© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τετάρτη 16 Μαΐου 2012

ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ ΜΙΑ ΦΩΝΗ / ΡΩΣΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΙΚΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ / ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ



ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ
Ο διακεκριμένος  αρχιμουσικός Βύρων Φιδετζής, με τη μεγάλη ευαισθησία του στην παράδοση, έχει προσφέρει πολλά στον μουσικό πολιτισμό της πατρίδας μας. Μέσα  από ενδελεχή μελέτη και έρευνα  διέσωσε, κατέγραψε και διέδωσε σημαντικά έργα Ελλήνων Συνθετών, όπως των: Μανώλη Καλομοίρη, Νίκου Σκαλκώτα, Γιάννη Κωνσταντινίδη,  Σπύρου  Σαμάρα κ.α. Αυτή τη φορά μας μετέφερε με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στην παράδοση της Αγίας Πετρούπολης του 19ου αιώνα, για να γνωρίσουμε από την  «Ομάδα των Πέντε»  τρία εξέχοντα μέλη της, τους: Αλεξάντερ Μποροντίν [1833-1887], Μόντεστ Μουσόργκσκυ [1839-1881] και Νικολάι  Ρίμσκυ- Κόρσακοφ [1844-1908]. Το τέταρτο μέλος της ήταν ο  Αντόνοβιτς Κιουί [1835-1918] και το πέμπτο ο Αλεξέγιεβιτς Μπαλακίρεφ [1837-1910] και είναι αυτός  που δημιούργησε και καθοδήγησε την ομάδα, έχοντας την υποστήριξη του κριτικού τέχνης Βλαντιμίρ Στάσοφ, ο οποίος και καθιέρωσε την ονομασία της, η οποία στα ρώσικα σημαίνει «Ισχυρή Χούφτα». Όλα ξεκίνησαν  το 1867, όταν συναντήθηκαν σε ένα Πανσλαβικό συνέδριο με σκοπό την καλλιέργεια και προβολή στην Ευρώπη μιας Εθνικής Ρώσικης Μουσικής Σχολής,  απαλλαγμένης από τα δυτικά πρότυπα. Στην ουσία, η «Ομάδα των Πέντε» ήταν μια παρέα από συνθέτες και επιστήμονες που τους ένωνε η αγάπη τους για τη μουσική και δεν εκπροσωπούσαν κάποιο κίνημα. Μετά την αποχώρηση του Μπαλακίρεφ χαλάρωσαν και οι δεσμοί της ομάδας.
Ο Μποροντίν, εξέχον μέλος της επιστημονικής οικογένειας, ήταν Χημικός, τακτικός καθηγητής της Ιατρικής Χειρουργικής Ακαδημίας της Αγίας Πετρούπολης. «Η επιστήμη είναι η δουλειά μου και η μουσική η διασκέδασή μου», έλεγε. Η «Τρίτη συμφωνία, σε λα ελάσσονα», που ακούσαμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 6 Μαΐου του 2012, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Τη συμπλήρωσή της ανέλαβε μετά το θάνατό του  ο φίλος του Αλεξάντερ Κλαζουνόφ, ο οποίος βασίστηκε στα σχεδιάσματα του Συνθέτη και κυρίως στη μνήμη του, αφού είχε ακούσει το πρώτο  μέρος της συμφωνίας, όταν ο Μποροντίν το παρουσίασε σε φίλους του. Ο Αρχιμουσικός Βύρων Φιδετζής εκμεταλλεύτηκε το θερμό ήχο των εγχόρδων  και το ευέλικτο, μοναδικό ηχόχρωμα  της οικογένειας των πνευστών για να αναδείξει τον πλούτο των  λυρικών μερών με τα  παραδοσιακά ρώσικα χρώματα,   τόσο  σημαντικά  στο έργο του Μποροντίν.
Ο συνθέτης του «Μπόρις Κουντουνόφ», Μοντέστ Μουσόργκσκυ, άξιος εκπρόσωπος της Εθνικής Ρώσικης Σχολής  εκτός από την Όπερα, έγραψε Συμφωνική μουσική,  έργα για Πιάνο και έργα για  Φωνή. Ασχολήθηκε με  την  καταγραφή ρώσικων παραδοσιακών τραγουδιών τα οποία και επεξεργάστηκε με τον ξεχωριστό του τρόπο. Τα «Τραγούδια και χοροί του θανάτου», που ακούσαμε πάνω σε ποίηση του Αρσένι Γκολένισεφ-Κουτούζοφ [1848-1913], θεωρούνται σταθμός στη ρώσικη μουσική. Θέμα τους, ο θάνατος που απεικονίζεται αδρά, ρεαλιστικά, για να κόψει το νήμα της ζωής ενός παιδιού, μιας νέας, ενός ανδρός και στα πεδία των μαχών, νικητών και νικημένων. Στο «Νανούρισμα», η ικεσία της Μάνα προς το Θάνατο δεν εισακούεται, εκείνος θα πάρει και θα «νανουρίσει» το αγγελούδι της. Ερμηνεία συγκλονιστική από τον  βαθύφωνο Χριστόφορο  Σταμπόγλη. Στη συνέχεια, με τη  μοναδική χροιά της φωνής του, ο καλλιτέχνης, ανέδειξε όλα εκείνα τα λεπτά ρομαντικά στοιχεία από τη «Σερενάτα», όπου ο θάνατος με τη μορφή ιππότη διαλέγει μια εαρινή νύχτα, για να αρπάξει στην αγκαλιά του την ασθενική κόρη. Μέσα από το τραγούδι «Τρεπάκ» [ρώσικος χορός], θα μεταμορφωθεί σε μεθυσμένο χωρικό και θα ακολουθήσει το θάνατο στο μακρινό του ταξίδι με την ευθυμία και τη μέθη της ρώσικης λαϊκής ψυχής.  Όλο το εύρος  και την τραγικότητα της βαθύφωνης γκάμας του θα αναπτύξει με την αξέχαστη ερμηνεία του στο τραγούδι «Ο στρατάρχης», καθώς διαγράφει την θριαμβική είσοδο του έφιππου  Χάροντα στα πεδία των μαχών όπου όλοι είναι ίσοι και καλούνται να παρελάσουν μπροστά στον απόλυτο άρχοντα. Η μελαγχολία, ο  στοχασμός και  η  απελπισία της σύνθεσης θα οδηγήσουν στη γνώση  της  τραγικής αλήθειας.   
Ο συνθέτης του «Ιβάν του Τρομερού», του «Χρυσού Πετεινού» και της «Σεχραζάτ», Νικολάι Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, ήταν Ρώσος αριστοκράτης, Αξιωματικός του Ναυτικού. Δίδαξε αρμονία, ενορχήστρωση και ήταν καθηγητής σύνθεσης στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης.  Ασχολήθηκε με την καταγραφή του παλαιορωσικού μονοφωνικού μέλους, που έλκει την καταγωγή του από το Βυζαντινό μέλος και συνέβαλε στην καταγραφή των λαϊκών τραγουδιών. Θεωρείται από τους θεμελιωτές της Εθνικής Ρώσικης Σχολής. Έχει συνθέσει δεκαπέντε Όπερες, έργα Μουσικής Δωματίου, Κοντσέρτα και άλλα πολλά. Από το συγγραφικό έργο του ξεχωρίζουν το «Εγχειρίδιο ενορχήστρωσης» και το «Χρονικό της Μουσικής μου Ζωής». Ανάμεσα στους λαμπερούς μαθητές του Κόρσακοφ συγκαταλέγονται  ο Προκόφιεφ ο Γκλαζούνοφ, ο Στραβίνσκι και ο Ρεσπίγκι. 
Τη Συμφωνική Σουίτα του «Αντάρ» την έγραψε, ο Κόρσακοφ, στα 24 χρόνια του, εμπνευσμένος από το μεγάλο Άραβα ποιητή του 6ου μ.Χ. αιώνα  Αντάρ Ιμπν Σαντάντ και την αναθεώρησε δύο φορές. Η επίδραση του Εκτόρ Μπερλιόζ είναι εμφανής. Συνδέει, όπως κι εκείνος, πρόσωπα και έννοιες με μουσικά μοτίβα. Η μορφή του ήρωα Αντάρ διαγράφεται από τα έγχορδα με μια μεγαλόπρεπη λυρική μελωδία  μέσα στα ερείπια της Παλμύρας στη Συρία  όπου θα αντικρύσει ένα άγριο πουλί έτοιμο να κατασπαράξει μια απροστάτευτη γαζέλα. Το ρόλο της θα παίξει ένα υπερκόσμιο Φλάουτο, ενώ θεσπέσια Βιολιά και μια ουράνια Άρπα θα το συνοδεύουν. Θα πρέπει εδώ ο Αναγνώστης να συμπληρώσει με τη φαντασία του στη θέση κάθε οργάνου τους εκλεκτούς Μουσικούς για να έχει την μαγική εικόνα της συναυλίας! Με την τρομερή κραυγή των Βιολιών και των Ξύλινων Πνευστών ο Αντάρ σκοτώνει το πουλί και σώζει τη γαζέλα για να τη δει να μεταμορφώνεται στο όνειρό του σε Νεράιδα-Βασίλισσα της Παλμύρας  και να του προσφέρει δώρα ανταπόδοσης για τη διάσωσής της: Εκδίκηση, Ισχύς, Έρωτας. Τα Χάλκινα Πνευστά αναλαμβάνουν την Εκδίκηση και την Ισχύ, περιγράφοντάς τες με ηδονική σκληρότητα μέσα από τα χρώματα της Ανατολής. Για να έρθει ο Έρωτας της Νεράιδας-Βασίλισσας με τον Αντάρ και να φέρει τη γαλήνη  και όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα της ΚΟΑ «Η  ενορχήστρωση του μέρους είναι υποδειγματική και αποτελεί υπό μία έννοια προάγγελο της αριστουργηματικής Σεχραζάτ». Ο Αντάρ θα σβήσει  στην αγκαλιά της Βασίλισσας και της «Ουράνιας» Άρπας. Εξαιρετική ερμηνεία ενός έργου εξαιρετικού, από μία εξαιρετική Ορχήστρα!!!
Χριστόφορος Σταμπόγλης

Related Posts with Thumbnails