© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τετάρτη 27 Οκτωβρίου 2010

Επετειακό

της Κατερίνας Δεμέτη

Η υπόμνηση γεγονότων που να διαπραγματεύονται την εποποιία του ελληνικού έθνους στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, σε καιρούς άκρας πολιτικής αντιπαράθεσης και εκλογικού πυρετού, θα μπορούσε για πολλούς να θεωρηθεί θέμα που δεν αγγίζει το πλατύ αναγνωστικό κοινό, και για τούτο δεν αξίζει ν’ ασχοληθεί κανείς μαζί του.

Η ανάσυρση ωστόσο, εκδόσεων, έστω και μουσειακής πλέον αξίας, σύγχρονων με τα γεγονότα που καλούμαστε να θυμηθούμε όλοι οι Έλληνες, με αφορμή την εορτή και θεσμοθετημένη αργία της 28ης Οκτωβρίου, μπορεί να γίνει το βότσαλο στη λίμνη και να ενεργοποιήσει μνήμες, συμπεριφορές και γιατί όχι επιλογές …


Ο λόγος για το βιβλίο Η Ζάκυνθος στα χρόνια της σκλαβιάς (1 Μαΐου 1941-27 Μαρτίου 1945), που έγραψε ο Διονύσιος Χ. Στραβόλεμος και εκδόθηκε στη Ζάκυνθο, τον Απρίλιο του 1949, από το Τυπογραφείο Φ. Κοντόγιωργα και σήμερα φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.

Το βιβλίο αυτό με αύξοντα αριθμό καταγραφής 124, προέρχεται από τη Βιβλιοθήκη του Μαρίνου Σιγούρου (1885-1961), πρώτου Προέδρου του Διοικητικού του Συμβουλίου (από το 1959 έως το θάνατό του το 1961) και δωρίθηκε μαζί με τα υπόλοιπα βιβλία του Σιγούρου στο Μουσείο.

Στο εσώφυλλο φέρει ιδιόχειρη αφιέρωση του συγγραφέα: «Αξιότιμον Κύριον Μάριον Σιγούρον μετά βαθυτάτου σεβασμού._ Ζάκυνθος 31/12/49 Στραβόλεμος».

Ο συγγραφέας το αφιερώνει «ΣΤΟΝ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΝ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Κον ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΟΥ ΠΡΟΣΕΦΕΡΕ ΣΤΟ ΠΟΙΜΝΙΟΝ ΤΟΥ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΖΩΗΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΡΑΣΙΝ ΚΑΙ ΑΞΙΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΑΝΕΔΕΙΧΘΗ Μ’ ΕΥΒΛΑΒΕΙΑ ΑΦΙΕΡΟΙ – Ο ΓΡΑΨΑΣ».

Μέσα σε 572 σελίδες, ο Διονύσιος Χ. Στραβόλεμος καταγράφει με μάτι ερευνητικό και με κάθε λεπτομέρεια, όλα τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο νησί μας από τον Μάιο του 1941, όταν ήρθαν οι Ιταλοί φασίστες έως το Μάρτιο του 1945, που «ξεπρόβαλε η Λευτεριά».

Γράφει χαρακτηριστικά στον πρόλογό του «Προς τους αναγνώστας»: «…Τοποθετήσας τον εαυτόν μου εις το περιθώριον της ζωής και παλαίσας απεγνωσμένα μεταξύ αμπώτιδος και παλιρροίας των περιστάσεων και των αναγκών, παρέμεινα μακράν πάσης αναμίξεως, σχέσεως και επαφής προς τας εκάστοτε καταστάσεις, έχων ως μόνον και πιστόν σύντροφον τον εθνικόν πόνον και ως ελπίδα ζωηφόρον την ακλόνητον πίστιν προς την ανάστασιν της Φυλής.

Από εκεί, παρηκολούθουν τα πάντα˙ έβλεπον να ανέρχωνται επί σκηνής πρόσωπα, να ενώνουν τα ονόματά των με την εφήμερον δόξαν των εχθρών, να στραγκαλίζωνται δίκαια, να καταδυναστεύονται υπάρξεις, να κατακρημνίζονται επιχειρήσεις, να δημιουργούνται άσημοι, να στενάζουν υπό το πέλμα της σκλαβιάς αθώας γυναίκας, γέροντας ν’ αποθνήσκουν στους δρόμους, παιδάκια να γυρίζουν ασθενικά και πεινασμένα με ωχροκίτρινα πρόσωπα και σκελετωμένα άκρα, να καταεξευτελίζωνται τα ηθικά στοιχεία και να ποδοπατούνται τα εθνικά μας σύμβολα και ιδεώδη.»

Ο Διονύσιος Στραβόλεμος δεν γράφει ιστορία. Το βιβλίο του όμως είναι μία ξεχωριστή μαρτυρία για την εποχή του. Θα μπορούσαμε χωρίς αμφιβολία να το εντάξουμε στις πηγές, στο πρωτογενές δηλαδή υλικό της συγγραφής της ιστορίας της περιόδου. Το ύφος του μάλιστα, που είναι ιδιαίτερα γλαφυρό, μας επιτρέπει να το διαβάσουμε ευχάριστα και πολλές φορές καταφέρνει με την πιστότητα της περιγραφής του να μας συγκινήσει.

Γιος του Χαράλαμπου και της Αναστασίας το γένος Αγγελοπούλου, ο Διονύσιος Στραβόλεμος γεννήθηκε στην πόλη της Ζακύνθου το 1908. Ο πατέρας του ήταν έμπορος υφασμάτων και διατηρούσε εμπορικό κατάστημα στην οδό Αναστασίου Ταβουλάρη (Τσαρουχαρέικα). Τελείωσε το Γυμνάσιο Ζακύνθου και γράφτηκε το 1943 χωρίς εξετάσεις στη Νομική Σχολή Αθηνών. Δεν φοίτησε ποτέ, αλλά διορίστηκε υπάλληλος στην Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου. Εκεί γνώρισε την αδελφή του Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσοστόμου Α΄, Βασιλική, το γένος Δημητρίου, την οποία και παντρεύτηκε. Δεν απέκτησαν τέκνα. Μετά το γάμο του διορίστηκε δικαστικός υπάλληλος στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Ζακύνθου, όπου παρέμεινε μέχρι τους σεισμούς του 1953. Πήρε μετάθεση και υπηρέτησε στη Γραμματεία του Αρείου Πάγου. Ασχολήθηκε μέχρι το θάνατό του, το έτος 1989, με τη συγγραφή πλήθους έργων που σχετίζονται με την ιστορία της Ζακύνθου.

Αξιομνημόνευτα τα:

Ο Αρχιεπίσκοπος Ζακύνθου Νικόλαος Κατραμής, 1951

Η Ζάκυνθος υπό τα ερείπια και τας φλόγας, 1958

Θεόφιλος ο Ζακύνθος- Ο ποπολάρος που άγιασε, 1969

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Δημητρίου, 1976

Μία ακόμα από τις αρετές του βιβλίου του Δ. Στραβόλεμου, για να ξαναγυρίσουμε σ’ αυτό, αναφέρεται στον Πίνακα Περιεχομένων. Εκεί διαβάζουμε: «Η εικών του εξωφύλλου και τα σκίτσα του παρόντος βιβλίου εφιλοτεχνήθησαν παρά του καλλιτέχνου κ. Χρήστου Ρουσέα». Ο Ρουσέας εκτός από το εξώφυλλο, στο οποίο απεικονίζονται τα αιματοβαμμένα σύμβολα του κατακτητή, φιλοτεχνεί και οκτώ σχέδια, τα οποία αναφέρονται σε συγκεκριμένες περιγραφές του συγγραφέα του. Προφανώς αυτά ο καλλιτέχνης θεώρησε ως πιο άξια για να δουλευτούν από το μολύβι του. Σημειώνουμε επιγραμματικά μερικούς από τους τίτλους των σχεδίων:



«…Στις 3 την νύκτα παρά την τρομερή καταιγίδα, στρατιωτική δύναμις μεταφέρει τον Μητροπολίτην στο άκρον του λιμενοβραχίονος όπου ευρίσκεται το Ιταλικόν Ιστιοφόρον “Tre fratelli”» (σελ. 235)


«…η βόμβα έπεσε μεταξύ του Ναού Αγίου Διονυσίου και Κωδωνοστασίου, εξερράγη, ήνοιξε μίαν οπήν 20 μ. βάθους, αλλά δεν επροξένησεν ουδεμία ζημία…» (σελ. 291)

«…τον παίρνουν και τον πάνε πίσω από το Δημοτικό Θέατρον, βάζουν μπροστά το αυτόματον και τον εκτελούν…» (σελ. 309)

«…το αυτοκίνητον με τους τρεις Γερμανούς αξιωματικούς εφαρπάζεται υπό των φλογών και τα εκκρηγνυόμενα πυρομαχικά, το εκσφενδονίζουν πολύ υψηλά και διαμελίζονται…» (σελ. 433)

Κλείνουμε το επετειακό μας άρθρο με την ευχή να οδηγούμε, τα παιδιά μας κοντά στις πηγές της ιστορίας για να γνωρίζουν τ’ αληθινά γεγονότα, που θα τα μάθουν να σκέφτονται, ν’ αποφασίζουν και να λειτουργούν σαν ενεργοί πολίτες.

Η Βιβλιοθήκη του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων αποτελεί πάντα μία δροσερή πηγή γνώσης για το παρελθόν.
 
-------------------------------------------
* Ευχαριστώ θερμά το δικηγόρο κ. Διονύσιο Σ. Στραβόλεμο για τις πληροφορίες που πρόθυμα μου έδωσε για τη ζωή και τα έργα του Διονυσίου Στραβόλεμου.

Δευτέρα 25 Οκτωβρίου 2010

Παύλου Φουρνογεράκη: ΓΙΑ ΤΗ ΧΑΡΑ ΤΗΣ ΘΥΜΗΣΗΣ (ποίημα)


Για την πρώτη τη χαρά
στο βάθρο της ξύλινης έδρας
σφιγμένος σαν τη δίκομπη γραβάτα
σε λευκό βαμβακερό

για το κουδούνισμα της πρώτης ώρας
σαν την αρχή της δημιουργίας
σπορέας σε χώμα του φθινοπώρου
ανάκατο με τις πέτρες της βροχής

για το σπινθήρα της ματιάς
κεραυνοβόλο κέντρο ακμής εφηβικής
φλόγα της νιότης πυρακτωμένη
στο καμίνι της ζωής

για τους καρπούς της σοδειάς
στα χαμόγελα του σεβασμού στον κύριο και την κυρία
κάτω από τις καμάρες
της απογευματινής βόλτας

για το βαθύ σκύψιμο
στις αράδες των λίμπρων
και τη γεύση των μυστηρίων
στην κολυμπήθρα της επιστήμης

για το υφάδι του λόγου
στα συν-αδελφικά μπροσήλια της σκέψης-δράσης
στεφάνια συν-αισθημάτων
στην πολύχρωμη έξη

για τ΄ αργυρά τα χρόνια
ολόγιομα από χαρές νάναι
σαν τους κόκκους από τ΄ ανοιγμένο ρόδι
στο στρογγυλό τραπέζι

Ζάκυνθος 20-10-2010

ΥΓ Αφιερώνεται στους συναδέλφους μου καθηγητές: Νίκο Κακολύρη, Αντωνία Χαρτά, Γιάννη Ρουσιάνο, Σπύρο Φλωράτο, Διονυσία Αντιόχου, Διονύσιο Βούρτση και Σωτήρη Γεωργαλά, που πρόλαβαν να συνταξιοδοτηθούν.

Το ποίημα απαγγέλθηκε κατά το αποχαιρετιστήριο δείπνο, που έγινε προς τιμήν τους από το Σύλλογο Διδασκόντων του 2ου Γενικού Λυκείου Ζακύνθου, στην παραδοσιακή ταβέρνα «λητρουβείο» της Λιθακιάς, το Σάββατο 23-10-2010.

















Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2010

Όταν στο Μέγαρο πηγαίνεις με τον παίδαρο (ή μια επιτάφια πενιά του πολιτισμού μας)

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Έγραφα στο προηγούμενο κείμενό μου, κάπου εκεί προς το τέλος, πως αν συνεχίσουμε να ζούμε στους ρυθμούς, όπου ώς τώρα κυριαρχούν στο νησί μας, θα καταλήξουμε στο θλιβερό αποτέλεσμα να ρωτάμε τα παιδιά μας για το ποιος είναι ο πιο μεγάλος μουσουργός μας και αυτά να μας λένε το όνομα του σεβαστού μεν, αλλά όχι δε και μεγάλου, όπως η νεοελληνική αντίληψη και κουλτούρα θέλει, Γιώργου Ζαμπέτα.

Έργο Διονύση Παπαδάτου
Πολλοί φίλοι το θεώρησαν υπερβολή και άλλοι νόμισαν πως ήταν αποκύημα της πλούσιας φαντασίας μου. Από την αγάπη μου, πίστεψαν, σε τούτον τον τόπο και από την λατρεία που έχω στην παράδοση και την ιστορία του, έπλασα μιαν αληθοφανή υπερβολή και την αποτύπωσα στην οθόνη του υπολογιστή μου πρώτα και μετά στην βδομαδιάτικη στήλη μου, θέλοντας έτσι, προφανώς, να τονίσω τον πολιτιστικό και ηθικό ξεπεσμό μας και να χτυπήσω την καμπάνα, πριν αυτή βαρέσει οριστικά λυπητερά και πένθιμα, αν δεν έχει ήδη χτυπήσει.

Μα, δυστυχώς, για όλους μας δεν είναι έτσι και το περιστατικό δεν το σκαρφίστηκα, αλλά θλιβερά το έζησα και πονεμένα το βίωσα. Και να πώς:

Ήταν πριν λίγες μέρες, όταν από την δουλειά μου υποχρεωμένος, επισκεπτόμουν τα σχολεία του νησιού μας για την πραγματοποίηση πολιτιστικών προγραμμάτων, για τα οποία τον τελευταίο καιρό είμαι υπεύθυνος.

Μπήκα σε κάποια τάξη -σε ποια ούτε θυμάμαι, ούτε έχει σημασία- και μίλαγα με τους μικρούς μαθητές για το παρελθόν του νησιού μας και την μακραίωνη παράδοσή του. Τους τρεις μεγάλους και κορυφαίους ποιητές μας ομολογουμένως τους γνώριζαν όλοι, ακόμα και τον αδικημένο Φώσκολο, ίσως επειδή το όνομά τους έχει δοθεί σε κάποιο καράβι και έτσι αποθανατίστηκε και έγινε αγαπητό. Ιδιαίτερα ο Σολωμός τους ήταν πάρα πολύ οικείος, μια και έγραψε τον «Ύμνον εις την Ελευθερίαν», τον Εθνικό μας Ύμνο και λίγο-πολύ όλα είχαν επισκεφθεί τον Λόφο του Στράνη με το σχολείο τους ή είχαν παίξει κάτω από την σκιά του ανδριάντα του, στην κεντρική μας πλατεία.

Άγνωστοι τούς ήταν οι μεγάλοι μας ζωγράφοι, επειδή με τον Κουτούζη και τον Καντούνη ούτε η ελληνική τηλεόραση ασχολείται, ούτε την καθαρόαιμη, νεοελληνική κοινωνία ενδιαφέρουν, σαν αμαρτωλά εσπερίζοντες ή αιρετικά δυτικότροποι, που είναι. Όσο για τον Ρούσμελη, τον Γουζέλη και τον Μάτεση, ούτε κουβέντα να γίνεται. Πάνε χρόνια από τον καιρό που «Ο Βασιλικός» του τελευταίου παίχτηκε στο «Θέατρο της Δευτέρας» -οι θεατές του έχουν γεράσει- και κοντεύει αιώνας με το νησί μας δίχως θέατρο. Ο δε Ρώμας για την σημερινή πραγματικότητα λέγεται «Χάρης» και όχι «Διονύσιος» και την θέση του Καζίνου, που είχε το όνομα της φαμίλιας του, την έχει πάρει το «Καφέ της Χαράς» των συνεχών επαναλήψεων της ανίας του καναπέ μας.

Δεν ξέρω πώς μού ήρθε και προχώρησα την κουβέντα, ρωτώντας για το αν ξέρουν έναν μεγάλο, ζακυνθινό μουσουργό, του οποίου το άγαλμα βρίσκεται στην κεντρική μας, μεγάλη πλατεία και τα έργα του έχουν αγαπηθεί ιδιαίτερα από ντόπιους και ξένους. Ένα παιδάκι, τότε, σήκωσε επίμονα το χέρι του, μ’ εκείνο το επιτακτικό και χαρακτηριστικό «κύριε, κύριε…» και εγώ, πιστεύοντας πως πρέπει να γνωρίζει την απάντηση, του έδωσα το λόγο.

- Ο Γιώργος Ζαμπέτας, μου είπε και το πώς ένοιωσα, το καταλαβαίνετε από μόνοι σας και δε νομίζω πως πρέπει να σας το γράψω ή περιγράψω.

Ο τελευταίος που φταίει, βέβαια, είναι ο μικρός μαθητής και αυτός έχει τις λιγότερες ευθύνες για τις μουσικές του ευαισθησίες και γνώσεις.

Δυστυχώς, ακολουθώντας τον λαθεμένο λαϊκισμό της Μεταπολίτευσης, την αβασάνιστη κουλτούρα μας, ερμηνεύσαμε λάθος το τι σημαίνει «λαϊκός πολιτισμός» και καταντήσαμε ένα απέραντο σκυλάδικο. Μια ταινία του παλιού, καλού, κατά τους πολλούς, ελληνικού κινηματογράφου, που θέλει τους οπαδούς του Μπετόβεν να πεινούν στην γραφικότητά τους και τους λάτρεις του μπουζουκιού να ευημερούν και να προοδεύουν, στην καθημερινή τους άνοδο, έγινε η σύγχρονή μας πραγματικότητα και εμείς, ακολουθώντας το παράδειγμα των πρωταγωνιστών της, αυτομολήσαμε και ακολουθήσαμε αυτό που πουλά και βολεύει. Ξεχάσαμε ή πιο σωστά προδώσαμε τη νότα και φλερτάρουμε την πενιά. Κάναμε «Μέγαρο» για να ισοπεδώσουμε «παρέα με τον παίδαρο». Ξεγράψαμε, σαν ντεμοντέ, την «Ωδή στη Χαρά» και τραγουδάμε και σ’ αυτό ό,τι συνοδεύεται με παλαμάκια. Νομίζουμε, μάλιστα, πως πρωτοπορούμε!

Ιδιαίτερη ευθύνη για όλα αυτά φέρουμε εμείς οι Επτανήσιοι, οι οποίοι στον τομέα αυτό και παράδοση έχουμε και ιστορία μουσικής γνώσης και ευαισθησίας διαθέτουμε.

Ανήκω στην γενιά της πρώτης μετασεισμικής εποχής και είχα την τύχη να βιώσω, έστω και στον απόηχό της, αυτήν την ιδιαιτερότητα και αυτήν την ποιότητα. Πρόλαβα την μπάντα ή πιο σωστά μπάντα να κάνει «Πλατεία» στις ιστορικές πλάκες του Αγίου Μάρκου και κάποιοι ήχοι ξέχωροι και διαφορετικοί από τους σημερινούς ακούγονται ακόμα στ’ αυτιά μου και γεμίζουν δάκρυα ανάμνησης και χαράς τα μάτια μου. Παίζοντας ή οδηγώντας το ποδήλατό μου στους γύρω χώρους, μου επιβλήθηκαν -με την καλή σημασία της λέξης- ήχοι αληθινά κλασσικοί και μελωδίες πραγματικά αιώνιες. Πρόλαβα καντάδες στους δρόμους και «Ομιλίες» στις γειτονιές, δίχως πάρκο και μικρόφωνα. Έχω ακούσει τα σένια από τις καμπάνες, πριν η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία τις καταδικάσει σε ρυθμούς μηχανικούς. Χάρηκα το οικείο του μαντολίνου και το ξένο του μπουζουκιού. Με λίγα λόγια ξεχώριζα και υπήρχα.

Σήμερα και οι μουσικές προτιμήσεις άλλαξαν και στον τόπο μου, κάνοντας μάλιστα στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών. Ό,τι ο νόνος μου και η νόνα μου απέκρουαν, εμείς, πρώιμοι παππούδες και γιαγιάδες, το ενστερνιστήκαμε και το ανεβάσαμε σε βάθρο. Ίσως γι’ αυτό η βάση της προτομής του Καρρέρ(η) στην άκρη της μεγάλης μας πλατείας, της τόσο μοναχικής τον τελευταίο καιρό και τόσο απόκοσμης, έγινε επιφάνεια γραφής συνθημάτων και εκεί που οι δικοί μας, τα προηγούμενα χρόνια διόρθωναν την κακή μουσική εκτέλεση, που ταλαιπωρούσε τ’ αυτιά τους, εμείς σήμερα δίνουμε ρεσιτάλ παρραφωνίας ικανοποιημένοι με τα πάντα, ακόμα και με τραγουδιστές που σπούδασαν μουσική στο γυμναστήριο.

Οι πριν από εμάς είχαν λαϊκή παιδεία, ενώ εμείς λαϊκισμό. Επιτυχία είναι να ανεβάσεις το λαό στην τέχνη και όχι να κατεβάσεις την τέχνη στο λαό. Είναι και ο πολιτισμός σαν τις ασθένειες. Η κάθε μια από αυτές έχει το δικό της φάρμακο και αλίμονο στον άρρωστο, που αντί για το αρμόδιο γιατρικό του δοθεί η δική του προτίμηση. Τότε εγκυμονεί ο θάνατος.

Διαβάζω ή έχω ακούσει από τους παλιότερους συμπατριώτες μας για αμόρφωτους, φαινομενικά, και απλούς ανθρώπους, που το πρωί κούρευαν ή ξύριζαν, κατεργαζόταν τα δέρματα των ζώων ή έψηναν κεραμίδια και το βράδυ έπαιζαν κιθάρα και τραγουδούσαν, όταν δεν παρακολουθούσαν όπερα στο Θέατρο. Για πλανόδιους μικροπωλητές, οι οποίοι ήταν άριστοι μουσικοί. Για βαστάζους, που γνώριζαν απέξω άριες και τις τραγουδούσαν. Άσε αυτήν την ερώτηση της συχωρεμένης της νόνας μου στο άκουσμα του ότι κάποιος έγινε παπάς. «Έχει καλή φωνή;», ρωτούσε και τίποτα άλλο δεν την ενδιέφερε. Ο καλλίφωνος μπορούσε γι’ αυτήν και για την γενιά της να δικαιώσει και τον ανήθικο!

Σήμερα επικρατεί η εικόνα του οδηγού, που κρατά στο ένα χέρι το τσιγάρο -παρά την απαγόρευση- και στ’ άλλο, όχι το μπεγλέρι του τραγουδιού της μουσικής μας προόδου, αλλά το κινητό του, για να διηγηθεί στους φίλους του για το πώς λικνίστηκε το προηγούμενο βράδυ στο υπουργικής απόφασης και δυστυχώς και νοοτροπίας πολιτιστικό κέντρο της εφήμερης διασκέδασης.

Γι’ αυτό το λόγο ο πιο μεγάλος μας συνθέτης έγινε ο Ζαμπέτας!

Μα τα χειρότερα έπονται.

Πέμπτη 21 Οκτωβρίου 2010

Παύλου Φουρνογεράκη: ΗΡΘΑΝ (ποίημα)

Κατασκευή Βλάση Κανιάρη, έργο 1991


ΗΡΘΑΝ
   Ντυμένοι «φίλοι»
            Αμέτρητες φορές οι εχτροί μου
   Το παμπάλαιο χώμα πατώντας.
            Και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους….

….Έφτασαν
      Ντυμένοι  «φίλοι»
            Αμέτρητες φορές οι εχτροί μου,
    Τα  παμπάλαια  δώρα προσφέροντας.
            Και τα δώρα τους άλλα δεν ήτανε
    Παρά μόνο σίδερο και φωτιά.
            Στ’ ανοιχτά που καρτέραγαν δάκτυλα
    Μόνον όπλα και σίδερο και φωτιά
            Μόνον όπλα σίδερο και φωτιά

                                                            (Οδ. Ελύτης)  


  … Ηρθαν… Έρχονται
με τις γραβάτες σε φόντο λευκό
και τους laptop  με φακέλους ηλεκτρονικούς
εκσυγχρονισμός των όπλων-δώρων
πότε θα πούμε το δικό μας ΟΧΙ
σε ποια σύνορα θα δυναμώσουμε σκοπιές
ξέρουμε; μάθαμε;
ποιους αστείους λόγους προ-ετοιμάζουμε
για επετείους ηρωικές
ζυγιστήκαμε - βρεθήκαμε λειψοί
διπρόσωπος κόσμος
ανθελληνικά πλασμένος αντι-οικουμενικός

                                                            (Παύλος)

«Φωνές νερού μυριάδες» στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων

Της Κατερίνας Δεμέτη


Ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία η φετινή εκστρατεία πανελλαδικής εμβέλειας με τίτλο Περιβάλλον και Πολιτισμός: «Φωνές νερού μυριάδες» στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, με τη συμμετοχή δεκάδων μαθητών από τα σχολεία της Α΄/θμιας και της Β΄/θμιας Εκπαίδευσης.

Η κεντρική ιδέα γύρω από την οποία αναπτύχθηκε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ήταν η εξής: ο Διονύσιος Σολωμός εμπνέεται και γράφει τα έργα του μέσα στην πανέμορφη Ζακυνθινή φύση. Το Νερό, που αποτελεί οργανικό στοιχείο της, τροφοδοτεί τη φαντασία του με έργα θαυμαστά, πλούσια σε στοχασμούς, αφηγήσεις και εικόνες.

Η συνέχιση της Ζωής, αλλά και της καλλιτεχνικής δημιουργίας, εξαρτάται από τη διατήρηση αυτής της σχέσης, που απαιτεί το σεβασμό προς τη Φύση. Χωρίς το Νερό, τη Γη, τον Αέρα και τη Φωτιά, τα βασικά στοιχεία της Φύσης δεν υπάρχει φυσική Ζωή, αλλά δεν υπάρχει και πνευματική Ζωή.

Στην παρουσίαση που σχεδιάστηκε ειδικά για το πρόγραμμα, οι μαθητές γνώρισαν μερικά από τα έργα του Σολωμού, στα οποία γίνεται αναφορά στο Νερό και ζωντάνεψαν τα χειρόγραφα τετράδιά του, που βρίσκονται μέσα στις βιτρίνες του Μουσείου.

Ειδικότερα γνώρισαν έργα στα οποία γίνεται αναφορά: σε λίμνη και σε πηγάδι. Τα παιδιά εξοικειώθηκαν με το Τετράδιο Ζακύνθου αρ. 12 και ειδικότερα με το ποίημα Ο Λάμπρος και το κεφάλαιο που αναφέρεται στο «Θάνατο του Λάμπρου και της Μαρίας», με το Τετράδιο Ζακύνθου αρ. 9,7 και τον «Πειρασμό» από το Γ´ Σχεδίασμα των Ελευθέρων Πολιορκισμένων και με το Ζακύνθου αρ. 13 και το κεφάλαιο 1, παράγραφοι 1-13 από τη Γυναίκα της Ζάκυθος.

Σ’ ένα ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα, που προβλήθηκε σε ηλεκτρονικό υπολογιστή μέσα στο Μουσείο, οι μαθητές κλήθηκαν ν’ ανακαλύψουν τη σχέση του εθνικού ποιητή με το φυσικό στοιχείο του νερού και γνώρισαν την ιστορία των χειρογράφων του. Κατάλαβαν ότι σήμερα, σχεδόν ενάμιση αιώνα μετά, τα χειρόγραφα αυτά παραμένουν εξίσου πολύτιμα καθώς εξακολουθούν ν’ αποτελούν την πιο αξιόπιστη πηγή για την γνωριμία με τον ποιητή, στο βαθμό που το εκδοτικό πρόβλημα των ανολοκλήρωτων έργων του δεν έχει ακόμα αντιμετωπιστεί επαρκώς.

Τα σολωμικά χειρόγραφα που φυλάσσονται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, είναι ο καθρέφτης του εργαστηρίου του ποιητή και μια συγκλονιστική μαρτυρία του αγώνα του να διαμορφώσει το εκφραστικό του ποιητικό όργανο.

Ιδιαίτερη μνεία έγινε στην τραγική είδηση της μόλυνσης του Δούναβη, από τη διαρροή τοξικών αποβλήτων εργοστασιακής επεξεργασίας βωξίτη από εργοστάσιο έξω από την πόλη Άτζκα που βρίσκεται 165 χιλιόμετρα από την Βουδαπέστη. Μια από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές καταστροφές στην Κεντρική Ευρώπη, με ανυπολόγιστες ακόμα συνέπειες για την Κροατία, τη Σερβία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία, που η χρονική της εγγύτητα τόσο με εκείνη που προκάλεσε η BP στον κόλπο του Μεξικού όσο και με εκείνη που προκάλεσαν οι πυρκαγιές στην Μόσχα, σχολιάστηκε κατά την επίσκεψη στο Μουσείο και έδωσε στους μικρούς επισκέπτες την ευκαιρία να αναπτύξουν τον προβληματισμό τους αναφορικά με τη διαχείριση του νερού ως απειλούμενου αγαθού.

Αυτό απεικονίστηκε με εκπληκτικό τρόπο, στα έργα που ζωγράφισαν και στις σκέψεις, που κατέγραψαν τα παιδιά, στο ειδικό απαντητικό δελτάριο που μοιράστηκε στο Μουσείο και που οι δραστήριοι συνοδοί εκπαιδευτικοί ανέλαβαν να τα προωθήσουν από την τάξη τους πίσω στο Μουσείο και κείνο με τη σειρά του στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, για να τα προβάλει από την επίσημη ιστοσελίδα του (http://www.yppo.gr).

Οι σύγχρονες μουσειολογικές αντιλήψεις, που στρέφονται όχι μόνο στο να προσελκύσουν όλο και περισσότερο κοινό στις αίθουσες των Μουσείων, αλλά κυρίως στο να κάνουν την επίσκεψη σ’ αυτά μια πραγματική εμπειρία μέσα από την οποία θ’ αναπτυχθεί ο γόνιμος διάλογος με το παρελθόν, επιβάλλουν τη συμμετοχή των Μουσείων σε τέτοιες δράσεις.

Η ανταπόκριση δε από την εκπαιδευτική κοινότητα του νησιού μας στην φετινή εκστρατεία, που είχε τίτλο «Φωνές νερού μυριάδες», μας δίνει τη δύναμη να συνεχίσουμε να προσπαθούμε, αφού η δίψα των παιδιών μας για γνώση, δηλώνεται ως η υπέρτατη πολιτιστική και περιβαλλοντική αειφορία.












Τρίτη 19 Οκτωβρίου 2010

Η προστασία του Φώσκολου

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ


Την πρώτη βδομάδα του Οκτώβρη, του μήνα αυτού που τονίζει την αμάθεια των πολιτικών μας (νυν και επερχόμενων), οι οποίοι κάθε βράδυ κυριολεκτικά μουγκρίζουν στα αναπόφευκτα πια τηλεοπτικά κανάλια, προσθέτοντας, με τόνο μάλιστα, ένα μη υπάρχον «μ» στο όνομά του, ένα ζευγάρι φίλων ιταλών, από την από καιρό γνωστή, λόγω Γκιόστρας, πόλη Sulmona, βρέθηκε στο νησί μας, με σκοπό να διδάξει την δύσκολη, μα φαντασμαγορική τέχνη του πετάγματος των σημαιών σε μια δική μας ομάδα, η οποία θα πλουτίσει το από εξαετίας αναβιωμένο και πανάρχαιο δρώμενο των ιππικών αγώνων και θα δώσει χρώμα στις εκδηλώσεις του δικού μας Καρναβαλιού, που τελευταία, παρά τις επιζήμιες και άσχετες με το πνεύμα μας και την παράδοσή μας επιδράσεις, προσπαθεί και πάλι, μέσω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, κυρίως, να βρει τις ρίζες του και να γνωρίσει την καταγωγή του, η οποία, βέβαια, δεν προέρχεται ούτε από την Πάτρα, ούτε από το Μοσχάτο, ούτε από την Ξάνθη και προ πάντων ούτε από την τηλεοπτική Βραζιλία.

Πρώτη επιθυμία των παιδιών αυτών ήταν να γνωρίσουν τα μέρη της πόλης μας, τα οποία έχουν σχέση με τον κοινό μας, μεγάλο ποιητή Ούγο Φώσκολο και με τον τρόπο αυτό να αποτίσουν φόρο τιμής σε μια μορφή στην οποία, εκτός από τους αθάνατους στίχους της, πολλά χρωστάει η χώρα τους. Γνώριζαν μάλιστα καλά το σονέτο του για την «μητρική του γη», τη Ζάκυνθο και ήθελαν να μάθουν αν αυτό έχει μεταφραστεί στην γλώσσα μας και αν και εμείς το αγαπάμε.

Για το τελευταίο ερώτημά τους, ευτυχώς η απάντηση ήταν θετική και μάλιστα, σαν πρόεδρος του Σωματείου “Giostra di Zante”, που τους φιλοξενούσε και είχα αναλάβει, για πολλούς λόγους, την ξενάγηση, βρέθηκα στην ευχάριστη θέση να τους ενημερώσω πως οι μεταφράσεις του πολυαγαπημένου μου αυτού ποιήματος δεν είναι μία, αλλά πολλές και μάλιστα ένα απόσπασμά του θα το δούμε αποτυπωμένο στη βάση του μνημείου, όπου μετασεισμικά υπάρχει στον τόπο του σπιτιού του εμπνευστή των «Τάφων» και εκεί ακριβώς όπου πρωτογνώρισε τον κόσμο και απόκτησε τις πρώτες, μα τόσο σημαδιακές ευαισθησίες και αναζητήσεις του.

Η περιήγηση, φυσικά, άρχισε από εκεί. Ευτυχώς μάλιστα η γειτονική κυρά η Οδηγήτρια, έστω και στην νεοζακυνθινή της εκδοχή και απόδοση, άκουσε τις ικεσίες μου και εκείνη την ημέρα ή πιο σωστά εκείνη τη στιγμή ο ιερός χώρος του πρώτου της λαμπρής τζαντιώτικης τριάδας δεν είχε μορφή πάρκιν και τα αυτοκίνητα, που συνήθως προκαλούν ασεβέστατα εκεί έλειπαν ή είχαν βρει κάπου αλλού χώρο να σταθμεύσουν. Επίσης οι τσίμες από τα λιόφυτα, που χρησίμευαν σαν προσάναμμα στο τζάκι κάποιου περίοικου - ας θυμηθούμε την σημασία που απέδιδαν στην λέξη οι αρχαίοι μας πρόγονοι - δεν είχαν αποθηκευθεί πίσω από το γλυπτό, ίσως επειδή βρισκόμασταν αμέσως μετά το τέλος του Καλοκαιριού και η θέρμανση προερχόταν ακόμα από τον μεγάλο αστέρα της ημέρας ή επειδή ο ανεγκέφαλος … ξυλοκόπος βρισκόταν στην εξοχική του κατοικία και δεν είχε μπει ακόμα «τη Χώρα».

Τάξη υπήρχε και στο απέναντι προσκυνητάρι με την εικόνα του Αγίου Φανουρίου, όπου, σύμφωνα με την παράδοση, εκεί διάβαζε ο μικρός Νικολός, όταν τα βράδια η μάνα του, η Διαμαντίνα, δεν είχε τα απαραίτητα και έσβηνε από νωρίς το λυχνάρι, κάνοντας οικονομία και αναζητώντας λύσεις για να γιατρέψει την φτώχεια της. Μόνο που εδώ τα μικρά κονίσματα, χάρτινα τα περισσότερα, κάλυπταν την επεξηγηματική πλάκα και στερούσαν από τον Μεγαλομάρτυρα, τον προστάτη των ξεχασιάρικων γιαγιάδων, τον παγκόσμιο φωτισμό του.

Συνεχίσαμε προς την Ανάληψη και είδαμε τον χώρο του πρώτου του σχολείου και την προτομή του αγαπημένου του δασκάλου, του Αντωνίου Μαρτελάου, η μορφή του οποίου, παρότι σχεδόν φυλακισμένη μέσα στα κάγκελα και τις ακούρευτες πρασινάδες, υπήρχε και κυριαρχούσε στο χώρο, παρότι ελάχιστοι από τους διαβάτες τον γνωρίζουν και ακόμα πιο λίγοι έχουν μάθει για τους αγώνες του και την προσφορά του. Φυσικά τίποτα δεν θύμιζε το μεγάλο σχολείο και τίποτα δεν επισήμαινε την σχέση του ποιητή με το χώρο.

Αντίθετα, στο παράπλευρο Γέτο ένα κομμάτι μάρμαρου τόνιζε την επαναστατικότητα και την αυθόρμητη δικαιοσύνη του μικρού ζακυνθινόπουλου, που σήμερα αναπαύεται στην εκκλησία του Τίμιου Σταυρού της Φλωρεντίας, δίπλα στους άλλους μεγάλους και διηγιόταν σε κάθε προσεκτικό περαστικό, ντόπιο ή ξένο, αν βέβαια κάποιος τέτοιος υπάρχει ακόμα, το παράδοξο της προεικόνισης μιας μεγαλοσύνης και την επαλήθευση του σοφού λαϊκού ρητού, που λέει πως «η καλή μέρα, από την αυγή δείχνει». Γιατί εκεί ο ανήλικος ποιητής γκρέμισε τα τείχη της απομόνωσης και της ντροπής και έκανε κυριολεκτικά τους έγκλειστους Εβραίους, ελεύθερους Ζακυνθινοεβραίους.

Η ξενάγηση συνεχίστηκε στο πάντα φιλόξενο και υποχρεωτικό Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, την καρδιά αυτή του πολιτισμού μας, όπου φαίνεται ανάγλυφα και ουσιαστικά η εποχή και το κλίμα που διαμόρφωσαν την προσωπικότητα και την τέχνη του εμπνευστή των «Χαρίτων» και κατέληξε στην ιστορική εκκλησία του Αγίου Μάρκου, τη Μητρόπολη των Καθολικών, όπου ο δημιουργός βαπτίστηκε και εκεί τελέστηκε το επίσημο μνημόσυνό του, όταν η θλιβερή είδηση του θανάτου του έφτασε στο νησί του και ακούστηκε από τον διάδοχό του, τον Διονύσιο Σολωμό, το πολλά υποσχόμενο και παρηγορητικό «Εγκώμιό» του.

Πόρισμα ηθικό και ωφέλιμο από όλα τα παραπάνω είναι η αξιοποίηση όλων αυτών των ιστορικών τόπων της πόλης μας και του νησιού μας, που και αυτά, όπως και όλα τα άλλα της πατρίδας μας, ακολουθούν την τύχη της εγκατάλειψης και της αδιαφορίας, την στιγμή που τσιμεντάρονται οι αμμουδιές, για να προεκταθεί η εφήμερη και κοντόφθαλμη ευμάρειά μας και αποτεφρώνονται τα δάση μας για ν’ αποκτήσουμε περισσότερα οικόπεδα.

Ο Ούγος Φώσκολος, εκτός από πνευματικό, είναι και ένα τουριστικό κεφάλαιο για την «μητρική του γη» και μάλιστα σίγουρο και ποιοτικό. Πολλοί είναι αυτοί οι Ευρωπαίοι και κυρίως οι Ιταλοί, που θέλουν να δουν και να προσκυνήσουν τα μέρη όπου μικρός έζησε και περπάτησε, τους τόπους που εξαγίασε με τις φιλοπρόοδες σκανταλιές του. Ας τα αξιοποιήσουμε και ας τα αναδείξουμε.

Ετούτο το νησί, στο παρελθόν του γέννησε και άνδρωσε τις σημαντικότερες μορφές του νεοελληνικού πολιτισμού. Εκτός από τους τρεις κορυφαίους ποιητές και κάποιους άλλος εξίσου σημαντικούς, χάρισε στην χώρα μας τους πρώτους θεατρικούς συγγραφείς, κορυφαίους ζωγράφους, μεγάλους μουσικούς. Δεν είναι ντροπή να τους αγνοούμε;

Σ’ αυτήν την γενέτειρα του πολιτισμού, την κάποτε «Φλωρεντία της Ανατολής», εμείς σήμερα προβάλουμε ένα «Ναυάγιο» μαϊμού. Ανάλογη είναι και η ανταπόκριση. Και όμως μας αξίζει κάτι καλύτερο, για την ιστορία μας και μόνο.

Ακούστηκαν τελευταία πολλά για το ξαναχτίσιμο του σπιτιού του Ούγου Φώσκολου. Η παρουσία του θα είναι καταλυτικά ωφέλιμη και για τον τουρισμό, αλλά και για την ποιότητα της καθημερινής ζωής μας. Ας το τολμήσουμε. Όλοι αυτοί οι μεγάλοι, βλέπετε, ακόμα και σήμερα μας προστατεύον και μας βοηθούν. Ας μην φανούμε αγνώμονες. Ας εκμεταλλευτούμε την παρουσία τους. Διαφορετικά θα ρωτάμε τα παιδιά μας για το ποιος είναι ο μεγάλος συνθέτης, που το άγαλμά του βρίσκεται στην κεντρική μας πλατεία και αυτά θα μας λένε πως είναι ο… Γιώργος Ζαμπέτας, στην καλύτερη περίπτωση, που η τρέχουσα νεοελληνική κουλτούρα και πραγματικότητα κυκλοφόρησε την μορφή του και σε γραμματόσημο! Και εμείς θα μπογιατίζουμε και θα ξαναμπογιατίζουμε τον Καρρέρ, για να κρύψουμε την άγνοιά μας και την ασχήμια μας.

Τρίτη 12 Οκτωβρίου 2010

Χωριάτες-Χωραΐτες: 3-2

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης


Η φθινοπωρινή ισημερία παρέδωσε το θρόνο του εικοσιτετράωρου κύκλου στη σκοτεινιά της νύχτας, που πλειοψηφεί στην αναμέτρηση με τις πλαγιαστές ηλιακές ακτίνες. Ο υδράργυρος αντιστέκεται ακόμα ανυψωμένος λες και φοβάται τα χαμηλά, μα το χορτάρι προβάλλει σαν χαλί υποδοχής στα φύλλα του φθινοπώρου. Στα τραπέζια της σχολικής βιβλιοθήκης προβάλλουν πίνακες της εποχής (Ρενουάρ, Πουσσέν, Τσαρούχης, Πανταζής, Περβολάκης…) μαζί με αραδιασμένους στίχους (Παλαμάς, Πορφύρας, Δροσίνης, Ουράνης, Λειβαδίτης…) και διηγήσεις.

Το σχολείο προετοιμάζεται για τις εκλογές των μαθητικών συμβουλίων. Όλοι το Φθινόπωρο προετοιμάζονται για τις εκλογές, μοιάζει κάτι σαν εθιμοτυπία, χρόνια τώρα στον τόπο μας… Τηρούμε το έθιμο των εκλογών ευρωπαϊκών, εθνικών, δημοτικών, φοιτητικών, μαθητικών σαν εκείνους που παντρεύονται στην εκκλησία δίχως να πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού. Πώς να τις πιστέψεις σε μια δημοκρατία που μοιάζει ανύπαρκτη! Χάθηκε εκείνος ο ενθουσιασμός των πρώτων χρόνων, μα πάντα μένει στο νου μας ανεξίτηλη η πρώτη φορά…

Έχουν περάσει περίπου τριανταπέντε χρόνια από τότε. Οι πρώτες μαθητικές εκλογές μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Χαρά μαζί κι αμηχανία, ενθουσιασμός και φόβος, άγνοια κι έλλειψη εμπειρίας. Τα εφηβικά μας χρόνια ζυμώθηκαν στον αυταρχισμό, στη σιωπή και στον προσανατολισμό της εκπαίδευσης προς τη δημιουργία υποταγμένων πολιτών. Χωρισμός των σχολείων κατά φύλο (Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων), ομοιόμορφο ντύσιμο (μπλε ποδιά) για τα κορίτσια, κοντό κούρεμα για τα αγόρια, σήματα του σχολείου στο πέτο, απαγόρευση κυκλοφορίας το βράδυ μετά τις οκτώ, τιμωρίες με αποβολές από το σχολείο με την παραμικρή αφορμή, χουντικές επιθεωρήσεις των καθηγητών από χιτλερικές μορφές επιθεωρητών και ένα απαράδεκτο περιεχόμενο σπουδών. Ο φόβος, η αγωνία και οι σκληρές διώξεις σε συνδυασμό με το ισχνό οικογενειακό εισόδημα της απομονωμένης οικονομίας μας συμπληρώνουν το σκηνικό εκείνης της καταραμένης επταετίας.

Ο Γυμνασιάρχης (αείμνηστος Διον. Γιακουμέλος, φιλόλογος και λάτρης της ζακυνθινής λαογραφίας) με το μελανιασμένο από τα στυλό κοστούμι και την κλασική γραβάτα ανακοίνωσε, μετά την πρωινή προσευχή, την ημερομηνία εκλογών των μαθητικών κοινοτήτων, που δε θα είχαν όμως κομματική χροιά. Πρωτόγνωρη είδηση, απροσδόκητη, καταπληκτική, ευχάριστη, με αίσθηση ελευθερίας, σεβασμού και δημοκρατίας. Θα ψηφίζαμε τους αντιπροσώπους μας για πρώτη φορά και άρχισαν οι πρώτες ζυμώσεις και ομαδοποιήσεις. Το σοσιαλιστικό ζιβάγκο είχε ήδη μαγνητίσει αρκετούς νεολαίους αλλά οι φοβισμένοι καθηγητές απαγόρευαν αυστηρά οποιαδήποτε αναφορά σε κόμματα και οργανώσεις. Η ομαδοποίηση λοιπόν έγινε σύμφωνα με τον τόπο διαμονής: Χωριάτες - χωραΐτες. Είναι παλαιός αυτός ο ιδιότυπος διαχωρισμός που κάποτε έφτανε μέχρι σημείου άκρατου ρατσισμού.

«Χωραΐτη, χωραΐτη με το σκατό στη μύτη», «Χωριάτη, χωριάτη με το σκατό στην πλάτη»: παιδιάστικες αντεγκλήσεις με φράσεις που στηρίζονταν στις παλιότερες αρχέγονες κατασκευές αφόδευσης που η «ευωδία» διέγειρε αναλόγως τη ρινική κοιλότητα. Οι μικροί χώροι στην πόλη «ευωδίαζαν» εντονότερα από εκείνους των χωριών. Μια μικρή αχυρένια κατασκευή που έκρυβε τη λακούβα αφόδευσης με το πατάρι στήριξης του επισκέπτη, έξω από το σπίτι, ικανοποιούσε αυτές τις ανθρώπινες ανάγκες τα χρόνια της φτώχειας…

Χωριάτες-Χωραΐτες 3-2 ήταν το αποτέλεσμα εκείνων των πρώτων εκλογών. Οι χωριάτες ήμασταν απλά περισσότεροι, αλλά θέλαμε να είμαστε και πρώτοι. Ήταν ένας συναγωνισμός βασισμένος στην αγωγή της πρωτιάς. Μεγαλώνουμε με την αγωγή της πρωτιάς. Ο πρώτος έχει αξία, ο δεύτερος, ο τρίτος, ο τελευταίος παντελώς απαξιώνονται και όλοι μαζί υποφέρουν όταν μένουν προσηλωμένοι στο στόχο και δεν απολαμβάνουν το ταξίδι.

Ψηφίσαμε όλοι με πάθος σ΄ εκείνες τις μαθητικές εκλογές. Αισθανόμαστε πιο ισχυροί όταν απευθυνόμαστε στους καθηγητές μας για να συζητήσουμε τα προβλήματα της τάξης και αποκτούσαμε την αίσθηση του δικαίου και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Δουλέψαμε για την ευταξία του χώρου, προετοιμάσαμε τις σχολικές γιορτές και την επταήμερη εκδρομή, διαχειριστήκαμε το μαθητικό κυλικείο με εκείνες τις μαγικές γεύσεις της τυρόπιτας και της μπουγάτσας του Μαράκη για να ενισχύσουμε το ταμείο μας, και πραγματοποιήσαμε την πρώτη τρίωρη αποχή! Αντιδράσαμε στον αυταρχισμό και την αισθητική (!) εμφάνιση καθηγήτριάς μας (Γυμνάσιο Αρρένων γαρ…).

Στα επόμενα χρόνια άνθιζε σιγά-σιγά το λουλούδι της δημοκρατίας. Καλλιεργούσαμε το χώμα της, λιπαίναμε και ραντίζαμε το μεγάλωμά της με τον ιδρώτα και το αίμα των αγώνων και των διεκδικήσεών μας. Και μετά την αφήσαμε να μαραθεί σαν τους αγρότες που εγκατέλειψαν τη γη τους κι εκείνη γέμισε ασφαλακτούς και γαϊδουράγκαθα. Σήμερα βιώνουμε μια πρωτόγνωρη δικτατορία της καπιταλιστικής οικονομίας κι εκείνοι που εκλέγουμε να μας εκπροσωπήσουν και να μας διοικήσουν είναι οι εντολοδόχοι τους. Βιώνουμε μια πρωτόγνωρη επίθεση εναντίον όλων των εργασιακών δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Το σχολείο «εκσυγχρονίζεται» με νέα δομή και περιεχόμενο σπουδών που ευνοεί την αποσπασματική γνώση και την αδράνεια. Οι μαθητές ενθουσιώδεις και οραματιστές συμμετέχουν στις εκλογές αντίθετα με τους μεγάλους που νομίζουν ότι απέχοντας δείχνουν την αντίδρασή τους στο σύστημα, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι το χαροποιούν, γιατί μπορεί απρόσκοπτα να εδραιώνεται και να ευνοεί τα λαμόγια και τους ισχυρούς.

Αλήθεια, πόσο πανέτοιμοι φαίνονται οι καιροσκόποι και τα λαμόγια σε κάθε εκλογική αναμέτρηση! Διεισδύουν στα ψηφοδέλτια νίκης και ξεγελούν ή και συνεργούν με τους ψηφοφόρους. Από τους προέδρους δεκαπενταμελών συμβουλίων των σχολείων που εμπλέκονται με τις σχολικές εκδρομές και τα πενιχρά ταμεία των τάξεων μέχρι τα κυβερνητικά στελέχη, μπορούμε να συναντήσουμε αυτές τις αντιπαθητικές, αποκρουστικές, επικίνδυνες υπάρξεις. Όσοι έρχονται σε επαφή με το δημόσιο χρήμα είναι εν δυνάμει κλέφτες και απατεώνες, όταν δεν υπάρχει διαφάνεια, ο λαός αδιαφορεί για τα κοινά και οι θεσμοί της πολιτείας αδρανούν ή και συνεργούν.

Ο διαχωρισμός χωριάτες-χωραΐτες σήμερα είναι κενός περιεχομένου σε πραγματικό ή και συμβολικό πλαίσιο. Ο διαχωρισμός όμως σε τίμιους και άτιμους ή σε πλούσιους και φτωχούς οποιασδήποτε προέλευσης είναι υπαρκτός και η ευθύνη του καθενός μας να τους διακρίνει είναι επιβεβλημένη ανάγκη. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η ευθύνη ημών των δασκάλων για την αγωγή που θα πρέπει να δώσουμε στα παιδιά μας προκειμένου μέσα στο άνυδρο περιβάλλον και τη σύγχρονη ερημοποίηση να προετοιμάσουμε το χαλί που θα υποδεχθεί χρυσάνθεμα και κυκλάμινα στις καρδιές των αγώνων για καλύτερες μέρες.

Τα μαθητικά συμβούλια είναι αγωγή δημοκρατικής συνύπαρξης κι εκπροσώπησης. Συμβάλλουν στην κατάκτηση της γνώσης και την πολιτισμική πρόοδο. Αποτελούν απαραίτητο θεσμικό παράγοντα σεβασμού, ευταξίας, καθαριότητας, αποδοχής, συνεννόησης με τον κόσμο των μεγάλων (γονείς και καθηγητές) δημιουργικότητας και ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία, αλλά και διεκδίκησης και αγώνα για το παρόν και το μέλλον τους. Οφείλουν να αντιδρούν σε κάθε προσπάθεια υποβάθμισης και προσβολής της προσωπικότητάς τους και των προβλημάτων της ηλικίας τους. Οφείλουν να απομακρύνουν όσους θέλουν να τους μολύνουν με την κρυφή τους παρουσία στο σχολικό χώρο και δεν καταφεύγουν εύκολα στις παραδοσιακές καταλήψεις που στερούν τη γνώση και τη δημιουργικότητά τους. Εργάζονται, συμβάλλουν και απαιτούν ένα πιο ελκυστικό σχολείο με οράματα και προτάσεις, μαθαίνουν να αναλαμβάνουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Αλήθεια πόσα οφείλουμε να πράττουμε εμείς γι αυτούς;

Σήμερα, που γεμίζω αυτές τις αράδες στο μικρό μου υπολογιστή, αισθάνομαι αντιφατικά. Θλίβομαι γιατί απεργώ και αναγκάζομαι να κρατώ κλειστή την πόρτα της σχολικής βιβλιοθήκης μα νιώθω και μια μεγάλη χαρά που μπορώ ακόμα να απεργώ και να διαμαρτύρομαι, να αμύνομαι στη μεγάλη λαίλαπα που ρημάζει τον τόπο και τις ψυχές του. Πόσο ακόμα; Ίσως του χρόνου να θεωρείται και αυτό ποινικό αδίκημα! Ποιος μπορεί σήμερα να απεργήσει στον ιδιωτικό τομέα; Ποιος αύριο, όταν θα τον αναγκάζουν να πέφτει γονυπετής στον κάθε λογής αρχηγό του Καλλικράτη για λίγες ώρες δουλειάς; Ποιο το μέλλον μιας κοινωνίας που οι πολίτες της περπατούν γονυπετείς;

Απεργοί-μη απεργοί 1-2, με πληροφόρησαν από το συνδικάτο, πλούσιοι-φτωχοί 5-0 το σκορ αναμέτρησης και στις πέντε ηπείρους, χωριάτες-χωραΐτες 3-2. Γεμάτη νούμερα είναι η ζωή μας. Από το μηδέν θ’ αρχίσει η πάλη για την αναβίωση της Δημοκρατίας. Οι φθινοπωρινές εκλογές μπορεί να είναι μια καινούργια αρχή;

Ζάκυνθος 7-10-2010

Τετάρτη 6 Οκτωβρίου 2010

Το χρονικό πέντε αιώνων συνύπαρξης

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Στα παιδικά μου χρόνια, πηγαίνοντας συχνά στον από την μητέρα νόνο μου, που είχε εμπορικό στην αρχή της Πλατείας Ρούγας, κοντά στους Αγίους Σαράντες ή πιο σωστά στην ευλαβική, μετασεισμική ανάμνησή τους, εκεί που «εν εσχάτοις χρόνοις» βρισκόταν ο «Γερμανός» της κινητής μας τηλεφωνίας, εκτός από μια μεγάλη και αληθινή μπάντα, η οποία πάντα τραβούσε την προσοχή μου σε κάθε της μουσική έξοδο και κυρίως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, όπου έβγαινε να παιανίσει τα κάλαντα στην ακόμα αντιστεκόμενη και μη ισοπεδωμένη Ζάκυνθο, είχα γνωρίσει και τον Μόρδο, γείτονα και αυτόν και απαραίτητο στοιχείο της γειτονιάς. Μαζί με τον Κατσίγιαλο, με το κουρείο του και τις επισκευές των ομπρελών του, τον Πανάρετο, με το ζαχαροπλαστείο του και προ πάντων τις σοκολατίνες του, που τόσο μου άρεσαν, τον Ανέστη, με τα δικά του έτοιμα ενδύματα και τόσους άλλους, τους οποίους η αδύναμη μνήμη μου καταδικάζει με γενίκευση, αποτελούσε και αυτός ένα αναπόσπαστο κομμάτι της κάποτε φημισμένης σκοντράδας των μαγικά πολυάριθμων Μαρτύρων της απαρχής της Άνοιξης, η οποία διαχώριζε την πόλη σε δύο μερίες, την «Μέσα» και την «Όξω» και συγχρόνως μια σημαντική σελίδα της ιστορίας της, αλλά και όλου του νησιού γενικότερα.

Τον επισκεπτόμουνα συχνά όταν το θέλημα που έκανα ήταν κάποιο γυαλί που έσπασε, ιδίως η λάστρα των παραθυριών, την οποία συνήθως κομμάτιαζα εγώ με την μπάλα, όταν το ροΐ έσταζε τόσο πολύ, που έπρεπε να αντικατασταθεί, σαν το ποτιστήρι για την διατήρηση των πολλών φυτών της ταράτσας είχε σαπίσει από την πολύχρονη χρήση ή αν το φανάρι, φωτιστικό ή για συντήρηση, έπρεπε να αντικατασταθεί. Γιατί ο Μόρδος ήταν Εβραίος και όπως όλοι οι ομόθρησκοί του ή πιο σωστά οι περισσότεροι, οι καθαρά Ζακύνθιοι, εξασκούσε το επάγγελμα του φαναρατζή, όπου αν δεν με ξεγελά με φαντασία η μνήμη μου, σαν γνήσιος επτανήσιος και προ πάντων Τζαντιώτης, το έλεγε και αυτός με την προσθήκη του ευφωνικού και ποιητικού αυτού «α», αποφεύγοντας την ανατολίτικη αφωνία των τριών συνεχόμενων συμφώνων, που για μένα δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα μπέρδεμα της γλώσσας μου.

Είχε το μαγαζί του στην αρχή των Τσαρουχαρέικων, εκεί που τέλειωναν οι κολώνες και κοντά σε ένα καπελάδικο και, αν θυμάμαι καλά, απέναντι από ένα παντοπωλείο, το οποίο στο παιδικό μυαλό μου πουλούσε μόνο «βαρελίσια» φέτα και αλλαντικά, ίσως επειδή αυτά μου άρεσαν περισσότερο από όλα τα άλλα είδη του και αυτά πάντα προτιμούσα και με αγάπη και μυαλό αγόραζα.

Ίσως σε κάποιο από τα άλμπουμ με φωτογραφίες της εποχής, όπου υπάρχουν ακόμα αισθηματικά και υλικά φορτωμένα στο σπίτι της Χώρας και αποθανατίζουν την αυθάδειά μου, μαζί με όλους αυτούς τους με «ξεφάντωση», κατά Γουζέλη, φίλους, να υπάρχει και αυτός, αντιστεκόμενος στην φθορά του χρόνου και να τονίζει την ταυτότητα ενός νησιού, πριν την πτώση του και την πολύκροτη ιστορία του, πριν την οριστική προσαρμογή του στην νεοελληνική, αυτοκτονιτική πραγματικότητα. Μπορεί να είναι κάποιος από την παρέα, που με πήρε μαζί στο τότε ξεχωριστό Καρναβάλι και πριν σταμάτησε στου Δάφνου να αποθανατίσει την στιγμή, λες και ήξερε τον ξεπεσμό σε σκυλάδικο. Μπορεί να στέκεται σε μια μεριά του δρόμου στην μαυρόασπρη, αλλά τόσο φωτεινή διαιώνιση του πολυπληθούς, τότε, πανηγυριού του Αγίου Λαζάρου, το απόγευμα της Λαμπρής, την εποχή που οι φινετσάτοι πατεράδες μας δεν καταλάβαιναν την Ανάσταση με μπουχό, λάσπες και τσίκνα, αλλά έστρωναν το πασχαλιάτικο τραπέζι με κρύσταλλα και πορσελάνες. Μπορεί τέλος να βρίσκεται στις πολυπρόσωπες απεικονίσεις και διασώσεις των χαρών της οικογένειας, μια και σαν γείτονας σίγουρα ήταν καλεσμένος και με ικανοποίηση τις είχε παρακολουθήσει.

Γιατί οι Εβραίοι της Ζακύνθου ήταν πάντα ένα αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας και του πολιτισμού της και τις περισσότερες φορές, εκτός από τις θλιβερές περιπτώσεις του θρησκευτικού φανατισμού, που οδήγησαν σε θλιβερά γεγονότα, σαν το ντροπιαστικό για όλους τους λεγόμενους χριστιανούς «μπούρδο των Εβραίων», έζησαν αρμονικά στον τόπο μας και είναι ένα κομμάτι χαρακτηριστικό της ιόνιας ιδιοσυγκρασίας μας.

Μπορεί να τους έκλεισε στο Γέτο η αμάθεια και η στενοκαρδία, αλλά χάρισαν στον μικρό Νικολό Φώσκολο την απαρχή της παγκόσμιας επαναστατικότητάς του και την θεμελίωση των στίχων του. Πετροβολήθηκαν από τον άμαθο φανατισμό, τον αγνοούντα την διδασκαλία του περιφερόμενου Εσταυρωμένου, αλλά ήταν οι μόνοι που διασώθηκαν από τον αιμοχαρή φασισμό και ένοιωσαν την αδελφοσύνη των γειτόνων και συμπατριωτών τους. Με λίγα λόγια ήταν και αυτοί ένα κομμάτι της τζαντιώτικης ανεξιθρησκίας, της φαινομενικά ερίζουσας και ουσιαστικά θαυματουργούσας, «εν αγάπη και ομονοία».

Όλα αυτά ήρθαν στο νου μου, μαζί με άλλα πολλά, όταν έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο του συμπατριώτη μου και συμπατριώτη μας Σαμουήλ Ερμ. Μόρδου: «Οι Εβραίοι της Ζακύνθου, χρονικό πέντε αιώνων», το οποίο είχε την καλοσύνη να μου στείλει. Στις σελίδες του υπάρχει όλη η ιστορία των ζακυνθινών εκείνων, που ήταν στο θρήσκευμα Εβραίοι και περικλείονται όλα τα πάθη τους, τα βάσανά τους και οι καημοί τους, μαζί με την καθημερινότητά τους, η οποία στο βάθος ήταν κοινή με αυτήν των άλλων συγκατοίκων τους. Γιατί δεν είναι τυχαίο που και αυτοί έπαιξαν στις μπάντες μας, περπάτησαν στα καντούνια μας τις καθημερινές και τις σχόλες στην Πλατεία Ρούγα και την Στράτα Μαρίνα, που έπαιξαν «Ομιλίες» στις μεγάλες, εαρινές γιορτές τους και τέλος, που κατάντησαν και αυτοί σεισμόπληκτοι τον Αύγουστο του 1953, μια και η θεομηνία ισοπέδωσε την Συναγωγή τους, όπως και τις όμορες εκκλησίες μας.

Το βιβλίο αυτό του Σαμουήλ Μόρδου, ο οποίος είναι γιος του παραπάνω αναφερθέντος, δεν συμπληρώνει μόνο την τοπική βιβλιογραφία, αλλά και την πλουτίζει με ένα σημαντικό κεφάλαιο της τοπικής μας ιστορίας. Στις σελίδες του περικλείει μια πτυχή της ζακυνθνής ψυχής και μια γνήσια ανάσα της ύπαρξης της κάποτε επάξια λεγόμενης «Φλωρεντίας της Ανατολής». Δεν είναι μόνο το «χρονικό πέντε αιώνων», αλλά και το χρονικό μιας πορείας και μιας συνύπαρξης.

Μια Ζάκυνθος, που χάθηκε οριστικά, διασώζεται στις σελίδες του και στις πολύτιμες φωτογραφίες του «το τραγούδι της ζωής» ακούγεται και πάλι, παρότι συχνά μέσα σε ερείπια. Μας υπενθυμίζει και μας μαθαίνει πως τα τζάμια της εκκλησίας του πολιούχου μας, τοποθετήθηκαν, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, χωρίς καμιά αμοιβή, από τους Zακυνθινούς Εβραίους.

Είναι και αυτό η συνέχιση της γιαγιάς, που γυρίζοντας από τα ψώνια της κάνει τον σταυρό της ορθόδοξα μπρος από τον καθολικό Άγιο Μάρκο.

Ας το διαβάσουμε όλοι με ευλάβεια. Έχουμε πολλά να κερδίσουμε.

Δευτέρα 4 Οκτωβρίου 2010

Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων και η συμμετοχή του στην εκστρατεία Περιβάλλον και Πολιτισμός 2010: «Φωνές νερού μυριάδες»

Της Κατερίνας Δεμέτη


Την άνοιξη του 2008 η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού εγκαινίασε μια εκστρατεία πανελλαδικής εμβέλειας με τίτλο Περιβάλλον και Πολιτισμός. Για τη διετία 2008 και 2009 θεματικός άξονας των εκδηλώσεων ορίστηκε Το Δέντρο της Ζωής σε Τέσσερις Εποχές, δηλαδή το δέντρο, η σημασία και οι συμβολισμοί που συνδέθηκαν με αυτό από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή.

Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων συμμετείχε στην δράση αυτή με μεγάλη επιτυχία. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που αναπτύχθηκε στο Μουσείο επικεντρώθηκε στο δέντρο, κάτω από το οποίο ο εθνικός ποιητής συνέθεσε τον «Ύμνο εις την Ελευθερία» και στα φυτικά θέματα που βρίσκονται στα οικόσημα που εκτίθενται στον προθάλαμο του άνω ορόφου.

Η κεντρική ιδέα γύρω από την οποία σχεδιάστηκε το εκπαιδευτικό υλικό ήταν ότι η φύση περνάει μέσα από κάθε έκφραση, εμπνέει τον ποιητή και γενικά συμβάλλει στην καλλιτεχνική δημιουργία και γι’ αυτό δεν πρέπει να την καταστρέφουμε, αλλά να την προστατεύουμε.

Από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, η θεματική του Δέντρου θεωρήθηκε ιδανική ενότητα, καθώς στη μορφή του Δέντρου συμπυκνώνονται με τρόπο συμβολικό τα βασικά στοιχεία της φύσης. Με τη δύναμη του νερού το δέντρο αναπτύσσεται και καρποφορεί, η γη το στηρίζει και το θρέφει, στον αέρα αναπνέει και ορθώνεται, ενώ η φωτιά μπορεί να επηρεάσει ανεπανόρθωτα τον κύκλο της ζωής του.

Έτσι, η διετία 2010-2011 είναι αφιερωμένη στη θεματική του πρώτου από τα τέσσερα στοιχεία, του νερού.

Την Πέμπτη 7, την Παρασκευή 8, το Σάββατο 9 και την Κυριακή 10 Οκτωβρίου 2010, αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία και μνημεία της επικράτειας θα ανοίξουν τις πύλες τους στο κοινό με μια σειρά από ποικίλες εκδηλώσεις, περιηγήσεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οι οποίες θα επιχειρήσουν να αναδείξουν τη σημασία και τις ποικίλες διαστάσεις της αξίας του νερού στη ζωή των ανθρώπων από την αρχαιότητα έως σήμερα.

Μέσα από μια πολύπλευρη, αειφορική θεώρηση με παραδείγματα που θα αντληθούν από αρχαιολογικά σύνολα, μνημεία και μουσεία της χώρας, αλλά και από δείγματα της σύγχρονης δημιουργίας, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να εντάξει τις χρήσιμες ή βλαβερές πρακτικές του παρελθόντος στο σύγχρονο προβληματισμό αναφορικά με τη διαχείριση του νερού ως απειλούμενου αγαθού.

Στο λογότυπο της φετινής εκστρατείας αποτυπώνονται οι δεσμοί αιώνων που συνδέουν το περιβάλλον με τον πολιτισμό: ο μίσχος που μόλις έχει βλαστήσει, σύμβολο του θαλερού περιβάλλοντος, γίνεται κύμα της θάλασσας και ιωνικό κιονόκρανο, δηλώνοντας την πολιτιστική και περιβαλλοντική αειφορία.

Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, συμμετέχει στη φετινή δράση με τα χειρόγραφα του Διονυσίου Σολωμού, που έχουν αναφορές στο νερό.

Ειδικότερα επελέγησαν έργα στα οποία γίνεται αναφορά: Α) σε λίμνη και Β) σε πηγάδι, από το Λάμπρο, τους Ελευθέρους Πολιορκισμένους και τη Γυναίκα της Ζάκυθος.

Σ’ ένα ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα που θα προβάλλεται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή μέσα στο Μουσείο, οι μαθητές θα κληθούν να ανακαλύψουν τη σχέση του εθνικού ποιητή με το φυσικό στοιχείο του νερού και θα γνωρίσουν την ιστορία των χειρογράφων του.

Ελπίζουμε ότι τα σχολεία του νησιού θα ανταποκριθούν στο κάλεσμα και θα έρθουν για να συμμετάσχουν στη δράση. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2695048982.
Related Posts with Thumbnails