© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τρίτη 19 Ιουνίου 2018

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΔΙΚΑΙΟΣ ΕΠΑΙΝΟΣ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΤΙΜΗ

ἤ, Μιὰ ἀνάγνωση τοῦ βιβλίου, Λειτουργικὴ παιδεία καὶ κατάνυξη, Σχόλια στὸ βιβλίο τοῦ Καθηγητοῦ Π. Β. Πάσχου, Γιὰ μιὰ Λειτουργικὴ Ὀρθόδοξη πνευματικότητα, μὲ κείμενα τῶν Καθηγητῶν: Γ. Μαντζαρίδη, Μιχ. Γ. Τρίτου, Κ. Γ. Σταλίδη, Κ. Ι. Κορναράκη καὶ Κ. Ι. Μπελέζου, ἐκδ. ΠΑΡΡΗΣΙΑ, Ἀθήνα 2017, σ.σ. 76.

Ἀπὸ τὰ βιβλία ποὺ ξεχωρίζουν μέσα στὴν Ὀρθόδοξη συγγραφικὴ προσφορά, θεωρῶ ὅτι πρωτεύουσα θέση ἔχουν καὶ τὰ βιβλία τοῦ Καθηγητοῦ Π. Β. Πάσχου (στὴ συνέχεια Π. Β. Π), τὰ ὁποῖα -ὅπως ἔχω γράψει κι ἀλλοῦ- γενιὲς καὶ γενιὲς Νεοελλήνων δίδαξαν καὶ κατάρτισαν. Καὶ μιλῶ γιὰ τὸ θεοφώτιστο «ΕΡΩΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ», τὸ ὑπέροχο «ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΥΞΗ», τὸ κατανυκτικὸ « Η ΔΡΟΣΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ» καί, τέλος, τὸ θεομητορικό, «Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ».
Ἐπίτηδες δὲ, μνημόνευσα τὰ ἄλλα βιβλία τοῦ Π. Β. Π. ποὺ μπορεῖ ὁ φιλόπονος ἀναγνώστης νὰ τὰ βρεῖ καὶ νὰ τὰ μελετήσει. Εἶμαι βέβαιος ὅτι σὲ πολλὰ θὰ ὠφεληθεῖ (βλ. π. χ. τὴ σειρὰ τῆς μεταγραφῆς σὲ σωστὰ νεοελληνικὰ τῶν Ἀποφθεγμάτων τῶν Ἁγίων Γερόντων κ. ἄ). Καὶ λέω ἐπίτηδες, γιατὶ ἐκεῖνα ποὺ ἀνάφερα παραπάνω ἔχουν μιὰ διαφοερικὴ ἱστορία καὶ ὄψη, ἀφοῦ ἀποτελοῦσαν καὶ ἦσαν ὁμιλίες, οἱ ὁποῖες μεταδόθηκαν ἀπὸ τὰ ραδιοτηλεοπτικὰ μέσα.
Τὸ βιβλίο αὐτό, λοιπόν, γιὰ τὸ ὁποῖο θὰ γίνει λόγος στὴ συνέχεια, ἄν καὶ δὲν εἶναι γραμμένο ἀπὸ τὸν Π. Β. Π., ὡστόσο παρουσιάζει μὲ θαυμάσιο καὶ προσεγμένο τρόπο τὸ ὑπέροχο πόνημα τοῦ φίλου καθηγητοῦ, Γιὰ μιὰ Λειτουργικὴ Ὀρθόδοξη Πνευματικότητα, ἐκδ. Μυγδονία, Θεσσαλονίκη 2015, σ. σ. 192. Καί τὸ παρουσιάζει μιὰ ὁμάδα ἐπιφανῶν Πανεπιστημιακῶν Διδασκάλων καὶ λογίων, ὅπως οἱ Καθηγηταί Γεώργιος Μαντζαρίδης, Κων. Ἰω. Κορναράκης, Μιχ. Γ. Τρίτος καὶ Κων. Ι. Μπελέζος, ἀλλὰ καὶ ὁ φιλόλογος Κων. Γ. Σταλίδης.
Γιὰ τὴν ἱστορία σημειώνεται ἐδῶ, πὼς τὸ ἐν λόγῳ βιβλίο παρουσιάστηκε στὴν Ἀθήνα καὶ στὴ Θεσσαλονίκη, σὲ ἐκδηλώσεις ποὺ ἐλαμπρυναν μὲ τὸν εὐμολπο λόγο τους, οἰ βυζαντινοὶ χοροί, τοὺς ὁποίους διεύθυναν ὁ Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Παν. Ἀθηνῶν Ἀχ. Χαλδαιάκης (Ἀθήνα) καὶ ὁ Πρωτοψάλτης τῆς Μητροπολέως Θεσσαλονίκης Ἰω. Λιάκος (Θεσσαλονίκη).
Μεστὸς ὁ λόγος τῶν ὁμιλητῶν, ποὺ δικαίως τίμησαν τὸν πολυγραφότατο καὶ «πρότυπο πνευματικοῦ ἀνθρώπου» (Μιχ. Τρίτος, σελ. 19) Π. Β. Π., ἀφοῦ ὁ λόγος του «οἰκοδομεῖ καὶ στηρίζει τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησία καὶ πολλοὺς περ᾿ ἀπ᾿ αὐτό» (Γ. Ι. Μαντζαρίδης, σελ. 11). Μάλιστα ὁ τελευταῖος ὑπογραμμίζει, καὶ πολὺ σωστά, ὅτι ὁ τιμώμενος συγγραφέας «δὲν ἐργαζεται ψυχρὰ ἀκαδημαϊκά, (ἀλλὰ) συνδέει τὸ νοῦ μὲ τὴν καρδιά. Συνάπτει τὴν θεολογική, ἀλλὰ καὶ τὴ λογοτεχνική του έργασία μὲ τὴν ἀσκητικὴ παράδοση, τὴν λατρευτικὴ ζωή, καὶ εἰδικότερα μὲ τὴν Λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας» (σελ. 11).
Σωστὰ, λοιπόν, ἀποφαίνεται ὁ ποιητὴς Κ. Σταλίδης ὅτι ὁ λόγος τοῦ Π. Β. Π. «ἀνοίγει Ἄλλες Πόρτες» (σελ. 39), γιατὶ «ἡρεμεῖ, εἰρηνεύει, ἐνισχύει» (σελ. 37), τὸν κάθε φιλόθεο καὶ φιλέλληνα ἀναγνώστη. Κι ἔτσι εἶναι.

π. κ. ν. κ.

Παρασκευή 8 Ιουνίου 2018

Δρ. Γιώργος Γαστεράτος: ΟΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ. Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΣΕ ΟΛΟ ΤΗΣ ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ



Στον απόηχο του εορτασμού της Αγίας Τριάδας θα θέλαμε να διατυπώσουμε ταπεινά ορισμένες σκέψεις σχετικά με την απεικόνισή Της μέσω της τέχνης. Αφορμή σχετικές απόψεις που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κατ’ αρχήν θα θέλαμε να σταθούμε στο γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν η Θεότητα να απεικονιστεί με τα ανθρώπινα δεδομένα, διότι, όπως τονίζει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «Θεόν ουδείς εώρακεν πώποτε» (Ιωάνν. Α,18). Ο ίδιος, άλλωστε, λέγει και στην Επιστολή Α΄ Ιωάν. 4,12 «Θεόν ουδείς πώποτε τεθέαται» ενώ ο Απόστολος Παύλος (Α΄ Τιμ. 6,16) τονίζει ότι «ον ουδείς είδεν ανθρώπων ουδέ ιδείν δύναται».
Εδώ ακριβώς έρχεται η τέχνη για να στηρίξει την ανθρώπινη αδυναμία και να φέρει πιο κοντά τον άνθρωπο στο Θεό, γι’ αυτό και ο Θεός την επιτρέπει (Ε. Βούλγάρεως, «Περί μουσικής»). Ειδικότερα, εν προκειμένω, μόνο μέσω συμβολισμών μπορεί το άκτιστο και αόρατο να γίνει ορατό στα ανθρώπινα μάτια και έτσι να φανερωθούν αλήθειες της πίστεως και, συνεπώς, η ίδια η θεολογία της. Συμβολικά, λοιπόν, απεικονίζουμε την Αγία Τριάδα με τους τρεις αγγέλους, όπως εμφανίστηκαν στον Αβραάμ σύμφωνα με τη γνωστή περιγραφή που υπάρχει στη Γένεση (κεφ. 18,1). Παράλληλα, Την «βλέπουμε» στην αγιογραφία της σκηνής της Βάπτισης, όπου εικονίζεται στο μέσον ο Υιός να βαπτίζεται από τον Ιωάννη, το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή περιστεριού να κατέρχεται και ο Θεός-Πατέρας στην κορυφή της εικόνας είτε απλώς ως σύννεφα και ουρανός είτε ως ένα χέρι που ευλογεί την όλη σκηνή της Βάπτισης, όπως αυτή περιγράφεται στο κατά Ματθαον (Κεφ. 3,13-17) Ευαγγέλιο.
Αναφορικά με τη λεγόμενη «δυτικότροπη» απεικόνιση της Αγίας Τριάδας, όπως αυτή είναι ευρέως διαδεδομένη στα Επτάνησα, θα θέλαμε να εκθέσουμε τα ακόλουθα: Σχετικά με την απεικόνιση του Υιού αυτό είναι εύλογο καθώς «ο Λόγος σαρξ εγένετο και ασκήνωσεν εν ημίν» (Ιωάνν. Κεφ. 1, 14). Ο Λόγος του Θεού, λοιπόν, πήρε ανθρώπινη μορφή και «επί της γης ώφθη, και τοις ανθρώποις συνανεστράφη» κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Επομένως, μπορούμε να Τον απεικονίσουμε. Επιπλέον, το Άγιο Πνεύμα συμβολικά εικονίζεται με τη μορφή περιστεριού, σύμφωνα με τη σκηνή της Βάπτισης, που αποτελεί, ως γνωστόν, και την πρώτη Θεοφάνεια (Ματθ. Κεφ. 3,13-17).
Τέλος, η απεικόνιση συμβολικά του Θεού-Πατέρα ως ενός ασπρομάλλη γέρου, ομοιάζοντος προς τον Υιό, φέρνει στο μυαλό μας τον «Παλαιό των Ημερών», όπως «εμφανίστηκε» στο όραμα του προφήτη Δανιήλ (Δανιήλ 7,9-10 7,22) «Εθεώρουν έως ότου οι θρόνοι ετέθησαν, και παλαιός ημερών εκάθητο, καί τό ένδυμα αυτού λευκόν ωσεί χιών, καί η θριξ της κεφαλής αυτού ωσεί έριον καθαρόν, ο θρόνος αυτού φλόξ πυρός, οι τροχοί αυτού πυρ φλέγον…». Γι’ αυτό το γεγονός, μάλιστα, ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός έγγραψε ότι «Δανιήλ είδε (…) τον τύπον καί τήν εικόνα του μέλλοντος έσεσθαι. Έμελλε γαρ ο Υιός και Λόγος του Θεού ο αόρατος, άνθρωπος γίνεσθαι εν αληθεία, ίνα ενωθεί τη φύσει ημών... (=Ο Δανιήλ είδε τον τύπο και την εικόνα όσων επρόκειτο να συμβούν, δηλαδή ότι ο αόρατος Υιός και Λόγος του Θεού θα γινόταν άνθρωπος αληθινός, ώστε να ενωθεί με τη δική μας φύση» (Ιωάν. Δαμασκηνού, «Περί εικόνων», Λόγος γ΄ PG 85, 1380A).
Το ίδιο όραμα αναφέρεται και στην «Αποκάλυψη» του Ιωάννη (Κεφ. 1, 12-18) «Και εκεί επέστρεψα βλέπειν την φωνήν ήτις ελάλει μετ' εμού· και επιστρέψας είδον επτά λυχνίας χρυσάς, και εν μέσω των επτά λυχνιών όμοιον υιώ ανθρώπου, ενδεδυμένον ποδήρη και περιεζωσμένον προς τοις μαστοις ζώνην χρυσήν· η δε κεφαλή αυτού και αι τρίχες λευκαί ως έριον λευκόν, ως χιών, και οι οφθαλμοί αυτού ως φλόξ πυρός…».
Επίσης, και ο προφήτης Ησαΐας «είδε» σε όραμα τον Πατέρα-Θεό (Ησ. 16, 1-3), όπως ψάλλει η Εκκλησία στην Ε΄ Ωδή των Καταβασιών της Υπαπαντής: «Ως είδεν Ησαΐας συμβολικώς, εν θρόνω επηρμένω Θεόν, υπ' αγγέλων δόξης δορυφορούμενον, Ω τάλας εβόα εγώ! προ γαρ είδον σωματούμενον Θεόν, φωτός ανεσπέρου, και ειρήνης δεσπόζοντα». Και φυσικά βλέποντας ο Ησαΐας τον βασιλέα Κύριο ως άνθρωπο, προείδε την Θεία Ενανθρώπιση του Λόγου του Θεού! Έτσι, ο Ιησούς, όταν ο Φίλιππος Τον ερωτά «Κύριε, δείξον ημίν τον πατέρα και αρκεί ημίν» (=Κύριε, δείξε μας τον Πατέρα και αυτό θα μας είναι αρκετό), του απαντά «…τοσούτον χρόνο μεθ’ υμών ειμί, και ουκ έγνωκάς με, Φίλιππε; Ο εωρακώς εμέ εώρακε τον πατέρα…» (=τόσο καιρό είμαι μαζί σας και δεν με κατάλαβες, Φίλιππε; Όποιος με έχει δει, έχει δει και τον πατέρα, Ιωάνν. 14, 8-9).
Από τα ανωτέρω προκύπτει σαφέστατα ότι η απεικόνιση της Αγίας Τριάδας με τη μορφή που τη γνωρίζουμε εδώ στα Ιόνια Νησιά, δηλαδή με τον Θεό-Πατέρα ως τον «Παλαιό των Ημερών», τον Υιό, που είναι ο Λόγος του Θεού που έλαβε ανθρώπινη σάρκα και το Άγιο πνεύμα «εν είδει περιστεράς» έχει έντονο θεολογικό υπόβαθρο και δεν υπολείπεται σε τίποτα από άλλες απεικονίσεις. Η θεολογία στην  τέχνη σε όλο της το μεγαλείο.

Παρασκευή 1 Ιουνίου 2018

Γιώργου Λέκκα: ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ (νέο ποίημα)


Επειδή ακόμα και το προφανές κρύπτεσθαι φιλεί
τελικά μόνο απείρως μικρός μπορείς να θαυμάζεις.
Σάμπως και η παραμικρή ενήλικη αντίσταση στην Ομορφιά
να μας αποκλείει την πρόσβαση στην αυλή των θαυμάτων.
Κι η τέχνη μας αντί για έργο της παράδοσής μας στην Ομορφιά
κατέληξε ν’ ανταγωνίζεται πεισματικά της Ομορφιάς το θαύμα.
Ομορφιά μου εσύ, να μπορούσα μια μέρα από τρυπίτσα βελόνας
να περάσω κι εγώ εκεί όπου μονίμως δοξάζεται
και το μικρότερο έργο σου ως απείρως μεγάλο.
31.5.2018.


[Ο Πρωτοπρεσβύτερος Δρ. Γεώργιος Λέκκας ζει, εργάζεται και διακονεί ιερατικά στις Βρυξέλλες.]

Related Posts with Thumbnails