τα τραγικά τρέχοντα: ναρκωτικά, φτώχεια, πορνεία, κακοποίηση, αλλά πάντα κοιτάζει ψηλά για να βρει στήριγμα, «ουρανός σπαρμένος μ’ άστρα, η ελπίδα». Κοιτάζοντάς τον ελπίζει πάντα ότι «Το ολόγιομο φεγγάρι/ πάλι θα φανεί στον αληθινό ουρανό,/ πάνω από τα ερείπια. / Ήχος σαν Ευαγγέλιο/ στα τεντωμένα αυτιά». Και ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω…
     Ο Μιχάλης Σούμπλης μας άνοιξε την καρδιά του και μίλησε με την ψυχή του στη Φωτισμένη σήραγγά του, δείχνοντας στον κάθε άνθρωπο ότι τα υλικά της ζωής , υλικής και ψυχικής βρίσκονται βαθιά στο χώμα και βαθιά στο σώμα του καθενός που τα αναζητά.


Κυριακή 3 Φεβρουαρίου 2019

Συναυλία αφιερωμένη στην Ισπανία από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων


στο Δημοτικό Μουσικό θέατρο Ολύμπια –Μαρία Κάλλας

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ


Συνεχίζοντας τις επιτυχημένες εκδηλώσεις του το θέατρο Ολύμπια –Μαρία Κάλλας, την Πέμπτη 31-1-19 μας προσέφερε γεύση από Ισπανία.
Το πρόγραμμα ήταν μοιρασμένο σε τέσσερα μέρη.
Α. Τρία λαϊκά ισπανικά τραγούδια: Los quatros muleros, Nana de Sevillia και Los Pelegrino.
Β. Joaquin Rodrigo, Concierto de Aranjuez για κιθάρα και ορχήστρα.
Γ. Manuel de Falla, Σουίτα από το μπαλέτο Ο Μάγος Έρως.
Δ. Jules Massenet, le Cid.


Στο πρώτο μέρος, ακούσαμε τα τρία λαϊκά τραγούδια που ανακάλυψε και εναρμόνισε ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (1898-1936). Ο Λόρκα ήταν γιος πλούσιου γαιοκτήμονα και μιας μητέρας η οποία ανέλαβε με πολύ πάθος τη φροντίδα της παιδείας του όχι μόνο στα γράμματα αλλά και στην ποίηση, το πιάνο και την μουσική. Κι ενώ, κατόπιν επιθυμίας του πατέρα του, άρχισε να σπουδάζει Νομικά, τα εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί στη φιλολογία και την έρευνα της λαϊκής παράδοσης. Το ενδιαφέρον του, όπως και το έργο του δείχνει, είχαν απορροφήσει οι λαϊκές αξίες και οι τσιγγάνοι, παράδειγμα το Romancero Gitano. Εν τω μεταξύ τελειοποιείται στο πιάνο, στο κλασικό και λαϊκό ρεπερτόριο εξίσου. Έτσι, ο Λόρκα εκτός από εξαιρετικός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας αναδεικνύεται και ως εξαιρετικός μουσικός. Στον κύκλο του, μεταξύ άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων, ήταν ο Μανουέλ ντε Φάλια, ο Λουίς Μπουνιουέλ, ο Σαλβαντόρ Νταλί και πολλοί άλλοι. Δολοφονήθηκε στον Ισπανικό Εμφύλιο στις 19 Αυγούστου του 1936, μέσα στο χαντάκι του Καμίνο Ντε Λα Φουέντε. Το σώμα δεν βρέθηκε ποτέ. Ο Λόρκα είναι πολύ αγαπητός στην Ελλάδα και τα έργα του ανεβαίνουν συχνά στο θέατρο, ενώ τα ποιήματα του έχουν μεταφραστεί και πολλά έχουν μελοποιηθεί από τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Νίκο Γκάτσο, τον Σταύρο Ξαρχάκο και άλλους.
Τα τρία τραγούδια που έπαιξε η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων ανήκουν στον κύκλο των επτά τραγουδιών που ανακάλυψε στη λαϊκή του παράδοση ο Λόρκα και τα οποία είναι γραμμένα για φωνή και πιάνο. Ο μαέστρος όμως Άλκης Μπαλτάς τα μετέγραψε για συμφωνική ορχήστρα, εμπλουτίζοντάς τα με μια πολύχρωμη ηχητική ενορχήστρωση.
Στο Β΄ μέρος, το Concierto de Aranjuez για κιθάρα και ορχήστρα του Joaquin Rodrigo (1901-1999), γράφτηκε στο Παρίσι το 1939, ενώ η διεθνής πολιτική κατάσταση στη Ευρώπη γίνεται επικίνδυνη. Ο Ροντρίγκο, με το έργο αυτό απομακρύνει το ζόφο, μεταφέροντας, με τη μουσική του τον ακροατή στους υπέροχους κήπους του Palacio Real de Aranjuez που χτίστηκε για τον Φερδινάνδο τον 6ο. Η έναρξη γίνεται με μία ζωηρή πρώτη κίνηση, ακολουθεί η δεύτερη μελωδική με ένα διάλογο που ανοίγει η κιθάρα με τα σόλο πνευστά όργανα –κορ ανγκλέ, φαγκότο, όμποε, κόρνο- και την ορχήστρα. Τελειώνει με μία τρίτη χορευτική κίνηση. Πίσω από τις νότες ακούγονται τα πουλιά και τα νερά του θαυμάσιου τοπίου.

Ο Ροντρίγκο και η σύζυγός του δεν είπαν ποτέ ότι η θλίψη, στο δεύτερο μέρος του κοντσέρτου, ήταν επακόλουθο της καταστροφής της πόλης Γκουέρνικα /Γκερνίκα το 1937. Άφησαν να θεωρείται ότι οφειλόταν σε οικογενειακά δυσάρεστα γεγονότα. Το έργο παίχτηκε στη Βαρκελώνη τον Νοέμβριο του 1940, ένα μήνα μετά παίχτηκε στη Μαδρίτη και το 1959 παίχτηκε στην Αμερική από τη Φιλαρμονική του Κλίβελαντ. Το διασημότερο δεύτερο μέρος του έχουν ερμηνεύει πάμπολλοι κιθαρίστες.

Το τρίτο μέρος της συναυλίας ήταν Ο Μάγος έρως (1915) του Manuel de Falla (1876-1846), ένα έργο που έχουμε ακούσει πολλές φορές αλλά και έχουμε απολαύσει ως μπαλέτο στην οθόνη από τον ταλαντούχο Κάρλος Σάουρα με την Κριστίνα Χόγιος και τον Αντόνιο Γκάδες στους πρώτους ρόλους.

Το έργο βασίζεται σε μια τσιγγάνικη παράδοση, σύμφωνα με την οποία το φάντασμα του νεκρού συζύγου της τσιγγάνας εμποδίζει τον έρωτά της με το νέο που αγαπά. Με μάγια και τελετουργικούς χορούς το φάντασμα θα εξαφανισθεί και η ζωή θα συνεχιστεί. Το ωραιότερο και γνωστότερο μέρος του έργου είναι ο χορός της φωτιάς, danza ritual del fuego, που μπορεί να έχει επηρεαστεί από το Πέταγμα μέλισσας (1910) του Ρίμσκι Κόρσακοφ (1844-1908), αλλά και από λαϊκούς λατρευτικούς χορούς της φωτιάς. Το έργο αναπτύσσεται σε εννέα μέρη με γοητευτικότερο τον τελετουργικό χορό της φωτιάς που διώχνει τα φαντάσματα, ενώ το ένατο και τελευταίο μέρος τελειώνει με τις χαρμόσυνες καμπάνες του πρωινού, απομακρύνοντας τα κακά σκοτάδια της νύχτας.

Τελευταίο μέρος της συναυλίας ήταν η σουίτα από το έργο Le Cid του Jules Massenet (1842-1912). Ο Μασνέ, βεβαίως, είναι Γάλλος, αλλά το έργο έχει ισπανικό θέμα και αναφέρεται στον γνωστό ιππότη του 11ου αιώνα Rodrigo Diaz de Vivar, ο οποίος πολέμησε και νίκησε τους εχθρούς της πατρίδας του, τους Μαυριτανούς. Τα κατορθώματα του ήρωα έμειναν στην Ιστορία και ο ίδιος έγινε θρύλος με την αυτοθυσία του τόσο που ο Γάλλος συγγραφέας Pierre Corneille (1606-1684), ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς μαζί με τον Μολιέρο και τον Ρακίνα, έγραψε το έργο που φέρει τον τίτλο του ήρωα Le Cid που του απέδωσαν οι Μαυριτανοί και σημαίνει ο Άρχοντας.

Η σουίτα του Μασνέ εξελίσσεται σε επτά μέρη, το μουσικό κλίμα του έργου διαφοροποιείται αισθητά από τα προηγούμενα, αρχίζει με τρεις χορούς από την Καστίλη, την Ανδαλουσία και την Αραγονία, ακολουθεί το ερωτικό τραγούδι Aubade και τελειώνει με τρεις χορούς από την Καταλονία, Μαδρίτη και Ναβάρα.

Ο έμπειρος μαέστρος Άλκης Μπαλτάς κατηύθυνε την ορχήστρα που απέδωσε όλη τη μελωδικότητα των μουσικών συνθέσεων, ενώ ο Βούλγαρος Σολίστ Boyan Ivanov Doychev, στο Concierto de Aranjuez, μας μάγεψε με την κιθάρα του και, ανταποκρινόμενος στο θερμό χειροκρότημα, μας αντάμειψε με ένα encore, προσθέτοντας στο Πρόγραμμα ένα ακόμη ισπανικό έργο.

Το Μουσικό Θέατρο Ολύμπια- Μαρία Κάλλας του Δήμου Αθηναίων είναι πλέον ένας χώρος πολιτισμού στο κέντρο της Αθήνας που με την ποικιλία των εκδηλώσεών του απευθύνεται σε κάθε Αθηναίο πολίτη, συνεχίζει την εκατόχρονη πορεία του, λαμπρύνει και στολίζει την πόλη μας.

Σάββατο 2 Φεβρουαρίου 2019

Γιώργου Λέκκα: ΤΑ ΓΑΝΤΙΑ (νέο ποίημα)


Μια ζωή βαδίσανε καθένας τους
με την Πανσέληνο στο πλάι του
μα δεν την είδανε ποτέ
γιατί μονίμως τους ακολουθούσε.

Όμως τα γάντια τους αντίκρυ στην Πανσέληνο
απόψε θα κοιμηθούνε χέρι με χέρι
-ενώ αυτοί συνηθίσανε πια
στον ύπνο τους χωριστά-

ή ίσως ξαγρυπνήσουν να μιλούν
μια γλώσσα άγνωστη σ’ αυτούς
κι έτσι ώς το ξημέρωμα
να κρατηθούν ζεστά.

21.1.2019

[Ο Πρωτοπρεσβύτερος Δρ. Γεώργιος Λέκκας είναι άμισθος κληρικός της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος. Ζει, εργάζεται και διακονεί ιερατικά στις Βρυξέλλες.]


Related Posts with Thumbnails