Γράφει
η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ
Η
συνήθεια καλά κρατεί και το Λεσβιακό
Ημερολόγιο 2019
έρχεται να προστεθεί στο χορό των άλλων
που έχουν προηγηθεί και του απλώνουν
το χέρι –τον κρίκο, ήθελα να πω- στην
ατέρμονη αλυσίδα που συνιστά η παράδοση.
Η
παράδοση έχει δύο όψεις. Η μία είναι
εκείνη που επαναλαμβάνει τα παλιά, πάλι
και πάλι, πανομοιότυπα. Η άλλη είναι
εκείνη που παραλαμβάνει και δημιουργικά
αναδιαμορφώνει και επικαιροποιεί ό,τι
παραλαμβάνει. Έτσι «και τα καινούρια
φαίνονται κι εκείνα σαν παλαιά» και «τα
παλαιά φαίνονται κι εκείνα σαν καινούρια»,
λέει ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης που έχει
τις ρίζες του βαθιά στη λεσβιακή γη.
Ο
επιμελητής του Ημερολογίου,
ο διαπρεπής φιλόλογος, διδάκτορας
φιλολογίας και με πολλά χαρίσματα,
ταλέντα, γνώσεις και σοφία, προικισμένος,
Παναγιώτης Σκορδάς πετυχαίνει χρόνια
τώρα τη σύμπλευση του παλαιού με το
καινούριο, εφόσον ένα ημερολόγιο είναι
νέο, αλλά από τη φύση του είναι μέρος
μιας μακράς σειράς, που όσο προχωρεί
στο χρόνο, αποσύρεται συγχρόνως. Ο
Σκορδάς μας δίνει εν περιλήψει το όλο
με πρώτο και κυρίαρχο θέμα το άλυτο
προσφυγικό που ταλανίζει το νησί τα
τελευταία χρόνια, τις καταστροφές από
τις βροχοπτώσεις, την πτώση της τιμής
του λαδιού και πολλά, ευχάριστα και
δυσάρεστα, τέτοια που κάνουν τη ζωή και
γλυκιά και πικρή.
Η
ευρύτερη θεματική είναι, όπως είναι
φυσικό, και επίκαιρη και διαχρονική.
Και όπως είθισται από Θεού αρχίζουμε,
με τους «Χαιρετισμούς» του μητροπολίτη
κ. Ιακώβου και στη συνέχεια της εξουσίας:
Της περιφεριάρχου, κας. Χριστιάνας
Καλογήρου, του Δημάρχου κ. Σπύρου Γαληνού
και του Προέδρου του Συλλόγου Μυτιληναίων
Αμερικής κ. Μιχαήλ Μπάνη.
Μπαίνοντας
στο τεύχος, πανηγυρικά, πλέον, βρισκόμαστε
μπροστά στην «προσωπογραφία» της
Λέσβου, φιλοτεχνημένη από τον επιτυχημένο
γόνο της, τον Δημήτρη Ταλιάνη, που
φωτογράφησε τις φανερές της χάρες και
αποκάλυψε την αρχαία και πάντα ζωντανή
ψυχή της.
Το
αφιέρωμα στον Ταλιάνη περιλαμβάνει
πέντε κείμενα, τα οποία αφορούν την
προσωπικότητα και το έργο του, διανθισμένο
με τις ωραίες φωτογραφίες του, τις
θάλασσες, τους ψαράδες και τα δίχτυα
τους, τις πολύχρωμες ραβδώσεις του
απολιθωμένου δάσους, τους ήπιους
καστανούς λόφους, τις όμορφες μικρές
χερσονήσους, τις επιβλητικά χιονισμένες
στέγες, όπως τις συλλαμβάνει ο φακός
μέσα από το φράγμα των γυμνών κλαδιών
ενός ηλικιωμένου δέντρου, το Μαχαιροποιείον,
το λεσβιακό φως που χρυσό πέφτει πάνω
στα νερά και το γαλάζιο, διαβαθμισμένο
σε ζώνες που λες, θάλασσα είναι ή βουνά;
Το καφενείο Ερμής
στην Απάνω Σκάλα, ο χορός των γλάρων, κι
άλλα νερά λαμπερά «στα χίλια χρώματα»
που θα έλεγε και ο ποιητής. Στο κείμενο
που κλείνει την ενότητα, «Σε πρώτο
πρόσωπο», ο Ταλιάνης εξομολογείται ότι,
αφορμώμενος από τον Ελύτη, ξεκίνησε να
φωτογραφίζει, βρίσκοντας τα τοπία που
αναλογούσαν στους στίχους των
Προσανατολισμών
του, επειδή ο Ταλιάνης πίστεψε στα λόγια
του ποιητή ότι «ένα τοπίο είναι η προβολή
της ψυχής ενός λαού πάνω στην ύλη». Έτσι,
με τις μικρές δυνατότητες και τις
λιγοστές γνώσεις στη φωτογραφία, στην
αρχή, και με δόσεις υπερβολής και όνειρα
μεγάλα, να “κατακτήσει τις θάλασσες”,
βγήκε στη φύση να την αντιμετωπίσει με
το μάτι στο φακό. Και τα κατάφερε μια
χαρά. Η Ελλάδα αναδύθηκε μέσα από τις
φωτογραφίες του με το πνεύμα και το ήθος
της. Οι πάνω από σαράντα εκδόσεις
Λευκωμάτων του Ταλιάνη μάς δείχνουν το
βλέμμα του το αλλιώτικο, κάθε φορά πιο
μεστό, πιο ώριμο, πιο βαθύ. Βλέμμα που
έβλεπε την ψυχή, παλαιότερα, βλέμμα που
βλέπει Τα
χρώματα του χρόνου, πλέον.
Ακολουθούν
οι ενότητες «Πρώτη Γραφή –Πρώτη Ανάγνωση»
πεζά και ποιήματα γεμάτα από την ανθρωπιά,
συμπόνια και αγάπη για τα ζώα και τους
δυστυχείς. Στο «Αφιέρωμα στον Στρατή
Μυριβήλη» δύο σημαντικά κείμενα. Το ένα
της Μαρίας Μανδαμαδιώτου με αναφορές
στη Ζωή
εν Τάφω
και το άλλο του Νίκου Σαραντάκου στις
«Είκοσι λέξεις από τον Βασίλη Αρβανίτη».
Στα τέσσερα πολύ ενδιαφέροντα κείμενα
για την «Αρχαιολογία», αναδύεται η
αρχαία λεσβιακή ψυχή. Κι άλλα κείμενα
για την «Αρχαία Λέσβο», για τη «Φύση και
το Περιβάλλον».
Στην
ενότητα, «Πρόσωπα», ο Παναγιώτης Σκορδάς
συνομιλεί με τον Δημήτρη Μαρωνίτη. Μια
επίσκεψη του μεγάλου δασκάλου στη
Μυτιλήνη μάς μεταφέρει στο 2001. Επιστημονική
ενημέρωση πάνω στα φιλολογικά μας
πράγματα και αναμνηστικές φωτογραφίες
με όλη την παλιά φρουρά των φιλολόγων
που είχαν τη χαρά και την τιμή να
βρίσκονται εκεί, να ακούνε και να
απολαμβάνουν. Στις φωτογραφίες, πέρα
από τον καθηγητή και τον Λάμπρο Πόλκα,
βλέπουμε φυσικά τον Παναγιώτη Σκορδά -Πρόεδρο του συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου-
την Στρατούλα Τσαμπή και την Ανθούλα
Σκαλοχωρίτου, τον Δημήτρη Πατίλα και
τον Γιώργο Μπεκιάρη, και μαζί τους τον
Γιάννη Κωνσταντέλλη, τον Παντελή Αργύρη,
τον Περικλή Μαυρογιάννη. Όλοι εκεί, στο
εστιατόριο και στο Μουσείο του Θεόφιλου,
στη Βαρειά, και στην αίθουσα Φ.Ο.Μ.
Παρόντες, και ας μην είναι, πια, όλοι
παρόντες. Και κάτι που δεν πρέπει να
παραλείψουμε, όσοι είχαμε την εμπειρία
το ξέρουμε καλά. Κάθε φορά που η φιλολογική
ανάγκη μας καλούσε στη Λέσβο, ζούσαμε
σε έναν παράδεισο φιλοξενίας, περιηγήσεων,
εκδηλώσεων. Το αφιέρωμα κλείνει με μια
δημοσίευση του Δ. Μαρωνίτη στο Βήμα,
όπου σε ένα, της μιας σελίδας κείμενο,
περιέγραψε αυτόν τον παράδεισο της
Λέσβου και κατέληξε με τη φράση:
«Ανεπανάληπτο νησί, τιμημένο με μεγάλα
ονόματα, παλιά και νέα».
Ακολουθούν
η «Νεότερη Λέσβος» με τέσσερα κείμενα,
και οι «Τέχνες» με δύο, «Η Λέσβος, ο
Χρόνος, οι Άνθρωποι, οι Ιστορίες τους»,
με οχτώ κείμενα. Στο πρώτο, που το
υπογράφει ο Βάσος Βόμβας, «Η εποχή της
“ξένοιαστης συμφοράς”, γίνεται ζουμ
στο 1945· οι Εγγλέζοι και η Ούνρα· και στο
σχολείο το κίτρινο τυρί, τα σμάτις και
το «φριχτό στη γεύση αλλά πολλαπλά
σωτήριο μουρουνόλαδο» που το βοηθούσαν
να κατέβει στο λαιμό με μια «φλούδα
λεμόνι ή πορτοκάλι» που έφερναν από το
σπίτι. Η φωτογραφία από το Γ΄ Κομνηνάκειο
Δημοτικό Σχολείο με τα παιδιά της εποχής
της “ξένοιαστης συμφοράς”, κάτω από
την αμερικανική σημαία και στην άκρη
της ελληνικής που κυματίζει δειλά·
ιστορικό τεκμήριο.
Στα
«Πρόσωπα που ξεχώρισαν» για τη χρονιά
που πέρασε, η Όλγα Φιάσκα και ο Γρηγόρης
Κοντός μπαίνουν στη λεσβιακή αθλητική
ιστορία και η οικογένεια Παπαδέλλη για
το ελαιόλαδο.
Στο
«Μεταίχμιο από το 2018 στο 2019» οι
γελοιογραφίες του Μάκη Αξιώτη και του
Αντώνη Κυριαζή.
Στο
τεύχος υπάρχει και ένα D.V.D.
με δυο λεσβιακά ντοκιμαντέρ από το
Φεστιβάλ Aegean
docs.
Βιογραφικά όλων των συντελεστών. Και
φυσικά δεν πρέπει να ξεχάσουμε το πλούσιο
εικαστικό υλικό, με το οποίο είναι
κοσμημένο το Ημερολόγιο· φωτογραφίες,
γράμματα, πρόσωπα, κτήρια. Το χαρτί
τέλειο, τέλεια και η φωτογραφία.
Όπως
καταλαβαίνουμε, δεν πρόκειται απλώς
για ένα Ημερολόγιο, όπου βλέπουμε τις
μέρες να τρέχουν η μία πίσω από την άλλη,
αλλά πρόκειται για ένα βιβλίο γεμάτο
από τους λεσβιακούς θησαυρούς που είναι
ανεξάντλητοι και ικανοί να γεμίσουν
πολλά ακόμα Ημερολόγια. Το 2019 είναι
μπροστά μας και η ζωή μια πρόκληση που
μας καλεί να την αντιμετωπίσουμε.
Συγχαρητήρια
θερμά στον Παναγιώτη Σκορδά και σε όλους
τους εξαιρετικούς συνεργάτες που
συνέβαλαν στην τόσο ωραία επιμελημένη
έκδοση.