© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Δευτέρα 14 Οκτωβρίου 2013

Την πρώτη Κυριακή κυδώνια και στις 18 του μήνα λουκάνικα

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Ο ναός τ' Αγίου "Λουκός" Ζακύνθου λυγερόκορμος, πριν τους σεισμούς του 1893.
Οι Ζακυνθινοί, οι καθαρόαιμοι βέβαια, γιατί τελευταία αρκετά μπασταρδέψαμε, έχουν δώσει σε κάθε γιορτή του ενιαυτού το δικό της χρώμα και τα δικά της ιδιόμορφα χαρακτηριστικά. Μ’ αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουν την κυκλική επανάληψη του χρόνου, την ταυτότητα της κάθε σχόλης και την ξεχωριστή της σημασία.
   Υπάρχουν έθιμα, που ξεχωρίζουν την κάθε χρονιάρα μέρα. Αντέτια, για να είμαστε πιο σαφείς, τα οποία τηρούνται με θρησκευτική ευλάβεια και κάνουν πράξη την ενδεικτική ευχή «και του χρόνου», που λέγεται πάντα σε παρόμοιες περιπτώσεις. Οι εκτός νησιού και νοοτροπίας, δύσκολα τους καταλαβαίνουν. Κι αυτό, όπως είναι φυσικό, έχει περάσει και στην κουζίνα τους.
   Δεν μπορούν, για παράδειγμα, να γιορτάσουν την Ύψωση του Σταυρού, δίχως βρασμένα κουκιά. Δε νοείται Μεγάλη Πέμπτη, χωρίς γεμιστές αγκινάρες. Η Λαμπρή, όπως κι όλες οι άλλες μεγάλες γιορτές, έχει γεύση αυγολέμονου. Των Αγίων Πάντων οι γειτονιές μοσχοβολούν πολπέτες, Ευαγγελισμού, Βαγιώνε και Σωτήρος αλιάδα και πάει λέγοντας, για να μην μακρηγορούμε, γινόμαστε κουραστικοί και προ πάντων μας ανοίγει η όρεξη.
   Σελίδες ολόκληρες θα μπορούσαν να γραφτούν για τις γαστρονομικές συνήθειες των γιορτών του νησιού μας. Μελέτη πληρέστατη θα μπορούσε ν’ αποτελέσει το θέμα. Όμως αυτό δεν είναι του παρόντος, ούτε μπορεί να χωρέσει στις αράδες του μικρού αυτού κειμένου. Το αφήνουμε, λοιπόν, για κάποιαν άλλη περίπτωση, μια κι είναι στο νου μας να το κάνουμε και σήμερα περιοριζόμαστε μόνο σε δύο περιπτώσεις επίκαιρες, οι οποίες αφορούν τον μήνα που διανύουμε.
   Την πρώτη Κυριακή του Οκτώβρη, λοιπόν, η ντόπια παράδοση απαιτεί για το μεσημεριανό φαγητό χοιρινό με κυδώνια. Είναι ένα πιάτο, το οποίο ελάχιστοι γνωρίζουν πια, αλλά όσοι το έχουν γευτεί κι είναι τολμηροί στις γεύσεις, κυριολεκτικά το λατρεύουν. Το εύγεστο αυτό φρούτο της εποχής, το οποίο έχει πολλές κι ευεργετικές χρήσεις –για τον ουρανίσκο μας πάντα– αντικαθιστά σ’ αυτήν την περίπτωση τις πατάτες και το αποτέλεσμα είναι λιγάκι γλυκό και γι’ αυτό απαιτείται εξοικείωση.
  Δεν ξέρω από πού προήλθε και πότε ξεκίνησε το ιδιαίτερο αυτό αντέτι. Ίσως είναι δάνειο από τους διάφορους λαούς, οι οποίοι πέρασαν από το νησί μας ή ντόπια εφεύρεση της νόνας μας. Πάντως είναι γνωστό, απ’ ότι γνωρίζω και στα άλλα Επτάνησα, δίχως εκεί, βέβαια, ν’ αποτελεί εθιμικό μενού της συγκεκριμένης ημέρας.
   Το άλλο παραδοσιακό φαγητό του Οκτώβρη έχει να κάνει με την γιορτή ενός σημαντικού Αγίου, του Απόστολου κι Ευαγγελιστή Λουκά και αποτελεί παρετυμολογία του ονόματός του. Στις 18 του μήνα, λοιπόν, όπου τιμάται η μνήμη του, οι Τζαντιώτες, κυρίως οι Χωραΐτες, συνήθιζαν να τρώνε λουκάνικα.
   Σήμερα, βέβαια, δεν είναι και τόσο γνωστή η γιορτή, εκτός κι αν υπάρχει κάποιο βαπτιστικό όνομα φίλου ή συγγενή, μια και η μη σχόλη οδηγεί στην λησμονιά. Παλιότερα, όμως, με την φερώνυμη εκκλησία, που πανηγύριζε και βρισκόταν σε κεντρικό σημείο της πόλης, εκεί που σήμερα σωστά και για ιστορικούς λόγους υπάρχει η ομώνυμη πλατεία, η μνήμη του Αποστόλου, που για σύμβολό του έχει το μοσχάρι και μ’ αυτό ζωγραφίζεται στις επτανησιακής τέχνης εικόνες του, κυρίως αυτές των τέμπλων, γινόταν γνωστή με πανηγυρικά σένια και μάσκουλα κι έτσι κανείς δεν μπορούσε να την αγνοήσει.
   Την καθαρά τοπική αυτή γαστρονομική συνήθεια την έχει αποθανατίσει κι ένα λαϊκό τετράστιχο, που μας το μάθαιναν παλιότερα, τέτοιες μέρες, οι γιαγιάδες μας και διασώζοντας και τα φαγητά κι άλλων γιορτών, λέει:

Τ’ Αγίου Λουκός, λουκάνικα
τ’ Αγίου Θοδώρου πίτες
και τα Νικολοβάρβαρα
χαρές και τηγανίτες.

   Αφήνω τις πίτες του Αγίου Θεοδώρου και τις τηγανίτες των Νικολοβάρβαρων για μια άλλη φορά, αφορμή για έτερο επίκαιρο κείμενο και σήμερα στέκομαι στην καθαρά ζακυνθινή γενική: «τ’ Αγίου Λουκός». Παράδοξη, αλλά όχι και μοναδική. Υπάρχει και το σχετικό «της Αγίας Τριαδός». Θηλυκού γένους αυτή τη φορά, αλλά βοηθάει για το σχηματισμό κανόνος…
   Δεν θέλω να πάρω θέση για το αν είναι σωστό ή λάθος ή για να είμαι δίκαιος αν πρέπει να διορθωθεί ή όχι. Θυμάμαι εκείνο το: «επέστρεφε» του μεγάλου Καβάφη και το άλλο των: «ελαχιστοτέρων» του ποιητή των αποστίχων του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας. Όπως δεν μπορώ να επέμβω στην έκφραση τέτοιων μεγάλων δημιουργών του λόγου, που αναμφίβολα είχαν τεράστια μόρφωση κι ήξεραν τι έγραφαν, δεν μπορώ να διορθώσω και το λαό μας.
   Χαίρομαι, έτσι, την λαϊκή αυτή ευελιξία και ιόνια ελευθερία, όπως και το αρσενικό: «Περάγκαθος», που γίνεται το θηλυκό: «Υπεράγαθος» ή το αντίστροφο της γιορτής του Σωτήρος, που έχει επικρατήσει: «τση Σωτήρος».
   Επιμένω σ’ αυτά, όπως και στα φαγητά των ημερών τους.
   Ίσως είναι μια αιτία ύπαρξης.
   Ζακυνθινός, γαρ, και δεν μπορώ να καταλάβω Λαμπρή με οβελία.

Ο ανωτέρω ναός τ' Αγίου "Λουκός", πολυμπαλωμένος, πριν τους σεισμούς του 1953, που τον αφάνισε από προσώπου γης.

Related Posts with Thumbnails