© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2012

ΠΡΩΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ «ΤΙΤΑΝ» ΤΟΥ ΓΚΟΥΣΤΑΒ ΜΑΛΕΡ [1860-1911] - ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ


ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Θυμόμαστε ακόμα τη συγκλονιστική ερμηνεία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στη «Συμφωνία της Αναστάσεως» του Γκούσταβ Μάλερ, στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού, το περασμένο καλοκαίρι [15-7-2011], στο Φεστιβάλ Αθηνών, με διευθυντή ορχήστρας το Βασίλη Χριστόπουλο. Σε τίποτα δεν υστέρησε και η ερμηνεία της 1ης Συμφωνίας «Τιτάν» του Αυστριακού Συνθέτη, που παρακολουθήσαμε στο δεύτερο μέρος της συναυλίας της 5ης Οκτωβρίου 2012, στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» του  Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Η ζωή του Γκούσταβ Μάλερ ήταν δύσκολη, κυρίως λόγω των εσωτερικών συγκρούσεών του. Ίσως η Άλμα Μάλερ, όταν παρομοίαζε με «σταύρωση» το θάνατο του συζύγου της, να περιέγραφε τη διαδρομή της πνευματικής του πάλης και την αγωνιώδη του ένταση για την κατάκτηση της «έκφρασης», της δημιουργίας, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Σ’ αυτό το δύσβατο «πέρασμα» φαίνεται ν’ ανταμώνει η φιλοσοφική σκέψη και ο ποιητικός λυρικός λόγος, με τη συμφωνική γραφή. Το ρομαντικό ιδεώδες θεοποίησε τη μουσική, ανιχνεύοντας  την ομορφιά, την αρμονία. Ο Βάγκνερ [1813-1883], ο οποίος πέρασε στα έργα του ιδέες φιλοσοφικές και μυστικιστικά σύμβολα έχει πεθάνει λίγο πριν ο Μάλερ αρχίσει να γράφει την 1η Συμφωνία του στα 24 χρόνια του, το 1884 στο Κάσελ, για να την ολοκληρώσει στη Λειψία το 1888 κι ένα χρόνο αργότερα, το 1889,  να παιχτεί για πρώτη φορά στο Vogaro Concert Hall της Βουδαπέστης. Η συναυλία δεν είχε την αποδοχή που περίμενε ο Συνθέτης κι έκανε αμέσως κάποιες αλλαγές για τη δεύτερη παρουσίασή της, στο Αμβούργο το 1893. Αλλά την ουσιαστική αναθεώρηση της ενορχήστρωσης,  πραγματοποίησε στηn πρώτη έκδοση της Συμφωνίας του, το 1898.

Το προμηθεϊκό όραμα, που αναπτύσσει στο τετράτομο έργο του με τον τίτλο «Τιτάν» ο Γερμανός συγγραφέας Richter Johann Paul [1763-1825], αν και τώρα έχει ξεχαστεί,  είχε μεγάλη επίδραση σε Γερμανία και Γαλλία κατά τον 19ο αιώνα, καθώς και σε συνθέτες όπως ο Σούμαν  και ο Μάλερ, ο οποίος εμπνεύστηκε  την 1η  Συμφωνία του και της έδωσε την ίδια επωνυμία.  Μετά τις δύο πρώτες παρουσιάσεις, ο Συνθέτης,  αφήρεσε τον τίτλο, αλλά η αρχική ονομασία του έμεινε «ες αεί», για να υπογραμμίζει τον τιτάνιο μουσικό λόγο του!

Έχουν περάσει τέσσερα χρόνια από τη σύνθεση του πρώτου αριστουργήματός του, «Τα τραγούδια του Οδοιπόρου» και ο Μάλερ ξεκινά τη σύνθεση μιας μεγάλης Συμφωνίας για μεγάλη Ορχήστρα κάτω από τον απόηχο του ρομαντικού κύκλου των τραγουδιών του. Ξέρει ότι μες από τις δραματικές και μελαγχολικές σκηνές, μπορεί με τους ήχους να φέρει στην επιφάνεια συναισθήματα αισιοδοξίας, ακόμα δε να δώσει μορφή στο θρίαμβο και στη μεγαλόπρεπη τελετουργία. Αν και συνυπάρχουν μνήμες από τον Bruckner, τον Liszt ώς και τον Wagner, ο Μάλερ  με απόλυτη αυτονομία διαμορφώνει το δικό του συμφωνικό σύμπαν κι επιτυγχάνει να μεγαλουργήσει μέσα από την αρμονική δομή της πρώτης σύνθεσής του, με δάνεια από τα «Τραγούδια του Οδοιπόρου».

Στην αρχή κυριαρχούν η νιότη, η αυγή, η αργή ανθοφορία των λουλουδιών, η ωρίμανση των καρπών της γης, η μαγεία ενός ανοιξιάτικου ονείρου, μιας οπτασίας που απομακρύνεται, μέσα σ’ ένα αέρινο ποιμενικό τοπίο, προανάκρουσμα στο ξύπνημα της φύσης. Το βάδισμα στο λιβάδι, «Η φύση είναι που γιατρεύει κάθε πληγή της ψυχής», ανοίγει δρόμους ελεύθερης, οραματικής σκέψης και δράσης στον «Οδοιπόρο». Εκεί θ’ ακουστεί ο κούκος  από τα θαυμαστά Κλαρινέτα και οι κυνηγετικές φανφάρες των εξαίρετων γαλλικών Κόρνων θ’ ανακαλέσουν στη μνήμη  εικόνες από την νομοτέλεια της φύση. Θα  μας παρασύρουν σε μια άλλη ζωή. Θ’ ακούσουμε το αγγελτήριο  σάλπισμα της Τρομπέτας, τόσο αγαπητός ο ήχος της στο Μάλερ, το κάλεσμα του «μαγικού» Κόρνου και θα γίνουμε μες από το αργυρόηχο Φλάουτο οι φωνές των πουλιών, για να «ξελογιάσουμε» και τ’ άλλα στοιχεία της φύσης, που δε θ’ αντισταθούν στις μακρινές συγχορδίες των Κόρνων και αφεθούν κι αυτά στο παιχνίδι των ερώτων. Ο έρωτας, η πιο σημαντική μορφή της αιώνιας ελπίδας, διαπερνά ολόκληρη τη σύνθεση της Πρώτης Συμφωνίας. 

Στη συνέχεια παρακολουθούμε την πομπή της κηδείας του Κυνηγού, που σκαρώνουν  τα ζώα του δάσους. Μια  παιδική γκραβούρα του Moritz Schwind θ’ αναζωπυρώσει τις μνήμες του Συνθέτη και θα δημιουργήσει τη σκηνή  της μεγάλης  νεκρικής πομπής. Πίσω από το ξόδι του Κυνηγού ακολουθούν οι «τεθλιμμένοι συγγενείς», προπορεύεται η ομάδα των τσιγγάνων μουσικών, ακολουθούν λαγοί με φλάμπουρα, έπονται βάτραχοι, γάτες, κοράκια κρατώντας  διάφορα όργανα, ζαρκάδια, πουλιά, ελάφια με παίγνια, σατιρική διάθεση, συμπληρώνουν την  κουστωδία του δάσους που βρίσκεται όλη επί ποδός.

Επαναστατική η συμφωνική γραφή του Μάλερ, ακόμα και για την εποχή του, θ’ αναδείξει το γκροτέσκο στοιχείο, την ειρωνική διάθεση τής δήθεν βαθιάς θλίψης των υποψηφίων  θυμάτων του νεκρού, «πανηγύρι», θα λέγαμε,  των απροστάτευτων ζώων για την απρόσμενη σωτηρία τους.

Ο μοναδικός ήχος του Κοντραμπάσου στο σόλο «πένθιμο εμβατήριο» Frère Jacques από τον σπουδαίο σολίστ της ορχήστρας, περνά στ’ άλλα όργανα, για να καταλήξει στο σώμα των  βελούδινων Εγχόρδων και ολόκληρη η Ορχήστρα να αγκαλιάσει την παιδική τρυφερή μελωδία «ίνα πληρωθή» ο πόνος των πενθούντων, μέσα από μια διάθεση παρωδίας, συγκλονιστικά συγκινητικής και να επαληθευθεί ο λόγος ότι «η σάτιρα προκαλεί ορατό γέλιο με αόρατα δάκρυα». Κι ενώ στο πρώτο μέρος υπάρχει η απόλυτη σιγουριά, σκοτεινή σε μερικά σημεία στο τέλος η αβεβαιότητα, ο αποπροσανατολισμός θα  φέρουν την έκρηξη…

Ο μουσικός παλμός του έργου έχει κάτι από την δημιουργία της ύπαρξης! Σα να προχωρεί ο χαρισματικός Συνθέτης πέρα από την επιφάνεια και να συνομιλεί με το «Θείο».

Εμφανής η αίσθηση του Αρχιμουσικού Βασίλη Χριστόπουλου για το ηχόχρωμα, κατάφερε σε κάθε τέμπο, σε κάθε φράση, σε κάθε ανάσα να  φυλακίσει το πνεύμα του Μάλερ και μες από τα χέρια του να το αναπέμψει στην ορχήστρα και μαζί με τους εκλεκτούς μουσικούς του, να εναποθέσει στο ακροατήριο την αίσθηση της μοναδικότητας, της ανάτασης, της χαράς και της μαγείας. Εύγε!!!


Related Posts with Thumbnails