© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 13 Μαρτίου 2011

Οι Άγιοι Σαράντες και το πλάτωμά τους

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ


Ο πολλαπλά καταστροφικός σεισμός του κακοθύμητου εκείνου Αυγούστου του 1953, η φωτιά που τον ακολούθησε, αλλά και όλα τα άλλα δείγματα της αδιαφορίας και της ανθρώπινης αδυναμίας, όπου εξελίχτηκαν στην συνέχεια, έχουν παίξει, όπως κι άλλες φορές έχουμε ισχυρισθεί από αυτήν εδώ την στήλη, αλλά και αλλού, καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της τοπικής μας ιστορίας και έχουν στιγματίσει τον μετέπειτα πολιτισμό και την σύγχρονή μας καθημερινότητα. Υποστηρίξαμε μάλιστα, αν θυμάστε, πως αν ολόκληρος ο υπόλοιπος κόσμος χωρίζεται σε προπολεμικά και μεταπολεμικά χρόνια, η δική μας ιδιαίτερη πατρίδα, η Ζάκυνθος, έχει διχαστεί σε προσεισμική και μετασεισμική περίοδο, που αν τις συγκρίνεις, αληθινά θλίβεσαι και απογοητεύεσαι.

Πολλοί είναι οι λόγοι του ανελέητου αυτού διχασμού, οι οποίοι για να αναλυθούν απαιτείται χρόνος, σκέψη και προβληματισμός. Δεν τολμάμε να τους θίξουμε, όχι μόνο για να μην ανοίξουμε πληγές που δεν επουλώνονται, αλλά και επειδή κάτι τέτοιο δεν χωρά στις λιγοστές γραμμές αυτού του βδομαδιάτικου κειμένου και δεν μπορεί να εξαντληθεί σε μια επιφυλλίδα. Σαν δείγμα, μόνο, σε μια περίοδο που έχουμε αφήσει πίσω μας την ανάσα του Καρναβαλιού και βαδίζουμε προς το Πάσχα, το οποίο ευτυχώς δεν έχει αλλοιωθεί τόσο, όσο το πρώτο και συνεχίζει να κρατά τις ιδιαιτερότητες και το χρώμα του, θα θίξουμε μια σημαντικά ασήμαντη λεπτομέρεια και από αυτήν θα προσπαθήσουμε να οδηγηθούμε σε συμπεράσματα και να δούμε σε ποιο βαθμό έχει φτάσει η άρνηση της καταγωγής μας και η αλλοτρίωσή μας.

Η λεπτομέρεια αυτή είναι μια απλή ονομασία, η οποία, αν ερμηνευτεί σωστά και με σύνεση, μπορεί να μας προβληματίσει και να μας παραδειγματίσει. Αλλά ας μην φλυαρούμε με εκτεταμένες εισαγωγές και εκτενείς προλόγους, δείγμα αδυναμίας του λόγου και ανθρώπινης μικρότητας, και ας προχωρήσουμε στο θέμα μας, μια και ο χρόνος εκτός από ανελέητος, είναι και πολύτιμος.

Οι ονομασία αυτή, λοιπόν, είναι το πλάτωμα των Αγίων Σαράντων, το οποίο παρότι μισό σχεδόν αιώνα τώρα βρίσκεται στην ζωή μας, δίχως την ιστορική και φημισμένη εκκλησία του, αλλά μονάχα σαν θύμηση και σημείο νοσταλγικής αναφοράς, έχει έρθει και πάλι στην επικαιρότητα, λόγω του σημερινού μας Καρναβαλιού.

Από το σημείο εκείνο της πόλης μας ξεκίνησαν πριν λίγες μέρες, την περίοδο της Αποκριάς και συγκεκριμένα στις τελευταίες της μέρες, κάπου εκεί προς το τέλος της Τυρινής, οι περισσότερες εκδηλώσεις της Ζακυνθινής Γκιόστρας και αυτό ήταν αιτία, όχι μόνο να ξαναρθεί στην επικαιρότητα το μέρος αυτό της Χώρας, που δίχαζε κοινωνικά την Ζάκυνθο, αλλά και να μας προβληματίσει για το πώς άλλαξε η ντοπιολαλιά και η τοπική μας έκφραση.

Αιώνες τώρα ονομάζαμε την περιοχή, με ή χωρίς την αξιομνημόνευτη ιερή της στέγη των πολυάριθμων στρατιωτών της Σεβαστείας λίμνης, με τον λαογραφικά μυθικό αριθμό, «Αγίους Σαράντες», δίχως να προστρέχουμε στην γραμματική ή να φοβόμαστε το κοκκίνισμα του υπολογιστή μας. Είναι μια ακόμα γλωσσική μας ιδιαιτερότητα, λαθεμένη μεν, αλλά αναμφίβολα ποιητικότατη και μουσικότατη, σαν το «επέστρεφε» εκείνο του μεγάλου Καβάφη, το οποίο, αν τηρούσε γραμματική και κανόνες, δεν θα είχε θέση στον χώρο της τέχνης και της ποιοτικής έκφρασης.

Θυμάμαι τον φίλο και λογοτέχνη Νίκια Λούντζη, ο οποίος, πριν από μερικά χρόνια προήδρευε σε ένα συνέδριο, αφιερωμένο στον αξέχαστο επτανήσιο Δημήτριο Λουκάτο, στο Αργοστόλι της φίλης και γείτονος Κεφαλονιάς, ο οποίο προλογίζοντάς με, πριν ανέβω στο βήμα για να αναπτύξω το θέμα μου, που ήταν τα λαογραφικά της γιορτής των δεμένων με την αρχή της άνοιξης Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, τόνισε χαρακτηριστικά την τζαντιώτικη αυτή ιδιαιτερότητα, μια και «Σαράντες» είχα γράψει κι εγώ τους Αγίους στον τίτλο της ανακοίνωσής μου, που υπήρχε τυπωμένος στο πρόγραμμα και στάθηκε για λίγο επαινετικά, σαν γνήσιος και αμετανόητος ιόνιος, στην σωστική αυτή γλωσσική αυθαιρεσία, η οποία υπογραμμίζει έναν διαφορετικό και αξιομνημόνευτο πολιτισμό και τονίζει μια διαφορετικότητα, η οποία για αιώνες στάθηκε αφορμή δημιουργίας και αιτία ύπαρξης και αυτονομίας.

Σε αντίθεση με όλα αυτά που διαδραματίστηκαν στο συνέδριο της Κεφαλονιάς κάποιο μαγιάτικο πρωινό, εδώ στην Ζάκυνθο, την περίοδο της πρόσφατης Αποκριάς, ακούσαμε και από τα χείλη των απλών ανθρώπων, αλλά και από πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης, την «διόρθωση» αυτού που γραφόταν στο επίσημο πρόγραμμα της Γκιόστρας του 2011 και την μετατροπή των Ζακυνθινών Αγίων «Σαράντων» στο ξενικό και ξένο με την νοοτροπία και ιδιοσυγκρασία μας «Άγιοι Σαράντα».

Κι αυτό δεν είναι το μόνο μας ατόπημα. Συχνά ακούμε ή διαβάζουμε, κυρίως σε διαφημίσεις, να έχει επικρατήσει το «Αλεξάνδρου Ρώμα», στέλνοντας στο χρονοντούλαπο της ιστορίας μας το «Πλατεία Ρούγα», να μην ξέρουμε το ποια είναι η «Στράτα Μαρίνα», όπου μιμητικά την ονομάζουμε «Λεωφόρος Κωνσταντίνου Λομβάρδου» ή μηρυκαστικά «Παραλιακή», θυμίζοντας σκυλάδικα, να λέμε το τζαντζαμίνι, «γιασεμί», την νόνα μας, «γιαγιά», τον φιότσο μας, «βαφτισιμιό», τον σίγλο, «κουβά», το φιόρο, «λουλούδι», το κορέτο, «πένθος» και πολλά άλλα, όπου δεν τα αναφέρω, όχι λόγω έλλειψης χώρου, αλλά λόγω της θλίψης και της οργής για μια ισοπέδωση, που καταλύει και καταργεί.

Σήμερα οι Ζακυνθινοί Αγίοι Σαράντες διασώθηκαν σε μια πινακίδα, η οποία θυμίζει την αλλοτινή κατοικία τους, στην θέση που υπήρχαν προσεισμικά και μοιράζονται μαζί με την πιεσμένη από το σύγχρονο μπετόν Ανάληψη την οφειλόμενη τιμή τους και την απαραίτητη λατρεία τους, μια και έσωσαν κάποτε το νησί μας από μια απειλητική επιδημία. Ούτε το κόνισμά τους δεν σώθηκε, αλλά δανείστηκαν την εικαστική παρουσία τους από την ομώνυμη εκκλησία των Κήπων, όπου κι εκεί συμβίωναν και συγκατοικούσαν με την Αγία Πελαγία. Στέκουν εκεί στο ημίφως τής κατά το ήμισυ δικής τους προσπετίβας, στην δεξιά της άκρη, όχι μόνο παγωμένοι από το κρύο της λίμνης, που ανάγκασε τον ένα από αυτούς να λιγοψυχήσει, αλλά και ανέστιοι στην ουσία, μια και ο αναδασμός ή πιο σωστά αναβρασμός, όπως τον ονόμαζε πιο εύστοχα ο ακούραστος Ντίνος Κονόμος, τους υποχρέωσε να γίνουν πρόσφυγες στην ίδια τους τη γη και να συρρικνωθούν, ενώ από την φύση τους ήταν πολυάριθμοι.

Φημισμένοι στρατιώτες κάποτε και αργότερα κοσμαγάπητοι Μεγαλομάρτυρες, με πλούσια λατρεία και πλουσιότερη λαογραφία –πάντα ο λαός μας θεωρούσε μυθικό τον αριθμό σαράντα– σήμερα στεγάστηκαν με την λύση της αρωγής και σχεδόν ξεχάστηκαν.

Μισό αιώνα, περίπου, μετά τον καταστροφικό και ισοπεδωτικό σεισμό επιμένουν στα φιλόξενα για την πίστη τους κρυσταλλωμένα νερά, που τα τονίζουν περισσότερο η αδιαφορία και η αδικία μας και αναζητούν τα ερείπια της στέγης τους, που ρίχτηκαν στην θάλασσα –πάντα τα νερά τους ακολουθούσαν!– ή θάφτηκαν στα θεμέλια μιας ανεξήγητης ανοικοδόμησης. Οι Αγίοι Σαράντες έγιναν και αυτοί σεισμόπληκτοι. Σαράντα και βάλε χρόνια μετά, έχασαν την ταυτότητά τους, μαζί με τους αδελφούς και τους ενορίτες τους. Εμείς, τουλάχιστον, ας κρατήσουμε, παρηγορητικά το όνομά τους. Αυτό ίσως είναι μια ικεσία στη μνήμη τους και μνήμη μας. Γιατί αλλοίμονο στους λαούς που δεν έχουν μνήμη. Οι Αγίοι Σαράντες είναι πολίτες γνήσιοι του νησιού μας, πολιτογραφημένοι τζαντιώτες. Οι Άγιοι Σαράντα βρίσκονται πολύ μακρύτερα...
Related Posts with Thumbnails