Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ
 |
| Torquato Tasso |
Λένε πως για να δεις αν κάποια είναι πραγματική νοικοκυρά δεν πρέπει να κοιτάξεις τα βασικά και κεντρικά σημεία του σπιτιού της, αλλά τις λεπτομέρειες. Για παράδειγμα πρέπει να ψάξεις, όχι βέβαια σαν την κακή πεθερά, αλλά καλόγνωμα, κάτω από τα κεντήματα των επίπλων ή τον καναπέ και αν είναι καθαρά, τότε θα διαπιστώσεις την πάστρα της.
Το ίδιο συμβαίνει και με τον πολιτισμό. Ο σημαντικός και ο μεγάλος δεν κρύβεται μόνο σε κάποια ηχηρά και μεγάλα ονόματα, τα οποία αναμφισβήτητα κοσμούν τον κάθε τόπο και του δίνουν αίγλη και ισχύ, αλλά και σε άλλα, τα οποία ετοιμάζουν το έδαφος και θεμελιώνουν το οικοδόμημα. Όσο μάλιστα περισσότερα είναι αυτά, τόσο αυξάνεται το μέγεθος της κάθε δημιουργίας.
Αυτό αναμφίβολα συμβαίνει και στον Ιόνιο χώρο και αυτό είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του σημαντικού και μοναδικού Επτανησιακού πολιτισμού.
Μεγάλοι και σπουδαίοι αναμφισβήτητα οι επώνυμοι Φώσκολος, Σολωμός, Κάλβος, Βαλαωρίτης, Μάντζαρος, Λασκαράτος, Θεοτόκης (η επιλογή είναι πρόχειρη και ενδεικτική), αλλά τεράστια είναι και η προσφορά και κάποιων άλλων, οι οποίοι με το έργο και την παιδεία τους έγιναν όχι μόνο πρόδρομοι, αλλά συνέβαλαν στην καλλιέργεια και την γνώση της ιδιαίτερης πατρίδας τους και όχι μόνο.
Σελίδες ολόκληρες θα μπορούσαν να γραφτούν γι’ αυτούς και το πλήθος τους σε αυτήν την δυτική πλευρά της Ελλάδας θα μας εκπλήξει. Για την Ζάκυνθο μόνο, αρκεί κάποιος ν’ ανοίξει το πολλαπλά πολύτιμο «Λεξικόν» του Λεωνίδα Ζώη και να το ξεφυλλίσει. Εκεί θα βρει πάμπολλους και αξιόλογους εργάτες του πνεύματος και της τέχνης, οι οποίοι με το πρωτότυπο έργο τους, αλλά (προπάντων) με τις μεταφράσεις τους, έδωσαν μια πνευματική αυτάρκεια στο νησί, αλλά και τον Επτανησιακό χώρο.
Για του λόγου το αληθές και εντελώς ενδεικτικά, ας δούμε την περίπτωση κάποιων μεταφράσεων έργων του μεγάλου και παγκοσμίως γνωστού Τορκουάτο Τάσσο.
Το περίφημο έργο του «Απελευθερωθείσα Ιερουσαλήμ», το οποίο τον έκανε γνωστό και τον καθιέρωσε, μεταφράστηκε σε απλή νεοελληνική διάλεκτο από τον πολυδιάστατο Ζακυνθινό συγγραφέα Δημήτριο Γουζέλη, του οποίου ο «Χάσης» μπορεί να είναι το αποκορύφωμα της δημιουργίας του, παρότι εντελώς νεανικό του έργο, όπως λέγεται, αλλά όχι και η μόνη πτυχή της προσφοράς του στην νεοελληνική γραμματολογία.
Η μετάφραση αυτή του Γουζέλη τυπώθηκε στην Βενετία το 1807 και πλούτισε πολλές τοπικές και όχι μόνο βιβλιοθήκες, δίνοντας γνώση στους συντοπίτες του.
Το ίδιο έργο έχει μεταφρασθεί και από τον Κεφαλλονίτη ποιητή της λεγόμενης Σολωμικής Ποιητικής σχολής της Επτανήσου Ιούλιο Τυπάλδο-Πρετεντέρη, ο οποίος ενώνει τον Ιόνιο χώρο στο πρόσωπό του, μια και παρότι γεννήθηκε στο Ληξούρι, υπηρέτησε σαν πρόεδρος των Πρωτοδικών στην Ζάκυνθο, αλλά και την Κέρκυρα, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή. Με το νησί μας μάλιστα είχε μια ιδιαίτερη σχέση, επειδή στα χώματά του γνώρισε την σύζυγό του, αλλά και μούσα του, την Λουΐζα δε Ρώση.
Η έκπληξη, όμως, δεν είναι οι δύο παραπάνω μεταφράσεις του έργου του Τάσσο, το οποίο είναι παγκόσμια γνωστό, αλλά ενός άλλου του, του ποιμενικού δράματος «Αμίντας».
Ο «Αμίντας» μεταφράστηκε από τον ευπαίδευτο ιατροφιλόσοφο και λόγιο των Κυθήρων Γεώργιο Μόρμορη και τυπώθηκε ανώνυμα στην αρχή, το 1745, στο περίφημο τυπογραφείο του Νικολάου Γλυκή, του εξ Ιωαννίνων, της Βενετίας, στο οποίο χρωστάμε τις σημαντικότερες Ζακυνθινές και Επτανησιακές εκδόσεις της εποχής. Οι μετέπειτα έρευνες, όμως, απέδωσαν χωρίς αμφιβολία το έργο στον γνωστό Τσιριγώτη, όπου, όπως έχει λεχθεί και υποστηριχθεί, προετοίμασε με αυτήν του την μετάφραση το δρόμο για την δημιουργία των Σαβόγια Ρούσμελη, Δημητρίου Γουζέλη και των άλλων Ιόνιων θεατρικών συγγραφέων.
Αυτά που παραπάνω θυμηθήκαμε είναι βέβαια ελάχιστες μόνο ψηφίδες στο οικοδόμημα του Επτανησιακού πολιτισμού. Αποτελούν απλά και μόνο ενδεικτικές στιγμές του, σημαντικές, αλλά όχι μόνο, ευτυχώς, και μοναδικές. Ερευνώντας σωστά και συστηματικά θα συναντήσουμε και δεκάδες άλλες.
Αν γνωρίσουμε στο βάθος και την ουσία του τον πολιτισμό των προγόνων μας, θα αισθανθούμε και την ευθύνη μας και δεν θα βγαίνουμε να μηρυκάζουμε με φτηνούς πανηγυρικούς γι’ αυτόν, ούτε θα λέμε, παντελώς επιδερμικά και επιπόλαια, για άγρα βασικά τουριστών, πως είμαστε «το νησί του πολιτισμού», όπως συχνά κάνουν, κυρίως, οι πολιτικοί μας.
Αν είμαστε σωστοί και υπεύθυνοι, πρέπει να δημιουργήσουμε τις βάσεις για την συνέχεια και την εξέλιξή του. Διαφορετικά ας κάτσουμε στ’ αυγά μας και ας μην κάνουμε την τρίχα του σήμερα, τριχιά.
Ο πολιτισμός προϋποθέτει παιδεία. Ας την αποκτήσουμε!
