© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου 2016

Ο Κάλβος, ο Ελύτης και ο «γέροντας»

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ
Από ένα δημοσίευμα στο ΒΗΜΑ, το οποίο υπογράφει η κυρία Κουζέλη Λαμπρινή στις 18/06/2014 και αναφέρεται στον Ανδρέα Κάλβο και στις εκδηλώσεις στο Λάουθ της Αγγλίας στη μνήμη του, εκεί ως γνωστόν πέθανε ο Ζακύνθιος ποιητής, απομονώνω μια παράγραφο, στην οποία έχω να κάνω μια πολύ σημαντική διόρθωση. Βεβαίως, η παρέμβασή μου στερείται επικαιρότητας αλλά και ο Κάλβος και ποίηση δεν δεσμεύονται από χρονικά όρια. Απομονώνω το απόσπασμα:
«Ο Αιγιώτης συγγραφέας Βλάσσης Τρεχλής εξέδωσε μια μυθιστορηματική βιογραφία του Ζακύνθιου ποιητή με τίτλο Ανδρέας Κάλβος: Το χαμένο πορτρέτο (Κέδρος, 2014) , ενώ ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος έδωσε με το πενάκι του στα τελευταία δύο τεύχη της Athens Review of Books μια σειρά σκίτσων με τίτλο «Σπουδήστον Κάλβο». Απομακρυνόμενος από την εικόνα του Κάλβου που φαντάζεται ο Οδυσσέας Ελύτης στα Ανοιχτά Χαρτιά («ένας γέροντας μικροκαμωμένος και φαλακρός, με μύτη μεγάλη και ρούχα κατάμαυρα»), ο καλλιτέχνης παρουσιάζει τη δική του εκδοχή».

Και στο σημείο που αφορά στον Ελύτη σχολιάζω:
Ο Ελύτης, αν διαβάζω σωστά, ΔΕΝ γράφει ότι ο Κάλβος ήταν «ένας γέροντας μικροκαμωμένος και φαλακρός, με μύτη μεγάλη και ρούχα κατάμαυρα» (σελ. 46).
Ο Ελύτης συγκεκριμένα γράφει: «Κοίταζα για χιλιοστή φορά τον άνθρωπο έτσι καθώς μας τον είχανε παραδώσει σχολιαστές και βιογράφοι του, κοίταζα τον άνθρωπο και το έργο του αξεχώριστα. Ένας γέροντας μικροκαμωμένος και φαλακρός, με μύτη μεγάλη και ρούχα κατάμαυρα». Απαριθμεί όλα τα χαρακτηριστικά των σχολιαστών και βιογράφων και συνεχίζει: «Όσο για μένα, η αρχική φύση του Κάλβου είναι ριζικά διαφορετική. Δε δυσκολεύομαι να μακρύνω από το μαυροφορεμένο γεροντάκι, για να δω μπροστά μου έναν νέο ζωηρόν και αντάρτη, γεμάτον από ελπίδες συγκεκριμένες και έρωτα για τη ζωή … Αυτός ο ζωντανός έφηβος με την αμίαντη δροσιά της ψυχής του» (48). «Ο Κάλβος ήταν ένας ζωντανός άνθρωπος, βρήκε άξαφνα, μέσα σε κείνη την ηρωική εξόρμηση, την ευκαιρία να διοχετεύσει ολάκερο τον επαναστατημένο του εαυτό» (57). Ο «Γέρο Αετός που, ολομόναχος, χτυπάει τις φτερούγες του πάνω από τη λυρική κορφή του δέκατου ένατου αιώνα» (85).
Νομίζω πως αυτά τα παραθέματα, στα οποία θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και τις λέξεις «αντάρτης» και «ανταρσία» του Κάλβου, που επανέρχονται με μεγάλη συχνότητα στο κείμενο του Ελύτη, δεν δείχνουν «μαυροφορεμένο γεροντάκι». Ο Ελύτης δεν βλέπει γεροντάκι. Γεροντάκι τον θέλει «η εικόνα που μας παραδώσανε». Ο Ελύτης βλέπει «νέο» και «ζωηρόν» και «ζωντανό άνθρωπο», «έφηβο», «αντάρτη» άντρα».
Παράλληλα με τον Κάλβο (1792-1869), ζει και δρα ο μεγάλος Άγγλος ποιητής Λόρδος Μπάιρον (1788-1824). Όπως δείχνουν οι χρονολογίες,  οι δύο άνδρες είναι συνομήλικοι. Ο Άγγλος Λόρδος ήρθε στο Μεσολόγγι να πολεμήσει και να πεθάνει για τα ίδια ιδανικά που σάλπιζε ο Κάλβος. Από τα πορτρέτα του, που ευτυχώς εκείνου έχουμε άφθονα, ενώ του Κάλβου κανένα, προκύπτει ότι φορούσε εκείνα τα ανοιχτά άσπρα πουκάμισα, όπως φορούσε και ο Ελύτης και η γενιά του: «Να κάτι που δεν αποτελούσε δυσαρμονία με τα λευκά ανοιχτά πουκάμισα που αρχίσαμε τα χρόνια εκείνα οι πιο τολμηροί να φοράμε. Κι ο Άγρας, ο Καρυωτάκης, αυτοί φορούσανε ακόμη διπλά γιλέκα και κολάρα σκληρά. Δεν αστειεύομαι καθόλου» (Ανοιχτά Χαρτιά, «Το χρονικό μιας δεκαετίας», σελ. 239). Και βέβαια το βάρος δεν πέφτει στο ντύσιμο αλλά στην ποιητική φόρμα. Γιατί ο αλά Μπάιρον λευκός ανοιχτός γιακάς μπορεί να είναι η μόδα του 19ου αιώνα ή ακόμα και του 20ού, όμως, σύμφωνα με τα συνδηλούμενα του Ελύτη, μπορεί να είναι και σημαία επαναστατική που σήκωσε και ο Μπάιρον στο Μεσολόγγι και ο Κάλβος στην ποίηση για να υπηρετήσουν την ίδια ιδέα. 
Επανέρχομαι. Ο Κάλβος δεν ξέρουμε πώς ήταν. Δεν υπάρχει πορτρέτο ούτε φωτογραφία. Ο «γέροντας» με «ρούχα κατάμαυρα» των βιογράφων μπορεί να παραπέμπει στον μεταποιητικό Κάλβο, τον οποίο όμως ο Ελύτης, και σ’ αυτή την περίπτωση μόνο, βλέπει ως «Γέρο-Αετό». Για την Ελλάδα και τα ποιητικά μας πράγματα ο Κάλβος είναι ο νέος, επαναστάτης άντρας που έγραψε τις Ωδές, ντυμένος με τη μόδα της εποχής του, όπως ο Μπάιρον, με το λευκό ανοιχτό πουκάμισο.
 Η ανακρίβεια του κειμένου στην εφημερίδα βλάπτει τον αναγνώστη· και σε ό,τι αφορά τον Κάλβο και σε ό,τι αφορά τον Ελύτη. Οι αριθμοί σε παρένθεση παραπέμπουν στα Ανοιχτά Χαρτιά, έκδ. του 1982.
Related Posts with Thumbnails