© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2011

Δημήτρη Γ. Μαγριπλή: ΤΣΙΜΠΗΜΑΤΑ (νέο επίκαιρο διήγημα)

- Πες μου, είναι αλήθεια; φώναξε η γυναίκα μου.

Τα έχασα. Την κοίταξα έκπληκτος και συνέχισα να πίνω καφέ. Πάνω που θα άναβα τσιγάρο, το ερώτημα έγινε επανάληψη. Στον ίδιο τόνο. Κοίταξα γύρω μου. Κανείς. Σε μένα απευθυνόταν. Ανασκουμπώθηκα και άρχισα να κάνω αυτοκριτική του τελευταίου εικοσιτετραώρου. Τίποτα. Καθαρός και αγνός. Προς τι λοιπόν η ερώτηση; Έπρεπε μάλλον ν’ απαντήσω.

- Μου δίνεις το τασάκι; είπα δειλά.

Με κοίταξε απαξιωτικά κι επανέλαβε το ερώτημα. Απόρησα. Σηκώθηκα κι έκοψα μια φέτα ψωμί, την βούτηξα μέσα στον καφέ. Αφού μαύρισε την έβαλα με περίσκεψη στο στόμα μου. Πίκρα, πρέπει να βάζω και λίγη ζάχαρη. Επανέλαβα δις και κατόπιν, με ελαφρύ βηχαλάκι, καθάρισα τις φωνητικές χορδές μου.

- Τι να είναι αλήθεια;

- Τα μέτρα, μου αντέτεινε και πήρα ανάσα.

- Ποια μέτρα;

- Τα χαράτσια.

- Ποια χαράτσια;

Κοίταξα το ημερολόγιο. 2011. Το είδα καθαρά. Άρα δεν είμαστε υπό κατοχήν. Οθωμανοί και τσολιάδες ήταν μόνο στον «Παπαφλέσσα», που είδαμε χθες στην τηλεόραση.

Μάλλον με θεώρησε ηλίθιο και άναψε το γκάζι για τα γάλατα των παιδιών.

- Να πάρεις κατσίκα, μου δήλωσε.

- Στο πανηγύρι, της είπα κοφτά.

Ετοιμάστηκα να βγω. Έπρεπε να φτιάξω το κοτέτσι και να σκαλίσω τον κήπο. Φύτευα μαρούλια και μπρόκολα.

- Κάτσε κάτω, ακούστηκε η φωνή της όλο νεύρο.

Κάθισα. Σκέφτηκα πρόχειρα και αντέτεινα με στόμφο:

- Το διεθνές νομισματικό ταμείο και η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα, ως δανειστές μας, απαιτούν την επιστροφή των δόσεων. Εμείς ως χώρα πρέπει να ανταποκριθούμε. Τα νέα μέτρα είναι απαραίτητα για την επιβίωσή μας. Ακόμη και ο Αντιπρόεδρος ζορίζεται. Χάιδεψα την κοιλιά μου νοητά, σαν μπαλόνι, για να καταλάβει.

- Χέστηκα! αντέδρασε κοφτά.

Έμεινα άλαλος. Κοίτα αναίδεια, σκέφτηκα και απόρησα. Δεν είχα πολλά περιθώρια. Έκλεινα τρεις μήνες άνεργος και ακόμη και για τσιγάρα ζητούσα. Φυσικά, το ταμείο κοινό αλλά η ψυχολογία… Είχα και κείνη την εμπιστοσύνη στο κίνημα... Κουνήθηκα από την θέση μου ελαφρώς δεξιά. Όπως το κίνημα. Τι να έλεγα;

- Είναι ψέματα, φώναξα.

Με κοίταζαν όλοι, τα παιδιά σε πλήρη εγρήγορση και η συμβία πάνω στις φέτες με την μαρμελάδα.

- Ψέματα, επανέλαβα. Τα ΜΜΕ και οι παλιοφυλλάδες. Για να πέσει η κυβέρνηση. Για να μην εγκαθιδρυθεί ο σοσιαλισμός.

Το καναρίνι απάντησε ακολουθώντας τον ρυθμό της βρύσης. Η κόρη μου με χάιδεψε στοργικά και όλα έδειχναν πως έπεισα. Η γυναίκα μου σήκωσε κάτι βιβλία και πήρε δύο χαρτιά. Τα έβαλε πάνω στο τραπέζι μαζί με τα γυαλιά μου.

Έτριψα τα μάτια, εστίασα ξανά και τα έχασα. Ήταν ένας εφιάλτης. Δεν μπορούσε να ήταν αλλιώς. Τσιμπήθηκα. Τίποτα… η σκηνή ίδια.

Σηκώθηκα και πήγα να ρίξω λίγο νερό. Σκουπίστηκα και γύρισα πίσω. Ίδια εικόνα. Δεν μπορεί, κάτι λάθος γίνεται.

- Παιδιά βλέπουμε έναν εφιάλτη, ανακοίνωσα με σπουδή. Με κοίταξαν όλοι. Είναι ένας ομαδικός εφιάλτης και πρέπει να ξυπνήσουμε όλοι μαζί. Πιαστείτε χέρι-χέρι και αφήστε τα μάτια σας, για λίγα δευτερόλεπτα, κλειστά.

Με υπάκουσαν.

- Εντάξει. Τώρα, ας προσπαθήσουμε όλοι να κάνουμε μια όμορφη σκέψη και μόλις πω ένα, δύο, τρία, ανοίγουμε μάτια και ξεκινάμε τη μέρα.

Τίποτα. Απογοήτευση. Όλα συνέχεια στον χρόνο. Έπρεπε να βρούμε δραστικότερο τρόπο.

- Τσιμπήματα, φώναξε ο γιος και αρχίσαμε να ζουλάμε ελαφρά ο ένας τον άλλο.

- Πιο δυνατά, υπέδειξα, αφού τίποτα δεν μπορούσε να μας ελευθερώσει από τον λήθαργο.

Πάνω που θα τουμπανιάζαμε από την προσπάθεια, μια κόρνα μας έσωσε.

- Καλημέρα σας, είμαστε από την ΔΕΗ.

Δύο τύποι, με πλήρη εξάρτηση εναερίτη μπήκαν στο σπίτι. Μου έδωσαν ένα χαρτί και περίμεναν.

- Κατάσχεση; είπα με έκπληξη.

- Εκτός και αν έχετε το αντίτιμο, μου είπαν με αθωότητα.

Ψαχτήκαμε. Ανοίξαμε και τον κουμπαρά των παιδιών. Σύνολο είκοσι ευρώ. Δεν γινόταν προκοπή. Οι τύποι κάθισαν στο τραπέζι. Έβγαλαν χαρτί και μολύβι και άρχισαν να γράφουν.

- Εντάξει, μπορείτε τώρα να συμφωνήσετε.

Κοίταξα την κόλα. Ανορθογραφίες. Έκανα να διορθώσω μια δύο λέξεις και αντιμετώπισα επιθετικότητα.

- Το τελείωσα το Λύκειο, με πληροφόρησε ο επικεφαλής.

- Σωστά, συμπλήρωσα με διάθεση.

- Λοιπόν συμφωνείτε;

- Φυσικά.

Μας πήραν τον καναπέ, την τραπεζαρία με όλες τις καρέκλες και ένα μπαούλο, χωρίς το περιεχόμενο. Τα φόρτωσαν στο υπηρεσιακό αγροτικό και αφού άναψαν τα πορτοκαλί φωτάκια στην οροφή του, έφυγαν. Η γυναίκα μου έβαζε βούτυρο στα πρηξίματα των παιδιών.

- Να μαλακώσουν, είπε και ξεκίνησε την ημέρα της προφέροντας το χαράτσι, τουρκιστί.

[Φωτογραφικά σχόλια στο διήγημα: Reuters Photos]

Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2011

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ της ΜΑΡΙΑΣ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ ΑΠΟ ΜΙΑ ΣΥΝΕΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΣΤΟ ΧΙΛΤΟΝ


Παρακολουθήσαμε χθες, 28 Σεπτεμβρίου 2011, την ομολογουμένως πιο ενδιαφέρουσα συνέντευξη τύπου, στην οποία έχουμε παραβρεθεί ώς τώρα, στον Γαλαξία του Χίλτον, του νέου χορηγού της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, κάτω από αντίξοες συνθήκες, λόγω απεργιών.

Ο νέος Καλλιτεχνικός Διευθυντής της αρχαιότερης και μεγαλύτερης Ορχήστρας της χώρας, Βασίλης Χριστόπουλος, εξέφρασε την ανησυχία του, κατά πόσο θα μπορέσει να υλοποιήσει το πρόγραμμά του στους δύσκολους καιρούς, αλλά o οραματισμός του τον έκανε να μας βεβαιώσει ότι θα προσπαθήσει, για να δώσει ποιότητα ζωής στους Έλληνες και, καθώς τον ακούγαμε, προσθέταμε και ελπίδας, αφού μέσα από την τέχνη ξεπηδούν ελπίδα και αναγέννηση.

Στην αρχή, παρουσίασε την ομάδα G Design Studio [Μιχάλης Γεωργίου, Αλέξανδρος Γαβριλάκης, Δημήτρης Στεφανίδης] που επιμελήθηκαν το Λογότυπο της Ορχήστρας. Με γραμμές λεπτές, αρχαιοελληνικές, τολμηρές και νεανικές, παγίδευσαν με τρία χρώματα το λευκό κι έφτιαξαν τρία όργανα από τις οικογένειες των εγχόρδων, των πνευστών και των κρουστών και δημιούργησαν την εικόνα της σύγχρονης ευρωπαϊκής ορχήστρας που γνωρίσαμε το καλοκαίρι στο Ηρώδειο σε μια συγκλονιστική ερμηνεία της Συμφωνίας την Αναστάσεως του Gustav Mahler.

Η εναρκτήρια συναυλία του 2011-2012 θα δοθεί στις 7 Οκτωβρίου 2011 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με θέμα το ΝΕΡΟ, σε έργα Χέντελ «Μουσική των Νερών», Άλαν Χοβχάνες «Και ο θεός έπλασε τις μεγάλες φάλαινες», Ντεμπισί «Η Θάλασσα». Διαπιστώνει κανείς αμέσως το στίγμα του προγραμματισμού, το πνεύμα της αναζήτησης, τη συνύπαρξη κλασικού και μοντέρνου, τις αντιθέσεις μέσα από μια δραματουργική συνοχή.

ΘΥΣΙΑ, είναι ο δεύτερος θεματικός κύκλος που ξεκινά με το Ορατόριο του Χέντελ «Οι επτά τελευταίοι λόγοι του Χριστού στο σταυρό», ως την «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» του Στραβίνσκι. Και εδώ επισημαίνεται η αντίθεση, με το μεγαλείο της θυσίας να αναπτύσσεται σε όλες του τις μορφές !

Ο τρίτος Κύκλος είναι αφιερωμένος στον ΜΟΤΣΑΡΤ. Ο «Αγαπημένος των Θεών», με τα αριστουργήματά του, αντιπαραβάλλεται με συνθέτες του 20ού αιώνα και θα έχει ενδιαφέρον η αντίδραση των ακροατών.

Με τον τέταρτο Κύκλο, ΝΕΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ, θα δούμε την Κρατική Ορχήστρα να δίδει βήμα σε πέντε ταλαντούχους, πολλά υποσχόμενους νέου συνθέτες. Αξίζει να αναφέρουμε τη συναυλία της 24ης Φεβρουαρίου 2012, όπου οι μουσική της ΚΟΑ θα ερμηνεύσουν την Πέμπτη Συμφωνία του Τσαϊκόφκι δίπλα-δίπλα στα αναλόγια με τους νέους συναδέλφους τους της Αθηναϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων. Θα υπάρξουν επίσης αξιόλογες μεμονωμένες συναυλίες, που θα βρει κανείς στο site της ΚΟΑ, http://www.koa.gr/.

Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον ο θεσμός των ομιλιών, που θα προηγείται της συναυλίας και θα προετοιμάζει τον ακροατή ως προς το μουσικό ιδίωμα, το πνεύμα και το ιστορικό των έργων. Υπεύθυνος για τις ομιλίες είναι ο Τίτος Γουβέλης, ο και επιμελητής των κειμένων των προγραμμάτων.

Εκ μέρους των Μουσικών της ΚΟΑ μίλησε η πρόεδρός τους Νέλλη Οικονομίδου, για την αφοσίωσή τους στο κοινωνικό αγαθό της Τέχνης, το οποίο θα υπηρετήσουν με όποιες θυσίες και με συνέπεια, όπως έκαναν ώς τώρα. Αποδεχόμενοι την ευχή της, υποσχόμαστε να βρισκόμαστε στις αίθουσες συναυλιών και να γινόμαστε όλο και περισσότεροι.

Το άκρως ενδιαφέρον πρόγραμμα της ΚΟΑ αφορά όχι μόνο στους διαμένοντες στην Αθήνα, αλλά σε όλους τους Έλληνες, αφού ο Διευθυντής της εξασφάλισε συνεργασία με το Τρίτο Πρόγραμμα, το οποίο και θα μεταδίδει τις συναυλίες του. Θα ευχόμαστε όμως και οι περαστικοί από την πρωτεύουσα να κάνουν μία στάση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, για να απολαύσουν τα πνευματικά δώρα της ορχήστρας, που θα τους μείνουν αξέχαστα. Να σημειώσουμε το προσιτό εισιτήριο που έχει καθιερωθεί και οι ελκυστικές προσφορές, ώστε να επωφεληθούν οι νέοι μας και να γνωρίσουν τα αριστουργήματα της Παγκόσμιας Μουσικής Δημιουργίας.

Τετάρτη 28 Σεπτεμβρίου 2011

π. Κων. Καλλιανός: ΜΕΛΕΤΗ ΘΑΝΑΤΟΥ (ποίημα)


Τῆς Οὐρανίας...

1
Διδάχτηκα τό μέγιστον μάθημα
δίχως νά ξαναδιαβάσω ΦαίδωναἈπολογία,
σεβαστέ μου γέροντα Πλάτον.
Πρόσεξα, ξέρεις, ἐκεῖνα τά βράδυα,
ὅπου σωπαίναμε στό δωμάτιο μέ τό χαμηλωμένο φῶς,
πού μύριζε φάρμακα κι ἀγωνία, ὑπολογίζοντας
τό λοιπόν τοῦ βίου μας μέ τίς σταγόνες τοῦ ὁροῦ,
καθώς συντονισμένες πέφτανε ἀπό κείνη
τήν περίπλοκη τή μηχανή, δεμένες μυστικά κάι ἄρρηκτα
μέ τή μακάρια, τήν μονολόγιστη Εὐχή,
πού μᾶς συντρόφευε, περίσσια μεταγγίζοντας
φῶς οὐράνιο, ὑπομονή καί εἰρήνη
στίς φρυγμένες μας ψυχές.

2
Χλωμά φῶτα,
ὡσάν τά πρόσωπα ἄρρωστων παιδιῶν
καθρεφτίζονται στό νοτισμένο δρόμο.
Βρέχει. Σιωπηλό τοπίο ἡ Pr. Road.
Ὡστόσο, κάπου σιμά ἡ ὀδύνη
καί ἡ κορυφαία τῆς ἀγωνίας ὥρα ἔχει ὄνομα: Pr. Hospital
Εκεῖ τά δευτερόλεπτα μεγιστοποιοῦνται,
καθώς ὁ χρόνος δέν ἔχει τίς γνωστές του διαστάσεις
γι' αὐτό πού ἡ ἀγωνία καί ἡ ὁδύνη σοῦ ὑπαγορεύει.
Μόνον ἡ ψυχή ἀνεβαίνει σιωπηλή καί κάθιδρη
τόν δικό της τῶν Ἐλαιῶν τό δρόμο,
μήπως μέ τόν εὐχόμενο ἐκεῖ Ἰησοῦ
τῆς πνιχτῆς ἀπόγνωσης
καταστείλει τήν ὑψηλή θερμοκρασία...

Birmingham, 22. 9. 1996

[Φωτογραφικό σχόλιο στο ποίημα: π. Παναγιώτης Καποδίστριας / 25.6.2008]

Στους ήχους ενός φανερωμένου Ταμπουρλονιάκαρου

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ


Τα ζακυνθινά πανηγύρια ήταν προπάντων μυρωδιές και ήχοι. Ευωδίαζαν οι μυρτιές στο πάτωμα της εκκλησίας και το πλάτωμα, οι πιπεριές στους πολυέλαιους και τα μανουάλια, τα φρεσκοκομμένα από τους κήπους λουλούδια στα «κυπαρίσσια» της απαραίτητης «ουρανίας» κι απέξω, στους δρόμους και τον αυλόγυρο, οι φριτούρες, τα παστέλια και τα ψητά, που ενωμένα με τα πανηγυρικά σένια, τους κρότους από τα μάσκουλα και τις εορταστικές νότες της καλλιφωνίας, έδιναν το δικό τους κλίμα και θύμιζαν σ’ όλους πως γιορτάζει η σκοντράδα και πως η γειτονιά έχει γιορτή και σχόλη. Έτσι δινόταν η διαφορετικότητα και ξεχώριζε η γιορτή. Τονιζόταν η λυτρωτική χρονιάρα μέρα και ξεπερνιόταν η μονότονη καθημερινότητα. Σταματούσε η εργασία και ξεκινούσε η διασκέδαση.

Ιδιαίτερα αγαπητά ήταν τα πανηγύρια της Νιας Βδομάδας, εκεί αμέσως μετά τις ιδιαίτερα λαμπρές στο νησί μας τελετές του Μεγαλοβδόμαδου, όπου στην ουσία ήταν μια ατέλειωτη σειρά χαράς, που είχε τότε την απαρχή της και τελείωνε το Φθινόπωρο, με το γραφικό πανηγύρι της Σπηλούλας και την επιστροφή στην μονοτονία.

Πρώτο από αυτά τα αναστάσιμα πανηγύρια, εκείνο του Αγίου Λαζάρου το απόγευμα του Πάσχα, ακολουθούσε την επόμενη μέρα η μεταφορά του «Κονίσματος» από την Αγία Τριάδα στο Ψήλωμα και η εσπερινή εναπόθεση, παράλληλα με τα πολλά όλων σχεδόν των χωριών, την Παρασκευή γινόταν η σύναξη της Χρυσοπηγής, στην Μπόχαλη και το Κάστρο και τέλος την Κυριακή του Θωμά η ψηλάφηση γιορτάζονταν στον Άι–Λύπιο με έναν ξεχωριστό και ιδιαίτερο τρόπο.

Τα δύο τελευταία πανηγύρια είχαν και τους δικούς τους, επιπρόσθετους ήχους ή για να είμαστε πιο δίκαιοι ήταν αυτά που τους διατήρησαν. Τα χαρακτήριζε το ταμπουρλονιάκαρο. Έτσι, από νωρίς το απόγευμα της Νιας Πέμπτης έφταναν κάτω στη Χώρα από το πλάτωμα της Ζωοδόχου Πηγής οι νότες του κατεξοχήν μουσικού δίδυμου του νησιού μας, που συνέχιζαν και την κυριώνυμη μέρα να δίνουν παρηγοριά στ’ αυτιά μας, αλλά και όλες μας τις αισθήσεις και την Κυριακή, στο κάλεσμα του Στυλίτη Αγίου, λίγο έξω από την πόλη, τα ίδια μουσικά όργανα υμνούσαν την αναγεννώμενη φύση και συνόδευαν τα βήματα των κυκλωτικών χορών των πανηγυριστών.

Στις μέρες μας, με τους βομβαρδισμούς των τόσων ήχων, σχετικών και άσχετων, προπάντων, με την παράδοσή μας, το ταμπουρλονιάκαρο κινδυνεύει να χαθεί και να περάσει στην ιστορία. Ρυθμοί αιώνων τείνουν ν’ αποτελέσουν παρελθόν και ήχοι παμπάλαιοι ετοιμάζονται να παραδώσουν την σκυτάλη σε ξένες αισθητικές, που τις επιβάλουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι νεότεροι, καλοκαιρινοί, κατακτητές μας.

Για όλους αυτούς τους λόγους η εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε το δειλινό της Κυριακής 18 Σεπτεμβρίου στο πλάτωμα της Φανερωμένης του Μπανάτου, στο πλαίσιο των προσπαθειών του Κέντρου Λόγου της ενορίας του χωριού «Αληθώς», με πρωτοβουλία του εφημερίου και προ πάντων ποιητή π. Παναγιώτη Καποδίστρια, ήταν μια υπόσχεση επαναφοράς και μια πρόταση επιστροφής και διατήρησης της ταυτότητάς μας.

Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στην ειδική μουσική έκφραση του νησιού μας, το παραδοσιακό ταμπουρλονιάκαρο και, εκτός από ενημέρωση, περιελάμβανε και πολλές υποδείξεις. Ομιλητής ήταν ο εκπαιδευτικός και πολλαπλά δάσκαλος Νίκος Αρβανιτάκης, όπου χρόνια τώρα ασχολείται δημιουργικά με τους λαϊκούς και όχι μόνο χορούς του νησιού μας, μένοντας αυστηρά και με θρησκευτική ευλάβεια εκτός της μάστιγας των «ελληνικών βραδιών», ο οποίος έδωσε την ταυτότητα και την καταγωγή της μουσικής μας αυτής έκφρασης, ζητώντας συγγένειες και γειτνιάσεις και παρουσίασε στο κοινό την ώς τώρα, πάνω στο θέμα, εξονυχιστική έρευνά του.

Οι λαϊκοί οργανοπαίχτες Φώτης Μποζίκης, από το ορεινό χωριό Πλεμοναρίο (εκείνο το «Αναφωνήτρια» τι άσχετο που είναι!), που έπαιξε ανιάκαρα και ο πολύπλευρος Σπύρος Σταμίρης, από τον Άι–Δημήτρη, ο οποίος συνόδευε με το ταμπούρλο, απέδειξαν, στην συνέχεια, πως υπάρχουν ακόμα εραστές της παράδοσής μας και πως, παρά την ισοπέδωση, η Ζάκυνθος συνεχίζει να ζει και να εκφράζεται με τον δικό της, ξεχωριστό τρόπο.

Στους ήχους της ευαισθησίας των παραπάνω, νέα παιδιά από το χορευτικό συγκρότημα «Υακίνθη» παρουσίασαν το πώς διασκέδαζαν παλιότερα οι πρόσφατοι πρόγονοί μας σε γάμους και πανηγύρια και απέδειξαν πως το χθες μπορεί να περάσει στο αύριο, όχι νεκρικά αναστημένο και αναβιωμένο, αλλά ζωντανό και ανανεωμένο.

Και η εκδήλωση αυτή απέδειξε πως ο πολιτισμός ανήκει στην ιδιωτική πρωτοβουλία και σε πραγματικά καλλιεργημένους και φωτισμένους ανθρώπους. Πως ξεκινά από γειτονιές και συνοικίες και πως είναι αυτόφωτος και ποτέ ετερόφωτος.

Ενάντια στην επίσημη αδιαφορία και ψηφοθηρία οι μονάδες μπορεί, αντιστεκόμενες, να κάνουν προτάσεις και να δώσουν λύσεις. Πέραν από την αφισορρύπανση, υπάρχει και η κάθαρση της γνησιότητας και της γνώσης. Αρκεί να υπάρχει η θέληση και η παιδεία.

Αυτή η βραδιά στο Μπανάτο, η φανερωμένη ευωχία στο πλάτωμα της Φανερωμένης, ήταν μια ανάσα ζωής σε καιρούς πολλαπλά δύσκολους. Απέδειξε πως το μεγάλο δεν στοιχίζει, ούτε χρειάζεται κονδύλια και πως η τέχνη παρηγορεί και επουλώνει. Προ πάντων, όμως, μας επανέφερε στους ήχους της δικής μας ταυτότητας.

Ευτυχισμένοι όσοι την παρακολούθησαν! Σίγουρα λυτρώθηκαν από την επιδημία των νέων μέτρων!

Τρίτη 27 Σεπτεμβρίου 2011

Παύλου Φουρνογεράκη: ΒΡΑΔΙΝΗ ΒΟΛΤΑ (ποίημα)



Μονότονα

γρυλίζει η νύχτα,

πώς ν’ ακούσεις συγχορδίες,

στα πλήκτρα της δίεσης

ακούνε τ’ άστρα



Σφηνοειδή καρφιά

οι ειδήσεις,

υφέσεις διαρκείας ο ηλεκτρονικός

ήχος

πώς να λουστεί το μονοπάτι



Μόνο οι σκύλοι,

ξεχωρίζουν τα λευκά τους δόντια

ρίγη

κοίτα πώς τρέχουν οι περαστικοί,

σκοτώσαμε τα σύνορά μας.


Κάμπος Σαρακηνάδου, 26-9-2011

Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΦΑΕΣΦΟΡΟΣ ΑΙΝΟΣ»

Τάσος Βυζάντιος (π. Ἀναστάσιος Σαλαπάτας), Φαεσφόρος Αἶνος, Ἀθήνα 2009

Τὸν χάρηκα τὸν «Φαεσφόρο αἶνο», ἀφοῦ μοῦ δίδαξε πολλὰ μὲ πρῶτο ζητούμενο τὴν εὐαισθησία καὶ τὴν ἱκανὴ μεταχείριση τῆς κάθε λέξης, ἡ ὁποία λειτουργεῖ θεραπευτικὰ καὶ δοκιμάζει τὸ νοῦ, ὥστε νὰ δεχτεῖ τὰ ὅσα γράφονται μὲ τρυφερότητα: αὐτὴ τὴν ἀρετὴ τοῦ ποιητῆ ποὺ συγκινεῖ, ἐνῶ παράλληλα ἀγγίζει μὲ διδακτικὸ τρόπο τὴν ἐσχατολογία:

Εἶναι φρόνημο / ἀφοῦ πάψει ἡ / ἀστεία / μυθοποίηση τῆς ἄνοιξης / ν᾿ ἀνοίξει κάποιος / ὁ πιὸ δυνατὸς / τοὺς κρουνοὺς τοῦ οὐρανοῦ / ...Καὶ θὰ γεμίσουν τὀτε / τὸ σύμπαν καὶ οἱ καρδιὲ ς/ λουλούδια / καὶ ἀστέρια / ἥλιους ποὺ θὰ ζεσταίνουν ἁπαλὰ / πετούμενα ἀποδημητικὰ / φωλιὲς χτισμένες μὲ μεράκι. / Τέτοια ἡ μέρα τῆς Ἀναστασης / τέτοια ἡ μέλλουσα ζωή. (19)

Προσέχοντας τὰ ποιήματα ποὺ στεγάζει ὁ «Φ. Α.», παρατηροῦμε ἐπίσης καὶ τὸ μοτίβο τοῦ Νόστου (νόστος = ἐπιστροφή) νὰ διαπερνὰ λέξεις, φράσεις, νοήματα, πρόσωπα, γεγονότα. Κι εἶναι ὅλ᾿ αὐτὰ φυσικὰ γιὰ κάποιον ἀπόδημο, τὰ πολύτιμα πράγματα, ποὺ πῆρε στὶς ἀποσκευὲς του ἀπό τὴν πατρίδα καὶ τὰ διαφυλάσσει μὲ ἱερότητα καὶ κατάνυξη, ὡς πολύτιμο θησαυρὸ, μαζὶ μὲ τὸ Κάλλος καὶ τὶς Παραδόσεις της - στοιχεῖα ἰκανὰ νὰ θεμελιώσουν καὶ «εἰς τὴν ξένην» μιὰ ἄλλη Ἑλλάδα. Ἐκείνη ποὺ ἀναπαύει, ὅταν δὲν τὴ λησμονᾶς καὶ ὑψώνεται, ὅταν τὴν τιμᾶς.

Αὐτὰ πρόσεξα... Ὅπως πρόσεξα καὶ τὸ Ἑλληνορθόδοξο φῶς νὰ καταυγάζει ἱκανὰ τὶς σελίδες τοῦ ἄλλου βιβλίου, γιὰ νὰ τὸ ἀκτινοβολεῖ μετέπειτα στὴν κάθε ψυχὴ, ποὺ μὲ εὐαισθησία προσεγγίζει τοὺς στίχους τοῦ ἀπόδημου ἱερέα, τοῦ ἀθεράπευτου νοσταλγοῦ.

Ἔχω ζήσει γιὰ λίγο στὴ χώρα ποὺ διακονεῖ ὁ ποιητής. Ἔχω λειτουργήσει, συναναστραφεῖ μὲ ἀποδήμους Ἕλληνες κι ἔχω χαρεῖ ἐκεῖνες τὶς ζεστὲς συνεστιάσεις μετὰ τὴ Λειτουργία. Τώρα λοιπό, μετὰ ἀπό 16 χρόνια, συνειδητοποιῶ, γιατὶ βαθειὰ στὴν ψυχὴ ἡ Μνήμη ἰχνογραφοῦσε «τὰ ἴχνη / μιᾶς μακρινῆς πατρίδας... ποὺ εὐωδιάζει τὸ θαλασσὶ ἄρωμά της» (34)... Τὶ ἄλλο νὰ προσθέσω; Λέω να κλείσω μὲ τοῦτο, ποὺ ἐλάχιστοι στὶς μέρες μας τὸ ἐμβιώνουν: «Κουβαρντὰς δὲν εἶν᾿ ἐκεῖνος / ποὺ σπαταλᾶ τὰ χρήματά του, / μὰ ἐκεῖνος ποὺ τοῦ περισσεύει /τὸ μεράκι» (21). Ψέματα;

Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2011

Παύλου Φουρνογεράκη: ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΙΣ (ποίημα)


Δακρυσμένα μανίκια

απλωμένα στη ζέστη, ευρω-ικετεύουν

για μια θέση

δίχως τους φρουρούς του προαυλίου



Δημοτικό του Σεπτέμβρη πώς ν΄ αντέξεις

τη μοναξιά της εφεδρείας;

Χαίρε τη συντροφιά των απεγνωσμένων,

για δες πώς στεγνώνουν οι πίκρες στα κάγκελά σου!


Λιθακιά Ζακύνθου, 24-9-2011

Σημείωση. Λίγοι στίχοι αφιερωμένοι στο πρώτο μου σχολείο, το παλιό Δημοτικό της Λιθακιάς, και στους ταλαιπωρημένους μετανάστες που ψάχνουν για μια καλύτερη θέση κάτω από τον ευρωπαϊκό ήλιο. Εκείνο τους περιθάλπει κι ας έχει μπει στην εφεδρεία, εμείς πώς θα γλυκάνουμε το βλέμμα της απελπισίας πίσω από τα κάγκελα με τα πλυμένα ρούχα;
Π. Φ.

Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2011

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ


Αὐτοβιογραφικὸ

Στὸν ποιητὴ Π. Β. Πάσχο

Ι

Ἡ ὀδύνη ἀνεβαίνει μέσα μου
ὡσάν ὑγρασία βαρειά.
Κι οἱ ὧρες πού περνοῦν σκιές,
μέ μνῆμες ἀπὸνα χτές ξεθυμασμένο.
Πῶς νά φωνάξεις, πού σ' ἔκλεισαν
σ' ἐρημικό κελλί
καί σ' ἄφησαν νά γνέθεις μέ τή νύχτα
τό χιτῶνα τῆς ἀπελπισίας σου;


ΙΙ

Στά ἐρείπια αὐτά
τό μόνο φῶς εἶναι τῶν παιδιῶν τό δάκρυ,
π' ἀφῆσαν τό παιχνίδι τους στή μέση.
Ἦρθ' ὁ σεισμός
κι οἱ ἄνθρωποι κλείσανε μαζί μέ τά σεντούκια τους
ὅσα ὄνειρα χωράει καρδιά καί νοῦς
κι ἀποχαιρέτησαν.
Κανένας πιά δέν τόλμησε
χαμόγελα νά φυτέψει σ' αὐτόν τόν τόπο.


ΙΙΙ

Σ' αὐτά τά ἐρείπια, Κύριε,
πάρχει ἡ ρίζα μου καί ἡ πρωτινή μου ἡ ζωἠ.
Κοντά στήν ἐκκλησιά
μέ τό λιτό τό πανηγύρι.
σ' αὐτές τίς γειτονιές, ὅπου τότε
κυκλοφοροῦσε ἡ ζωή ὡσάν τό αἷμα.
Ὤ, μή νομίσεις τίποτ' ἄλλο μονάχ᾿ αὐτό:
ὅτι σέ τοῦτες δῶ τίς πέτρες
τῆς σιωπῆς καί τῆς ἐρήμωσης
βρίσκει ἀναπαμό ἡ ψυχή μου
σέ τρικυμίες βιοτικές κι ἀνήλιαγες...


Ἱκεσία

Ὁ καϋμός βυθίζεται μέσα μου
ὡσάν πέτρα στό πέλαγο.
Κι ἡ πίκρα ἀνεβαίνει
θερμοκρασία λές ὅτι εἶναι
κάποιου πυρετοῦ μου ὑψηλοῦ.
Ὅλα μοιάζουν γύρω μου
μέ ἀμμόλοφους ἤ τοπία ξερά
ὅπου ἡ βροχή εἶναι ξένη.
Τουλάχιστον, Κύριε,
ἄς μή μοῦ στεγνώσουν τά δάκρυα...
Τά κιβώτια
Ὅπως, καθώς παλιά κιβώτια
ἀνοίγεις κι ἐντός σου ἔρχεται
κλεισούρας μυρουδιά, ὅπου
θαμμένη ἀπό καιρό
γιά νά ξεφύγει γύρευε,
ἔτσι καί τώρα.
Οἱ μνῆμες φεύγουν
ἀπ' τά κλειστά τοῦ μυαλοῦ μας ἑρμάρια
καί περιμένουν,
τό δρόμο τους νά πάρουν
μήπως γίνουνε γραφτό ἤ στοχασμός
ἀλλά καί ἀναπόληση ἀκόμα...

[Σχολιαστικές φωτογραφίες: π. Κων. Καλλιανός]

Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2011

Οι χρησμοί και οι αυλικοί της τρέλας

Γράφει ο ΠΑΥΛΟΣ ΦΟΥΡΝΟΓΕΡΑΚΗΣ

Πού να κρύφτηκε το ελληνικό ταμπεραμέντο, το μεσογειακό χαμόγελο της λαμπρότητας του ήλιου και της γαλάζιας θάλασσάς μας, που καθρεφτίζει του ουρανού τ΄ άστρα και κάνει τους κανταδόρους να ευφραίνουν το σύμπαν; Κατσούφηδες και σκεπτικοί καταντήσαμε, σαν να βγήκαμε από την υπόγεια σπηλιά του Τροφωνίου. Αγέλαστοι, λέγεται, ότι μέναν για όλη τους τη ζωή όσοι βγαίναν από εκεί, όπου τη νύχτα δίνονταν χρησμοί μέσα σε τρομαχτικές τελετές. Πώς αλλιώς μπορούμε να είμαστε κι εμείς, σήμερα, παρά βαριά θλιμμένοι, με τους χρησμούς που ακούμε για όσα πρόκειται να μας συμβούν;


Για την ιστορική γνώση, ο Τροφώνιος* λατρεύτηκε στη Λιβαδειά ως μαντικός και χθόνιος θεός. Όποιος ήθελε να πάρει χρησμό απομονωνόταν σε ένα οίκημα μέσα στο τέμενός του και καθαιρόταν με την αποχή από τα θερμά λουτρά και τη διατροφή με κρέας θυσιασμένου κριού. Στη συνέχεια, ο χρηστηριαζόμενος λουζόταν στην Έρκυνα, αλειφόταν με λάδι και δύο ιερείς τον οδηγούσαν στις πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης. Από μια πλατφόρμα κατέβαινε σε χάσμα γης, όπου στο βάθος υπήρχε μια τρύπα χαμηλά στο έδαφος, μέσα από την οποία περνούσε ξαπλωμένος ανάσκελα κρατώντας στα χέρια του γλυκίσματα. Στο άδυτο αυτό παρέμενε μέχρι ν΄ ακούσει ή να δει από το Θεό τα μελλούμενα και ακολούθως, περνώντας πάλι από την τρύπα, έβγαινε στην επιφάνεια της γης. Τον παραλάμβαναν οι ιερείς, οι οποίοι, αφού άκουγαν τι είχε συμβεί, του έδιναν τις ερμηνείες των χρησμών και τον υποχρέωναν να αφιερώσει μια πινακίδα στον Τροφώνιο όπου αναγράφονταν όσα είχε ακούσει.

Μοιάζουμε να ’μαστε στο χάσμα του αδιεξόδου μ΄ ένα τρομαχτικά δυσοίωνο μέλλον, από όπου οι ιερείς της οικονομίας, της πολιτικής και της δημοσιογραφίας κλέψαν την ελπίδα μας με το μαντικό τους σαδισμό. Και σε ποιον να παραδώσουμε τώρα τις πινακίδες της οικονομικής μας κατάρρευσης;

Μήπως να καταφύγουμε στην Τρέλα, να γίνουμε οι αυλικοί της, μιας κι εκείνη μόνον κατορθώνει ν΄ απλώνει την αυτοκρατορία της ως και πάνω στους ίδιους «τους αυτοκράτορες», όπως ισχυρίζεται ό Έρασμος στο περίφημο έργο του (15ος αι.) «Μωρίας εγκώμιον»; Ή μήπως είναι αποτέλεσμα της τρέλας το κατάντημά μας; Ήταν ψόγος ή έπαινος η ρήση του μακαρίτη του Κ. Καραμανλή ότι «Η Ελλάς αποτελεί ένα απέραντο φρενοκομείον»;

«Κόρη του Πλούτου και της Ήβης η Τρέλα, (κατά τον Έρασμο) γεννήθηκε στα νησιά των Μακάρων, όπου όλα βλασταίνουν δίχως να σπείρεις και να οργώσεις. Απ΄ όλες τις μεριές ευφραίνει τα μάτια σου και τα ρουθούνια σου το χρυσό σκόρδο, η πανάκεια, το λησμοβότανο, η μαντζουράνα, η αμβροσία, ο λωτός, το ρόδο, ο υάκινθος, όλος ο κήπος του Άδωνι. Δυο τρισχαριτωμένες νύμφες τής δώσαν να βυζάξει, η Μέθη , η κόρη του Βάκχου, κι η Απαιδευσιά, η κόρη του Πάνα. Μέσα στη συντροφιά των αυλικών της υπάρχουν κι άλλες που αυξάνουν τη δύναμή της και την υπηρετούν πιστά: η Φιλαυτία, η Κολακεία, η Λήθη, η Μισοπονία (δηλαδή η Τεμπελιά), η Ηδονή η Άνοια, η Τρυφή κι εκεί πιο πέρα πώς ξεχωρίζουν οι δύο θεοί: ο ένας λέγεται Καλοφαγίας κι ο άλλος Υπναράς.

Για τον καθένα μας υπάρχει ένας ή και περισσότεροι ρόλοι από τους αυλικούς της Τρέλας που μπορεί να του ταιριάζει για ν΄ αντέξει μα κυρίως για να χαρεί τούτη την πρόσκαιρη ζωή του. Υπάρχουν όμως κι οι αυλικοί εκείνης της Τρέλας που αψηφά τους κινδύνους όταν έχει να υπερασπιστεί αγαθά και αξίες που στέκονται πάνω και από την ίδια του τη ζωή. Ποιοι άλλοι παρά μόνο οι αυλικοί αυτής της Τρέλας θα μπορέσουν να χλευάσουν την καπιταλιστική κρίση και τους χρησμούς της; Μα και ποιοι άλλοι μπορούν να τα βάλουν μ΄ αυτό το ανελέητο οικονομικό σύστημα παρά μόνο οι τρελαμένοι αγωνιστές; Τέτοιοι δεν ήταν κι οι αγωνιστές του Εικοσιένα (400 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τότε που οι Τούρκοι έγδαραν ζωντανό τον μητροπολίτη Τρίκκης Διονύσιο Φιλόσοφο στα Γιάννινα καταπνίγοντας στο αίμα το «παρανοϊκό» επαναστατικό του κίνημα…) ή εκείνοι που αντιστάθηκαν στο φασισμό και το ναζισμό του προηγούμενου αιώνα;

Φαίνεται σοφός ο στίχος, που σε μια διαφορετική περίπτωση τραγουδά «χαμογέλα, η ζωή είναι μια τρέλα». Δικαίως ο Έρασμος την εγκωμιάζει κι εμείς ας ζητωκραυγάσουμε την ενθρόνισή της στο ψηλότερο βάθρο τούτη τη δύσκολη στιγμή. Ίσως, έτσι, ξαναβρεθούμε στο ύψος μας και κρατήσουμε γερά τις ασπίδες της άμυνάς μας ενάντια στην οικονομική λαίλαπα που καταβροχθίζει τα αιματοβαμμένα δικαιώματά μας…


* Το ιερό του βρισκόταν στην αριστερή όχθη του ρέματος της Έρκυνας. Μέσα στο άλσος υπήρχε ναός του με λατρευτικό άγαλμα, έργο του Πραξιτέλη, ενώ το μαντικό ιερό του εντοπίστηκε και ανασκάφηκε στο όρος του Προφήτη Ηλία. Η φήμη του άρχισε να απλώνεται από τον 6ο αι.π.Χ. και έπαψε να χρησμοδοτεί τον 5ο αιώνα μ.Χ.

Ζάκυνθος, 18-9-2011

Το πολίτευμα μιας χώρας το χαρακτηρίζουν οι αυτοκτονίες της

Του Ζαχαρία Στουφή

Ας μην κρυβόμαστε άλλο, το πολίτευμα της χώρας μας και η κυβέρνηση που το υπηρετεί, εξωθεί (κατά μέσον όρο) δύο συμπατριώτες μας την ημέρα στην αυτοκτονία. Για κάθε χρόνο 700 περίπου νεκροί δεν είναι λίγοι και μάλιστα στο παραγωγικό στάδιο της ζωής τους. Επειδή λοιπόν και η λέξη αυτοκτονία από μόνη της είναι μια ύπουλη προπαγάνδα, καλύτερα να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η λέξη αυτοκτονία έχει το δικό της ξεχωριστό ενδιαφέρον που σχετίζεται, όχι μόνο με την ιστορία της και την προέλευσή της, αλλά και με την ερμηνεία της. Τα όποια στοιχεία κατάφερα να συλλέξω σχετικά με αυτή τη λέξη, αλλά και τα όποια συμπεράσματα στα οποία, με κάθε επιφύλαξη, κατέληξα, σας τα παραθέτω αμέσως.

Έργο: Chase Melendez
Ο Georges Minois, στο βιβλίο του Ιστορία της αυτοκτονίας, αφιερώνει ολόκληρη ενότητα για τη λεξη αυτοκτονία, πιο συγκεκριμένα ο όρος «αυτοκτονία», όπως λέει, εμφανίστηκε στην Αγγλία τον 17ο αιώνα. Η γέννηση αυτού του νέου όρου οφείλεται, κυρίως, στη ραγδαία αύξηση των αυτοκτονιών στην Αγγλία την εποχή εκείνη και στις συζητήσεις που όλο και πιο συχνές γινόντουσαν γύρω από την αυτοκτονία. Ο όρος «αυτοκτονία» βασίζεται στο λατινικό sui (του εαυτού) caedes (φόνος). Το 1658, η λέξη-όρος έχει καθιερωθεί και πλέον περιλαμβάνεται στα λεξικά. Στη γαλλική γλώσσα, ο όρος εμφανίζεται στα 1734 και καθιερώνεται στα μέσα του 18ου αιώνα. Το 18ο αιώνα, επίσης, ο όρος θα περάσει στην ισπανική, την ιταλική και την πορτογαλική γλώσσα.

Ο G. Minois δεν κάνει αναφορές στην Ελλάδα, με εξαίρεση την αρχαιότητα, που έτσι κι αλλιώς, αποτελεί την απαρχή του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Στο επίμετρο του ίδιου βιβλίου με τον τίτλο Η κρίση του ήλιου, ο Γιάγκος Ανδρεάδης κάνει εκτεταμένη αναφορά στην Ελλάδα και στη λέξη αυτοκτονία. Ο Γ. Ανδρεάδης μας λέει πως παρόλο που στα αρχαία κείμενα οι αυτοκτονίες είναι πολλές, οι αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούν μία λέξη-όρο για να χαρακτηρίσουν το φαινόμενο και μας παραπέμπει στην ιστορικό της αρχαίας Ελλάδας Nicole Loraux (1, Façons tragiques de tuer une femme), η οποία είχε παρατηρήσει ότι: οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν μία λέξη που να αποδίδει με σαφή και αποκλειστικό τρόπο την αυτοκτονία. Συνεχίζει ο Γ. Ανδρεάδης, παρόλο που η λέξη αυτόχειρ υπάρχει στην αρχαιότητα δεν σημαίνει παρά αυτόν που κάνει κάτι με τα ίδια του τα χέρια. Στη συνέχεια παραθέτει κάποια αναπάντητα ερωτήματα (και παράλληλα ως ενδεχόμενα;) για την απουσία της λέξης αυτής από τη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων. Δεν αποκλείει, λοιπόν, το ενδεχόμενο να πρόκειται για μία –ακόμη αινιγματική «καθυστέρηση των Ελλήνων» ή την άρνησή τους να ορίσουν αυτό που κρύβεται στον χώρο του ανείπωτου και τέλος να μην ήταν σωστό ούτε εύκολο να κλείσουν σε έναν όρο την αυτοκτονία σπουδαίων ανθρώπων και αναφέρει ονόματα όπως ο Κόδρος, ο Εμπεδοκλής, η Σαπφώ, ο Σωκράτης, ο Δημοσθένης και η Κλεοπάτρα.

Τόσο το βιβλίο του G. Minois, όσο και το εξαιρετικό επίμετρο του Γ. Ανδρεάδη, που βρίσκεται στο ίδιο βιβλίο, έριξαν αρκετό φως στη λέξη αυτοκτονία και με παρακίνησαν στο να κάνω κι εγώ τα δικά μου ψαξίματα. Ξεκινώντας από το λεξικό του Ι. Σταματάκου, Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, βρήκα τη λέξη αυτο-κτόνος (αυτός+κτείνω), ο φονεύων εαυτόν (ιδία χειρί), αυτόχειρ. Προφανώς ο Ι. Σταματάκος περιλαμβάνει τη λέξη επειδή όταν το suicaedes έφτασε στην Ελλάδα, για να μεταφραστεί στα ελληνικά, χρησιμοποιήθηκαν λέξεις που οι ρίζες τους φτάνουν στην αρχαιότητα. Επειδή, λοιπόν, η λέξη αυτοκτονία γεννιέται από την αρχαία ελληνική γλώσσα, ίσως γι’ αυτό μπορεί να ανθολογείται σε ένα τέτοιο λεξικό.

Στην Ελλάδα, πιθανότατα, αυτός ο όρος να έφτασε λίγο μετά από ό,τι τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πιο πιθανή περίοδο μου φαίνεται το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, δεν μπορώ όμως να το αποδείξω. Στη συνέχεια αναζήτησα τη λέξη στο μεσαιωνικό λεξικό του Εμμανουήλ Κριαρά και βρήκα τις λέξεις αυτόχειρα, αυτοχειρί, αυτόχειρον, αυτοχείρως, των οποίων η σημασία είναι «με το ίδιο μου το χέρι» και απαντώνται σε κείμενα στα οποία οι συντάκτες τους δηλώνουν την αυθεντικότητα των χειρόγραφων τους. Στο ίδιο λεξικό, τόμος Γ΄, σελ. 363, εντόπισα και μία ακόμα λέξη πολύ συγγενική της αυτοκτονίας που έχει και την ίδια σημασία. Πρόκειται για τη λέξη αυτοφονεύς, η οποία απαντάται μόνο ως λέξη και όχι ως όρος. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει τους Έλληνες να μην χρησιμοποιούν μία λέξη-όρο για το φαινόμενο της αυτοκτονίας; Πιστεύω πως πρέπει να πάρουμε λίγο ανάποδα τα πράγματα για να δούμε πώς εκφράζονταν οι Έλληνες από την αρχαιότητα μέχρι τον 19ο αιώνα που εισήχθη αυτός ο νέος όρος. Παίρνοντας σαν αφετηρία τη σκέψη του Γ. Ανδρεάδη που αναρωτιέται εάν ήταν άραγε εφικτό, αλλά, κυρίως, ήταν «έγκυρο» να κλείσουν μέσα στα στενά, τελικά, όρια ενός και μοναδικού όρου… και συνεχίζει φέρνοντας παραδείγματα πραγματικά περιστατικά αυτοκτόνων (τους οποίους προαναφέραμε) μαζί με τις ιδιότητες που είχαν στη ζωή τους.

Τα παραδείγματα που αναφέρει ο Γ. Ανδρεάδης είναι υπαρκτά πρόσωπα, ενώ αν προσθέσουμε τις αυτοκτονίες της αρχαίας λογοτεχνίας και φτάσουμε μέσα από τη μεσαιωνική γραμματεία και τα δημοτικά τραγούδια μέχρι το 19ο αιώνα, θα παρατηρήσουμε ότι η κάθε αυτοκτονία χρειάζεται μία διαφορετική διατύπωση που χωρίζεται σε τρία τουλάχιστον βασικά σημεία. Αυτή η διατύπωση χρειάζεται μια ολόκληρη πρόταση ή αν χρειαστεί και μία μικρή παράγραφο, πρέπει, δηλαδή, όταν μιλάμε για μια συγκεκριμένη αυτοκτονία να μην τσιγκουνευόμαστε τις λέξεις, ούτε να την περικλείουμε σε πάμπτωχους όρους. Πρέπει να αναφερόμαστε ξεκάθαρα και στα τρία βασικά σημεία που τη χαρακτηρίζουν.

α) Γιατί; δηλαδή ποια ήταν τα εξωτερικά αίτια που οδήγησαν αυτόν τον άνθρωπο στη βίαιη απόδρασή του από τον πάνω κόσμο.

β) Πώς; Με ποιο τρόπο το έκανε αυτό, επειδή ο τρόπος συμβολίζει πάρα πολλά στη κουλτούρα μας.

γ) Ποιος; Τα απαραίτητα χαρακτηριστικά του αυτόχειρα, η ηλικία, η κοινωνική θέση, οι επαγγελματικές ικανότητες ή ό,τι άλλο μπορεί να σχετίζεται με αυτήν του την πράξη.

Σαν χαρακτηριστικό παράδειγμα των τριών σημείων που προανέφερα θα φέρω μια πρόταση που ξεστόμισε μια αγράμματη γερόντισσα που είχε διδαχτεί προφορικά την ελληνική γλώσσα από τις γυναίκες του σπιτιού της που κι αυτές προφορικά την είχαν διδαχτεί από τα βάθη του χρόνου. Μιλώντας για την αυτοκτονία μιας νεαρής παρθένας, είπε: Δεν την αφήσανε οι γονέοι τση να τόνε πάρει και από το κακό τση έπεσε και πνίγηκε. Μέσα σε αυτή την πρόταση υπάρχει το γιατί αυτοκτόνησε, το πώς, που στη συγκεκριμένη περίπτωση συνδέεται καθαρά με την απελπισία, αλλά και το ποιος ήταν ο αυτόχειρας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν νεαρή κοπέλα, όμορφη, μια σωστή επένδυση δηλαδή, τόσο για την οικογένειά της, όσο και για την οικογένεια που θα την έπαιρνε νύφη.

Από την εποχή των γιαγιάδων μας μέχρι σήμερα, τόσο πολύ εισχώρησε στη γλώσσα μας ο όρος αυτοκτονία που συνάντησα κάπου ένα κείμενο του Γιάννη Πανούση στο οποίο έπρεπε να εξηγήσει από την αρχή ότι ο αυτοκτόνος είναι ο δικαστής, ο δήμιος και το θύμα ταυτόχρονα. Αυτή η διαπίστωση έρχεται να δηλώσει την αναγκαιότητα της τριπλής ιδιότητας του αυτόχειρα και παράλληλα των τριών παραμέτρων που καθορίζουν την πράξη του και την ονομασία της. Έρχεται, ακόμα, να συναντήσει μια πιο δίκαιη λαϊκή ονομασία, έτσι όπως έφτασε μέχρι τα στόματα των πρόσφατων προγόνων μας.

Η λέξη αυτοκτονία μια χαρά είναι σαν λέξη, σαν όρος όμως γίνεται πολύ ύποπτος. Όταν τον χρησιμοποιούμε ξερά, π.χ. ο Γιάννης αυτοκτόνησε, δείχνει να περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί στον αυτόχειρα, από την άκρη του δαχτύλου του (που σφίγγει τη σκανδάλη) μέχρι τα βάθη της ψυχής του. Πρόκειται για έναν όρο δηλαδή που επικεντρώνεται κυρίως μέσα στον εαυτό του αυτόχειρα. Από την άλλη, η ελληνική έκφραση που περιλαμβάνει τις τρεις βασικές διαστάσεις του θέματος, γιατί, πώς, ποιος, δείχνει να σέβεται τον εσωτερικό κόσμο του αυτοκτόνου και να πιάνει το θέμα από το δάχτυλο που σφίγγει τη σκανδάλη και πέρα, ονομάζοντας έτσι τα αίτια αλλά και τους υπεύθυνους και μαζί με το πώς και το ποιος να μας δίνει όλα τα στοιχεία εκείνα τα οποία χρειάζονται για να κατανοήσουμε και να συμμεριστούμε την πράξη του, αλλά και να πάρουμε το μήνυμα που χρειάζεται και τις όποιες ευθύνες μας αναλογούν. Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον όρο αυτοκτονία που μας αφήνει τελείως ξένους απέναντι στην ίσως πιο σοβαρή πολιτική πράξη.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που μέχρι πριν από λίγους αιώνες κανένας λαός δεν είχε δημιουργήσει λέξη με τη δύναμη του όρου για το φαινόμενο αυτό. Υποψιάζομαι πως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι λαοί ονομάζουν με την κυριολεξία τα πράγματα και τα φαινόμενα και δεν ενδιαφέρονταν, μέσω της δύναμης που φέρει η ονομασία, να κατευθύνουν συνειδήσεις. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν το ρόλο του νονού για τα κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα τον αναλαμβάνει η ελεεινή φάρα των διανοουμένων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως αυτός ο όρος γεννήθηκε στην Αγγλία και κατά τη γνώμη μου, δεν φταίει μόνο η μεγάλη συχνότητα των αυτοκτονιών, όσο φταίει ότι οι Άγγλοι διανοούμενοι από την εποχή εκείνη αρέσκονταν στο να ονομάζουν και έτσι να ορίζουν τα πράγματα και τα φαινόμενα με την «μέθοδο» της λέξης – όρου, εκεί που η ελληνική και η λατινική γλώσσα παρουσίαζαν κενό. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ρατσισμός γεννήθηκε σε κύκλους άγγλων διανοουμένων, έτσι και ο ρατσιστικός όρος αυτοκτονία, γεννήθηκε και αυτός στην Αγγλία.

Η αυτοκτονία, λοιπόν, είναι μια λέξη που προσπαθεί να καλύψει τον ηθικό αυτουργό -δηλαδή τον πραγματικό δολοφόνο- που σήμερα στην χώρα μας είναι η γελοία και φασιστική κυβέρνηση. Άραγε οι δολοφόνοι (ηθικοί αυτουργοί) θα δικαστούν ποτέ για τα εγκλήματα που έκαναν (προκάλεσαν) και ολοένα συνεχίζουν να κάνουν (προκαλούν); Αυτό το ηλίθιο πολίτευμα θα αποζημιώσει ποτέ –οικονομικά και ηθικά- τις οικογένειες των θυμάτων; Ή μήπως μέσα στο γενικότερο ταμπού της εποχής μας, που δεν μας αφήνει να μιλάμε άνετα για τον θάνατο θα υποκρύπτουμε το τεράστιο αυτό κοινωνικό πρόβλημα, θεωρώντας το αρρώστια;

Ας μη τους αφήσουμε άλλο τους φονιάδες να κρύβονται πίσω από λέξεις και ταμπού, ας τους αποκαλύψουμε.
Related Posts with Thumbnails