ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ
Ένα έργο κολοσσό,
το Requiem του Giuseppe Verdi {1813- 1901}, είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε
σε μια εξαιρετική εκτέλεση στις 27-4-16, από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό
την μπαγκέτα του Γερμανού αρχιμουσικού Marcus Bosch, με τρεις χορωδίες, ΕΡΤ,
Δήμου Αθηναίων, Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και ένα εξαίρετο κουαρτέτο
Μονωδών, αποτελούμενο από τη σοπράνο Ursula
Targler-Sell, τη μετζοσοπράνο Manuela Bress, τον τενόρο Mario Zeffiri και
τον μπάσο Πέτρο Μαγουλά.
To έργο ενταγμένο στον υψηλού επιπέδου Κύκλο, Adagio, Μουσικές για τις ημέρες του Πάσχα, ήταν συμπαραγωγή του ΜΜΑ και της ΚΟΑ και πραγματοποιήθηκε με την ευγενική υποστήριξη της Πρεσβείας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, σε συνεργασία με τον ΟΠΑΝΔΑ.
To έργο ενταγμένο στον υψηλού επιπέδου Κύκλο, Adagio, Μουσικές για τις ημέρες του Πάσχα, ήταν συμπαραγωγή του ΜΜΑ και της ΚΟΑ και πραγματοποιήθηκε με την ευγενική υποστήριξη της Πρεσβείας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, σε συνεργασία με τον ΟΠΑΝΔΑ.
Η δεύτερη λαμπερή
περίοδος του Verdi ολοκληρώνεται με ένα έργο που δεν προοριζόταν για τη σκηνή
αλλά για την εκκλησία. Το Requiem συνέθεσε ο Verdi στη μνήμη του Alessandro Manzoni {1785-1973},
Ιταλού ρομαντικού ποιητή, συγγραφέα, ουμανιστή και ένθερμου υποστηρικτή της
ενοποίησης της Ιταλίας. O συνθέτης θαύμαζε ιδιαίτερα το έργο του Manzoni, τον οποίο και θεωρούσε ισάξιο του Rossini, τη "δόξα της Ιταλίας", όπως τον αποκαλούσε. Όταν ο Rossini
πέθανε το 1846, ο Verdi, θέλοντας να τον τιμήσει, πρότεινε στους καλύτερους από
τους συναδέλφους του να γράψουν από κοινού ένα Requiem. Το σχέδιο αυτό δεν
πραγματοποιήθηκε, ο ίδιος όμως είχε συνθέσει το "Libera me" το οποίο,
συμπεριέλαβε αναθεωρημένο στο Manzoni Requiem. Η πρώτη παρουσίαση του έργου έγινε
κατά την πρώτη επέτειο του θανάτου του ποιητή, στο Ναό San Marko
του Μιλάνου, στις 22 Μαΐου 1874. Ο ίδιος ο συνθέτης διηύθυνε την
ορχήστρα αποτελούμενη από 200 μουσικούς και χορωδούς και με σολίστ τους
διασημότερους μονωδούς της εποχής του. Τρεις ημέρες μετά, το έργο επανελήφθη,
με μεγάλη επιτυχία, στη Σκάλα του Μιλάνου,
με τον Verdi στο πόντιουμ και με
τους ιδίους συντελεστές. Έκτοτε παίχτηκε
πολλές φορές στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στη Βιέννη. Είναι αξιοσημείωτο ότι
κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, έγκλειστοι του στρατοπέδου συγκέντρωσης, Theresientadt, μέσα από την άκρα ταπείνωση της αιχμαλωσίας
και των δεινών της, ερμήνευσαν, σαν σε
επίκληση, δεκαέξι φορές το Requiem υπό
την διεύθυνση του Τσεχοσλοβάκου πιανίστα, συνθέτη και αρχιμουσικού, Rafael Schächter
{1905-1945}, ο οποίος μερικές βδομάδες
μετά την τελευταία συναυλία, στις 16 Οκτωβρίου του 1944, εστάλη μαζί με 1000
κρατουμένους στο Άουσβιτς, όπου και εκτελέστηκε, λίγες μόλις ημέρες πριν οι
Σοβιετικοί απελευθερώσουν το στρατόπεδο.
Το Requiem προκάλεσε
αντιδράσεις, γιατί κάποιοι θεώρησαν ότι η θεατρικότητα των δοξαστικών ύμνων,
απάδει σε έργο που προορίζεται να
ακουστεί σε εκκλησία, αφού μόνο στην
όπερα μπορεί να γίνει αποδεκτή και
αντιβαίνει στο θρησκευτικό πνεύμα ενός Mozart η ενός Cherubini. Άλλη έντονη
αντίδραση προήλθε από τον αρχιμουσικό Hans von Bülow, ο οποίος μόλις άκουσε τη
σύνθεση τη χαρακτήρισε ανοησία, αλλά αμέσως έσπευσε να διορθώσει το ατόπημά του
με μία επιστολή προς τον συνθέτη όπου αναγνώριζε το λάθος του και συνόδευε τη συγγνώμη του με μια μεγάλη αλήθεια: "Το Requiem είναι μια από τις
μεγαλύτερες συνθέσεις του αιώνα".
Ο Αρχιμουσικός Marcus
Bosch απέσπασε εξαιρετικές ερμηνείες από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, τις τρεις
Χορωδίες και το κουαρτέτο των Μονωδών.
Ανέδειξε τους δυναμικούς ρυθμούς της
σύνθεσης, τις θεϊκές μελωδίες της και
τις ξέχωρες δραματικές αντιθέσεις και εντάσεις. Κράτησε εκπληκτικές
ισορροπίες και αποκάλυψε, δια της
μουσικής, τη δύναμη και το μεγαλείο του θεϊκού λόγου, στο Requiem et Kyrie
{Ακολουθία εις κεκοιμημένους και Κύριε}, στο Dies irae {Ημέρα οργής}, στο Lacrimosa
dies illa {Δακρυόεσσα η ημέρα εκείνη}, στο Ofertorio {Προσφορά}, στο Sanctus {Κύριος},
στο Agnus Dei {Ο Αμνός του Θεού}, στο Lux aeterna {Φως ανέσπερον} και στο Libera me {Ελευθέρωσόν
με}, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης.
Το αριστούργημα
του Verdi κατατάσσεται ανάμεσα στα θρησκευτικά έργα κοσμικού χαρακτήρα, όπως το
Requiem του Berlioz και το Γερμανικό Requiem του Brahms, ο οποίος και θα πει για τη συγκεκριμένη αυτή σύνθεση: "Μόνο
ένας μεγαλοφυής θα μπορούσε να δημιουργήσει τέτοιο έργο" και η θαυμάσια
ερμηνεία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ακούστηκε σαν επαλήθευση των λόγων του Γερμανού
συνθέτη.