© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Δευτέρα 25 Απριλίου 2016

Οδυσσέας Ελύτης, Της Μεταμορφώσεως των Γυναικών που Αγάπησα

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ


Είκοσι χρόνια δεν είναι λίγα για να βοηθήσουν τον καιρό να κάνει τη φθαρτική δουλειά του. Όμως τον Οδυσσέα Ελύτη φαίνεται πως δεν τον αγγίζει ο χρόνος και η σταγόνα του που έσταξε στον ωκεανό, σαν αγίασμα μοιάζει. Ο Ελύτης είναι παρών στην ποίηση των νεότερων, στα συνέδρια, στις μελέτες, στη ζωή μας. Δεν χρειάζονται ειδικές επέτειοι για να τον θυμηθούμε γιατί δεν τον ξεχάσαμε ποτέ.

«Οι άγγελοι στον παράδεισο μιλούν Ελληνικά» λέει ο Νίκος Εγγονόπουλος και μας ξαφνιάζει γιατί αυτή τη φράση θα την απέδιδε κανείς στον Ελύτη. Ίδια γενιά, αγάπη για τον υπερρεαλισμό και την Ελλάδα, ελεύθερο πνεύμα, πίστη στις παραδοσιακές αξίες, δεν είναι δυνατόν οι δυο ποιητές να μην συναντηθούν. Αλλά να που μια φράση στα Ανοιχτά Χαρτιά (σ. 38), λέει σχεδόν το ίδιο: «Αν υπάρχει, συλλογίζομαι, για τον καθένα μας ένας διαφορετικός Παράδεισος, ανεπανόρθωτα ο δικός μου θα πρέπει να ’ναι σπαρμένος με δέντρα λέξεων που τ’ ασημώνει ο άνεμος» και «από πουλιά που ακόμα και μέσα στην αλήθεια του θανάτου επιμένουν να κελαηδούν ελληνικά και να λέν ‘‘έρωτας’’, ‘‘έρωτας’’, ‘‘έρωτας’’». Οι άγγελοι στον Παράδεισο μιλούν ελληνικά, τα πουλιά κελαηδούν ελληνικά, γράφω ποιήματα για να ερωτεύομαι σωστά, μιλά ελληνικά γιατί τη γλώσσα τού έδωσαν ελληνική και μέσα της/του γεννήθηκε ο κόσμος. Όσον αφορά το θέμα της έμπνευσης των ποιητών γράφει στο Εκ του πλησίον (σ. 34): «Οι κακοί ποιητές τρέφονται από τα γεγονότα, οι μέτριοι από τα αισθήματα, και οι καλοί από τη μετατροπή του τίποτε σε κάτι. Το εκ του μη όντος ον λογαριάζει». Και εδώ βρίσκεται και η ουσία. Ο Ποιητής είναι δημιουργός. Όχι αυτός που βρίσκει κάτι έτοιμο και το αναδιαμορφώνει αλλά εκείνος που φιλοτεχνεί το τίποτα και του δίνει υπόσταση. Πώς άρχισε ο Θεός τη δημιουργία του κόσμου; Είπε και εγένετο. Έτσι και ο ποιητής· ΛΕΕΙ:

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: - "Της Μεταμορφώσεως των γυναικών 
που  αγάπησα  χωρίς  ελπίδα:  Ηχώ:  Μα -ρί- νααα! Ελ- 
έ-νηηη! Κάθε  χτύπος  καμπάνας,  κι  από  μια   πασχα-
λιά  στην  αγκαλιά μου.  Ύστερα  φως  παράξενο,   και
δυο  ανόμοια περιστέρια που  με  τραβούν ψηλά σ' ένα
μεγάλο  κισσοστολισμένο  σπίτι.  
                      ("Εφτά μέρες για την αιωνιότητα")


«Παρασκευή», όπως Μεγάλη Παρασκευή και της «Μεταμορφώσεως», όχι του Σωτήρος, αλλά «των γυναικών που αγάπησα». Αυτές βοηθούν στο θαύμα ανάλογο με εκείνο του Σωτήρος. Πράγμα που σημαίνει πως περιμένουμε να δούμε μια «Μεταμόρφωση» και μια «Ανάληψη».
Δύο στοιχεία του ποιήματος μας υποδηλώνουν το χρόνο του θαύματος. Είναι άνοιξη και πλησιάζει το Πάσχα. Το μαρτυρούν οι χτύποι της καμπάνας και η πασχαλιά. Η πασχαλιά δέντρο και η πασχαλιά Πάσχα. Νομίζω μάλιστα πως δεν είναι μια καθημερινή Παρασκευή αλλά μια Μεγάλη Παρασκευή. Σ’ αυτήν ταιριάζουν οι χτύποι της καμπάνας. Παραδοσιακά οι καμπάνες την ημέρα εκείνη χτυπούν συνέχεια και πένθιμα. Όμως, το σίγουρο είναι ότι θα ακολουθήσει η Ανάσταση.
Ο ποιητής φωνάζει δυο ονόματα αγαπημένα. Το ένα είναι «Μαρίνα», αυτή η ηρωίδα του η θαλασσινή και η άλλη είναι η Ελένη, εκείνη που του έχει παραχωρήσει το «Ελ» του ονόματός του. Εκείνο το «Ελ» που είναι Ελλάδα και Ελένη και Ελευθερία και Ελπίδα. Η ομορφιά σε τέσσερις παραλλαγές. Η ηχώ είναι ο αντίλαλος, είναι το αντίστοιχο της αντιφεγγιάς, που έρχεται από μακριά. Και αυτό το υποθέτουμε από πού έρχεται.Τα ονόματα, με την τυπογραφική αραίωση των συλλαβών τους και την επανάληψη του τελικού «α» και «η» μοιάζει να επαναλαμβάνουν τον χτύπο της καμπάνας. Και επομένως είμαστε μπροστά στο Θείο Πάθος που ολοκληρώνεται εκείνη την ημέρα, το οποίο όμως μετατοπίζεται στο ανθρώπινο. Η ηχώ από τα ονόματα ακούγεται σαν χτύπος καμπάνας (προηγήθηκε σύντομος πένθιμος αλλά σχεδόν αυτόματα αναστάσιμος) και αμέσως έγινε «πασχαλιά», και έγινε Ανάσταση. Αναμενόμενο το «φως παράξενο» αφού έχουμε «Μεταμόρφωση» και τα «περιστέρια» (και το πνεύμα εν είδει περιστεράς) ψυχοπομποί και αγγελιοφόροι του Θεού. Σώζουν στην απάνω αιωνιότητα, στο μεγάλο κισσοστολισμένο σπίτι, τον ποιητή.
Η γήινη αιωνιότητα είναι «χωρίς ελπίδα» γιατί είναι περαστική. Η ουράνια αιωνιότητα κερδίζεται από τις μικρές περαστικές στιγμές του έρωτα. Η ζωή σώζεται από τον έρωτα και διαιωνίζεται με όχημα αυτόν.
Η μεταμόρφωση: Ήταν γυναίκα και έγινε ήχος και έγινε πασχαλιά και έγινε φως και έγινε δυο περιστέρια, η Μαρίνα και η Ελένη.
Δύο ονόματα: Μαρίνα, Ελένη, αλλιώς η όμορφη θαλασσινή Ελλάδα.
Δύο φορές ηχώ
Η καμπάνα, δύο σήματα (εννοείται): Ντιν- νταν
Κάθε χτύπος και πασχαλιά, άρα δύο πασχαλιές
Δύο αναστάσεις, άρα δύο θάνατοι
Θάνατος (σύντομος) «χειμώνα ελάχιστε» («Λακωνικόν») και Ανάσταση: Φως παράξενο
Δύο περιστέρα με τραβούν ψηλά, η Μαρίνα και η Ελένη.
Με τραβούν ψηλά και με σώζουν οι δυο αγάπες μου: Η θαλασσινή μου Ελλάδα και η Ποίηση.

Related Posts with Thumbnails