© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2012

Ο προσκοπισμός μέσα στο έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου

(Ομιλία στην Ομάδα Συνεργασίας Παλαιών Οδηγών Ζακύνθου
Αίθουσα της Λέσχης «Ο Ζάκυνθος», Σάββατο 28 Γενάρη 2012)


Της Κατερίνας Δεμέτη

Αγαπητές Κυρίες της Ομάδας Συνεργασίας Παλαιών Οδηγών, φίλες και φίλοι και αγαπητά μας παιδιά,
με ιδιαίτερη χαρά δέχτηκα την πρόσκλησή σας για να μιλήσω στην αποψινή εκδήλωση, για τον προσκοπισμό μέσα στο έργο του μεγάλου λογοτέχνη Γρηγορίου Ξενόπουλου.
Και ο λόγος δεν αφορά καθόλου στην θλιβερή επέτειο του θανάτου του, καθώς ο Ξενόπουλος, πλήρης ημερών, σε ηλικία 84 ετών, έκλεινε τα μάτια του το Γενάρη του 1951 (στις 14).
Ο κυριότερος λόγος είναι, γιατί μέσα από την πρόσκλησή σας, μου δίνετε την ευκαιρία ν’ αποδείξω ακόμα μια φορά ότι το υλικό κάθε Μουσείου είναι δυναμικό, μπορεί να κοιταχτεί από πολλές πλευρές, ν’ αποτελέσει πηγή δημιουργίας και έμπνευσης, αλλά κυρίως μπορεί να σταθεί ικανό για να δώσει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα που βασανίζουν τον άνθρωπο σήμερα.
Και εύλογα θα με ρωτήσετε: «Σε ποιο Μουσείο αναφέρεσαι, σε ποιο υλικό και τι απαντήσεις μπορούν να δοθούν στα βασανιστικά προβλήματα που ταλανίζουν τον Έλληνα σήμερα, που συνεχώς βομβαρδίζεται από νέα χαράτσια και νέα μνημόνια, στο όνομα της παγκοσμιοποιημένης οικονομικής κρίσης;».
Επειδή δεν θέλω να σας κρατώ σε αγωνία, σπεύδω ν’ απαντήσω αμέσως στο πρώτο σας ερώτημα.
Αναφέρομαι στο ομώνυμο μουσείο για το μεγάλο λογοτέχνη, που ανήκει στο Δήμο Ζακυνθίων, επί της οδού Γαΐτα, στη γειτονιά της Φανερωμένης, στη θέση που προσεισμικά βρισκόταν το σπίτι του με το γνωστό από την Αυτοβιογραφία του περιβόλι.
Το μουσείο αυτό, το μοναδικό δημοτικό μουσείο της πόλης μας, δεκατρία χρόνια μετά την ίδρυσή του κι εξήντα από το θάνατο του Ξενόπουλου, ενώ παρέμενε ερμητικά κλειστό, σε πείσμα των ανθρώπων που μόχθησαν για να φτιαχτεί, επιτέλους ξαναλειτούργησε. Την επαναλειτουργία του σηματοδότησε η ανακοίνωση του Αντιδήμαρχου Άκη Λαδικού τον περσινό Μάρτιο:

Αγαπητοί γονείς και αγαπητά παιδιά,
Στα πλαίσια της λειτουργίας Παιδικής Βιβλιοθήκης στον ισόγειο χώρο του Μουσείου Γρηγορίου Ξενόπουλου και της ανάπτυξης του εθελοντικού πνεύματος, θα θέλαμε να βοηθήσετε τον εμπλουτισμό της Βιβλιοθήκης με βιβλία που ήδη έχετε διαβάσει και να γίνετε έτσι δωρητές της Βιβλιοθήκης.
Με αυτήν την εθελοντική πράξη δίνετε μια «δεύτερη ζωή» στα βιβλία σας και την ευκαιρία να αναπτυχθούν η φιλομάθεια και η βιβλιοφιλία.
Τα προσφερόμενα βιβλία θα τα μαζέψει συνεργείο του Δήμου Ζακυνθίων την Παρασκευή 18 Μαρτίου 2011.
Πιστεύοντας στην δύναμη της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας.
Ο Αντιδήμαρχος Δ.Ε. Ζακυνθίων

Από τον περσινό Μάρτιο έχουν γίνει πάρα πολλά, που αποδεικνύουν ότι δεν χρειάζεται μόνο πολιτική βούληση, αλλά κυρίως χρειάζεται συντονισμένη αγάπη, ανθρώπων και φορέων, που θ’ αφήσουν πίσω τους μικροπολιτικές και θ’ αγκαλιάσουν κάθε ευγενική πρωτοβουλία.
Γιατί φυσικά ο Δήμος Ζακυνθίων δεν θα είχε καταφέρει να έχει μία πετυχημένη παιδοκεντρική εκδήλωση κάθε δεκαπενθήμερο στο χώρο του Μουσείου, ούτε μία ζωντανή δανειστική παιδική βιβλιοθήκη, εάν έλειπαν οι ακούραστες εθελόντριες εκπαιδευτικοί (δασκάλες και νηπιαγωγοί), που ανέλαβαν να καταγράψουν, να αρχειοθετήσουν και να οργανώσουν, τα βιβλία που ο Δήμος μάζεψε μέσα από την ανακοίνωση που σας διάβασα πιο πριν, και κάθε απόγευμα βρίσκονται στο Μουσείο για να υποστηρίξουν τη λειτουργία της.
Έτσι λοιπόν έρχεται αβίαστα η απάντηση και στο δεύτερο ερώτημα που σας έθεσα αρχικά και σχετίζεται με το υλικό.
Αφορά δηλαδή στο υλικό, που σαν προστατευτικό κέλυφος περιτοιχίζει το Μουσείο Ξενόπουλου και προέρχεται κυρίως και πρώτιστα από το αυθεντικό προϋπάρχον υλικό, που καταγεγραμμένο ύστερα από ανάθεση του τότε Δημοτικού Συμβουλίου (1-12-1999), παραδόθηκε τον Αύγουστο του 2000, στο τότε Δήμαρχο Ζακυνθίων κ. Γιάννη Αγαλιανό και σημερινό Πρόεδρο της φιλόξενης και δραστήριας Λέσχης «ο Ζάκυνθος», και στο υλικό που συγκεντρώθηκε από τον Μάρτιο του 2011, μετά την ανακοίνωση που σας διάβασα πιο πριν και επανδρώνει τη σημερινή δανειστική παιδική βιβλιοθήκη του Μουσείου.

Μέσα από αυτό το υλικό με πολύ κέφι και διάθεση εξισορροπητική, τόσο για τους ανθρώπους που μόχθησαν στο παρελθόν όσο και για τους ανθρώπους που σήμερα μοχθούν για ν’ αποκτήσει την αίγλη που του αξίζει το Μουσείο για τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, διάλεξα δύο αντιπροσωπευτικά δείγματα, που έρχονται να δώσουν καταλυτικές απαντήσεις στα προβλήματα της εποχής μας, φωτίζοντας τη σχέση του Ξενόπουλου με τις αξίες που πρεσβεύει ο παγκόσμιος προσκοπισμός.

Το πρώτο είναι η Αθηναϊκή Επιστολή με τίτλο: «Έσο έτοιμος», που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το Σάββατο 24 Οκτωβρίου 1959, στο β΄ τόμο του περιοδικού Η ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ, αριθμ.21, σελ. 567. Για δεύτερη φορά δημοσιεύτηκε στο επετειακό άρθρο μου στην τοπική εφημερίδα ΕΡΜΗΣ στο φύλλο της 28ης/10/1999 με τίτλο: «Τέσσερα Γράμματα από τα Χιονισμένα βουνά της Αλβανίας και μια διαχρονική Αθηναϊκή Επιστολή του Γρηγορίου Ξενόπουλου, από το Αρχείο του Μουσείου Γρηγορίου Ξενοπούλου» και αναδημοσιεύτηκε στην ίδια εφημερίδα στις 27/10/2009.
Σας την διαβάζω:

Αγαπητοί μου,
Όταν ήμουνα μικρός, πολύ μικρός, νομίζω ότι δεν είχα πάει ακόμη στο σχολείο, θαύμαζα τα προσκοπάκια. Με τη στολή τους, με τα κοντάρια τους, με τα σήματά τους, με τα παιχνίδια και τις ασκήσεις τους. Θυμάμαι ακόμη και τώρα, πολύ αμυδρά βέβαια, ένα μεγάλο γήπεδο στην παραλία της Μυτιλήνης, προς το Μακρύ Γιαλό, ξέφραγο χωράφι μπορώ να πω, με δύο ξύλα όρθια για πόρτα, πύλη για την ακρίβεια και μια μεγάλη επιγραφή: «Έσο έτοιμος».
Πρέπει να είχα πάει όμως τότε στο σχολείο, γιατί κατάφερνα και διάβαζα αυτή την επιγραφή με τα μεγάλα μπλε κεφαλαία γράμματα: «ΕΣΟ ΕΤΟΙΜΟΣ». Δεν καταλάβαινα όμως τι σήμαινε. Το έτοιμος βέβαια ήτανε λέξη γνωστή για μένα. Αλλά αυτό το «έσο»; Ο… πλούτος των γνώσεών μου, έφθασε κάποτε ως το σημείο να μάθω ότι «έσο» σημαίνει μέσα. Γράφεται όμως αλλιώτικα. Αλλά πάλι «μέσα έτοιμος» τι θα πη; Έβλεπα, βέβαια, τα προσκοπάκια να κυκλοφορούνε εκεί, αλλά γιατί να γράφει η επιγραφή ότι μόνο οι μέσα ήταν έτοιμοι; Πριν μπούνε μέσα δηλαδή δεν ήτανε έτοιμοι;
Ο εγωισμός μου (όταν πηγαίνει κανείς στην πρώτη δημοτικού, νομίζει πως τα ξέρει όλα), δε μ’ άφηνε να ρωτήσω. Κάναμε συχνούς περιπάτους με τους γονείς μου και τ’ αδέλφια μου, στην παραλία κι’ έβλεπα διαρκώς αυτή τη μυστηριώδη επιγραφή. Κάποτε τέλος πάντων έριξα τον… εγωισμό μου και ρώτησα το μεγάλο μου αδελφό, που ήτανε και διαπλασόπουλο;
-Τι θα πη, «έσο έτοιμος»;
-Να είσαι πάντα έτοιμος.
Πάλι δεν κατάλαβα πολλά πράγματα. Όταν όμως μεγάλωσα, ένιωσα πραγματικά το τι σημαίνει αυτό για τη ζωή μας.
Πάντα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για να αντιμετωπίσουμε το κάθε τι που θα μας συμβεί, είτε σαν άτομα, είτε σαν σύνολο. Η ζωή βέβαια, κυλάει ομαλά. Έχει όμως και τις αναποδιές της.
Έτσι πριν από δεκαεννιά χρόνια, η ζωή στη χώρα μας κυλούσε όμορφα και γαλήνια. Είχε εκραγεί ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, αλλά η Ελλάδα ήτανε αμέτοχη σ’ αυτόν. Λίγα χρόνια πριν, κανένας δε φανταζότανε ότι θα γινότανε πόλεμος. Η ζωή σ’ όλον τον κόσμο ήτανε ειρηνική. Γιατί λοιπόν ν’ ανησυχούμε κι εμείς; Ποιος ο λόγος να ετοιμασθούμε για άμυνα, σε μιαν επίθεση που κανένας δε φανταζότανε;
Ήλθε όμως αυτή η άνανδρη επίθεση της 28ης Οκτωβρίου, από ένα καθεστώς, που καταδικάσθηκε στην ίδια τη χώρα που γεννήθηκε, την Ιταλία. Σηκώθηκαν τα «έξι εκατομμύρια λόγχες» και χτυπήσανε την Ελλάδα. Νομίζανε πως μόνο η σκιά τους θα μας φόβιζε. Κάποτε άλλοτε όμως, πριν αιώνες, τα ίδια περίπου άκουσε κι ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, για τη σκιά των βελών των Περσών. Έδωσε τότε την απάντηση που έπρεπε: «Θα πολεμήσωμεν υπό σκιάν». Στα 1940, την έδωσε πάλι η Ελλάδα την απάντηση.
Περίμεναν ότι θα μας βρούνε απροετοίμαστους. Γελάστηκαν! Οι Έλληνες είναι πάντα έτοιμοι, Σα λαός και σαν άτομα. Κι εκεί που περιμένανε να σαρωθούμε, αντισταθήκαμε. Όλος ο κόσμος, και στα δύο ημισφαίρια, έμεινε με το στόμα ανοιχτό από κατάπληξη και θαυμασμό. Δώσαμε την πρώτη νίκη στη συμμαχική παράταξη εναντίον του φασισμού, στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Εμείς όμως δεν κοιτάζαμε, ούτε την κατάπληξη, ούτε το θαυμασμό. Μας ενδιέφερε η νίκη.
«Έσο έτοιμος»!
Μη ξεχνάτε πάντα στη ζωή σας να είσαστε έτοιμοι για το κάθε τι. Αλίμονο αν νομίζετε ότι όλα θα κυλάνε πάντα ευχάριστα και ομαλά. Η ζωή, ποτέ δεν πρέπει να σας βρίσκει απροετοίμαστους. Είναι μια αρχή που πρέπει να τη βάλετε από τώρα στο μυαλό σας και να την κρατάτε διαρκώς.
Σας ασπάζομαι
ΦΑΙΔΩΝ

Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Νομίζω ότι τα σχόλια περιττεύουν γιατί ο λόγος του Ξενόπουλου είναι τόσο άμεσος και η σκέψη του τόσο ξεκάθαρη, που δεν χρειάζεται κανέναν διαμεσολαβητή.
Μπορούμε ωστόσο να κάνουμε μία σπουδαία παρατήρηση που σχετίζεται με τη δοκιμασία που περνάμε σήμερα σαν χώρα: Πρέπει να ξαναβρούμε την χαμένη μας αυτοπεποίθηση, να πιστέψουμε στην αξία μας και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να μεγαλουργήσει, αφού οι Έλληνες, όπως με παραδείγματα και με λόγο απλό, αλλά όχι απλοϊκό, ο Ξενόπουλος μας απέδειξε, είναι πάντα έτοιμοι.

Το δεύτερο δείγμα προέρχεται από την δανειστική βιβλιοθήκη του Μουσείου και αφορά περισσότερο τους μικρούς συνδαιτυμόνες της αποψινής παρέας. Πρόκειται για μία ιστορία από τους Θησαυρούς της ΔΙΑΠΛΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ, από την εξαίρετη επανέκδοση με την εκπληκτική εικονογράφηση των Εκδόσεων Βλάσση του 1999, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό σε συνέχειες το 1930 και το υπόγραψε ο Ξενόπουλος με το ψευδώνυμο Η Κυρα-Μάρθα. Η ιστορία έχει τίτλο: «Τα αρκουδάκια πρόσκοποι» και σ’ αυτήν τα παιδιά μαθαίνουν τις συναρπαστικές περιπέτειες των αρκουδοπροσκόπων, που δεν υστερούν σε τίποτα από τους μικρούς αληθινούς προσκόπους.
Όλοι, δραστήριοι και δυναμικοί με σπουδαίες ιδέες και παράξενα καμώματα, ζουν αστείες και πρωτόγνωρες καταστάσεις με φοβερούς «κινδύνους».
Οι αρκουδοπρόσκοποι όμως... βγαίνουν πάντα νικητές.
Πρωταγωνιστές ο κ. Αρκουδάκης, ο αρχηγός της ενωμοτίας «Μέλισσες», ο κ. Προβοσκίδας, ο αρχηγός της ενωμοτίας «Μπανάνες», οι αρκουδοπρόσκοποι Αρκουδοπουλάκης, Αστρονόμος, Κατεργαράκος, Κοκκινέλης, Χοντρούλης, ο βασιλιάς Λέοντας ο Χιλιοστός Πρώτος, ο Δήμαρχος κ. Ιπποπό με την κόρη του τη δεσποινίδα Ποταμία, το ωραιότερο κορίτσι της Ζωούπολης και πολλοί άλλοι, έτοιμοι για περιπέτεια!

Ο Ξενόπουλος όμως δεν έγραψε την ιστορία χωρίς να έχει στο νου του και κάποια άλλα πράγματα.
Στο κεφάλαιο Ανδραγαθήματα, της σ. 32 για παράδειγμα δεν χάνει ευκαιρία μέσα από την διασκεδαστική ιστορία να δώσει στοιχεία για την ιπποσύνη, αλλά και να κάνει υπόμνηση στην ουσιαστική προσφορά των πραγματικών προσκόπων που σε δύσκολες στιγμές με αυταπάρνηση προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, αφού πρωτοστατούν στην προστασία του περιβάλλοντος, στις απογραφές πληθυσμού, στην προσφορά τροφίμων και ρούχων σε πλημμυροπαθείς, στο στήσιμο σκηνών σε σεισμόπληκτους, όπως, στους σεισμούς της Κορινθίας, του Αιγίου, της Φλώρινας, της Αττικής και των Γρεβενών, στην ανοικοδόμηση σπιτιών στο Καρπενήσι, στη διοργάνωση εράνων υπέρ φτωχών οικογενειών και σε πολλές αιμοδοσίες.
Στο ίδιο κεφάλαιο πάλι βλέπουμε ότι μία από τις συνήθεις δραστηριότητες των προσκόπων είναι να υπηρετούν σαν αγγελιοφόροι σε διάφορες στρατιωτικές υπηρεσίες.
Σας διαβάζω το σχετικό απόσπασμα από τη σελ. 42:
«Ένα από τα παιχνίδια που τράβηξε πολλούς θεατές και προκάλεσε πολλούς επαίνους ήταν το “Ταχύ Ταχυδρομείο”.
Το Ταχυδρομείο, αν και λέγεται έτσι, δεν είναι πάντα ταχύ και γρήγορο. Ρίχνεις ένα γράμμα στο κιβώτιο για να πάει στη γειτονική πόλη, που δεν απέχει μία ώρα με το σιδηρόδρομο, και κάνει να πάει δυο μέρες. Αλλά στον πόλεμο, τα μηνύματα, τα γράμματα, οι διαταγές πρέπει να φτάνουν όσο το δυνατό γρηγορότερα, γιατί μια μικρή αργοπορία μπορεί να φέρει μεγάλη καταστροφή. Και οι πρόσκοποι, που σε ώρα πολέμου είναι σπουδαίοι βοηθοί του στρατού, εξασκήθηκαν παίζοντας το “Ταχύ Ταχυδρομείο”.
Τους έδιναν ένα γράμμα και τους έλεγαν πως σε μία ώρα, το πολύ, έπρεπε να πάει στη γειτονική πόλη.
Το έπαιρνε ένας πρόσκοπος και τρέχοντας, είτε με τα πόδια είτε με το ποδήλατο, το παρέδινε σ’ έναν άλλο πρόσκοπο που περίμενε στον πρώτο σταθμό. Αυτός το έπαιρνε και με τον ίδιο τρόπο το μετέφερε στο δεύτερο σταθμό, όπου περίμενε άλλος πρόσκοπος. Το έπαιρνε τότες αυτός και το πήγαινε στον τρίτο, αυτός στον τέταρτο και πάει λέγοντας. Έτσι σε μια ώρα, το γράμμα έφτανε στην πόλη. Και χωρίς να κουραστεί κανένας».

Αλλά αγαπητές φίλες και φίλοι,
Πριν σας κουράσω δεν θα πρέπει να λησμονήσω ν’ αναφερθώ στο ότι πολλοί αναγνώστες της Διάπλασης, οι χειρόγραφες συνεργασίες των οποίων φυλάσσονται στο Μουσείο Ξενόπουλου, όπως το «Μαύρο Βέλος», ο «Γελαστός Λογοτέχνης», το «Εντελβάις», το «Κορινθιακό Ακρογιάλι», το «Πειρακτήριον», το «Μπουμπουκάκι», το «Τρεχαντήρι», το «Τρελλό Ναυτάκι», ο «Σερ Νικ», το «Αγριολούλουδο», υπήρξαν μικρά προσκοπάκια, που αργότερα έπαιξαν σπουδαίο ρόλο μέσα στην ελληνική κοινωνία. Και ο Ξενόπουλος, πότε υπογράφοντας ως «Ανανίας», πότε ως «Φαίδωνας», «κυρα-Μάρθα», «Μπέμπης», «Ερευνητής», ή «Ριρής και Φιφή», τους άνοιξε το δρόμο για να ξεκινήσουν μια ζωή γεμάτη ιδανικά και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους.
Είναι η ίδια εμπιστοσύνη που πρέπει ν’ αποκτήσουμε κι εμείς για να κάνουμε την επανεκκίνηση που χρειάζεται η πατρίδα μας.
Σας ευχαριστώ.
Related Posts with Thumbnails