© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2014

Ο τρισινολόγος

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Γράφαμε την προηγούμενη βδομάδα για μια λέξη δική μας, ζακυνθινή, που όμως είναι γνωστή και χρησιμοποιείται και σε όλα τα άλλα Επτάνησα, από την βόρεια Κέρκυρα, μέχρι τα ακριτικά και για μας Κύθηρα. Σε κάθε μέρος, μάλιστα, με μικρές παραφθορές στην προφορά, χρησιμοποιείται με την ίδια σημασία και σημαίνει την ζωηρή και καπάτσα γυναίκα. Πρόκειται, σας θυμίζω, για την λέξη: «σολνταδίνα», που σίγουρα όλοι κάποτε την είχαμε ακούσει.
   Σήμερα θ’ ασχοληθούμε με μιαν άλλη λέξη του τοπικού μας λεξιλογίου, η οποία, σε αντίθεση με την προηγούμενη, αν δεν κάνω λάθος, είναι καθαρά δική μας, μια και δεν προέρχεται από δάνειο, αλλά είναι καθαρά δημιούργημα ντόπιας νοοτροπίας. Η λήξη αυτή είναι ο «τρισινολόγος» και δεν εκφράζει τίποτα άλλο από τον γνωστό σε όλους μας πήλινο κουμπαρά.
   Η λέξη «κουμπαράς» προέρχεται, σύμφωνα τουλάχιστον μ’ αυτά που βρήκα στο «Μείζον Ελληνικό Λεξικό» των εκδόσεων Τεγόπουλος – Φυτράκης, που πάντα έχω στο γραφείο μου και συμβουλεύομαι, από την ανάλογη τουρκική Kumbara,  η οποία σημαίνει ακριβώς το ίδιο και ως εκ τούτου είναι από δύσκολο, μέχρι απίθανο να χρησιμοποιείται στον Ιόνιο χώρο, άρα και στην Ζάκυνθο.
   Στην Κέρκυρα και τα άλλα Επτάνησα για το ίδιο αντικείμενο έχουν την λέξη «μουζίνα», δάνειο αναμφίβολο και έτσι ονομάζουν το παλιότερα απαραίτητο αυτό αντικείμενο αποταμίευσης, το οποίο, σαν μια μικρή, ιδιωτική τράπεζα, εξασκεί, κυρίως, τα μικρά παιδιά στην οικονομία και την διαχείριση των χρημάτων τους.
   Εδώ δεν την έχω ακούσει ποτέ, αλλά ούτε και την έχω συναντήσει πουθενά, σε παλιότερα κείμενα. Την αναζήτησα και στο πολύτιμο «Λεξικόν» του χαλκέντερου Λεωνίδα Ζώη, αλλά ομολογώ πως ούτε εκεί την βρήκα. Και αυτό επειδή η λέξη που χρησιμοποιούσαμε και εμείς παιδιά εδώ στο Τζάντε γι’ αυτό το αγαπητό κάποτε κατασκεύασμα των καμιναραίων δεν έχει ούτε αρχαιοελληνική, ούτε ιταλικά, ούτε βενετσιάνικη προέλευση, όπως στα άλλα νησιά, αλλά είναι δική μας εφεύρεση και δείχνει το σπιρτόζο και δημιουργικό ζακυνθινό πνεύμα. Αν θυμάστε, οι παλιότεροι και αν γνωρίζετε οι νεότεροι, ο πήλινος κουμπαράς στη Ζάκυνθο λέγεται «τρισινολόγος».
   Όσο και αν ψάξετε σε λεξικά, όσο και αν προσπαθήσετε, είναι δύσκολο να βρείτε την ετυμολογία της, γιατί, όπως σημειώσαμε και παραπάνω, δεν την έχουμε πάρει από πουθενά, αλλά είναι μια καθαρά δική μας, Τζαντιώτικη εφεύρεση.
   Και να από το πού προήλθε:
   Παλιότερα, όταν οι γονείς μάθαιναν τα παιδιά τους να κάνουν οικονομία, φυλάγοντας κάτι από το υστέρημά τους, για να επαληθευθεί η λαϊκή παροιμία: «Όποιος φυλά το δείπνο του, έχει το κολατσιό του», τα έβαζαν, όταν έριχναν στον κουμπαρά τους το πρώτο κέρμα, να λένε το εξής: «Εν αρχή ην ο λόγος, τρις είν’ ο λόγος».
   Η συνήθεια αυτή, δίχως αμφιβολία, ήταν μια επίκληση του θείου, απαραίτητη σε κάθε αρχή και ενέργεια την εποχή εκείνη, για να γεμίσει το πήλινο δοχείο γρήγορα και να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος σκοπός.
   Η πρώτη φράση προέρχεται από το γνωστό χωρίο του ευαγγελίου του Ιωάννη, το οποίο διαβάζεται θεατρικά, κατά το τοπικό έθιμο, στην λειτουργία της Λαμπρής. Σε κάθε στίχο του ο ιερέας – αναγνώστης σταματά και οι πιστοί χτυπούν κουδουνάκια, μέσα στην εκκλησία, από τα στασίδια τους, ενώ τους συνοδεύουν τα χαρούμενα σένια του καμπαναριού, τα οποία μεταδίδουν την χαρούμενη είδηση της Ανάστασης σε όλη την γειτονιά. Ως εκ τούτου η φράση είναι αρκετά γνωστή και οικεία σε όλους, ιδιαίτερα στα παιδιά και παραπέμπει σε χαρά και θρίαμβο. Γι’ αυτό πιθανόν χρησιμοποιείται στην αρχή.
   Η δεύτερη φανερώνει την τριαδικότητα του Θεού, κάτι που είναι απαραίτητο σε κάθε ξεκίνημα και μας παραπέμπει στην γνωστή και από την εκκλησία μας φράση, την οποία σε ανάλογες περιπτώσεις χρησιμοποιούν οι μεγάλοι: «Εις το όνομα της Αγίας Τριάδος».
   «Τρις είναι ο λόγος», λοιπόν, και ως εκ τούτου ο κουμπαράς στη Ζάκυνθο ονομάζεται «τρισινολόγος».
   Τα Καμίνια έχουν κλείσει πια και δεν νομίζω πως μπορείς στις μέρες μας να βρεις κάπου «τρισινολόγο». Αν τον ζητήσεις έτσι, μάλιστα, ίσως σε κοιτάξει παράξενα ο ιδιοκτήτης του καταστήματος, που είχες το θράσος να τον ταλαιπωρήσεις, ενώ αυτός προσπαθούσε να πουλήσει κάτι στους τουρίστες του νησιού μας. Όμως έτσι μας τον έλεγαν, όταν είμαστε παιδιά, οι δικοί μας. Γι’ αυτό και το σημερινό κείμενο.
   Η γλώσσα είναι το δείγμα του πολιτισμού του κάθε λαού και ο «τρισινολόγος» η επαλήθευση του δικού μας. Μακάρι όταν σπάει, να είναι γεμάτος!

Related Posts with Thumbnails