Η υπόμνηση γεγονότων που να διαπραγματεύονται την εποποιία του ελληνικού έθνους στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, σε καιρούς άκρας πολιτικής αντιπαράθεσης και εκλογικού πυρετού, θα μπορούσε για πολλούς να θεωρηθεί θέμα που δεν αγγίζει το πλατύ αναγνωστικό κοινό, και για τούτο δεν αξίζει ν’ ασχοληθεί κανείς μαζί του.
Η ανάσυρση ωστόσο, εκδόσεων, έστω και μουσειακής πλέον αξίας, σύγχρονων με τα γεγονότα που καλούμαστε να θυμηθούμε όλοι οι Έλληνες, με αφορμή την εορτή και θεσμοθετημένη αργία της 28ης Οκτωβρίου, μπορεί να γίνει το βότσαλο στη λίμνη και να ενεργοποιήσει μνήμες, συμπεριφορές και γιατί όχι επιλογές …
Ο λόγος για το βιβλίο Η Ζάκυνθος στα χρόνια της σκλαβιάς (1 Μαΐου 1941-27 Μαρτίου 1945), που έγραψε ο Διονύσιος Χ. Στραβόλεμος και εκδόθηκε στη Ζάκυνθο, τον Απρίλιο του 1949, από το Τυπογραφείο Φ. Κοντόγιωργα και σήμερα φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.
Το βιβλίο αυτό με αύξοντα αριθμό καταγραφής 124, προέρχεται από τη Βιβλιοθήκη του Μαρίνου Σιγούρου (1885-1961), πρώτου Προέδρου του Διοικητικού του Συμβουλίου (από το 1959 έως το θάνατό του το 1961) και δωρίθηκε μαζί με τα υπόλοιπα βιβλία του Σιγούρου στο Μουσείο.
Στο εσώφυλλο φέρει ιδιόχειρη αφιέρωση του συγγραφέα: «Αξιότιμον Κύριον Μάριον Σιγούρον μετά βαθυτάτου σεβασμού._ Ζάκυνθος 31/12/49 Στραβόλεμος».
Ο συγγραφέας το αφιερώνει «ΣΤΟΝ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΝ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Κον ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΟΥ ΠΡΟΣΕΦΕΡΕ ΣΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟΝ ΤΟΥ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΖΩΗΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΡΑΣΙΝ ΚΑΙ ΑΞΙΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΑΝΕΔΕΙΧΘΗ Μ’ ΕΥΒΛΑΒΕΙΑ ΑΦΙΕΡΟΙ – Ο ΓΡΑΨΑΣ».
Μέσα σε 572 σελίδες, ο Διονύσιος Χ. Στραβόλεμος καταγράφει με μάτι ερευνητικό και με κάθε λεπτομέρεια, όλα τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο νησί μας από τον Μάιο του 1941, όταν ήρθαν οι Ιταλοί φασίστες έως το Μάρτιο του 1945, που «ξεπρόβαλε η Λευτεριά».
Γράφει χαρακτηριστικά στον πρόλογό του «Προς τους αναγνώστας»: «…Τοποθετήσας τον εαυτόν μου εις το περιθώριον της ζωής και παλαίσας απεγνωσμένα μεταξύ αμπώτιδος και παλιρροίας των περιστάσεων και των αναγκών, παρέμεινα μακράν πάσης αναμίξεως, σχέσεως και επαφής προς τας εκάστοτε καταστάσεις, έχων ως μόνον και πιστόν σύντροφον τον εθνικόν πόνον και ως ελπίδα ζωηφόρον την ακλόνητον πίστιν προς την ανάστασιν της Φυλής.
Από εκεί, παρηκολούθουν τα πάντα˙ έβλεπον να ανέρχωνται επί σκηνής πρόσωπα, να ενώνουν τα ονόματά των με την εφήμερον δόξαν των εχθρών, να στραγκαλίζωνται δίκαια, να καταδυναστεύονται υπάρξεις, να κατακρημνίζονται επιχειρήσεις, να δημιουργούνται άσημοι, να στενάζουν υπό το πέλμα της σκλαβιάς αθώας γυναίκας, γέροντας ν’ αποθνήσκουν στους δρόμους, παιδάκια να γυρίζουν ασθενικά και πεινασμένα με ωχροκίτρινα πρόσωπα και σκελετωμένα άκρα, να καταεξευτελίζωνται τα ηθικά στοιχεία και να ποδοπατούνται τα εθνικά μας σύμβολα και ιδεώδη.»
Ο Διονύσιος Στραβόλεμος δεν γράφει ιστορία. Το βιβλίο του όμως είναι μία ξεχωριστή μαρτυρία για την εποχή του. Θα μπορούσαμε χωρίς αμφιβολία να το εντάξουμε στις πηγές, στο πρωτογενές δηλαδή υλικό της συγγραφής της ιστορίας της περιόδου. Το ύφος του μάλιστα, που είναι ιδιαίτερα γλαφυρό, μας επιτρέπει να το διαβάσουμε ευχάριστα και πολλές φορές καταφέρνει με την πιστότητα της περιγραφής του να μας συγκινήσει.
Γιος του Χαράλαμπου και της Αναστασίας το γένος Αγγελοπούλου, ο Διονύσιος Στραβόλεμος γεννήθηκε στην πόλη της Ζακύνθου το 1908. Ο πατέρας του ήταν έμπορος υφασμάτων και διατηρούσε εμπορικό κατάστημα στην οδό Αναστασίου Ταβουλάρη (Τσαρουχαρέικα). Τελείωσε το Γυμνάσιο Ζακύνθου και γράφτηκε το 1943 χωρίς εξετάσεις στη Νομική Σχολή Αθηνών. Δεν φοίτησε ποτέ, αλλά διορίστηκε υπάλληλος στην Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου. Εκεί γνώρισε την αδελφή του Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσοστόμου Α΄, Βασιλική, το γένος Δημητρίου, την οποία και παντρεύτηκε. Δεν απέκτησαν τέκνα. Μετά το γάμο του διορίστηκε δικαστικός υπάλληλος στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Ζακύνθου, όπου παρέμεινε μέχρι τους σεισμούς του 1953. Πήρε μετάθεση και υπηρέτησε στη Γραμματεία του Αρείου Πάγου. Ασχολήθηκε μέχρι το θάνατό του, το έτος 1989, με τη συγγραφή πλήθους έργων που σχετίζονται με την ιστορία της Ζακύνθου.
Αξιομνημόνευτα τα:
• Ο Αρχιεπίσκοπος Ζακύνθου Νικόλαος Κατραμής, 1951
• Η Ζάκυνθος υπό τα ερείπια και τας φλόγας, 1958
• Θεόφιλος ο Ζακύνθος- Ο ποπολάρος που άγιασε, 1969
• Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Δημητρίου, 1976
Μία ακόμα από τις αρετές του βιβλίου του Δ. Στραβόλεμου, για να ξαναγυρίσουμε σ’ αυτό, αναφέρεται στον Πίνακα Περιεχομένων. Εκεί διαβάζουμε: «Η εικών του εξωφύλλου και τα σκίτσα του παρόντος βιβλίου εφιλοτεχνήθησαν παρά του καλλιτέχνου κ. Χρήστου Ρουσέα». Ο Ρουσέας εκτός από το εξώφυλλο, στο οποίο απεικονίζονται τα αιματοβαμμένα σύμβολα του κατακτητή, φιλοτεχνεί και οκτώ σχέδια, τα οποία αναφέρονται σε συγκεκριμένες περιγραφές του συγγραφέα του. Προφανώς αυτά ο καλλιτέχνης θεώρησε ως πιο άξια για να δουλευτούν από το μολύβι του. Σημειώνουμε επιγραμματικά μερικούς από τους τίτλους των σχεδίων:
• «…Στις 3 την νύκτα παρά την τρομερή καταιγίδα, στρατιωτική δύναμις μεταφέρει τον Μητροπολίτην στο άκρον του λιμενοβραχίονος όπου ευρίσκεται το Ιταλικόν Ιστιοφόρον “Tre fratelli”» (σελ. 235)
• «…η βόμβα έπεσε μεταξύ του Ναού Αγίου Διονυσίου και Κωδωνοστασίου, εξερράγη, ήνοιξε μίαν οπήν 20 μ. βάθους, αλλά δεν επροξένησεν ουδεμία ζημία…» (σελ. 291)
• «…τον παίρνουν και τον πάνε πίσω από το Δημοτικό Θέατρον, βάζουν μπροστά το αυτόματον και τον εκτελούν…» (σελ. 309)
• «…το αυτοκίνητον με τους τρεις Γερμανούς αξιωματικούς εφαρπάζεται υπό των φλογών και τα εκκρηγνυόμενα πυρομαχικά, το εκσφενδονίζουν πολύ υψηλά και διαμελίζονται…» (σελ. 433)
Κλείνουμε το επετειακό μας άρθρο με την ευχή να οδηγούμε, τα παιδιά μας κοντά στις πηγές της ιστορίας για να γνωρίζουν τ’ αληθινά γεγονότα, που θα τα μάθουν να σκέφτονται, ν’ αποφασίζουν και να λειτουργούν σαν ενεργοί πολίτες.
Η Βιβλιοθήκη του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων αποτελεί πάντα μία δροσερή πηγή γνώσης για το παρελθόν.
-------------------------------------------
* Ευχαριστώ θερμά το δικηγόρο κ. Διονύσιο Σ. Στραβόλεμο για τις πληροφορίες που πρόθυμα μου έδωσε για τη ζωή και τα έργα του Διονυσίου Στραβόλεμου.