© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Πέμπτη 14 Μαρτίου 2013

«ΜΑΓΙΚΟΣ ΑΥΛΟΣ» ΤΟΥ ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΑΜΑΝΤΕΟΥΣ ΜΟΤΣΑΡΤ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ


ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Μουσική αλληγορία και λαϊκή όπερα θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε  το αριστούργημα του Μότσαρτ Μαγικός Αυλός που παρακολουθήσαμε στις 9-3-2013 από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο θέατρο Ολύμπια. Μόνο ένας  Μότσαρτ που είχε ζήσει εκ των έσω τους Άρχοντες που όριζαν τις τύχες των Λαών της Ευρώπης θα μπορούσε να εμπνευστεί ένα έργο από το Λαό για το Λαό. Βαθιά διανοούμενος, ο Μότσαρτ, επηρεάστηκε από το μεγάλο κίνημα του Διαφωτισμού και από τις διδαχές της Αληθινής Αρμονίας κατά τη θητεία του στην Τεκτονική στοά, της οποίας  επίλεκτα μέλη εκτός του ιδίου ήσαν ο «πατέρας» Γιόζεφ Χάυντν [1732-1809], ο λιμπρετίστας του Μαγικού Αυλού Εμμάνουελ Σικανέντερ [1751-1812] και ο δημιουργός του Φάουστ Γιόχαν Βόλφγκανγκ Φον Γκαίτε [1749-1832]. Εκτός από το λαϊκό θέαμα, ο Μότσαρτ προκάλεσε, με την ιδιοφυή του γραφή, τους διανοούμενος της εποχής του και όχι μόνο, να αποκρυπτογραφήσουν τα υψηλά ουμανιστικά νοήματα, τους συμβολισμούς, τις πολυσήμαντες αναφορές γύρω από τις έννοιες Ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα και την ανάδειξη των αιωνίων ανθρωπίνων αξιών.

Ο Μότσαρτ ξεκίνησε τη σύνθεση του Μαγικού Αυλού και την ολοκλήρωσε  το 1791, τελευταίο χρόνο της ζωής του. Παράλληλα επεξεργαζόταν το Κοντσέρτο για πιάνο [Κ. 595], το Κοντσέρτο για Κλαρινέτο [Κ. 622], το Κουαρτέτο εγχόρδων [Κ. 641], τη Μεγαλοψυχία του Τίτο και το Ρέκβιεμ [Κ.626]. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1791 δόθηκε η πρεμιέρα του έργου στο θέατρο Weiden της Βιέννης υπό την διεύθυνση του Μότσαρτ, με τον Εμμάνουελ Σικανέντερ στο ρόλο του Παπαγκένο. Το έργο είχε μεγάλη επιτυχία και  έκανε 20 παραστάσεις σε ένα μήνα. Την επόμενη χρονιά παίχτηκε στην Πράγα, το 1793 στη Λειψία, Δρέσδη, Μόναχο και αργότερα στο Βερολίνο, στην Αγία Πετρούπολη και στο Παρίσι. 


Παρά τις αναφορές σε Ανατολή και Αίγυπτο δεν γίνεται καμιά άλλη μνεία στον τόπο και στο χρόνο που η όπερα εξελίσσεται. Οι  διάσημοι όμως σκηνογράφοι-αρχιτέκτονες της εποχής την τοποθετούσαν μέσα στον ιστό του Διαφωτισμού όπου και γεννήθηκε. Οι δε αγωνιστές έβλεπαν στο Μαγικό Αυλό πολιτική αλληγορία. Οι πρώτες θετικές εντυπώσεις της όπερας έδωσαν ένα φάσμα ερμηνειών για τα πρόσωπα των ηρώων. Ταύτισαν τον Πρίγκιπα Ταμίνο με το λαό της Γαλλίας και άλλοι με τον Ιωσήφ Β΄ και ανέδειξαν την Παμίνα σε σύμβολο της ελευθερίας, ενώ στη μοχθηρή Βασίλισσα της Νύχτας έβλεπαν το βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο τον ΙΔ΄ και άλλοι τη αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία.

Στον πυρήνα του λιμπρέτου εκτός από τις πολλές αναφορές σε Διαφωτισμό και Τεκτονισμό υπάρχουν και εκείνες των πλούσιων Γερμανικών παραμυθιών με νεράιδες και πνεύματα. Τα θέματα που κυριαρχούν είναι έννοιες αντίθετες και η πάλη για την επικράτησή τους, όπως: αγάπη και μίσος, ελευθερία και δουλεία, επιβολή του καλού έναντι του κακού, αλήθεια έναντι του ψεύδους, πάλη φωτός και σκότους, μεγαλοσύνη σιωπής έναντι φλυαρίας  και το κυριότερο, η αναζήτηση και η κατάκτηση της γνώσης και της αγάπης που ανάγεται στη σφαίρα των ιδεατού έχοντας περάσει μέσα από σκληρές δοκιμασίες.


Η Όπερα ξεκινά σαν παραμύθι. Κατά τη διάρκεια του κυνηγιού ο πρίγκιπας Ταμίνο καταδιώκεται από έναν δράκοντα [Η αλόγιστη, ζωώδης  δύναμη κατά την άποψή μας]. Τον σώζουν τρεις Νεράιδες σταλμένες από τη Βασίλισσα της Νύχτας. Την ίδια στιγμή φτάνει ο «κυνηγός των πουλιών», ο Παπαγκένο και με τα χαριτωμένα ψέματά του τον πείθει ότι εκείνος είναι ο σωτήρας του. Οι Νεράιδες τον τιμωρούν σφραγίζοντας το στόμα του με χρυσό λουκέτο και ζητούν από τον Ταμίνο καθώς του δίδουν την εικόνα της Παμίνα, κόρης της Βασίλισσας της Νύχτας, να τη σώσει από το μάγο Ζαράστρο που την κρατά έγκλειστη στο κάστρο του. Ο πρίγκιπας στη θέα της πανέμορφης κόρης θαμπώνεται, την ερωτεύεται αμέσως και αποφασίζει να τη σώσει. Θα περάσουν  οι δυο ερωτευμένοι μέσα από σκληρές δοκιμασίες που θα απειλήσουν τη ζωή τους αλλά η ηθική τους ακεραιότητα και η ψυχική τους ανωτερότητα γίνονται ασπίδες που τους προστατεύουν από όλα τα δεινά, έμμεση υπόμνηση των αγώνων των Λαών έναντι των δυνάμεων που τους καταπιέζουν. [Ας μη λησμονούμε ότι Γαλλική Επανάσταση είναι ακόμα επίκαιρο γεγονός όταν γράφεται ο Μαγικός Αυλός].      


Αξιοθαύμαστα, παίζει ο Μότσαρτ με τον συμβολικό αριθμό 3 [βαθμό μαθητείας] των Τεκτόνων. Τρία Αγόρια [σύμβουλοι του Ταμίνο και Παπαγκένο], Τρεις Κυρίες, Τρεις Ναοί, Τρεις επαναλαμβανόμενες μουσικές φράσεις, Τρεις συγχορδίες. Παίζει επίσης και με στοιχεία λαϊκά παρμένα από  καθημερινά τραγούδια τόσο οικεία: «λα, λα, λα, πα, πα, πα», και κερδίζει αμέσως το λαϊκό συναίσθημα. Κλίμα ευφορίας δημιουργεί ο Μαγικός Αυλός  του Ταμίνο, δώρο από τη Βασίλισσα της Νύχτας για να τον προφυλάσσει από το κακό, καθώς και ο Αυλός του Πανός που παίζει ο Παπαγκένο με την είσοδό του και βέβαια τα ασημένια κουδουνάκια του που ξορκίζουν το κακό! Ίσως θα πρέπει να αναφέρουμε εδώ τα λόγια του Βάγκνερ: «Τι θεϊκή μαγεία πνέει σ’ αυτό το έργο, από το πιο λαϊκό τραγούδι ως τον πιο ευγενή ύμνο!» και εκείνα του Γκαίτε: «Αρκεί το γεγονός ότι ο κόσμος θα απολαύσει το θέαμα παρακολουθώντας το έργο ενώ ταυτόχρονα η υψίστη σημασία του δε θα διαφύγει της αντίληψης των μυημένων!». 

Θαυμάσια η απόδοση του κουιντέτο της πρώτης πράξης από τους Αντώνη Κορωναίο, Ταμίνο, Χάρη Ανδριανό, Παπαγκένο και τις  τρεις Κυρίες, Τζούλια Σουγλάκου, Γεωργία Ηλιοπούλου και Αγγελική Καθαρίου. Και οι πέντε καλλιτέχνες διακρίθηκαν για το υψηλό ερμηνευτικό τους επίπεδο καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, όπως και ο τενόρος Χρήστος Κεχρής,  Μονόστρατος και η υψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη, Παπαγκένα. Τα «Τρία Αγόρια», μας έλειψε βέβαια η εμβληματική φιγούρα των τριών παιδιών, αλλά οι τρεις κυρίες που υποδύθηκαν  τα Αγόρια δεν υστέρησαν στις ερμηνείες τους ούτε και οι καλλιτέχνες των μικρότερων ρόλων της παράστασης.

Με λαμπερό ήχο και εντυπωσιακή έκταση φωνής ερμήνευσε η υψίφωνος  Βασιλική Καραγιάννη τη  Βασίλισσα της Νύχτας. Μέσα από τις δύσκολες άριες  ανέδειξε την αντίθεση ανάμεσα στην Ιταλική σοβαρή όπερα και στην κωμική παραδοσιακή  Γερμανική όπερα που εκπροσωπούν τα τραγούδια του Παπαγκένο, έξοχα ερμηνευμένα από το βαρύτονο Χάρη Ανδριανό, ο οποίος  πρόβαλε άριστα εκτός από τα λαϊκότροπα στοιχεία και το αυθόρμητο παιχνίδισμα της γραφής του Μότσαρτ!


Με συναίσθημα απέδωσαν η υψίφωνος Μαρία Μητσοπούλου  Παμίνα, και ο τενόρος Αντώνης Κορωναίος  Ταμίνο, τις λυρικές τους άριες και εξωτερίκευσαν με δραματικότητα το εσώτερο πάθος  και την ψυχική τους ευγένεια. Με τελετουργική επισημότητα και επιβλητικότητα ερμήνευσε τον Ζαράστρο ο βαθύφωνος Δημήτρης Καβράκος και υπογράμμισε τη σοφία, την αρχοντιά και τη βαθειά του συμπόνια.  

Την αναβίωση της σκηνοθεσίας του Γάλλου Αρνώ Μπερνάρ επεχείρησε με επιτυχία ο Ίων Κεσούλης και έφερε στη σκηνή του θεάτρου Ολύμπια τη γοητευτική, παραμυθένια ατμόσφαιρα του Μαγικού Αυλού, με τη δημιουργική συμβολή του Μπρούνο Σβενγκλ στα σκηνικά και στα κοστούμια. Η Χορωδία της Λυρικής Σκηνής υπό την διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου  ερμήνευσε  εντυπωσιακά τα χορωδιακά μέρη και απέδωσε τον ιερουργικό τους χαρακτήρα. Ο Αρχιμουσικός Ηλίας Βουδούρης με την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, όχι μόνο βοήθησε τους καλλιτέχνες στην ερμηνεία των ρόλων τους, αλλά ανέδειξε την πνευματική υφή του έργου και είναι αυτή που ξεχωρίζει καθώς ο θεόπνευστος Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ ενσωματώνει τα αμιγώς λαϊκά στοιχεία στη «φιλοσοφημένη» μοναδική μουσική  σύλληψη του αριστουργήματός του Μαγικός Αυλός!


Related Posts with Thumbnails