© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 1 Ιουλίου 2012

ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΩΔΕΙΟΥ ΗΡΩΔΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ


ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

                                                ΜΑΝΩΛΗΣ   ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ [1883-1962]

Με αφορμή τα 50 χρόνια από το θάνατο του Μανώλη Καλομοίρη, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και ο Διευθυντής της Βασίλης Χριστόπουλος, σε  συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Αθηνών, αποτίνουν φόρο τιμής στο συνθέτη της «Συμφωνίας της λεβεντιάς» στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού  στις 28-6-2012 με το έργο του, «Τρίπτυχο για Ορχήστρα, στη μνήμη ενός ήρωα», γραμμένο για τον Εθνάρχη  Ελευθέριο Βενιζέλο που πέθανε στο Παρίσι στις 18 Μαρτίου του 1936. Το έργο  συνδέθηκε και με τον  Εθνικό μας Ποιητή Κωστή Παλαμά, πνευματικό μέντορα του συνθέτη, καθώς  παίχτηκε την ίδια ημέρα που σύσσωμη η Ελλάδα ενταφίαζε τον Ποιητή της, για  μετατραπεί, ως διά μαγείας, η τελετή της ταφής σε πάνδημη διαδήλωση διαμαρτυρίας εν μέσω Γερμανικής Κατοχής. Η σύνθεση του Καλομοίρη συνδέεται άρρηκτα και με την ιστορία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Η πρώτη εκτέλεση του έργου έγινε στα Ολύμπια στις 28 Φεβρουαρίου του 1943 και σηματοδότησε την πρώτη παρουσίαση της ΚΟΑ, γνωστή ως τότε ως «Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών». Στο πόντιουμ της νεοσύστατης Ορχήστρας ήταν ο ίδιος ο συνθέτης που παρουσίασε το έργο του συγκλονισμένος από τον χαμό των δύο μεγάλων Ανδρών.
Μόλις πληροφορήθηκε το θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Μανώλης Καλομοίρης, άρχισε να συνθέτει με δάκρυα στα μάτια, όπως αναφέρει η σύζυγός του, το «Τρίπτυχο». Ένα πένθιμο εμβατήριο για να θρηνήσει τον «Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας» και  εγκάρδιο Φίλο του. Την ελεγειακή ατμόσφαιρα από το «Πρελούδιο» του «Τρίπτυχου» ανέδειξε εξαίσια ο Μαέστρος με την Ορχήστρα, δίδοντας με ευτονία  τα σημεία τα εμπνευσμένα από την Δημοτική μας Παράδοση, ενώ τα έγχορδα μοιρολογούσαν το Μεγάλο Νεκρό. Παράλληλα, το Κόρνο και το Φλάουτο «τραγουδούσαν» θαυμαστά και ζωντάνευαν το βουκολικό τοπίο, άριστα τονισμένο από τη Βιόλα και το Βιολοντσέλο, ενώ το Αγγλικό Κόρνο επανέφερε την ποιητική, ελεγειακή μελαγχολία προαναγγέλλοντας το «Ιντερλούδιο», το πένθιμο εμβατήριο. Ένα  «Ελληνικό» πένθιμο εμβατήριο, με τις Τρομπέτες να ξεκινούν αργά, υποβλητικά και να ακολουθούν τα Ξύλινα Πνευστά, πέρασμα εξαιρετικό για να  επανέλθουν στα δρώμενα οι ηρωικές, θριαμβικές Τρομπέτες   και  το  απαλό, θρηνητικό, μοναχικό Βιολί του  Δημήτρη Σέμση.  Μέσα από την ανάμνησης μιας ζωής αφιερωμένης στη Μεγάλη Ιδέα, και ανάμεσα στο πένθος και το μεγαλείο της ιερής στιγμής τη θανής, διαδραματίζονται στιγμές απόλυτης περισυλλογής, όπου ο «Πατέρας» της «Εθνικής Σχολής» προσπαθεί να εμφυσήσει στους κατατρεγμένους Έλληνες  δύναμη και  ελπίδα τον καιρό της Κατοχής. 
ΣΕΡΓΚΕΪ   ΠΡΟΚΟΦΙΕΦ [1891-1953]
Ο Ρώσος  συνθέτης Σεργκέι Προκόφιεφ, κατά τη διάρκεια των σπουδών του, έρχεται σ’ επαφή με τους πρωτοποριακούς κύκλους της Αγίας Πετρούπολης και συμμετέχει στις βραδιές σύγχρονης μουσικής όπου ενημερώνεται για τις τάσεις της Δυτικής μουσικής. Σε κάποια από αυτές τις βραδιές, συγκεκριμένα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1909 κάνει το ντεμπούτο του ως συνθέτης και πιανίστας. Το 1913, όταν ο ίδιος ερμηνεύει στο Παυλόσκ για πρώτη φορά το «2ο Κοντσέρτο  για πιάνο και Ορχήστρα σε Σολ  ελάσσονα  op. 16», αφιερωμένο σε ένα αδικοχαμένο φίλο του,  προκαλεί μεγάλο σκάνδαλο! Το κοινό, ανίκανο να συνομιλήσει με μία μεγαλοφυΐα, φεύγει εξαγριωμένο,κραυγάζοντας «Οι γάτες πάνω στη στέγη κάνουν καλύτερη μουσική».
Στο δυσκολότατο 2ου Κοντσέρτου για Πιάνο και Ορχήστρα του Προκόφιεφ, που ερμήνευσε η Κρατική Ορχήστρα μας, με σολίστ τον Βασίλη Βαρβαρέσο, ένα νέο, που υπόσχεται λαμπερό μέλλον, το πρώτο μέρος «Andantino» αφηγείται ήρεμα το μύθο μιας μυστηριώδους νεράιδας, παράλληλα με μια χορευτική ενότητα που οδηγεί σε ένα κόσμο σκοτεινό, απειλητικό  ενώ η  μεγαλοπρεπής καντέντσα, από τα σπουδαιότερα κομμάτια της πιανιστικής φιλολογίας, δίδει την ευκαιρία στον Σολίστ να ανιχνεύσει εκπληκτικά τη δραματικότητα της σύνθεσης και να  κλιμακώσει φανταστικά την ανοδική κορύφωσή της!
Στο δεύτερο μέρος «Vivace» αναδεικνύεται από την αρχή η φωτεινότητα του scherzo και ο πρωτόγονος χορός, ενώ η ευτυχής συνύπαρξη Μαέστρου και Πιανίστα, με τις εκπληκτικές ταχύτητες απέδωσαν μοναδικά την αέναη κίνηση [perpetuum mobile] της μουσικής μέσα στο χρόνο των Θεών, των ανθρώπων και των πρωτότυπων έργων τους, που ανοίγουν νέους ορίζοντες στο μουσικό στερέωμα.
Στο 3ο μέρος, «Allegro moderato», με τον υπέρτιτλο «Ιντερμέτζο», το πιο «ζοφερό», εντυπωσιάζει η τραχύτητα της Ορχήστρας, ο τρόπος που αποδίδεται η οδύνη και η κραυγή της απελπισίας μέσα από ένα συγκεχυμένο, ασαφές «σκιερό» χρώμα, η δε μεταπήδηση της  σύνθεσης στις μελωδικές παραμορφώσεις  αξιοποιείται και προβάλλεται με καθαρότητα και έμπνευση τόσο από τον Μαέστρο και την Ορχήστρα του όσο και από τον Πιανίστα.
Στο φινάλε όλα τρέχουν ορμητικά, κοφτερά ως την  στιγμή  όπου μια λαϊκή Ρώσικη   μελωδία  κάνει το συνθέτη να αφεθεί στο  συναισθηματικό του κόσμο και ελεύθερος να δημιουργήσει παραλλαγές εκπληκτικής ομορφιάς στις οποίες παρασύρονται και παραδίδονται ο Μαέστρο, η Ορχήστρα και ο Σολίστ σε μια μοναδική επίδειξη συλλογικής δεξιοτεχνίας, αποκαλύπτοντας όλο το συναισθηματικό βάθος της σύνθεσης πριν επιστρέψουν  εντυπωσιακά στο κυρίως θέμα με τον μυστηριακό ρομαντισμό, τον «εξομολογητικό»  εξπρεσιονισμό και τον πλούσιο λυρισμό.
ΠΙΟΤΡ ΙΛΙΤΣ ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΙ [1840-1893]
Ένα αόρατο πνευματικό νήμα συνδέει τις τρεις μουσικές συνθέσεις που εκφράζουν την αγωνία των δημιουργών τους για πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν. Ωστόσο και οι τρεις Συνθέτες στην  αναζήτηση της αλήθειας, ακουμπούν στον πλούτο του πνεύματος και ανοίγουν δρόμους διεξόδου. 
Εκείνο που ξεχωρίζει τον Αρχιμουσικό Βασίλη Χριστόπουλο στο πόντιουμ είναι η βαρύτητα της διανοητικής επεξεργασίας και το φιλτράρισμα μέσα από προσωπικές γνώσεις και βιώματα των έργων που διευθύνει  και η  απόδοσή τους στον ακροατή με μουσική λαλιά  υψηλής αισθητικής ποιότητας.  Αυτό θαυμάσαμε για άλλη μια φορά στην ερμηνεία του της Τέταρτης  Συμφωνίας σε φα ελάσσονα, έργο 36  του Τσαϊκόφκι .
Κατά την διάρκεια μιας οδυνηρής κρίσης στην προσωπική του ζωή ο Τσαϊκόφκι   συλλαμβάνει την ιδέα της Τέταρτης Συμφωνίας του. Σε μια ογκώδη επιστολή του στην αιώνια φίλη και προστάτιδά του Ναντέζντα  Φον Μεκ την περιγράφει ως προγραμματική αν και πιστεύει ότι μια περιγραφή είναι πάντα κατώτερη από τη σύνθεση και πόσο δίκιο έχει θα προσθέταμε εμείς. «Η Συμφωνία μας», όπως συνήθιζε να λέει τα έργα που  αφιέρωνε στη φίλη και χορηγό του, «αφορά το Πεπρωμένο και τη σύγκρουση με τον τρωτό, ευαίσθητο συναισθηματικό κόσμο». Φαίνεται ότι το Πεπρωμένο εκτός από πυρήνας της Τετάρτης Συμφωνίας του είναι της Πέμπτης και Έκτης.  Με την αρχή της εισαγωγής τα Κόρνα αναγγέλλουν το Πεπρωμένο, προβάλλοντας την κυριαρχία του, που θα επεμβαίνει συχνά για να θυμίζει τη  δύναμή του και να υποδηλώνει την παρουσία του. Σβήνοντας η φανφάρα από τα κόρνα, τα βιολιά και τα βιολοντσέλα θα αναπτύξουν ένα υπολανθάνον μαγικό βαλς  και μέσα από το κλαρινέτο θα ξεπηδήσει το όνειρο, υπογραμμίζοντας τη φυγή από τη σκληρή πραγματικότητα. Αλλά τα φλάουτα και τα όμποε έρχονται να δώσουν την ελπίδα την ώρα, αλλοίμονο, που ο Συνθέτης διαπιστώνει :«Τούτα δεν είναι παρά όνειρα, το πεπρωμένο μας ξυπνά». Για να έρθει σαν τραγούδι το δεύτερο μέρος, τραγούδι μελαγχολικό από το Όμποε και να περάσει στα βιολοντσέλα με τη στήριξη των Φαγκότων. Η γλυκιά, τρυφερή ανάμνηση κρατά τόσο λίγο, το Πεπρωμένο απειλητικό επανέρχεται με τα κόρνα, τις τρομπέτες και τα τύμπανα. Στο σύντομο Scherzo πλανάται   μια ατμόσφαιρα ψευδαίσθησης  με τη συνέργεια του συνεχούς pizzicato των εγχόρδων. Θα διακοπεί από τα πνευστά και θα επανέλθει από αυτά  ενώ το πεπρωμένο έχει σιγήσει καθώς  η έκρηξη της Ορχήστρας συντελείται και αποκαλύπτει τις εξαίσιες παραλλαγές ενός γρήγορου ρώσικου λαϊκού θέματος. Φλάουτο, κλαρινέτο και φαγκότο αναγγέλλουν τη χαρά. Χαρά και ζωντάνια ξεχειλίζουν, καθώς κάνει την εμφάνισή του το Πεπρωμένο με την ίδια δραματική ένταση και απειλή που το γνωρίσαμε από την αρχή, ευτυχώς, θα σβήσει μέσα από το εσωτερικό φως του Συνθέτη, καθώς θα μεταγγίσει την ελπίδα στον ακροατή!
Το  Φεστιβάλ Αθηνών θα πρέπει να διαφημίσει όσο γίνεται περισσότερο τις συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και να στηρίξει την τιτάνια προσπάθειά της. Εμείς αφήσαμε το Ηρώδειο με θλίψη, γιατί συνάνθρωποί  μας δεν είχαν την δική μας τύχη να ζήσουν το μεγαλείο της πνευματικής ανάτασης και ψυχικής ευφορίας  από τη Συναυλία που Έλληνες Μουσικοί πρόσφεραν  στους Έλληνες!

Βασίλης Βαρβαρέσος

Related Posts with Thumbnails