«Ορθώνεται ο γερός κορμός ψηλά σε τούτο εδώ το χώμα μας, που είναι για τη ζωή κούνια και τάφος. Απάνω στον κορμό η φυλλωσιά που τόσο κομμάτι πιάνει γλυκού, καλοσυνάτου αέρα. Μα έρημη δεν είναι η πρασινάδα του. Χαρούμενο σε κάθε φύλλο κάθεται ένα πνεύμα, έτσι που το θεόρατο δέντρο ολόκληρο αστράφτει και τραγουδά, ξεχύνοντας πέρα μακριά όσ’ άστρα έχει ο ουρανός κι όσες φωνές η τέχνη.»
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ, Το μυστικό δέντρο (απόσπασμα)
Μετάφραση από τα ιταλικά Λίνου Πολίτη
Η ελληνική και αγγλική έκδοση του λευκώματος «Το δέντρο της Ζωής, σε τέσσερις εποχές», αποτελεί το εκδοτικό πόνημα της Πανελλήνιας εκστρατείας «Περιβάλλον και Πολιτισμός 2008/9», που πραγματοποιήθηκε τα δύο προηγούμενα χρόνια στα μουσεία και στους χώρους πολιτισμού της πατρίδας μας, και είναι έκδοση της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, της Διεύθυνσης Μουσείων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.
Η αναφορά μας σ’ αυτό, δεν αποσκοπεί τόσο στη διαφήμιση της συμμετοχής του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων στην έκδοση, παρ’ όλο που στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε η με κάθε μέσο καλή προβολή του Μουσείου και μέσα απ’ αυτό και του μικρού μας νησιού πρέπει και να γίνεται γνωστή, αλλά κυρίως στο να υπογραμμίσει τη μεγάλη σημασία που έχει η συνέργεια σε κάθε τομέα, με παράδειγμα για τη συγκεκριμένη περίπτωση: τη συνέργεια των πολιτιστικών φορέων της πατρίδας μας.
Πριν απ’ όλα όμως πρέπει να ξαναθυμίσουμε στους αναγνώστες μας, ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού διοργάνωσε τα έτη 2008 και 2009 μία πανελλήνια εκστρατεία με θέμα «Περιβάλλον και Πολιτισμός: Το δέντρο της ζωής σε τέσσερις εποχές».
«Tο έναυσμα το έδωσαν οι καταστροφικές πυρκαγιές που σημαδεύουν τα καλοκαίρια τα δάση μας… Απέναντι σε γεγονότα που πληγώνουν και εξοργίζουν, γεννήθηκε η ανάγκη να διατυπωθεί μία απάντηση, να διαμορφωθεί μία στάση, να προταθεί μία λύση… Έτσι προέκυψε η ιδέα της διοργάνωσης μιας πανελλαδικής δράσης με τίτλο "Περιβάλλον και Πολιτισμός", έννοιες που εμφανίζονται σε στενή και αμφίδρομη σχέση…. Η φύση εμπνέει την τέχνη, μα και η πολιτιστική κληρονομιά και η καλλιτεχνική δημιουργία μπορούν να ευαισθητοποιήσουν τους κατοίκους σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος… Κατά τις ημέρες του εορτασμού, σε όλη την επικράτεια οι διοργανωτές των εκδηλώσεων και το κοινό, αναζήτησαν στις συλλογές των μουσείων, στους αρχαιολογικούς χώρους ή ακόμα και στις πλατείες των πόλεων το δέντρο στις ποικίλες εκδοχές του: φυσικά δέντρα ιστορικής σημασίας, δέντρα ζωγραφισμένα, σμιλεμένα και κεντημένα, δέντρα με πλούσιους καρπούς και όμορφα άνθη. Μίλησαν για τους μύθους, τις λατρείες, τις παραδόσεις και τα ιστορικά γεγονότα που συνδέθηκαν με αυτά. Είδαν τα μνημεία μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον και διερεύνησαν την αμοιβαία τους σχέση. Η κάθε συμμετοχή συνέβαλε ώστε να αναδειχθεί, τελικά, το δέντρο ως έκφραση των δυνάμεων της βλάστησης και σύμβολο της αέναης αναγέννησης, προσφιλής σύντροφος της ζωής των ανθρώπων και πηγή έμπνευσης για την τέχνη, στοιχείο ιερό με μαγικές ιδιότητες, αλλά και κομμάτι της φύσης σε κίνδυνο», γράφει στον πρόλογο του λευκώματος η Σουζάνα Χούλια-Καπελώνη, Αναπληρώτρια Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του ΥΠ.ΠΟ.Τ.
Το Μουσείο Σολωμού συμμετείχε στη δράση και τις δύο χρονιές και μπήκε στον κατάλογο των μουσείων και χώρων που πραγματοποίησαν τις εορταστικές εκδηλώσεις.
Επιλεγμένα αντικείμενα ήταν το τμήμα από τον κορμό του δέντρου, κάτω από τον οποίο λέγεται ότι ο εθνικός ποιητής έγραψε τον Ύμνο εις την Ελευθερία και βρίσκεται στην είσοδο του Μουσείου, το σχέδιο του Πάνου Ζουπάνου, που απεικονίζει το δέντρο στο Λόφο του Στράνη στην αίθουσα Σολωμού, και τα οικόσημα της συλλογής του μουσείου που έχουν φυτικά θέματα.
Στους εκπαιδευτικούς που συνόδευαν τα παιδιά των σχολείων της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης, μοιράστηκε η εργασία τού κ. Λορέντζου Μερκάτη: «Άνθη και Φυτά στην ποίηση του Σολωμού», που τεκμηριώνει γλαφυρά πώς επηρεάστηκε ο Ποιητής από τη φύση στο έργο του.
Επίσης μοιράστηκε ειδικό πληροφοριακό φυλλάδιο, στη ελληνική και αγγλική γλώσσα, στο οποίο αναπτύχθηκαν τα εξής θέματα: Η λατρεία του δέντρου, Το δέντρο ανάμεσα στη Γη και τον Ουρανό, Το δέντρο ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, Το δέντρο και οι καρποί της γονιμότητας και Το τελευταίο δέντρο, με εικονογράφηση από τη θρησκευτική, την κοσμική, τη λαϊκή και τη σύγχρονη ελληνική τέχνη.
Το έντυπο περιείχε και ένα απαντητικό δελτάριο. Εκεί τα παιδιά μπόρεσαν να ζωγραφίσουν τη δική τους εκδοχή μετά από την επίσκεψή τους στο Μουσείο. Δημιούργησαν έτσι το δικό τους «δέντρο της ζωής». Όλα τα έργα στάλθηκαν στο ΥΠ.ΠΟ.Τ. και σήμερα μπορείτε να καμαρώσετε ενδεικτικά κάποια από αυτά από την ιστοσελίδα του (www.yppo.gr).
Για να ξαναγυρίσουμε όμως στην κεντρική ιδέα αυτής της δράσης, που αποτυπώνεται μ’ έναν εξαιρετικά καλαίσθητο τρόπο στο παρουσιαζόμενο λεύκωμα, είναι πραγματικά σημαντικό ν’ αντιληφθούμε ότι ο πολιτιστικός μας πλούτος δεν είναι αποστειρωμένα κλεισμένος μέσα στα μουσεία μας, αλλά με την κατάλληλη προσέγγιση, μπορεί ν’ αναδείξει κοινά στοιχεία της πνευματικής ζωής, που μπορούν να ωφελήσουν κάθε πλευρά της κοινωνικής μας ζωής.
Η ενοποιημένη παρουσίαση μιας δράσης που πραγματοποιήθηκε σε 117 αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και μνημεία σε κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας το 2008, με συμμετοχή 18.815 ατόμων, και σε 123 χώρους πολιτισμού το 2009, με συμμετοχή 31.304 ατόμων, αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο, ότι η προστασία και ανάδειξη του φυσικού, ιστορικού και καλλιτεχνικού πλούτου της χώρας, ενδιαφέρει τους πολίτες, αρκεί να γίνει προτεραιότητα πολιτειακή.
Το Μουσείο Σολωμού, που περιμένει όσους θέλουν να ξεφυλλίσουν το λεύκωμα για «το Δέντρο της Ζωής» στη Βιβλιοθήκη του, ετοιμάζεται να συμμετάσχει και στην φετινή δράση του ΥΠ.ΠΟ.Τ. «Περιβάλλον και Πολιτισμός: Φωνές νερού μυριάδες», τον Οκτώβρη. Και αυτό, γιατί πιστεύουμε ότι ένα Σύγχρονο Μουσείο πρέπει με κάθε ευκαιρία να προσεγγίζει το υλικό του από διαφορετική οπτική, αφού έτσι αποκαλύπτονται πλευρές, που ούτε καν τις είχε φανταστεί.
Η επιτυχία της φετινής δράσης, θα εξαρτηθεί, από τη συμμετοχή των σχολείων μας στα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ετοιμάσουμε και που αφορούν στα εκθέματα του Μουσείου που σχετίζονται με το νερό.
Ας μην ξεχνάμε ότι το Δέντρο της Ζωής που φυτεύτηκε τα δύο προηγούμενα χρόνια, χρειάζεται το νερό για να ζήσει και να δέσει τους καρπούς του…