© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Δευτέρα 9 Φεβρουαρίου 2009

Τα τοπικά ελληνικά μουσικά και γλωσσικά ιδιώματα κινδυνεύουν από εμάς τους ίδιους, αν και η διάσωσή τους επιδοτείται από ευρωπαϊκά προγράμματα

Γράφει ο συνθέτης Νίκος Γράψας

Οι τεχνικές των μουσικών και λογοτεχνικών έργων -ως προς τις δομές, τις φθογγολογικές σειρές και τις αρμονικές ακολουθίες οι μεν, τη φόρμα, τα επίπεδα αφήγησης και τη γλώσσα οι δε- αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη μετά την Αναγέννηση και κατά τη διάρκεια των αιώνων που ακολούθησαν μέχρι και τον 19ο αιώνα, όλοι θα συμφωνήσουμε σε αυτή την παραδοχή, όσοι ασχολούμαστε με τις μουσικές και γλωσσικές τέχνες. Η σονάτα, τα συμφωνικά έργα αλλά και το μυθιστόρημα, το αστικό θέατρο, η ποίηση αποτελούν κορυφαία δείγματα της ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής δημιουργίας και συγκαταλέγονται στα σπουδαιότερα έργα της παγκόσμιας ανθρωπιστικής τέχνης, διδάσκονται δε, στα τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών όλων των πανεπιστημίων του κόσμου.
Το ίδιο σπουδαίες και σημαντικές θεωρούνται παράλληλα, εδώ και δύο αιώνες, οι τοπικές παραδόσεις στις οποίες και στηρίχτηκε παγκοσμίως το ρεύμα του Ρομαντισμού αλλά και του Μοντερνισμού.
Χωρίς την ελληνική δημοτική γλώσσα δεν θα υπήρχε, παρ εκζάμπλ, ούτε Σολωμός, ούτε Παλαμάς, ούτε Παπαδιαμάντης, ούτε λαϊκό θέατρο, ούτε Ερωτόκριτος, ούτε κάλαντα. Χωρίς το ανώνυμο τραγούδι, δημοτικό ή αστικό δεν θα υπήρχε το νεότερο λαϊκό τραγούδι και οι χοροί σε καμία χώρα , είτε σαν "παραδοσιακοί", είτε σαν αργεντίνικα τάγκος, είτε σαν γαλλικά βαλς, είτε σαν αμερικανικά μπλουζ και ροκ. Αλλά δεν θα υπήρχε ούτε ο δικός μας Αττίκ, ούτε ο Γιαννίδης, ούτε ο Χατζιδάκις, ούτε κανείς νεότερος συνθέτης.
Κορυφαίοι μουσικοπαιδαγωγοί του 20ού αιώνα όπως ο Μπάρτοκ, ο Κόνταϊ από την Ουγγαρία, αλλά και η γαλλοελβετική σχολή με τον Νταλκρόζ και την Μοντεσσόρι, επιμένουν στην χρήση του τοπικού τραγουδιού στη διαδικασία της μουσικής εκπαίδευσης ως του καταλληλότερου εργαλείου προσέγγισης της γλώσσας, του ρυθμού και της μελωδίας, βασικών δομικών στοιχείων των μικρών και μεγάλων ευρωπαϊκών έργων, μουσικών και λογοτεχνικών αλλά και των νοοτροπιών, του ψυχισμού και του τρόπου ζωής των ανθρώπων των τοπικών μικροκοινωνιών.
Η Ελλάδα είναι μία χώρα πλούσια σε τοπικά καλλιτεχνικά ιδιώματα, μουσικά και γλωσσικά, όλοι το γνωρίζουμε. Τα τελευταία 20 χρόνια οι μόνοι εκπαιδευτικοί φορείς που εισήγαγαν σοβαρά αυτά τα ιδιώματα στο πρόγραμμά τους ήταν τα δημόσια Μουσικά Σχολεία, αν και πολλοί εκπαιδευτικοί τα βλέπουν, ακόμη, σαν σχολεία πολυτελείας, επειδή οι μαθητές μεταφέρονται με ειδικά λεωφορεία και τα σχολεία διαθέτουν εστιατόρια, δηλαδή όπως θα έπρεπε να είναι όλα τα σχολεία.
Στα 35 μουσικά σχολεία ανά την Ελλάδα διδάσκονται παράλληλα η ευρωπαϊκή μουσική, το πιάνο, και οι τοπικές παραδόσεις, το τοπικό υποχρεωτικό όργανο, στην Κρήτη η λύρα, στην Ήπειρο το κλαρίνο, στα Επτάνησα το μαντολίνο, στα αστικά κέντρα ο ταμπουράς. Και ενώ το πιάνο διδάσκεται ατομικά, ένας μαθητής ανά ώρα, το τοπικό όργανο διδάσκεται σε ομάδες τεσσάρων και πέντε μαθητών. Αυτή είναι η οδηγία του Υπουργείου Παιδείας. Στη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς για κάθε μαθητή αναλογούν 25 ώρες πιάνου και μόλις 6 ώρες του τοπικού του οργάνου.
Αυτά στο γυμνάσιο. Στο λύκειο η διδασκαλία του τοπικού οργάνου καταργείται εντελώς. Άρα, ένας μαθητής μουσικού σχολείου διδάσκεται μόλις για 18 ώρες στα τρία χρόνια το όργανο και τα μουσικά ιδιώματα της περιοχής του. Κάτι παραπάνω από το μηδέν.
Σύμφωνοι, το τραγούδι δεν αποτελεί το αποκορύφωμα της μουσικής τέχνης, αποτελεί όμως την πατρίδα της γλώσσας για τον καθένα, την πατρίδα της σκέψης, της ελεύθερης ανεξάρτητης σκέψης. Γνωρίζουμε τις απόψεις των ελλήνων ποιητών, του Σεφέρη και του Ελύτη για το ανώνυμο ελληνικό τραγούδι. Είναι δύσκολο να συναντήσεις έλληνα κρητικό, ακόμη και αγράμματο βοσκό, που να μην γνωρίζει έστω λίγους στίχους από τον Ερωτόκριτο, ή ένα ριζίτικο τραγούδι άφθαστης γλωσσικής και μελωδικής τελειότητας. (Κι ας μην υποτιμούμε τους βοσκούς, ω Αθηναίοι, όλοι θέλουμε το "ντόπιο"και το "χωριάτικο" στο τραπέζι μας και οι βοσκοί είναι οι μόνοι πραγματικοί οικολόγοι, σώζοντας και τα βοσκοτόπια από τις μπολντόζες.)
Το τραγούδι αποτελεί σχολείο γλωσσικής, συναισθηματικής και ηθικής έκφρασης ως προερχόμενο και από το θέατρο, ως "τραγώδιον", είναι, νομίζω, γνωστό.
Αν αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα του εκπαιδευτικού προγράμματος των μουσικών σχολείων ως προς τα τοπικά παραδοσιακά μουσικά ιδιώματα, θα πρέπει να μιλήσουμε για αποτυχία. Μπορεί οι μουσικοί της νεότερης γενιάς που ασχολούνται με το ανώνυμο τραγούδι να προέρχονται σχεδόν όλοι από τα μουσικά σχολεία, όμως είναι ελάχιστοι μπροστά στο πλήθος των μαθητών που έχουν αποφοιτήσει από αυτά, χωρίς να μπορούν να παίξουν ούτε ένα σκοπό στο τοπικό όργανο της περιοχής τους.
Η αποτυχία μπορεί να οφείλεται σε τρία αίτια κατά την παιδαγωγική: στη μέθοδο διδασκαλίας και τον δάσκαλο, στο πρόγραμμα διδασκαλίας ή στην διδακτέα ύλη.
Ας αναφέρουμε εδώ πως μέθοδος διδασκαλίας και ύλη δεν έχει καθοριστεί ποτέ από το ΥΠΕΠΘ και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το οποίο αν και ίδρυσε τα μουσικά σχολεία και ξοδεύει αρκετά ποσά για την λειτουργία τους, ουδέποτε αντιμετώπισε το περιεχόμενο σπουδών τους στα σοβαρά, αν και διαθέτει από τους καλύτερους εκπαιδευτικούς της χώρας στις τάξεις των Μουσικών Σχολείων. Όσο για το πρόγραμμα, έχω ήδη αναφέρει τον αριθμό των ωριαίων μαθημάτων που αναλογεί σε κάθε μαθητή.
Αν τα μουσικά σχολεία συνεχίσουν να λειτουργούν και δεν θεωρηθούν θύματα της οικονομικής κρίσης και ως εύκολος στόχος καταργηθούν, παρακαλώ εκ μέρους όσων μουσικοπαιδαγωγών εργάζονται σε αυτά και τα έχουν διατηρήσει ζωντανά,
· Στηρίξτε τον ελληνικό πολιτισμό μέσω της εκπαίδευσης.
· Μην καταργείτε τα μουσικά μαθήματα από το πρόγραμμα.
· Συστήσετε ως ατομικό και όχι ομαδικό το μάθημα του τοπικού οργάνου.
· Αναθέσετε σε επιτροπές εκπαιδευτικών την σύσταση μεθόδων διδασκαλίας και προγράμματος για τα τοπικά παραδοσιακά όργανα.
Ένας γρήγορος υπολογισμός του κόστους της μετατροπής του ομαδικού μαθήματος σε ατομικό μας δείχνει το ποσό των 60.000 € το μήνα για όλα τα σχολεία, δεδομένου ότι απασχολούνται ωρομίσθιοι καθηγητές. Χωρίς αυτό το ταπεινωτικό για τους εκπαιδευτικούς σύστημα της ωρομισθίας, με μόνιμους καθηγητές, το ποσό ανέρχεται σε 120.000€ περίπου το μήνα. Αυτό το ποσό μας λείπει, κύριοι, από την εκπαίδευση και κάνετε οικονομία; Ο προϋπολογισμός του ΥΠΕΠΘ σε χαρτί τουαλέτας και καφέδες των γραφείων είναι μεγαλύτερος! Από τις τοπικές παραδόσεις που μάλιστα επιδοτούνται, κάνουμε περικοπές; Αλίμονό μας, λοιπόν, κι αλίμονο στους σεφέρηδες, στους κορνάρους, στους σολωμούς, στους παλαμάδες μας, στα ριζίτικα, τα ακριτικά και τις παραλογές μας.

ΥΓ. Αλήθεια, τι σημαίνει "σύνδεση των σχολείων με την τοπική κοινωνία"; Ο πολιτισμός εξαιρείται;

Ζάκυνθος, Φεβρουάριος 2009

[Στη φωτό: Γυναίκα με Μαντολίνο. Έργο Τiepolo Giovanni Battista (1696-1770)]

Related Posts with Thumbnails