© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2016

Για το βιβλίο της Δέσποινας Μάντζαρη “Ένα ζήτημα ζωής και Θανάτου. Τα χρονικά του Μπίλι Βαν Ντερ Μπιχλ” (εκδ. Κέδρος, 2016)

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ

Και επειδή η Δέσποινα Μάντζαρη έχει σπουδάσει Μαθηματικά κάνει επεισοδιακή είσοδο με όρους επιστημονικούς και επιχειρηματολογία σούπερ, ανοίγει με άλλα λόγια τα χαρτιά της και βάζει τον αναγνώστη μέσα στην ιστορία της να ζήσει τα μυστήρια των μαθηματικών και του κόσμου. Αμέσως κατάλαβα τι είναι ο «τόρος», όπως και το «καρτεσιανό γινόμενο δύο κύκλων» και το συμπέρασμα που καταλήγει ότι ένας πλανήτης: «θα ήταν εξαιρετικά ασταθής βάσει υποθετικών υπολογισμών σε ιδανικές συνθήκες και ιδανικών υπολογισμών σε υποθετικές συνθήκες». Εδώ πρέπει να σκεφτούμε σαν Ντεκάρτ και Λάιμπνιτς και αν δεν μας πέφτει και λίγο δύσκολο να κάνουμε και μια συντακτική ανάλυση σαν φιλόλογοι, χρησιμοποιώντας και το παραδοσιακό σκεπτικό της πρακτικής αριθμητικής: Έχουμε και λέμε. Κάνουμε δύο σκέψεις. Πρώτη: ο πλανήτης που θα είχε σχήμα ντόνατ και θα είχε γίνει με υποθετικούς συλλογισμούς σε ιδανικές συνθήκες, θα ήταν ασταθής.

Δεύτερη: ο πλανήτης που θα είχε γίνει με ιδανικούς υπολογισμούς σε υποθετικές συνθήκες, θα ήταν ασταθής, επίσης. Οι όροι παθαίνουν αντιμεταχώρηση, δηλαδή οι υποθετικοί συλλογισμοί παίρνουν τη θέση των ιδανικών συνθηκών και οι ιδανικές συνθήκες τη θέση των υποθετικών συλλογισμών. Εν ολίγοις η τραμπάλα γίνεται ανάμεσα σε υποθέσεις και ιδανικά πλατωνικά ή πραγματικά, για την κατασκευή του πλανήτη ντόνατ, αλλά το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Αστάθεια. Το πρόβλημα καλούνται να λύσουν οι επιφανείς μύστες της «Συστηματοποίησης Κόσμων» (σιγά μη δεν ξέρω τι είναι αυτοί και τι δουλειά κάνουν) καθώς και διάφοροι μελλοντολόγοι (κατάλογος με καμιά δεκαριά από αυτούς, βάλε και καφετζούδες με δίπλωμα) μαζεύονται, συσκέπτονται και αποφαίνονται: τέτοιος πλανήτης δεν υπάρχει. Αλλά και οι ειδικοί κάνουν λάθη, διότι πάντα υπάρχουν οι «αστάθμητοι παράγοντες» που με «μαθηματική ακρίβεια», αν και ακολουθώντας τη διαδοχή των γεγονότων από τα δεδομένα (πηγή) φτάνουν στα συμπεράσματα (κατάληξη). Έχουμε, δηλαδή και εδώ, άλλη μια μπαλάντζα ανάμεσα στο σωστό και στο λάθος. Εγώ καλή μαθήτρια στα Μαθηματικά δεν ήμουνα και γι’ αυτό μ’ αρέσει ο Σεφέρης που έλεγε πως « Η επιστήμη είναι καθ’ ορισμόν αληθινή: πάντα αποδεικνύει με το Α+Β πως ό,τι υποστηρίζει είναι αληθινό. Ακόμη και τα πιο υπέρογκα λάθη» (Μέρες Α΄, σελ. 43). Πιο πολύ όμως μου αρέσει το άλλο: «Το Χ+Ψ μας κάνει να λέμε τις πιο μεγαλεπήβολες αρλούμπες του κόσμου» (Μέρες Β΄, σελ. 73). Αυτές οι «αρλούμπες» στα λόγια ενός επιφανούς έχουν άλλη βαρύτητα. Ο Ντοστογιέφσκι πάλι, κι εκείνος δεν πρέπει να ήταν καλός στα Μαθηματικά, έλεγε πως δύο συν δύο μπορεί να μην κάνουν τέσσερα αλλά πέντε! Αυτό σημαίνει πως με μετρήματα και άκρατο ορθολογισμό δεν μπαίνει κανείς στην ιστορία που θα ακολουθήσει και όστις θέλει τη σκέψη του Μπίλι (του ψεύτη;) να ακολουθήσει, πρέπει να απαλλαγεί από το φορτίο της λογικής του.

Η Δέσποινα Μάντζαρη διασκεδάζει, παίζει μαζί μας με δύσκολα προβλήματα, διότι ο υποθετικός ή ιδανικός της πλανήτης σε σχήμα τόρου ή ντόνατ, μια «άλλη» γη δηλαδή υπάρχει και είναι Ένα ζήτημα ζωής και Θανάτου να υπάρξει, όπως θα δείξει η εξέλιξη. Όχι , η γη σαν μπάλα ποδοσφαίρου που κατρακυλάει, αλλά ντόνατ που τρώγεται.

Τα κεφάλαια είναι δεκατέσσερα, με το πρώτο και πολύ εντυπωσιακό αυτό που αφορά μια ποδοσφαιρική συνάντηση, με γνωστά ονόματα στο γνωστό γήπεδο, το επιφανές στους φαν του είδους Σαντιάγκο Μπερνανιάου (και όχι εκείνο της Ρεάλ Σαντιάγκο Μπερναμπέου), που μετά την ανακαίνισή του θα μοιάζει με ντόνατ, και πράγματι τέτοιο είναι το σχήμα του μυθικού γηπέδου έξω από μύθο του βιβλίου.

Στον ποδοσφαιρικό αγώνα τα ονόματα των ομάδων και των ποδοσφαιριστών, λόγω της κοινής καταγωγής τους από την ποδοσφαιρική οικογένεια, μοιάζουν όπως ο Τριντάν με τον Ζιντάν, ο Μούσι με τον Μέσι, ο Μπεκεμπάουερ με τον Μπεκενάνουερ, ο Μπέκαμ με τον Μπέκραμ. Το ίδιο και οι ομάδες, ο Ολυμπιακός με τον Τρολυμπιακό και ο Παναθηναϊκός με τον Παννανιακός.

Αυτή η συγγένεια, παραποίηση και παραφθορά των ονομάτων κλίνει προς την απομυθοποίηση του όποιου κακού θα προκύψει και την ανάπτυξη του κωμικού κλίματος. Επί της μυθικής ουσίας, ο αγώνας γίνεται μέχρι ακρωτηριασμού και θανάτου, με μπάλα, τσεκούρια, σπαθιά, πυρομαχικά, κομμένα χέρια, σπασμένα κεφάλια και πυρομαχικά στον αγωνιστικό χώρο. Γιατί στο ποδόσφαιρο δεν παίζουμε απλώς αλλά σκοτωνόμαστε!

Στο δεύτερο κεφάλαιο, βρισκόμαστε ήδη στον πύργο του Μπλούχερβαλ, όπου ο νεαρός ήρωας του βιβλίου, ο Μπίλι, ζει σε ένα κάστρο με τα φαντάσματα του Βαρόνου, της Ρίτας και του Αντουάν, πλήττοντας. Μόνη διασκέδαση έχει το μέχρι πετσοκόμματος ποδόσφαιρο, που ήδη αναφέραμε, έως ότου οι παράξενοι επισκέπτες και τα φανταστικά όντα (μαζί κι αυτά του Μπόρχες), που θα εισβάλουν, θα απογειώσουν στην ιστορία σε φανταστικές περιπέτειες, απρόσμενες εξελίξεις και άλλα συναφή με το είδος. Κι έτσι ο Μπίλι θα βγει από τη βαρεμάρα του, θα γνωρίσει και θα ζήσει ό,τι μπορεί να συλλάβει η φαντασία και θα ανατρέψει κάθε σύμβαση. Το πράγμα παίρνει διαστάσεις μεταμοντέρνου παραμυθιού, όπου, πέρα από τις γνωστές μάγισσες, μάγους, ξωτικά, υπάρχουν τρολ, νάνοι, ζόμπι, αόρατα και ημιαόρατα όντα, ληστές, φαντάσματα, οπτασίες, καλοπροαίρετα όντα, φανταστικά και ανύπαρκτα, δέντρα που μιλάνε, σκουπόξυλα, αλχημιστές, ταξίδι στον κάτω κόσμο και το θάνατο πεθαμένο. Κρατάω σαν νησίδα σοβαρότητας την άποψη «ο θάνατος είναι η μόνιμη συντροφιά μας, και ο θάνατος είναι που δίνει πραγματικό νόημα στη ζωή μας». Οπότε, όταν θα πεθάνω τότε θα καταλάβω τι αξία είχε η ζωή μου. Ο θάνατος του θανάτου είναι κάτι που έχει σοβαρή αντιμετώπιση. Τέλος στο χορό των αστείων και των σοβαρών και, κυρίως, ανατρεπτικών, θα προστεθεί και μια Παρασκευή και 13, έτσι για να μη μείνει εκτός και ανεκμετάλλευτη και να μπορέσει και αυτή να χορέψει στο «χορό των μπιζελιών». Ελπίζω να μην μπήκα κατά λάθος στη Λιλιπούπολη. Στο «ντόνατ» θέλω, όχι να το φάω, να πάω!!!

Όπως καταλαβαίνεις, φίλε αναγνώστη, διαβάζοντας το βιβλίο της Δέσποινας, ένοιωσα μια ανάγκη να ελευθερωθώ, όλα μου δημιούργησαν μια γαργαλιστική διάθεση, γιατί στα γνωστά κινηματογραφικά ανάλογα η ατμόσφαιρα είναι θριλερική, ο Χάρυ Πότερ ίσως είναι το πιο εύκολο για να παραπέμψω, με είχε τρομάξει. Κι έτσι μπήκα στο βιβλίο της Δέσποινας και είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για μένα να βρω τον πλανήτη. Παράλληλα η Δέσποινα με βοηθάει να απομυθοποιήσω το κακό, να αποφορτίσω ακόμα και τον Μακάβριο Θεριστή με το απειλητικό δρεπάνι. Γελάω, λοιπόν, αντί να αγωνιώ και να τρομάζω. Το χιούμορ είναι στο κέντρο και αποτελεί το καλύτερο ξόρκι για το φόβο και το κακό. Από την άλλη, πάλι, η βιαιότητα των συμπεριφορών, μέσα στη φανταστική υπερβολή της, αν και τίποτα δεν είναι υπερβολικό, αν δούμε τι συμβαίνει στον κόσμο και η συγγραφέας το ξέρει, η βιαιότητα, λοιπόν, μπαίνει για να στηλιτευθεί και να αποδυναμωθεί από όλη την κακή αύρα που μετατρέπει ένα αθλητικό ή άλλο γεγονός σε αιματηρή εμφύλια σύρραξη, στην πραγματική μας ζωή. Έτσι, με διάθεση χιουμοριστική, με τη βία και τον τρόμο σε περιορισμό στη γωνία, χωρίς το μύθο τους, διακριτικά υποδορίως το βιβλίο υπακούει σε μια καθοδηγητική γραμμή διδακτική.

Ο τίτλος του τέταρτου κεφαλαίου, «Ζει ή δε ζει», σαν παραλλαγή του σαιξπηρικού «να ζεις κανείς ή να μη ζει» φαίνεται να ταιριάζει στον Μπίλι που για να ζήσει καλά πρέπει να μπει για τα καλά μέσα στα κακά.

Το βιβλίο είναι εικονογραφημένο από την ίδια τη συγγραφέα, η οποία ελέγχοντας πολύ καλά το υλικό της, φιλοτεχνεί την εικόνα που του ταιριάζει, το συμπληρώνει και το ολοκληρώνει. Απολαυστικότατο, συναρπαστικότατο, διαβάζεται μονορούφι.


Related Posts with Thumbnails