© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2014

"ΙΑΣΙΣ, ΥΓΕΙΑ, ΝΟΣΟΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΟΝ ΓΑΛΗΝΟ" ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Υγιαίνειν μεν άριστόν εστιν
Πλατωνικός διάλογος «Γοργίας»






Ο άνθρωπος έγκαιρα είχε επισημάνει  την αξία της Υγείας για την ύπαρξή του, απόδειξη ότι, ενώ δεν υπήρχε θεός προστάτης για την υγεία στην απώτερη αρχαιότητα, όπως για όλες τις άλλες ανθρώπινες ιδιότητες, ένας θνητός, ο Ασκληπιός, θεοποιείται και γίνεται ισόθεος, καλύπτοντας το κενό.

Η ευχή υγίαινε και χαίρε διασχίζει τους αιώνες, παραμένοντας η ουσιωδέστερη πάσης άλλης, φέρνοντας στην επιφάνεια τη συγκλονιστική διαχρονική σημασία της, με την τροποποίησή της στο πιο άμεσο, για τη σημερινή επικοινωνία. Γεια Χαρά και όταν πίνουμε στην Υγειά μας - Στην υγειά σας, σε γιορτές και σε κάθε ευκαιρία. Υγιαίνετε λοιπόν!

ΙΑΣΙΣ, είναι το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας εκθέσεων του Κυκλαδικού Μουσείου που ξεκίνησε το 2009 με την αριστουργηματική έκθεση ΕΡΩΣ και θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο με την έκθεση ΕΠΕΚΕΙΝΑ, υπό  την σοφή επιμέλεια του Διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη, και του επιμελητή  αρχαιοτήτων του Μουσείου Γιώργου Τασούλα.

Τα θαυμάσια Επιτοίχια Κείμενα μάς εισάγουν στην έκθεση που καλύπτει ένα διάστημα 1500 χρόνων όπου επιχειρείται μια επισκόπηση της εξέλιξης των αρχαίων θεραπευτικών μεθόδων και της μετάβασης από την πρακτική και θεουργική θεραπεία στην ορθολογική επιστημονική ιατρική. Σαράντα ένα Αρχαιολογικά Μουσεία, επτά Ευρωπαϊκών χωρών, δάνεισαν 282 αντικείμενα (γλυπτά, ανάγλυφα, αγγεία, ιατρικά εργαλεία, επιγραφές και νομίσματα), σχετικά όλα με το αντικείμενο της Έκθεσης. Στην κεντρική είσοδο του Κυκλαδικού μάς υποδέχεται, από το Μουσείο της Κω, το αριστουργηματικό μαρμάρινο άγαλμα της Υγείας,  προσωποποίηση του υπέρτατου ανθρώπινου αγαθού. Τη συνοδεύει ένα άγαλμα εκπληκτικής ομορφιάς, σε σκούρο μάρμαρο  από το Καπιτώλιο της Ρώμης, που απεικονίζει τον πατέρα της, τον Ασκληπιό, εκπρόσωπο της θεουργικής θεραπείας, ο οποίος στον Όμηρο αναφέρεται ως θνητός βασιλιάς της Θεσσαλικής Τρίκκης και άψογος ιατρός. Δεξιά της Υγείας η προτομή του Ιπποκράτη, του πατέρα της επιστημονικής ιατρικής από την Κω. Στη συνέχεια σε έξη αίθουσες του Μουσείου διαρθρώνονται οι οκτώ ενότητες της έκθεσης.

Υγεία-Υγιεινή. Στην ενότητα αυτή διάφορα αντικείμενα μιλούν για τον τρόπο υγιεινής διαβίωσης, διατροφής και αθλητισμού. Στην Ατομική υγιεινή. Εδώ αγγεία απεικονίζουν αθλητές που πλένονται, χάλκινες στλεγγίδες, αρωματοδόχα αγγεία, αγγεία νυκτός. Στη Δημόσια υγιεινή. Στην ενότητα αυτή εκτίθενται πήλινα στελέχη από τον Πεισιστράτιο υδρευτικό αγωγό της Αθήνας του τέλους του 6ου  π. Χ. αιώνα. 

Σε αντίστιξη με την Υγιεινή παρουσιάζεται η Νόσος,  ενότητα στην οποία εξετάζονται εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες που διαταράσσουν την ισορροπία του οργανισμού. Ασθένειες σωματικές και ψυχικές αλλά και συλλογικές, όπως οι επιδημίες και οι λοιμοί απεικονίζονται σε μαρμάρινα ανάγλυφα και πήλινα ειδώλια, για τα οποία βεβαίως υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες, όπως είναι και ο μνημονευόμενος από τον Θουκυδίδη λοιμός, που έπληξε την Αθήνα στις αρχές του Πελοποννησιακού πολέμου το (431-404 π.Χ.), πράγμα που τεκμηριώνεται από τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα σε ομαδικό τάφο στον Κεραμικό. 

Μέσα από τα εκθέματα τής υπό τον τίτλο, Θεραπεία,  ενότητας, θα πληροφορηθεί ο επισκέπτης  τις μεθόδους και τα μέσα ίασης από την εποχή των Ομηρικών Επών, τα οποία μας δίδουν και τις πρώτες μαρτυρίες για την αντιμετώπιση των από τους πολέμους τραυμάτων. Παραστάσεις σε αγγεία, μαρμάρινα και πήλινα ανάγλυφα, απεικονίζουν σκηνές περιποίησης των τραυματισμένων ομηρικών ηρώων όπως ο περίφημος κύλικας του Σωσία με την υπογραφή του κεραμέα, ΣΟΣΙΑΣ ΕΠΟΙΕΣΕΝ, όπου ο Αχιλλέας επιδένει το τραύμα του Πατρόκλου. Σε δύο πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Γραφής Β΄, που βρέθηκαν στο ανακτορικό αρχείο της Πύλου, καταγράφονται οι λέξεις i-ja-te ιητήρ=ιατρός και pa-ma-ko=φάρμακο.

Στην ενότητα Θεουργική Ιατρική, προβάλλει η θεϊκή προέλευση της νόσου και της υγείας, καθώς και οι μαγικοθρησκευτικές πρακτικές, καθαρμοί, τελετουργικά δείπνα. Θαυμάσαμε τον Ασκληπιό με τα μέλη της οικογενείας του (Υγεία, Ιασώ, Μαχάων, Τελεσφόρος, Ποδαλείριος κλπ.), από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, καθώς και ήρωες - θεραπευτές μεταξύ των οποίων τον Αμφιάραο, τον Άμυνο και άλλους. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα Ασκληπιεία  και στις μεθόδους ιάσεως όπως οι εγκοιμήσεις, θεραπεία από το θεό ή από τον ιερό όφη, σύμβολο ανανέωσης και ως γνωστό  διεθνές σύμβολο της Ιατρικής ως σήμερα. Μαρμάρινα αγαλμάτια του Ασκληπιού και άλλων θεών-θεραπευτών, ανάγλυφα με σκηνές εγκοίμησης, πήλινα και μαρμάρινα αναθήματα πασχόντων μελών του σώματος (πόδια, χέρια, μάτια, στήθη, γεννητικά όργανα), καθώς και ενεπίγραφες μαρμάρινες στήλες με καταγραμμένη θεραπεία ασθενών κατόπιν θεϊκής παρέμβασης. Η Θεραπευτική παρουσιάζεται μέσα από την ορθολογική επιστημονική ιατρική,  απαλλαγμένη από τις θρησκευτικές αντιλήψεις. Κι εδώ, μέσα από παραστάσεις αγγείων, αναγλύφων και ανθρωπολογικών καταλοίπων, τεκμηριώνεται η επιστημονική ιατρική. Ενεπίγραφα πήλινα και μεταλλικά δοχεία που περιείχαν φυτικά φάρμακα, θραύσματα κεραμικά με συνταγές  θεραπευτικών σκευασμάτων, μετάλλινα ιατρικά εργαλεία, κτερίσματα σε τάφους γιατρών (σικύες, νυστέρια, μήλες, άγκιστρα, κολποσκόπια, πήλινες θερμοφόρες σε σχήμα  μελών του ανθρωπίνου σώματος).

Στον επίλογο της εξαιρετικής και ως εκ τούτου ανεπανάληπτης αυτής έκθεσης, χωρίς να λείπουν οι κατάρες για όσους ατύχησαν σε κάποιες από τις διαγνώσεις τους, τιμάται η μνήμη των γιατρών με μνημεία που τους απεικονίζουν ή αναφέρονται στο έργο τους, με ενεπίγραφες ταφικές στήλες, τιμητικά ψηφίσματα, νομίσματα, όπως αυτά που εκδόθηκαν στη μνήμη του σπουδαίου γιατρού,  Γάιου Στερτίνιου Ξενοφώντα από την Κω, ο οποίος υπήρξε προσωπικός ιατρός του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου και μέγας ευεργέτης της πατρίδας του. 

Με ιδιαίτερη συγκίνηση σταθήκαμε μπροστά σε δύο μικρά αριστουργήματα, δύο γυναικείες κεφαλές από το γλυπτικό διάκοσμο του βωμού του Ασκληπιείου της Κω, που έχουν ταυτιστεί με μέλη της οικογενείας του Ασκληπιού και αναφέρονται ως γλύπτες τους οι γιοί του Πραξιτέλη, Κηφισόδοτος ο Νεότερος και Τίμαρχος!

Για άλλη μια φορά το Κυκλαδικό Μουσείο συνοδεύει την σπουδαία αυτή Έκθεση με έναν εκπληκτικό Κατάλογο, πληρέστατο, με υψηλή αισθητική, που, εκτός από τον μόχθο των ανθρώπων που εργάστηκαν για την ολοκλήρωση τόσο της Έκθεσης όσο και του Καταλόγου, αναδεικνύει και τη μεγάλη τους λατρεία για αυτό που υπηρετούν! Για τούτο κι εμείς τους εκφράζουμε το θαυμασμό μας και τα θερμά συγχαρητήριά μας, ευχόμενοι το «Υγιαίνετε»!  

Με περισυλλογή και πλήρη συνείδηση των όσων είδαμε και θαυμάσαμε, αποχωρήσαμε από την Έκθεση επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Σωκράτη από τον πλατωνικό διάλογο «Γοργίας»,  «Υγιαίνειν μεν άριστόν εστιν».     


π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑΗΜΕΡΟΥ ΟΙ ΕΥΩΔΙΕΣ

Μνῆμες καὶ πάλι ἀπὸ τὸ Παλιὸ τὸ Κλῆμα




Καθὼς βηματίζουμε πρὸς τὸ πάντιμο καὶ κατὰ πάντα τρυφερὸ Ἅγιο Δωδεκαήμερο, μὲ τὸ σκηνικὸ τοῦ χειμώνα συνεχῶς νὰ ποικίλει, μέσα στὸ θάμβος τῶν ἱερῶν ἡμερῶν τοῦ κατανυκτικοῦ καὶ χαρολυπικοῦ Σαρανταημέρου, μὲ συγκίνηση ἀναπολοῦμε κάποιες μέρες ἀρχαῖες, μέρες δεμένες ἄρρηκτα μὲ τὴ βιοτὴ τοῦ παλιοῦ μας τοῦ χωριοῦ. Γιατὶ εἶναι ὑποχρέωσή μας αὐτὲς οἱ ἐπισκέψεις σὲ εὐλογημένους χώρους, ποὺ τὶς ραντίζει ἡ νοσταλγία καὶ ἡ καταθεση τιμῆς. Καὶ τοῦτο, ἐπειδὴ μέσα τους διακρίνονται τὰ ἴχνη τῆς ἀθωότητας καὶ τῆς φιλοτιμίας ἐκείνων τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων ποὺ συγκροτοῦσαν τὴν μικρὴ καὶ φτωχική τους κοινότητα.
Μέρες τοῦ Σαρανταημέρου, λοιπόν. Μὲ τὶς γιορτάδες τους, ὅπως λέει κι ὁ Τ. Κ. Παπατσώνης νὰ τὶς στολίζουν. Ἀλλὰ καὶ τὶς εὐωδιὲς νὰ τὶς πλαισιώνουν, νὰ τὶς συντροφεύουν, ἀφοῦ κι αὐτὲς κομμάτι εἶναι τῆς καθημερινότητας. Πόσο μᾶλλον αὐτῶν τῶν εὐλογημένων ἠμερῶν.
Μὲ τὸ τέλος τῆς Ἀποκριᾶς, λοιπόν, τ᾿ Ἁη-Φιλίππ’ (14 Νοεμβρίου) δηλαδή, ποὺ ἄρχιζε ἡ Σαρακοστὴ τῶν Χριστουγέννων καὶ τὸ Ἱερὸ Σαρανταήμερο, ἕνας ἄλλος δρόμος διαφορετικὸς ἀνοίγονταν, ποὺ τὸν φόρτιζαν μὲ τὶς ἀσχολίες τους, ἀλλὰ καὶ τὶς εὐωδίες τους οἱ Κληματιανοί.   Εὐωδιὲς ποὺ χάριζαν, τόσο ἡ φύση, ὅσο καὶ ἡ ἴδια ἡ ζωή. Γιατὶ δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε πὼς ὁ καιρὸς τοῦ Σαρανταήμερου ταυτίζονταν πάντα μὲ τὴ συλλογὴ τοῦ ἐλαιόκαρπου, ὁπότε ἡ πρώτη εὐωδιὰ ἀνέβαινε στὰ χωριά, τὸ Πάνω καὶ τὸ Κάτω ἀπὸ τὸ Ρέμα, ὅπου βρίσκονταν οἱ καλιάγριες, τὰ παλιά, χειροκίνητα ἐλαιοτριβεῖα, ἦταν ἐκείνη τοῦ φρέσκου τοῦ λαδιοῦ. Καὶ ἦταν ἐκείνη  ἡ  εύωδιὰ τόσοο ἔντονη, ὥστε νὰ νομίζεις ὅτι σιμά σου άνοιγεται τὸ δοχεῖο μὲ τὸ φρέσκο, ζεστὸ ἀκόμα λάδι. Φυσικὰ ἀπὸ τὸ Ρέμα ἀνέβαινε κ’ ἡ ἄλλη εὐωδιὰ τοῦ φρεσκοκομμένου πορτοκαλιοῦ καὶ τοῦ καμένου πεύκου, ποὺ καίγανε οἱ παραστιὲς τῶν ἐλαιοτριβείων.
Ὅμως, ἐκεῖ ποὺ χαίρονταν περισσότερο ἡ ψυχὴ ἦταν τὰ σοκάκια, οἱ γειτονιὲς τῶν Κληματιανῶν, ποὺ τὴν ἐποχὴ αὐτὴ μοσχοβολοῦσαν ἀπὸ τὰ φαγητὰ τοῦ Σαρανταημέρου. Γιατὶ αὐτὲς τὶς μέρες ἐκείνη ἡ εὐωδιὰ ποὺ  κυριαρχοῦσε ἦταν ἀπὸ τὰ βρασμένα λάχανα, τὰ ἄγρια τῶν ἀγρῶν δηλαδὴ χόρτα. Εὐωδίαζε τὸ μάραθο λοιπόν, ποὺ συνόδευε τὰ ραδίκια, τὶς λαγόνιδες, τὰ ζοχάρια, τὶς πικραλίδες κι ὅλα τὰ ὑπόλοιπα. Ὅπως εὐωδίαζαν κι   οἱ ψητὲς μαρίδες ποὺ ἦταν ἄφθονες τούτη τὴν ἐποχή καὶ καταλύονταν σύμφωνα μὲ τὶς προτροπὲς τῆς Ἐκκλησίας, γιατὶ  δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε πὼς τὸ Σαρανταήμερο εἶναι καιρὸς νηστείας καὶ καταλύεται μονάχα ψάρι, ἐκτὸς Τετάρτης καὶ Παρασκευῆς.
Κι ἀφοῦ ἀναφερθήκαμε στὴν ἰχθυοφαγία, καλὸ εἶναι νὰ μνημονευτεὶ ἐκεῖνο τὸ λησμονημέσνο σήμερα ἔδεσμα, «τὰ μελανούρια πλακί», ποὺ στόλιζε τὸ τραπέζι τῆς  γιορτῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Ἀναμφίβολα ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ ὡραιότερα παραδοσιακὰ φαγητὰ τῶν παλιῶν Κληματιανῶν, νοστιμότατο καὶ πάντα φροντισμένο. Φυσικὰ δὲν ἔλειπε κι ὁ μπακαλιάρος ὁ τηγανιτός, οἱ χάνοι καὶ οἱ πέρκες, ἀλλὰ καὶ τὰ παστὰ τὰ σαβρίδια ἤ καὶ οἱ μέλουνες. Κι ὅλα ἐτοῦτα τὰ συνόδευε τὸ καλὸ κληματιανὸ κρασί, ποὺ ὄντως παρεῖχε εὐφοσύνη καὶ εὐθυμία στοὺς συνδαιτημόνες.
Κλείνοντας, θὰ ἤθελα νὰ θυμίσω ἐκείνη τὴν εὐωδιὰ ποὺ ἀνάδιναν τὰ μῆλα καὶ τὰ κυδώνια ποὺ ἦταν κρεμασμένα ψηλά, στὴν παρταριά, μὲ τὸ χρυσαφένιο τους χρῶμα νὰ ἀντιφεγγίζει στὶς καρδιὲς ἐκέινων τῶν παλιῶν ἀνθρώπων ποὺ τὰ καλλιεργοῦσαν, τὰ μάζευαν καὶ τὰ κρατοῦσαν σιμὰ στὰ ξερὰ τὰ σῦκα, τὶς κουρκοῦτες καὶ κορόμηλα, γιὰ νὰ περάσουν τὸ χειμώνα.
Μέχρι ποὺ ἦρθε ὁ καιρὸς νὰ ἀντικατασταθοῦν ἐκεῖνεςοἱ παλιὲς εὐδιὲς ἀπὸ ἄλλες εἰσαγόμενες, ποὺ, ἄν καὶ τὶς βάφτισαν «παραδοσιακές», δυστυχῶς, δὲν ζωντάνεψαν ποτὲ τὸν παράδεισο ἐκείνων τῶν παλιῶν ἡμερῶν τοῦ ἱ. Σαρανταημέρου. 

Related Posts with Thumbnails