Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης
Αρκεί ν’
αφουγκραστεί κανείς την άρρυθμη, βαριά ανάσα
πάνω από τα θρανία των υποψηφίων, για να νιώσει το αβάσταχτο βάρος των
πανελλαδικών εξετάσεων στο τέλος της εφηβείας. Είναι η ώρα που οι βαθιές φονικές
μαχαιριές ματώνουν το σύστημα, τους εκτελεστές του και τα ίδια τα παιδιά της
ζωής. Είναι θλιβερό γεγονός ότι και το σημερινό Λύκειο, όπως και τα προηγούμενα
παραμένει ένα εξετασιοκεντρικό σχολείο, παρ’ όλες τις προσπάθειες που έγιναν
για κάποιες αλλαγές με τις ερευνητικές εργασίες και τα διάφορα προγράμματα
προστασίας περιβάλλοντος, υγείας και προαγωγής του πολιτισμού.
Η
ελληνική κοινωνία, στο σύνολό της, έχει αναγάγει στο ύψιστο σημείο αξίας τη
συμμετοχή και την επιτυχία των μαθητών της Γ΄ Λυκείου στις πανελλαδικές
εξετάσεις. Οι καθηγητές, υπό την πίεση
του αναλυτικού προγράμματος και της εξεταστέας ύλης, δεν έχουν τη δυνατότητα να
κινηθούν με χαλαρούς ρυθμούς, να πλησιάσουν το μαθητή, να σκύψουν στα
προβλήματά του, ούτε και να παρεκκλίνουν στο ελάχιστο από τη μεθοδική
διδασκαλία και μόνο της εξεταστέας ύλης . Η πίεση και το άγχος είναι τα
κυριότερα χαρακτηριστικά που επικρατούν στην ψυχολογία κυρίως των καθηγητών και
των μαθητών της Γ΄ Λυκείου, είναι αυτά ακριβώς
που δημιουργούν την καταξίωση ή την απαξίωση και το ενοχικό σύνδρομο στη
σχολική κοινότητα.
Μια
παρόμοια κατάσταση βεβαίως επικρατεί και στο οικογενειακό περιβάλλον. Γονείς
υπερπροστατευτικοί και αγχώδεις με μεγαλεπήβολα σχέδια για τα παιδιά τους πιέζουν
με το λόγο, το βλέμμα, τη χειρονομία ή και την ειρωνεία για περισσότερη μελέτη
που τις περισσότερες φορές είναι αναγκαστική, χωρίς τη χαρά της απόλαυσης και
της δημιουργίας. Η σύγκριση εξάλλου με τις σχολικές επιδόσεις άλλων ατόμων του
άμεσου ή και έμμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά
ψυχοφθόρα. Είναι όλα αυτά που σύρουν
τους εφήβους στις αμέτρητες ώρες των θρανίων και των φροντιστηρίων και δεν
αφήνουν τον ελάχιστο χρόνο και χώρο
σ' αυτή την ηλικία που πρέπει να χαρεί , να δράσει, να αντιδράσει, να κλάψει ,
να σκεφτεί τις συνεχείς αλλαγές που συντελούνται.
Αλλά
και το κοινωνικό περιβάλλον κατατάσσει στον αξιολογικό πίνακα της ιεραρχίας
τους υποψήφιους φοιτητές και τις οικογένειές τους, ανάλογα με την επιτυχία στις
πανελλαδικές εξετάσεις (διαγωνισμό θα τον λέγαμε καλύτερα), παραμερίζοντας
άλλα πιο ουσιώδη χαρακτηριστικά όπως: του ήθους ή των δεξιοτήτων και των
επιδόσεων που μπορεί να έχει κάποιος σε άλλους μη αναγνωρισμένου κύρους τομείς
της προσωπικότητας. Έτσι τα παιδιά που παρακολουθούν το ελληνικό Λύκειο και δεν
αισθάνονται ότι αυτό αντιστοιχεί με τις ιδιαίτερες κλίσεις και τα ενδιαφέροντά
τους, ασφυκτιούν αφόρητα χωρίς διέξοδο, και αν είναι από τη φύση τους εσωστρεφή
και δεν αποκαλύπτουν εύκολα αυτά που νιώθουν, κάποια στιγμή εκρήγνυνται με
απρόβλεπτες συνέπειες .
Οι υποψήφιοι
επίσης απoγοητεύονται και αγανακτούν με ιδιαίτερη ένταση, όταν τα θέματα στα
οποία καλούνται να απαντήσουν πολύ απέχουν από το πνεύμα της διδασκαλίας και
των απαιτήσεων του σχολικού βιβλίου και κινούνται σε Πανεπιστημιακό επίπεδο.
Δυστυχώς η ευθύνη της εκάστοτε Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων είναι καθοριστική
για το ποδοπάτημα της προσωπικότητας και της ψυχολογίας του μαθητή που, ενώ
έχει προετοιμαστεί, αποτυχαίνει, γιατί απαιτούνται γνώσεις που είναι πάνω από
τις δυνατότητες αυτής της ηλικίας.
Τρανταχτό παράδειγμα αυτό που συνέβη φέτος με τα μαθήματα: «Φυσική»
και «Μαθηματικά και στοιχεία Στατιστικής». Τέτοιες απαιτήσεις μειώνουν το κύρος και την
αξιοπιστία του θεσμού (που είναι τώρα πλέον έρμαιο στα χέρια των
πανεπιστημιακών) και υποβάλλουν τις οικογένειες σε πρόσθετους κόπους και
θυσίες, αφού για να καλύψουν ένα τέτοιο εύρος γνώσεων είναι υποχρεωμένες να
καταφύγουν στα ιδιωτικά φροντιστήρια. Έτσι η εκπαίδευση ολοένα και περισσότερο
παύει να είναι δημόσιο αγαθό και γίνεται ιδιωτική υπόθεση του καθενός. Η
σημερινή οικονομική κρίση δημιουργεί μεγαλύτερες ταξικές διαφορές και στο
επίπεδο των σπουδών, αφού λίγοι θα μπορούν να ανταποκριθούν στο υπέρογκο
κόστος. Όλα αυτά αυξάνουν τα αισθήματα
μειονεξίας των αδύναμων και προσθέτουν φονικές μαχαιριές στα σχολικά θρανία.
Η
στροφή επίσης των νέων προς τις ποικίλες εξαρτησιογόνες ουσίες είτε για λόγους
μόδας και περιέργειας, είτε γιατί θέλουν να «φεύγουν» από τα προβλήματα που
αντιμετωπίζουν συμβάλλει και αυτή σε
τυχόν ακραίες συμπεριφορές, όταν μάλιστα υποστούν και πρόσθετο ψυχολογικό βάρος, όπως οι εξετάσεις.
Τα ακραία φαινόμενα επιθετικής
συμπεριφοράς των μαθητών που εμφανίζονται κάθε χρόνο με απόπειρες αυτοκτονίας
και ακόμα με τη σκληρότερη όλων συμπεριφορών, τη φετινή μητροκτονία, πρέπει να
μας προβληματίσουν ακόμη περισσότερο. Εμείς οι εκπαιδευτικοί-γονείς, φαίνεται,
ότι έχουμε πρόσθετες ευθύνες, γιατί παρασυρμένοι και πιεζόμενοι από τον
κεντρικό στόχο που είναι η επιτυχία στις σχολικές επιδόσεις δεν καταφέρνουμε να
κάνουμε την αυτοκριτική μας. Καταπιέζουμε περισσότερο απ’ όλους τα ίδια τα
παιδιά μας, γιατί είμαστε οι άνθρωποι της δουλειάς και ξέρουμε από μέσα τα
πράγματα, τους τρόπους, τους κόπους και τις θυσίες που απαιτούνται για μια θέση
στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συνυπάρχουμε στο σχολείο και στο σπίτι τις
περισσότερες ώρες του εικοσιτετραώρου και τους ασκούμε υπέρμετρη πίεση από
ενδιαφέρον για το μέλλον τους, αφού δεν έχουμε περιουσίες και επιχειρήσεις να
τους κληροδοτήσουμε. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι επιτυχόντες στις πανελλαδικές
εξετάσεις προέρχονται από γονείς εκπαιδευτικούς. Αυτό όμως έχει κόστος και
ρίσκο για ποικίλες μαχαιριές..
Σε
κάθε περίπτωση και με οποιοδήποτε αναλυτικό πρόγραμμα ή τύπο σχολείου και
εξετάσεων οι έφηβοι θέλουν συναισθηματική στήριξη και προσπάθεια ώστε να τα
βρίσκουν με το εαυτό τους και να γεφυρώνουν τις διαφορές τους με τον κόσμο
των μεγάλων οι οποίοι πολλές φορές
κτίζουν τα δικά τους όνειρα στις πλάτες των παιδιών τους. Η συμβολή των ειδικών
επιστημόνων θα πρέπει να πάψει να είναι ταμπού στην ελληνική κοινωνία και θα
πρέπει να προσκαλούνται ως αρωγοί στις όποιες δύσκολες στιγμές του καθενός
μας.
Το
νέο σχολείο που σχεδιάζεται σήμερα θέλει
μεγαλύτερη εντατικοποίηση, δίχως να αφήνει τους φεγγίτες ανοικτούς όπου το
συναίσθημα και η παιδαγωγία θα διαμορφώνουν ισορροπημένους ανθρώπους. Δυστυχώς
οι τεχνοκράτες που κυβερνούν τον
παγκόσμιο καπιταλισμό μετέτρεψαν την παιδεία σε μηχανή και τη λαδώνουν με τα λιπαντικά του μίσους απέναντι σε κάθε
ανθρώπινη αξία και χαρακτηριστικό και μας μεταλλάσσουν όλους σε γρανάζια της
μηχανής τους. Θα το δεχτούμε αδιαμαρτύρητα ντυμένοι στο χαρτί της επιστράτευσης
ή θα συμμαχήσουμε με τις αδύναμες κοινωνικές ομάδες για να γίνουμε πιο δυνατοί
απέναντι στη σκληρότητα της εποχής μας;
Ζάκυνθος, 24-5-2013