© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2008

Το graffiti ως τρόπος έκφρασης των νέων, προτάσεις για τη Ζάκυνθο

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Τον τελευταίο καιρό παρατηρούνται πολύχρωμα σχέδια στους τοίχους των σχολικών κτιρίων της πόλης μας, που ξενίζουν τον κόσμο των μεγάλων και χαροποιούν τους εφήβους. Είναι τα γνωστά graffiti, που απαντώνται, εδώ και δεκαετίες στους δημόσιους εξωτερικούς χώρους των πόλεων, αποτελούν τρόπο έκφρασης κυρίως των νέων και έχουν ξεκινήσει από την Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του 60.
Παίρνοντας το ρίσκο, μπορεί κανείς να ανιχνεύσει τις ρίζες του στις πρώτες απόπειρες των ανθρώπων να αναπαραστήσουν τα πράγματα: στη ζωγραφική των σπηλαίων της παλαιολιθικής περιόδου ή στις αναπαραστάσεις ανθρώπων και ζώων στα σπήλαια του Λάσκο ή της Αλταμίρα. Βαβυλώνιοι και Ασσύριοι δίνουν τη συνέχεια, με τα χαραγμένα ανάγλυφα πάνω στις πέτρες, οι Κινέζοι με τα σκαλισμένα καύκαλα από χελώνες, οι Βυζαντινοί με τα μωσαϊκά τους. Εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και τα καλλιγραφικά κείμενα του ισλαμικού κόσμου, πάνω στους τοίχους όλων των θρησκευτικών κτιρίων, όπως επίσης και τα σκαλισμένα ή ζωγραφισμένα ανάγλυφα σε πέτρα ή ξύλο των Ατζέκων, στην Κεντρική Αμερική, που καλύπτουν αντίστοιχα τους τοίχους των δημοσίων ή εκκλησιαστικών κτιρίων ή μνημείων. Ο όρος Τλακουϊλόα στους Ατζέκους, που σήμαινε «να γράφεις ζωγραφίζοντας ή να ζωγραφίζεις γράφοντας», είναι χαρακτηριστικό αυτής της έκφρασης και μας οδηγεί νοητά στη λειτουργία των σημερινών graff. Η διαφορά τους έγκειται σίγουρα στο συγκεκριμένο μήνυμα που θέλουν να περάσουν και στο μη εφήμερο σε σχέση με τα graff.
Στην Αφρική, η ζωγραφική στους τοίχους, όπως και η διακόσμηση του σώματος, η βαφή των ρούχων και η αγγειοπλαστική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή τους. Οι τοίχοι είναι εκτεθειμένοι στη φθορά και ξαναζωγραφίζονται κάθε χρόνο για να εορτασθούν ή να αναγγείλουν γεγονότα.
Στην αναγεννησιακή ζωγραφική συναντάμε τον Sgraffito, μια τεχνική που τα πολύχρωμα έργα προέκυπταν από αλλεπάλληλες στρώσεις διαφόρων χρωμάτων. Στις αρχές του 20ου αι. αρχίζει να δημιουργείται η Μεξικάνικη Σχολή Λαϊκών Έργων. Δημόσια κτίρια διακοσμήθηκαν με εικόνες στο Μεξικό, ενώ την ίδια εποχή πολλοί καλλιτέχνες ταξίδεψαν βόρεια στις ΗΠΑ. Εκεί ανέλαβαν τοιχογραφίες επί πληρωμή σε Πανεπιστήμια, σε Σχολές Καλών Τεχνών, ακόμα και στο Rockfeller Center της Νέας Υόρκης. Η απήχηση ήταν τέτοια ώστε με μιμητή τον Thomas Benson δημιουργήθηκε η αμερικανική σχολή της επώνυμης και στυλιζαρισμένης τοιχογραφίας.
Αυτή η μεξικάνικη, αμερικάνικη – τσιγγάνικη κίνηση των καλλιτεχνών των murals, ξεκινώντας από τον πολιτικό ακτιβισμό της εποχής του ΄50 και του ΄60, βρήκε έναν τρόπο να εκφράσει τη φωνή της μειονότητας. Κατά τον ίδιο τρόπο, η φωνή μιας άλλης μειονότητας βρήκε διέξοδο μέσω του graff και τη βοήθεια της τεχνολογίας, του μαρκαδόρου στην αρχή, και του σπρέυ κατόπιν, στη Νέα Υόρκη. Τα graff, μαζί με τη Ραπ μουσική αποτέλεσαν τη γιορτή της μαύρης κουλτούρας.
Οι Stitch 1, TAKI 183, FRANK 207, είναι λίγα παραδείγματα από τους πρώτους που ξεκίνησαν graffiti, με αγαπημένο μέρος τους το μετρό της Νέας Υόρκης. Ο πιο διάσημος, το ίνδαλμα των συνομιλήκων του, ήταν ο Ελληνοαμερικανός που υπέγραφε με το ψευδώνυμο ΤΑΚΙ 183. Η περιπέτεια , ο κίνδυνος, η συνωμοσία , η νύχτα , ο συνωστισμός, η φήμη να φιγουράρουν τα σχέδιά τους την ημέρα, η αντίδραση στις αθλιότητες, ήταν τα στοιχεία που μέχρι σήμερα δίνουν το βάπτισμα του πυρός στους καλλιτέχνες του graffiti.
Οι πειραματισμοί δεν έχουν τέλος σε σχέση με το μέγεθος, το χρώμα, τα σχέδια και τα υλικά. Ο Jean Michel Basquiat, με το ψευδώνυμο SAMO, που είναι όνομα πολέμου, θα γίνει γνωστός ως βασιλιάς του graffiti, χρησιμοποιώντας σαν στοιχεία της δουλειάς του κρανία, σκελετούς, φλέβες κλπ. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης στοιχεία όπως αστέρια , δολάρια, σημαίες κλπ. Άλλοτε έχουν τη γραφή του άγριου στυλ (δηλαδή ονόματα που δεν είναι εύκολο να διακρίνεις) και άλλοτε γίνεται μια τέχνη πιο σοφιστικέ με το δικό της λεξιλόγιο, παράδοση, αισθητική και τοπικούς ήρωες. Ορισμένοι καλλιτέχνες ενδιαφέρθηκαν να εκθέσουν και να πουλήσουν τα έργα τους σε γκαλερί, γεγονός που στιγματίστηκε γιατί περιοριζόταν η δράση τους και έσβηνε η φλόγα του αυθορμητισμού.
Στη συνέχεια περνά στην Ευρώπη για να αποκτήσει χιλιάδες οπαδούς και writers σε Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, Ολλανδία κλπ. Στη Γερμανία, το πρώην τείχος μήκους 166 χλμ. ήταν γεμάτο graffiti, κόπηκε σε κομμάτια, πουλήθηκε και τμήματά του στολίζουν ακόμα και το αρχηγείο της CIA αλλά και τα υπόγεια του Βατικανού.
Στην Ελλάδα τα πολύχρωμα σχέδια κάνουν την εμφάνισή τους για πρώτη φορά τη δεκαετία του ΄80 και ακολουθούν τα πρώτα μουσικά συγκροτήματα Hip Hop με ελληνικό στίχο που συντροφεύουν τα graffiti. Σήμερα σε όλη την Ελλάδα από την Κρήτη ως την Καβάλα γειτονιές και νέοι δονούνται στα χρώματα των σπρέυ. Κάθε πόλη γράφει τη δική της ιστορία: Πολίτες δέχονται να βαφτούν οι προσόψεις των σπιτιών τους, και πληρώνουν γι αυτό, για ν΄ αποφύγουν γραμμένα συνθήματα και βωμολοχίες. Σχολεία αναθέτουν σε μαθητές, μετά από πίεση των writers, τη διακόσμηση των χώρων τους. Το ίδιο κάνουν μαγαζιά κι εργοστάσια, πειραματίζονται με τον καινούργιο τρόπο εικαστικής δημιουργίας για να διακοσμήσουν το χώρο τους.
Στρατιώτες, φοιτητές, μαθητές αφήνουν το στίγμα τους. Αντιδρούν, διαμαρτύρονται κι εκτονώνονται με έναν μη βίαιο τρόπο, επικοινωνούν και δημιουργούν. «Το graffiti δεν είναι μόνο χρώμα. Είναι λόγος και στάση ζωής. Όταν βάφεις έναν γκρίζο τοίχο, που τον θέλουν γκρίζο, κάνεις μια δήλωση» ισχυρίζονται οι δημιουργοί.
Οι μαθητές βρίσκουν έναν τρόπο να κάνουν αισθητή την παρουσία τους με αυτό το είδος εικαστικής πρότασης κι αισθητικής του ψυχρού χώρου των σχολείων και των πόλεων. Καλούν τον κόσμο των μεγάλων να τους πλησιάσει και να αφουγκραστεί τα αδιέξοδα, που τους δημιουργεί η εντατικοποίηση του εξετασιοκεντρικού συστήματος εκπαίδευσης και τα σύμφυτα με την ηλικία τους προβλήματα Οι νέοι αυτοί είναι αυτοδίδακτοι, η εκπαίδευση δεν τους παρέχει εικαστική παιδεία γι αυτό και λίγα απ' αυτά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν έργα τέχνης. Είναι όμως τρόπος έκφρασης των παιδιών μας και αυτό από μόνο του αποτελεί αξία. Ενοχλεί την αισθητική των μεγάλων, ιδιαίτερα όταν συνθήματα και graff αναγράφονται σε φρεσκοβαμμένους τοίχους, που με κόπο και μεράκι οι ιδιοκτήτες τους φρόντισαν.
Σήμερα, οι δήμοι σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης έχουν κατασκευάσει ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα με διαδρόμους στους οποίους οι τοίχοι μπορούν να ζωγραφιστούν από writers. Στη Ζάκυνθο οφείλουν οι δήμοι και τα σχολεία να παραχωρήσουν ή να δημιουργήσουν τέτοιους χώρους. Συγκεκριμένοι τοίχοι στα προαύλια των σχολείων και οι εξωτερικές τους μάντρες, κατασκευές προς χρήση σε πλατείες, πολιτιστικά και αθλητικά κέντρα και πάρκα της πόλης (οι πλατείες Αγ. Λαζάρου και Αγ. Λουκά, τα γήπεδα ποδοσφαίρου, τα πάρκα στην περιοχή του Άμμου και της ακτής ΕΟΤ κλπ), θα μπορούσαν να είναι ορισμένες προτάσεις. Οι δήμοι σε αυτή την περίπτωση θα αναλαμβάνουν, κατά περιοδικά διαστήματα, να ξαναβάφουν αυτές τις επιφάνειες ώστε να επιχειρούνται νέες δημιουργίες. Αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις που απευθύνονται στους νέους (ντόπιους ή τουρίστες) θα μπορούσαν να διαθέτουν τέτοιους χώρους και να αυξάνουν την πελατεία τους.
Οι νέοι δεν αποτελούν μικρογραφία των μεγάλων, έχουν δικούς τους κώδικες αυτοέκφρασης κι επικοινωνίας. Οι μεγάλοι «ως γηράσκοντες αεί διδασκόμενοι» οφείλουν να ενημερώνονται, να μαθαίνουν, να προσεγγίζουν τους νέους με γνώμονα τον αμοιβαίο σεβασμό, χωρίς τη διάθεση των συνεχών συμβουλών και απαγορεύσεων. Έτσι εξασφαλίζεται η συνοχή των γενεών για τις νέες κατακτήσεις της ανθρωπότητας.


( Εφημ. Ερμής 6-3-2007)
Related Posts with Thumbnails