Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: ΑΕΙΦΟΡΙΑ, ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΣ ΚΑΙ ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ. ΕΚΚΛΗΣΙΣ ΔΙΑ ΜΙΑΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΝ ΗΘΙΚΗΝ ΕΞ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΑΠΟΨΕΩΣ

ΟΜΙΛΙΑ

ΤΗΣ Α.Θ.ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΝ ΒΕΡΟΛΙΝΩι ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟΝ

ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΝ ΝΑΟΝ (BERLINER DOM)

(14 Μαΐου 2014)

Σεβασμιώτατε Ἐπίσκοπε κύριε Nikolaus Schneider, Πρόεδρε τοῦ Συμβουλίου τῆς ἐν Γερμανίᾳ Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας,

Sehr geehrte Frau Präses Dr. Schwaetzer,

Ἱερώτατε ἀδελφέ Μητροπολῖτα Γερμανίας καί Ποιμενάρχα τῆς Θεοσώστου ταύτης Ἐπαρχίας κύριε Αὐγουστῖνε,

Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί ἐν Χριστῷ,

Ἀδελφαί καί ἀδελφοί ἐν Χριστῷ,

Ἡ  Ὀρθόδοξος ἡμῶν Ἐκκλησία ἀντιμετωπίζει ἀγαπητικῶς  τήν ἐν σοφίᾳ Θεοῦ δημιουργηθεῖσαν, διά τοῦ λόγου Aὐτοῦ μόνον, διά τοῦ ἁπλοῦ, καί καθοριστικοῦ συγχρόνως, «γενηθήτω», κτίσιν. Διό καί «πᾶσα ἡ κτίσις ἠλλοιοῦτο φόβῳ, θεωροῦσα σε (τόν Υἱόν τοῦ ἀνθρώπου καί Υἱόν τοῦ Θεοῦ) ἐν Σταυρῷ [...] ὁ ἥλιος ἐσκοτίζετο καί γῆς τά θεμέλια συνεταράττετο» (Ἀπόστιχον Ἱερᾶς Ἀκολουθίας Ὄρθρου Ἁγίας καί Μεγάλης Πέμπτης).

Πρίν ἤ εἰσέλθωμεν ὅμως εἰς τήν ἔκθεσιν ἐνώπιόν σας, τοῦ  ἐκλεκτοῦ ἀκροατηρίου τούτου, ὀλίγων σκέψεων, θέσεων,  ἐκτιμήσεων ἀλλά καί πρωτοβουλιῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῆς ἡμετέρας Μετριότητος προσωπικῶς ὅσον ἀφορᾷ εἰς τό ὑπό θεώρησιν θέμα καί προβῶμεν εἰς τήν ἀπό ἡμετέρας Ὀρθοδόξου πλευρᾶς ἐκτίμησιν περί μιᾶς οἰκολογικῆς ἠθικῆς, ἐκφράζομεν τάς θερμάς ἡμῶν εὐχαριστίας διά τήν τιμήν νά ἀπευθυνθῶμεν ὑμῖν ἀπό τοῦ βήματος τούτου καί ἐπιθυμοῦμεν, ἐν πρώτοις, νά ἀναφερθῶμεν δι᾿ ὀλίγων εἰς τόν Θεσμόν, τόν ὁποῖον ἐκπροσωποῦμεν καί διακονοῦμεν, τήν πρωτόθρονον ἐν τῇ Μιᾷ καί Ἑνιαίᾳ Ὀρθοδοξίᾳ Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον.

Ἐκπροσωποῦμεν, λοιπόν, ἐνώπιόν σας ἕνα πολιόν εὐρωπαϊκόν θεσμόν, ἡλικίας δεκαεπτά περίπου αἰώνων. Ὅσοι ὑπηρετοῦμεν τόν Θεσμόν τοῦτον θά ἤμεθα ἐλάχιστα εὐτυχεῖς ἐάν ἡ διακονία ἡμῶν ἐξηντλεῖτο εἰς ρόλον ἀνάλογον πρός αὐτόν τόν ὁποῖον ἀναλαμβάνουν οἱ φύλακες ἑνός μουσείου. Ἡ τιμή τῆς ὑποδοχῆς ἡμῶν ὑφ᾿ ὑμῶν σήμερον ἐνταῦθα, εἰς τήν ἐν Βερολίνῳ ἕδραν τῆς ἐν Γερμανίᾳ Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας, πιστεύομεν ὅτι ἀφορᾷ ὄχι ἁπλῶς  εἰς τήν ἱστορικότητα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τῆς Νέας Ρώμης καί Κωνσταντινουπόλεως, ἀλλά κυρίως εἰς τήν παράδοσιν τῆς οἰκουμενικότητος αὐτοῦ. Δηλαδή εἰς μίαν συνεχῆ καί συνεπῆ καί ἐνεργόν ἀνά τούς αἰῶνας μέχρι καί σήμερον μαρτυρίαν καί πρότασιν μέ οἰκουμενικήν (διεθνῆ ἕως καί πανανθρωπίνην) ἐμβέλειαν, ἐκτεινομένην καί μέχρι τῆς συστεναζούσης καί συνωδινούσης μετά τοῦ ἀνθρώπου κτίσεως.

Ὁ ἄνθρωπος, διά τόν ὁποῖον ἐπλάσθη ἡ κτίσις, ὁ ἐπίγειος παράδεισος, δυστυχῶς παρήκουσε τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ «ἐργάζεσθαι αὐτόν καί φυλάσσειν» (πρβλ. Γεν. β΄ 15), καί ἀντί τούτου διά τῆς ἀπληστίας του τήν καταστρέφει, τήν «φοβίζει» «εἰς τό ἐκβλύζειν καρπούς», συσκοτίζει τόν ἥλιον διά τῶν ἐπιστημονικῶν πειραμάτων του καί συνταράττει τά θεμέλια τῆς γῆς. Θά ἐπανέλθωμεν ὅμως κατωτέρω ἐπί τῆς ἀναγκαιότητος καί συγχρόνως ὑποχρεώσεως  τοῦ ἀνθρώπου τοῦ  «ἐργάζεσθαι» καί «φυλάσσειν» τήν κτίσιν.

Ἐπί χίλια περίπου  ἔτη (333-1453), εἰς τήν τότε χριστιανικήν οἰκουμένην, ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Νέας Ρώμης, πρώτης τῶν πόλεων καί κατ᾿ ἐξοχήν Πόλεως, εἶχε τήν σταυρικήν κεντρικήν εὐθύνην διακονίας τῆς ἑνότητος τῶν χριστιανικῶν κοινωνιῶν τῆς τότε Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Δηλαδή, νά διαφυλάττῃ ἀρραγές τό θεμέλιον κοινοῦ πολιτισμοῦ καί ποιότητος τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως. Μετά τό ἔτος 1453, ὁ ρόλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου δέν περιωρίσθη, ὡς νομίζεται καί λέγεται καί γράφεται ὑπό τινων. Ἐσυνεχίσθη καί πάλιν καί συνεχίζεται μέχρι σήμερον οἰκουμενικός εἰς τήν πρακτικήν καί ἐνεργόν ζωήν εἰς πάντας τούς τομεῖς τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως καί τοῦ περιβάλλοντος ἡμᾶς κόσμου, μέ κέντρον πάντοτε τό εὖ ζῆν ἐπιγείως, καί τήν σωτηρίαν, αἰωνίως, τοῦ ἀνθρώπου. Ρόλος, λοιπόν, καί στάσις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἦτο, εἶναι καί θά εἶναι νά ὁδηγήσῃ τήν ἀμαυρωθεῖσαν διά τῆς πτώσεως εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, τόν ἄνθρωπον, εἰς τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν». Νά ἀποκαταστήσῃ δηλαδή «τά πάντα» εἰς τό «ἀρχαῖον κάλλος».

Εἰς τήν κατεύθυνσιν ταύτην καί εἰς τόν συγκεκριμένον τοῦτον στόχον ἀποβλέπουν ὅλαι αἱ ἐνέργειαι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ὡς ἐκ τούτου δέ διεμορφώθη ἕν Ὀρθόδοξον ἦθος καί ἕν πρωτεῖον διακονίας τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, παγκοσμίως καί οἰκουμενικῶς ἀναγνωριζόμενον, τιμώμενον καί ἐν τῇ πράξει ἐνεργούμενον. Τοῦτο δέν εἶναι ἀξίωμα, ἀλλά εὐθύνη. Δέν συνιστᾷ ἐξουσίαν ἀλλά διακόνημα τοῦ πρώτου Ἐπισκόπου, τοῦ ἐνεργοποιοῦντος τό συνοδικόν σύστημα ἑνότητος τῆς Ὀρθοδόξου Χριστιανοσύνης, τοῦ συγκαλοῦντος Ἁγίας καί Μεγάλας Συνόδους καί προεδρεύοντος αὐτῶν. Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον καί ὁ προκαθήμενός του ὑπηρετοῦν, διακονοῦν, προσφέρουν, κενοῦνται διά τόν ἄνθρωπον, διά τόν κόσμον, διά τήν ἀνθρωπότητα, διά τήν «κτίσιν πᾶσαν».

***

Ἡ οἰκολογική κρίσις τῆς ἐποχῆς μας, ἐκλεκτοί ἀκροαταί, δέν ἀποτελεῖ μεμονωμένον φαινόμενον, οὔτε εἶναι ὀρθόν νά ἐξετάζηται καί νά ἀντιμετωπίζηται αὐτοτελῶς. Ἡ οἰκολογική κρίσις ἐμφανίζεται ὡς μετάστασις τῆς ἠθικῆς, κοινωνικῆς καί πνευματικῆς κρίσεως ἀπό τοῦ ἀνθρώπου εἰς τήν κτίσιν. Ὡς ἐκ τούτου δέ οἱαδήτις θεώρησις καί ἀντιμετώπισις τῆς οἰκολογικῆς κρίσεως καί τῶν συνεπειῶν αὐτῆς χωρίς ἄμεσον ἀναφοράν καί σύνδεσιν μέ τήν κρίσιν τοῦ ἀνθρώπου εἰς τά διάφορα ἐπίπεδα τῆς ζωῆς του εἶναι καί παραμένει ἀτελής καί μετέωρος.

Ἡ ἀρχή τῆς οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως, ἡ ὁποία προεβλήθη καί ἐκυριάρχησε μετά τόν Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον εἰς τόν κόσμον τῆς Δύσεως, διά νά μεταδοθῇ βαθμηδόν καί εἰς ὁλόκληρον τόν κόσμον, ἐπεσκίασε βασικάς ὑπαρξιακάς ἀνάγκας, ἤμβλυνε τά πνευματικά αἰσθητήρια καί ὡδήγησε τόν ἄνθρωπον εἰς ψυχικόν καί πνευματικόν λιμόν. Ἐχρειάσθησαν ἀρκεταί δεκαετίαι διά νά κατανοήσῃ ὁ κόσμος ὅτι ἡ μονομερής οἰκο­νομική ἀνάπτυξις ὄχι μόνον δέν ἐξασφαλίζει τήν εὐτυ­χίαν του ἀλλά καί ἔχει σοβαράς ἀρνητικάς ἐπιπτώσεις εἰς τήν πνευματικήν αὐτοῦ ὁλοκλήρωσιν, εἰς τήν ποιότητα τῆς ζωῆς του ἀλλά καί  εἰς αὐτήν ταύτην  τήν ἐπιβίωσίν του.

***

 Ὡς ἀσφαλῶς γνωστόν εἰς τήν ἀγάπην σας, ἡ Παγκόσμιος Διάσκεψις τοῦ Ρίο (1992) διεκήρυξε τήν ἀρχήν τῆς βιωσίμου ἤ ἀειφόρου ἀναπτύ­ξεως καί ἠμφεσβήτησεν ἐπισήμως, διά πρώτην φοράν, τό ἰδεολόγημα τῆς μονοδιάστατου οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως. Τεκμηριοῦται δέ τοιουτοτρόπως καί ἐπιστημονικῶς, ὅτι «ταυτόχρονα ἡ ἀμφισβήτηση αὐτή συνεπάγεται καί τήν ἔμμεση ἀμφισβήτηση τῆς μονοδιάστατης ἠθικῆς τῆς ἀναπτύξεως. Ἄν ὕψιστο ἀγαθό δέν εἶναι πιά ἡ οἰκονομική ἀνάπτυξη, ἀλλά ἡ βιώσιμη οἰκονομική ἀνάπτυξη, ἀντίστοιχα καί ἡ ἠθική πρέπει νά προσαρμοσθεῖ σέ αὐτήν» (βλ. καί Γ. Μαντζαρίδου, Παγκοσμιοποίηση καί παγκοσμιότητα. Χίμαιρα καί ἀλήθεια, Θεσ­σα­λονίκη 2001, σελ 138). Ἀσφαλῶς καί δέν ἐπιτρέπεται νά θυσιάζωνται τά πάντα εἰς τόν βωμόν τῆς οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως, οὔτε νά σπαταλῶνται μή ἀνανεώσιμα ἤ σπάνια ἀγαθά, τά ὁποῖα θά εἶναι ἀπαραίτητα διά τήν ἐπιβίωσιν τῶν ἐπερχομένων γενεῶν.

 Ἀτυχῶς, ὅμως, ἡ ἀνωτέρω ἀμφισβήτησις δέν διεκηρύχθη εὐθέως καί εὐθαρσῶς ἀλλά ἔγινεν ἐμμέσως καί σιωπηρῶς. Ἀλλά καί ἡ ἐφαρμογή τῆς ἀρχῆς ταύτης δέν ὑπῆρξεν ἄμεσος οὔτε ἀρκούντως συνεπής. Αὐτό ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς ἐν συνεχείᾳ ἐξελίξεως τῶν πραγμάτων. Αἱ δύο παγκόσμιοι διασκέψεις, αἱ ὁποῖαι ἠκολούθησαν, ἐν Κιότο τό 1997 καί ἐν Χάγῃ τό 2000, ἐπεβεβαίωσαν τήν ἀσυνέπειαν ταύτην. Τά οἰκονομικά συμφέροντα τῶν ἰσχυρῶν ἐφαλκίδευ­σαν τήν ἐφαρμογήν τῶν ἐπιβαλλομένων μέτρων καί τήν ποθουμένην ὑπό πάντων προοπτικήν τῆς ἀειφόρου ἀναπτύξεως.

Ὡς ἀειφόρος ἤ βιώσιμος ἀνάπτυξις θεωρεῖται ἐκείνη ἡ ὁποία διατηρεῖ τήν ἰσορροπίαν τῆς φύσεως καί συγχρόνως καλύπτει τάς ἀνθρωπίνους ἀνάγκας τοῦ παρόντος, χωρίς νά ἐξαντλῇ τό περιβάλλον καί  νά διακινδυνεύῃ τήν δυνατότητα τῆς καλύψεως τῶν ἀναγκῶν τῶν μελλουσῶν γενεῶν.

Ἤδη ὅμως ἀναφύονται δύο βασικά ἐρωτήματα: Ποῖαι εἶναι αἱ ἀνθρώ­πιναι ἀνάγκαι, καί κατά πόσον ἡ κάλυψις τῶν οἰκονομικῶν ἀναγκῶν συνεπάγεται καί κάλυψιν ὅλων τῶν οὐσιαστικῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀνθρώπου; Μήπως ἡ τοποθέτησις τοῦ κέντρου βάρους  εἰς τήν οἰκονομικήν κερδοφορίαν βλάπτει ἤ καί ἀφανίζει τήν πραγματικήν ἀειφορίαν; Μήπως, τέλος, τό ἀποκλειστικόν ἐνδιαφέρον διά τήν κάλυψιν τῶν ὑλικῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀνθρώπου ἀφήνει ἀκαλύπτους τάς πνευματικάς  αὐτοῦ ἀνάγκας;

Αἱ ἀνάγκαι τοῦ ἀνθρώπου συνδέονται μέ τάς βιολογικάς καί τάς πνευ­ματικάς λειτουργίας του. Εἶναι δυνατόν νά περιορίζωνται εἰς τάς ἀπαραιτήτους, ἀλλά ἠμποροῦν καί νά ἐπεκτείνωνται καί εἰς περιττάς ἤ ἀκόμη καί εἰς φανταστικάς. Ἠμποροῦν νά καλύπτωνται μέ λιτότητα ἀλλά δύνανται καί νά ἱκανοποιῶνται μέ τρυφηλότητα παραμένουσαι καί πάλιν ἀκόρεστοι. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει  καί προτρέπει τούς χριστιανούς εἰς τήν Α΄ πρός Τιμόθεον ἐπιστολήν του: «Ἔχοντες δέ διατροφάς καί σκεπάσματα, τούτοις ἀρκεσθησόμεθα» (Α΄ Τιμ. ς΄, 8).

Σήμερον, βεβαίως, αἱ ἀνάγκαι τῶν ἀνθρώπων δέν περιορίζονται ἀσφαλῶς μόνον εἰς διατροφάς καί εἰς σκεπάσματα. Εἰς τήν σύγχρονον κοινωνίαν οἱ ἄνθρωποι ἐδημιούργησαν πολύ περισσοτέρας καί πολυπλοκωτέρας ἀνάγκας, αἵτινες συχνάκις ὑπερκαλύπτονται μέ ἀφθονίαν. Οἱ ἄνθρωποι ὅμως καί πάλιν αἰσθανόμεθα ἐνδεεῖς καί ἄποροι. Διότι εἴμεθα ἄπληστοι. Διαθέτομεν ἄφθονα ὑλικά ἀγαθά καί πρωτογνώρους εὐκολίας -τήν στιγμήν μάλιστα καθ᾿ ἥν ἕν ἕτερον μέγα μέρος τῆς ἀνθρωπότητος πένεται- ἀλλά δέν αἰσθανόμεθα εὐτυχέστεροι. Μᾶλλον εἴμεθα ἀκόρεστοι. Εἴμεθα δυστυχεῖς.  Ἀνακύπτει δέ, κρίνομεν, εὐλόγως τό ἐρώτημα. Διατί συμβαίνει  αὐτό;

Δύο εἶναι, νομίζομεν, αἱ αἰτίαι τοῦ φαινομένου τούτου. Πρώτη ἡ πλεονεξία τοῦ ἀνθρώπου καί δευτέρα ἡ παραθεώρησις τοῦ ἐσωτερικοῦ του κόσμου, δηλαδή τῆς ψυχῆς, τῆς καρδίας καί τοῦ πνεύματός του. Οἱ ἄνθρωποι βλέπομεν καί ἐπιθυμοῦμεν τήν ὕλην μόνον καί ὄχι τό πνεῦμα. Λησμονοῦμεν καθ᾿ ἡμέραν τό Πατερικόν βίωμα τῆς Ἐκκλησίας, ἐκφραζόμενον διά τῶν λόγων τοῦ σοφοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ: «ὅτε τόν τάφον οἰκήσωμεν τότε τόν κόσμον κερδήσωμεν» (Ὀρθόδοξος Νεκρώσιμος Ἱερά Ἀκολουθία εἰς ἱερεῖς). Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁμιλεῖ διά τόν κόσμον, ὁ ὁποῖος ὀφείλει νά εἶναι ἀληθής κόσμος διά τόν ἄνθρωπον, ὄχι ἀφανιζομένη καί ἐξαφανιζομένη ὕλη καί ἀπόλαυσις ἀλλά κόσμος παραμόνιμος πλήρης Πνεύματος Ἁγίου καί καρδίας νηφούσης καί γρηγόρου νοός καί κεκαθαρμένων καί σωφρόνων λογισμῶν (πρβλ. Ἀντιόχου μοναχοῦ τοῦ Πανδέκτου, Εὐχή εἰς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν), δηλαδή κόσμος θεωρίας καί πράξεως, ἐν ἀγάπῃ ἐνεργουμένων. Αὐτό καί μόνον αὐτό εἶναι τό ἀληθές κέρδος, τό ὁποῖον προβάλλει ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησίας ὡς κεντρικήν ἀφετηρίαν καί διά τό λεγόμενον οἰκολογικόν πρόβλημα. Δηλαδή διά τῆς στηρίξεως εἰς τάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ καί εἰς τήν διηνεκῆ καί ἀπαράθραυστον μνήμην τῶν κριμάτων Αὐτοῦ.

 Διά τῆς ἀποθεώσεως ὅμως τοῦ καταναλωτισμοῦ καί τῆς «κοινωνίας τῆς ἀφθο­νί­ας» ἐκαλλιεργήθησαν τά πάθη τοῦ φθόνου, τοῦ μίσους, τῆς πλεονεξίας, τῆς ἀδικίας. Λησμονεῖται ἤ μένει μόνον εἰς τήν Ἁγίαν Γραφήν, ὡς ἁπλοῦς θεωρητικός λόγος, τό «δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπί τῆς γῆς» (Ψαλμ. Ἠσ. κς΄ 9), καθώς καί ὁ μακαρισμός τοῦ Κυρίου: «μακάριοι οἱ πεινῶντες καί διψῶντες τήν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοί χορτασθήσονται» (Ματθ. ε΄ 6). Ἐπιγραμματικῶς λέγομεν ὅτι ἡ πεῖνα καί ἡ δίψα τοῦ ἀνθρώπου «χορταίνονται» μόνον διά τῆς δικαιοσύνης. 

Ὁ νεωτερικός καί μετανεωτερικός ἄνθρωπος ἔπαυσε νά ἐπιθυμῇ ὅσα χρει­ά­ζεται καί ἐπίστευσεν ὅτι χρειάζεται ὅσα ἐπιθυμεῖ. Καί ἐπειδή ἡ ἀνθρωπίνη ἐπιθυμία διά ἀπόλαυσιν καί διά στιγμιαίαν δόξαν, παρερχομένην καί μαραινομένην, ἀτυχῶς, ὡς «ἄνθος χόρτου», εἶναι ἀκόρεστος, ἐπί πλέον δέ ὑποδαυλίζεται διαρκῶς ὑπό τῶν κερδοσκοπικῶν διαφημίσεων καί τῶν οἰκονομικῶν ἀνταγωνισμῶν, ἡ «κοινωνία τῆς ἀφθονίας» -ἐτυμολογικῶς σημαίνει «κοινωνίαν χωρίς φθόνον»- μεταλλάσσεται νο­μο­τελειακῶς  εἰς «κοι­νωνίαν τοῦ φθόνου».

 Ἐντός τῆς κοινωνίας τῆς ἀφθονίας, ὁ φθόνος καί ἡ πλεονεξία δημιουργοῦν μίαν μεγάλην καί ἀκατάπαυστον ἔντασιν μέ μίση καί ἀντα­γωνισμούς, μέ πάθη καί ὑποβλέψεις, μέ περιθωριοποίησιν τῶν ἀξιῶν, καί, τέλος, μέ τόν ἀ-σεβασμόν καί τήν καταπάτησιν καί περιφρόνησιν τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἀνθρώπου. Τό εἶναι τοῦ ἀνθρώπου ταυτίζεται μέ τό ἔχειν του καί ἡ ἀξία του ὑπολογίζεται μέ μέτρον τήν περιουσίαν του, τήν ὕλην, ἡ ὁποία εἶναι γῆ καί εἰς τήν γῆν παραμένει.

Ἡ ἐμπειρία τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας ἰδιαιτέρως ἐκφράζει καί σκοπεῖ πρός τήν ἀλήθειαν ταύτην, ἡ ὁποία, ἐάν κατανοηθῇ εἰς μῆκος καί πλάτος, εἰς βάθος καί ὕψος, μᾶς ὁδηγεῖ εἰς τό πραγματικόν οἰκολογικόν ἦθος: «Ἐπειδή πάντες πρός τήν αὐτήν κατεπειγόμεθα μονήν, καί τόν αὐτόν ὑποδυσόμεθα λίθον, καί αὐτοί κόνις μετ᾿ ὀλίγον ἐσόμεθα...· τοιοῦτος γάρ ἡμῶν ὁ βίος· τοῦτο ἐπί γῆς παίγνιον· οὐκ ὄντας γενέσθαι, καί γενομένους ἀναφθαρῆναι· ὄναρ ἐσμέν οὐχ ἱστάμενον· φύσημά τι μή κρατούμενον· πτῆσις ὀρνέου παρερχομένου· ναῦς ἐπί θαλάσσης ἴχνος οὐκ ἔχουσα...» (βλ. τροπάριον Ὀρθοδόξου Νεκρωσίμου Ἱερᾶς Ἀκολουθίας εἰς ἱερεῖς).

Ὁ κάθε ἄνθρωπος, ἰδίᾳ οἱ χειριζόμενοι τάς τύχας τῶν λαῶν καί οἱ κληθέντες νά εἶναι ὁδηγοί αὐτῶν, πολιτικοί, πνευματικοί, ἐκκλησιαστικοί, ἐπιστήμονες, ἐπιθυμοῦν νά ὑπερέχουν τῶν ἄλλων καί ἀγωνίζονται νά τό ἐπιτύχουν ἀγνοοῦντες τόν Θεόν καί τήν κρίσιν Αὐτοῦ, μέ ἀνθρώπινα κυρίως μέτρα καί ἐνεργείας οὐχί πάντοτε συμφώνους πρός τά ἐπιτάγματα τοῦ Εὐαγγελίου. Οἱ ἄνθρωποι λησμονοῦμεν ἐν τῇ πράξει τόν «ἐλαφρύν ζυγόν» τῆς ἀγάπης τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, τόν ὁποῖον ὀφείλομεν νά φέρωμεν πρωτίστως οἱ χριστιανοί.

***

Εἶναι ζοφερά πραγματικότης καί διαπίστωσις ὅτι κατά τήν ἐνεστῶσαν παγκόσμιον συγκυρίαν μέ τήν μεγάλην οἰκονομικήν κρίσιν καί τήν φοβεράν ἀνεργίαν, αἱ προσπάθειαι καί αἱ ἀγωνίαι τοῦ ἀνθρώπου προσλαμβάνουν δραματικόν καί ἐνίοτε τραγικόν χαρακτῆρα, ὅταν μάλιστα ἀπουσιάζῃ τό ἀπαραίτητον πνευματικόν ἀντίβαρον.

Ὁ ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς μας ὑπεβάθμισε τόν νοῦν του καί ὑπερύψωσε τήν λογικήν, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ μίαν ἐπί μέρους λειτουργίαν τοῦ νοός. Ὁ νοῦς ὅμως εἶναι ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς. Εἶναι τό ὄργανον μέ τό ὁποῖον ἡγεμονεύει καί ἠμπορεῖ νά ἡγεμονεύῃ  ἐπί τῶν αἰσθήσεών του, νά εἰσδύῃ εἰς τόν ψυχικόν του κόσμον καί νά ἐπεκτείνηται εἰς τόν ὑπεραισθητόν κόσμον. Αὐτόν, λοιπόν, τόν ἡγεμόνα νοῦν ὑπεβάθμισεν ὁ ἄνθρωπος καί τόν κατέστησεν ὑπηρέτην τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων καί ὄργανον ἱκανοποιήσεως ὑλικῶν ἀναγκῶν καί αἰσθησιασμοῦ. Τοιουτοτρόπως ὅμως παρέμεινεν ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ψυχή τοῦ καθενός μας, ἀτροφική καί ἀνίκανος νά τραφῇ πνευματικῶς. Περιωρίσθη καί τελικά ἐνεκλωβίσθη εἰς τήν ἐγκο­σμι­ό­τητα καί ἀπεξενώθη ἀπό κάθε ὑπερκόσμιον τροφοδοσίαν.

Ὁ Κύριος ἡμῶν διδάσκει: «οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος» (Ματθ. δ΄ 4). Τό πνεῦμα  τοῦ ἀνθρώπου δέν χορταίνει μέ ὑλικήν τροφήν. Ὅσον τοῦ λείπει ἡ πνευματική τροφή, παραμένει ἀτροφικόν καί πεινασμένον. Καί ὅσον ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νά τό χορτάσῃ μέ ὑλικά, τόσον ἐκεῖνο συμπιέζεται καί ἀσφυκτιᾷ. Μένει ἀνικανοποίητον καί ἀνίκανον νά ὑπερβῇ τόν «κακόν ἑαυτόν του». Καί τότε ὁ ἀκόρεστος αὐτός ἄνθρωπος ἐπιδίδεται εἰς ἕνα ἀτέρμονα ἀγῶνα ἀποκτήσεως, χρήσεως καί καταχρήσεως ὑλικῶν ἀγαθῶν ἀλλά καί δεδομένης αὐτῷ χάριτος καί ἐξουσίας,  τά ὁποῖα ὄχι μόνον δέν ἱκανοποιοῦν ἀλλά καί ἐντείνουν τήν ἀπληστίαν του. Διότι ἀπουσιάζει ὁ καρπός τῆς δικαιοσύνης εἰς τάς ἀνθρωπίνας ἐνεργείας. Ἡ δικαιοσύνη καί μόνον καί ἡ ἀγάπη συνέχουν τήν κτίσιν καί πάντα τά ὁρατά καί τά ἀόρατα. Ὁ καρπός οὗτος τῆς ἀγάπης καί τῆς δικαιοσύνης «οὐ χρόνῳ δαπανᾶται, οὐ θανάτῳ διακόπτεται, ἀλλά τότε μᾶλλον ἀσφαλέστερος γίνεται, ὅταν πρός ἐκεῖνον καταπλεύσῃ τόν ἀκύμαντον λιμένα» (Ἰωάννου Χρυσοστόμου εἰς τόν ΡIA΄Ψαλμόν, P.G. 55, 294).

  Τοιουτοτρόπως ἑρμηνεύεται ὑπό τῆς Ὀρθοδόξου συνειδήσεως καί τό πλῆθος τῶν οἰκονομικῶν καί ἠθικῶν καί κοινωνικῶν σκανδάλων, τά ὁποῖα ἐμφανίζονται εἰς τόν κόσμον  μας, ἰδιαιτέρως κατά τήν σημερινήν ἐποχήν «καθ᾿ ἥν ὑπερεπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία», καί συνδέονται μάλιστα ἰδιαιτέρως μέ πρόσωπα πλούσια καί ἐπιφανῆ, οὐδεμίαν ἀντιμετωπίζοντα οἰκονομικήν στέρησιν. Μᾶλλον δέ χρησιμοποιοῦν τά δῶρα, τά τάλαντα πρός ἕκαστον αὐτῶν, τοῦ Θεοῦ, διά ἀκολασίαν, διά ἡδονήν καί διά κερδοφορίαν εἰς βάρος τῶν πολλῶν, τῶν συνανθρώπων, κυρίως τῶν ἀδυνάτων, «τῶν μικρῶν καί ἐλαχίστων ἀδελφῶν» τοῦ Ἰησοῦ (πρβλ. Ματθ. κε΄ 40),  εἰς βάρος, ἐπαναλαμβάνομεν, τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποίαν καταπατοῦν καί ἀτιμάζουν, λησμονοῦντες ἐν τῇ ἀπολαύσει τῶν «καλῶν» τῆς ζωῆς, ὡς ὁ πλούσιος τῆς Εὐαγγελικῆς περικοπῆς, ὅτι λόγον ἀποδώσουσι κατά τήν ἡμέραν ἐκείνην τήν φοβεράν ὅτε ἥξει ὁ Κύριος μετά δόξης «κρῖναι  τήν γῆν», κατά τήν ἀψευδῆ Αὐτοῦ ἐπαγγελίαν (πρβλ. Ψαλμ. 97, 9).

***

Ἡ ἐμπαθής καί ἀκόρεστος, λοιπόν, ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου ὡδήγησεν εἰς ἀνηλεῆ ἐκμετάλλευσιν τῆς κτίσεως καί προεκάλεσε καί τήν οἰκολογικήν κρίσιν τῶν καιρῶν καί τῶν ἡμερῶν μας. Κρίσιν, ἡ ὁποία, παρά τάς καταβαλλομένας διεθνῶς προσπαθείας κρατῶν καί ἐπιστημόνων, παρά καί τάς ἐν προκειμένῳ πρωτοβούλους ἐνεργείας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ἡμῶν προσωπικῶς, διά τάς ὁποίας ἐδαπανήθησαν ἐκ τοῦ ὑστερήματος αὐτοῦ ὑλικά ἀγαθά,  διαρκῶς ἐντείνεται καί ὁδηγεῖ εἰς μεγάλας καί μή ἀναστρεψίμους καταστροφάς. Κρίσιν, ἡ ὁποία ὑποβαθμίζει τό περιβάλλον μας, ἀπειλεῖ τό μέλλον μας καί ἀκόμη περισσότερον τό μέλλον τῶν ἐπερχομένων γενεῶν. Τοιουτοτρόπως, ἀποδεικνύεται ἐκ τῶν πραγμάτων ὅτι  τήν θέσιν τῶν ἀσώτων υἱῶν καταλαμβάνουν σήμερον οἱ ἄσωτοι πατέρες. Ἡμεῖς δηλαδή οἱ σύγχρονοι, οἱ ὁποῖοι κατασπαταλοῦμεν τήν «οὐσίαν» τῶν τέκνων μας «ζῶντες ἀσώτως», λησμονοῦντες ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ «οὔκ ἐστι βρῶσις καί πόσις, ἀλλά δικαιοσύνη καί ἄσκησις, σύν ἁγιασμῷ» (πρβλ. Δοξαστικόν Αἴνων Ε΄ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν). Ἐπαναλαμβάνομεν ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι δικαιοσύνη. Ὀφείλει ὅμως καί ἡ ἐπίγειος βασιλεία τοῦ ἀνθρώπου νά ἐνεργῆται ἐν δικαιοσύνῃ πρός ἅπαντα τά ἔμβια ὄντα, καί ἰδιαιτέρως πρός τόν ἄνθρωπον, τόν συνοδίτην καί συνοδοιπόρον.

***

Διά τήν οἰκολογικήν κρίσιν, ὅπως καί διά  πᾶσαν κρίσιν μέ ἀνθρωπο­γενῆ αἴτια, δέν εὐθύνονται βεβαίως ὡρισμένοι μόνον ἄνθρωποι, ἤ πολύ περισ­σότερον ὡρισμένα στοιχεῖα τῆς τεχνολογίας καί τῆς ἐπιστήμης, αἱ ὁποῖαι ἐμπλέ­κονται ἀμέσως εἰς αὐτήν, ἀλλά ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἰς διάφορους βαθμούς. Εἴμεθα ὅλοι εἰς ὡρισμένον βαθμόν ἕκαστος, συνυπεύθυνοι καί συνένοχοι διά τήν οἰκολογικήν κρίσιν. Δι᾿ αὐτό ἀκριβῶς καί ἡ κρίσις αὕτη πρέπει νά ἀντιμετωπίζηται ὑπό τοῦ καθενός μας ὡς πρόκλησις δι᾿ αὐτοκριτικήν καί διόρθωσιν. Ἡ τοποθέτησις αὕτη εἶναι βαθέως ἐρριζωμένη εἰς τήν Ὀρθόδοξον καί ἐν γένει τήν Χριστιανικήν Ἐκκλησίαν μας.

Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, πολύ πρίν ἤ συνειδητοποιηθῆ ἡ ἀνθρωπογενής μόλυνσις τοῦ περιβάλλοντος, διά τοῦ ὑμνογράφου αὐτῆς, λαμβάνουσα τήν θέσιν τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος μέ τήν διαγωγήν του μολύνει τό περιβάλλον, δογματίζει: «Γέ­γονα[...] μολυσμός ἀέρος καί γῆς καί ὑδάτων∙ σῶμα γάρ ἐμίανα, ψυχήν καί νοῦν ἐσπίλωσα παραλόγοις πρά­ξεσι, Θεῷ ἐχθρός πέφυκα» (βλ. Παρακλητική, Στιχηρόν Ἑσπερινοῦ Δευτέρας, ἦχος βαρύς).

Ἡ μόλυνσις τοῦ ἀνθρώπου δέν περιο­ρί­ζεται εἰς τόν ἑαυτόν του, εἰς τήν ψυχήν καί εἰς τό σῶμά του, ἀλλά μεταδίδεται καί εἰς τό περιβάλλον, τό ὁποῖον εἶναι τό εὐρύτερον σῶ­μα του. Ταυτοχρόνως ὅμως ἡ μόλυνσις τοῦ περιβάλλοντος ἀντα­νακλᾶται εἰς τόν ἴδιον τόν ἄνθρωπον καί ἀποτυποῦται εἰς τήν ψυχήν καί εἰς τό σῶμα του. Δέν  εἶναι δυνατόν νά μολύνηται ὁ ἄνθρωπος καί νά παραμένῃ ἀμόλυντον τό περι­βάλ­λον. Ὅπως δέν ἠμπο­ρεῖ νά μολύνηται τό περι­βάλ­λον καί νά πα­ρα­μένῃ ἀνεπηρέαστος ὁ ἄν­θρωπος. Τό φυσικόν περιβάλλον εἶναι δημιούρ­γημα τοῦ Θεοῦ. Καί ἡ μόλυνσίς του ὑπό τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἁμαρτία ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

Ὑπό τῶν ἀνθρώπων λησμονεῖται ὅτι τό περιβάλλον δέχεται μέν παθη­τικῶς τάς ἀνθρωπίνας ἐνεργείας, ἀφήνει ὅμως νά ἐκδη­λωθοῦν αἱ φυσικαί συνέπειαι αὐτῶν σύν τῷ χρόνῳ. Ἀλλ᾿ ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος διαθέτει νοῦν καί ἐλευθερίαν, δύναται καί πρέπει νά ἐλέγχῃ τάς ἐνέρ­γείας του ὅσον ἀφορᾷ καί εἰς  τό περι­βάλλον του, ὀφείλει δέ νά λαμβάνῃ προστατευτικά μέτρα διά τήν ἀντιμε­τώ­πισιν τῆς μολύνσεως, ἡ ὁποία προέρχεται ἐξ αὐτοῦ.

***

Μία οἰκολογική ἠθική ἀπό Ὀρθοδόξου ἀπόψεως δέν εἶναι δυνατόν νά θεμελιωθῇ παρά μόνον εἰς τόν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου. Πρέπει νά ἐξυγιανθῇ πρωτίστως ὁ νοῦς καί νά ἀποκατασταθοῦν ὀρθοί λογισμοί. Ἄν δέν πο­λε­μηθοῦν τά πά­­θη καί δέν καθαρθοῦν οἱ λογισμοί καί ἄν δέν ἀποκατασταθοῦν παρεμβάσεις καί ἀδικίαι εἰς τήν φύσιν καί εἰς τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, τόν συνάνθρωπον, καί τήν κτίσιν ὁλόκληρον, δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρξουν ὀρθαί καί φιλικαί σχέ­­σεις μέ τό περιβάλλον. Δέν εἶναι δυνατόν νά ἀντιμετωπίζῃ τις τά πράγματα αἰσθησιακῶς καί ὠφελιμι­στι­κῶς μόνον καί νά συμπεριφέρηται συγχρόνως ὀρθῶς ἀπέναντί των. Διά νά βλέπῃ ὁ ἄνθρω­πος καθα­ρῶς καί διαυγῶς τόν κόσμον καί νά ἔχῃ ὀρθάς σχέσεις πρός τό περιβάλλον του χρειά­ζεται νά κατα­πο­λεμήσῃ τά πάθη, τά ὁποῖα μολύ­νουν τά νοήματά του καί τόν ὁδηγοῦν εἰς βάραθρα καί εἰς ἀβύσσους κατά τήν παροῦσαν ζωήν καί εἰς βεβαίαν ἀπώλειαν κατά τήν μέλλουσαν.

 Ἀσφαλῶς δέν εἶναι δυνατόν νά γίνηται σοβαρός λόγος διά οἰκολογικήν ἠθικήν χωρίς τήν ἀνά­ληψιν πραγματικοῦ ἀγῶνος διά τήν κάθαρσιν τοῦ νοός μας. Ὅσον διατηροῦμεν τόν νοῦν ἡμῶν μολυσμένον μέ ἐμπα­­θεῖς λο­γισμούς δέν εἶναι δυνατόν ἐκ τῶν πραγμάτων νά παραμένῃ ἀμό­λυντον τό περιβάλ­λον μας. Δέν εἶναι δυνατόν νά ζῇ ὁ ἄνθρωπος κολα­κεύ­ων καί ἱκανοποιῶν τά πάθη του καί ὑπηρε­τῶν συγχρόνως διά παντός τρόπου καί μέσου τάς ἐμπα­θεῖς ὀρέξεις του, χωρίς νά προκαλῇ πέριξ του βλάβας καί κα­τα­στροφάς, ἐνίοτε ἀνεπανορθώτους ἤ δυσθεραπεύτους. Ὁ πόλεμος κατά τῶν παθῶν, ὁ ὁποῖος εὑρίσκεται εἰς τό ἐπί­κεντρον τῆς Ὀρθοδόξου καί γενικώτερον τῆς Χρι­στια­νι­κῆς ἠθικῆς, ἔχει κεντρικήν θέσιν καί εἰς τήν οἰκολογικήν ἠθικήν.

Θά ἀντείπῃ ἴσως τις ἐν τῷ σημείῳ τούτῳ ὅτι σήμερον καί ἡ ἰδία ἡ οἰκονομία λειτουργεῖ ὡς «ἐμπαθής λογισμός» ὁ ὁποῖος ἀντιστρα­τεύ­εται τήν οἰκολογίαν καί τροφοδοτεῖ τήν οἰκολογικήν, ἀλλά καί αὐτήν ταύτην τήν οἰκονομικήν, κρίσιν. Ἡ διαπίστωσις αὕτη  σημαίνει ὅτι τό χρέος τῶν οἰκονομικῶν ἐπιστημόνων, τινῶν οἰκονομικῶν παραγόντων καί τῶν ἐκπροσώπων τῆς πολιτικῆς εἶναι πολύ σημαντικόν.

Ὅσον δέν ἀντιμετωπίζεται ἡ πρωταρχική αἰ­τία τῶν πα­θῶν, ἀλλά γίνονται ἐπιφανειακαί μόνον ἐπεμβάσεις καί τεχνικαί διευ­θετή­σεις, αἱ ὁποῖαι  ἀφήνουν ἀνέπαφον τό ἀνθρωπολο­γι­κόν αὐτῶν ὑπόβαθρον, ἡ κατά­στα­σις διαρκῶς καί θά ἐπιδεινῶται. Τό κακόν βεβαίως μόνον προσκαίρως κυριαρχεῖ καί  ὠφελεῖ αὐτούς, οἱ ὁποῖοι τό διαπράττουν. Τελικῶς ὅμως ὁ Θεός, ὁ ἄναρχος, ἀόρατος, ἀκατάληπτος, ἀναλλοιώτως, «ἀεί ὤν, ὡσαύτως ὤν», ἀπείραστος, «κακόν οὐκ ἐποίησεν». Ὁ ἄνθρωπος ἐργάζεται τό κακόν, διά τοῦτο καί αὐτοκα­τα­στρέφεται, παρασύρων μετ᾿ αὐτοῦ, ἄν μή εἰς ὁλοσχερῆ καταστροφήν, εἰς περιορισμόν αὐτήν ταύτην τήν ζωήν, παρά τήν ἐξέλιξιν τῆς ἐπιστήμης. Καί ἐν τούτῳ ἐφαρμόζεται τό Κυριακόν: «τί γάρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐάν κερδήσῃ τόν κόσμον ὅλον, καί ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ;» (Μαρκ. η΄ 36-37).

***

Ἡ κτίσις ἐδημιουργήθη ὑπό τοῦ Θεοῦ, διά νά τήν χαίρηται ὁ ἄνθρωπος, διά νά ἀντλῇ ἀπό αὐτήν τά πρός τό ζῆν, ἀλλά καί διά νά τήν φροντίζῃ. Ἐδόθη ἐξ ἀγάπης πρός τόν ἄνθρωπον καί παραμένει ὡς ἐφαλτήριον διά τήν ἀνύψωσίν του πρός τόν Δημιουργόν του. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δέν βλέπει τήν κτίσιν μέ τήν χρηστικήν της μόνον ἀξίαν. Τήν βλέπει εὐρυτέρως ὡς δῶρον Θεοῦ καί ὡς μέσον εὐχαριστίας τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν. Ἡ φροντίς διά τήν κτίσιν, ἡ προστασία της, τό «φυλάσσειν τήν κτίσιν» ἀποτελεῖ ἔκφρασιν εὐγνωμοσύνης καί ὕμνον πρός τόν Θεόν.

Ἀγαπητοί φίλοι,

Ἔχομεν, λοιπόν, τό δικαίωμα νά τρεφώμεθα, νά ἐνδυώμεθα καί νά προσποριζώμεθα ἐκ τῆς γῆς πάντα τά πρός τό ζῆν ἀναγκαῖα (καί αὐτό συνιστᾷ ἡ θεία ἐντολή «ἐργάζεσθαι»), ἔχομεν ὅμως ἐκ παραλλήλου τήν ὑποχρέωσιν καί τό καθῆκον νά ἐνεργῶμεν τήν ἀπόληψιν αὐτήν κατά τρόπον φυλάσσοντα τήν ἱκανότητα τῆς γῆς νά παράγῃ καί εἰς τό μέλλον τά αὐτά ἀγαθά πρός συντήρησιν τῶν ἐπιγενομένων (καί αὐτό συνιστᾷ τό περιεχόμενον τῆς ἐντολῆς «φυλάσσειν»).

Ἐξ ἄλλου, ὁ Θεός ἐδημιούργησε τά πάντα «καλά λίαν» καί ἐρρύθμισεν εἰς τήν γῆν τήν οἰκολογικήν ἰσορροπίαν καί ἁρμονίαν, τήν ὁποίαν ὀφείλομεν νά μή διαταράσσωμεν μέ ἀπερισκέπτους ἐνεργείας, διότι ἡ διατάραξις τῆς ἰσορροπίας ταύτης βλάπτει καί ἡμᾶς αὐτούς καί τούς συνανθρώπους μας. Ἐφ᾿ ὅσον δέ ἡ συνείδησίς μας –τό ἀδέκαστον τοῦτο κριτήριον ἀπό τοῦ νῦν αἰῶνος- δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά βλάπτωμεν τόν συνάνθρωπον, δέν πρέπει νά μᾶς ἐπιτρέπῃ καί ἐνεργείας ἐκ τῶν ὁποίων ἀμέσως καί βραδυφλεγῶς βλάπτεται ἡ ἰδία ἀνθρωπίνη ζωή, τό θεῖον τοῦτο δῶρον,  πρός ἐργασίαν τοῦ ἀγαθοῦ διά τόν Ἀγαθόν, ἵνα ὁ  κόσμος ζωήν ἔχῃ.

Τήν μαρτυρίαν καί τό βίωμα τοῦτο τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας καταθέτοντες εἰς τήν ἀγάπην σας, σᾶς εὐχαριστοῦμεν διά τήν προσοχήν σας καί ἐπικαλούμεθα ἐπί πάντας καί ἐπί πᾶσαν τήν κτίσιν τήν Χάριν καί τό ἄπειρον Ἔλεος τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐν Ὧι ζῶμεν καί κινούμεθα καί ἐσμέν. Ἀμήν.

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΣ DACHAU]

Ὁμιλία
τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου
κ. κ. Βαρθολομαίου
κατά τήν Ἐπίσκεψιν Αὐτοῦ εἰς τό Στρατόπεδον Συγκεντρώσεως τοῦ Dachau
(19 Μαΐου 2014)

Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός βεβαιώνει  τήν ἀδελφήν τοῦ δικαίου Λαζάρου,  ὅτι  «ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ κἄν ἀποθάνῃ, ζήσεται» (Ἰωάν. ια΄, 26), ὀλίγον πρό τοῦ θαύματος τῆς ἀναστάσεως τοῦ κοιμηθέντος ἐπιστηθίου φίλου του. Ἀναπολοῦντες εἰς τόν «κρανίου τόπον» τοῦτον  καί ψάλλοντες μετά τῶν θυσιασθέντων συνανθρώπων μας «Ψυχή μου, ψυχή μου, ἀνάστα τί καθεύδεις, τό τέλος ἐγγίζει καί μέλλεις θορυβεῖσθαι [...]» συνομολογοῦμεν «ἀνάνηψον οὖν (ἡ ἀθάνατος ψυχή) ἵνα φείσηταί σοι Χριστός ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν». Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Γερμανίας κύριε Αὐγουστῖνε, Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί, Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Εὑρισκόμεθα σήμερον ἐνταῦθα ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης καί ἐν τῷ ἡμετέρῳ προσώπῳ τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ἐκπροσωποῦν τήν Μίαν Ἁγίαν ἡμῶν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, διά νά ἀποτίσωμεν φόρον τιμῆς καί νά προσευχηθῶμεν εἰς τό στρατόπεδον τοῦτο τοῦ τρόμου καί τῆς φρίκης ἀλλά καί τῆς ἐλπίδος ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν ὅσων ἐμαρτύρησαν χάριν τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ἀληθείας• ὅσων «ἐπριάσθησαν, ἐλιθάσθησαν, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον[...]» (πρβλ. Ἑβρ. ια΄, 37)• ὅσων ἔπαθον χωρίς νά εἶναι ἔνοχοι, ὅπως ὁ ἑκουσίως παθών ἀναμάρτητος Κύριός μας• ὅσων ἔπαθον ἕνεκα δικαιοσύνης καί ἀληθείας –καταστάσεις καί βιώματα τά ὁποῖα δέν δυνάμεθα νά ἀνεχθῶμεν οἱ ἄνθρωποι καί μάλιστα οἱ ἐν ἐξουσίαις κατά καιρούς ὄντες. Τρόμου καί φρίκης διά τά παθήματα τά ὁποῖα ἔζησαν χιλιάδες συνανθρώπων μας ἐνταῦθα, ἐλπίδος δέ διά τήν Ἀνάστασιν, ἡ ὁποία ἀκολουθεῖ τό πάθος, κάθε πάθος. Εἰς αὐτόν τόν τόπον καί λιθίνη ἐάν εἶναι ἡ ψυχή, δέν εἶναι δυνατόν νά μή συγκινηθῇ ὅταν ἀναλογισθῇ ὅσα συνέβησαν ἐδῶ πρό ἑβδομήκοντα περίπου ἐτῶν. Διά τοῦτο καί συμβολικῶς ἐπελέξαμεν νά κατακλείσωμεν τήν ἐπίσημον ἐπίσκεψιν ἡμῶν εἰς Γερμανίαν μέ προσκύνημα εἰς τόν χῶρον τοῦτον, ἐπιθυμοῦντες νά τιμήσωμεν καί τοιουτοτρόπως τούς μάρτυράς του, τούς ἀδελφούς μας τοῦ πόνου καί τῆς θλίψεως τῆς μεγάλης. (πρβλ. Ἀποκ. Ἰωάν. ζ΄, 14) Εἰς τό στρατόπεδον τοῦτο πολλοί συνάνθρωποί μας, πάσης φυλῆς καί ἔθνους, εὗρον τόν θάνατον, ἀλλά συγχρόνως καί τήν ζωήν, δηλαδή Ἐκεῖνον τόν εἰπόντα: «ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καί ἡ ζωή» (Ἰω. ια΄, 26). Εἰς τόν χῶρον αὐτόν διδασκόμεθα εἰς ποῖον βάθος ἀπανθρωπίας καί μισανθρωπίας εἶναι δυνατόν νά φθάσῃ ὁ χωρίς Χριστόν ἄνθρωπος, ἀλλά συγχρόνως μανθάνομεν νά μή φοβώμεθα τόν θάνατον, ὅταν αὐτός εἶναι τό ἐπιστέγασμα μιᾶς κατά Θεόν ζωῆς καί γίνεται ἡ γέφυρα ἡ ὁποία θά μᾶς μεταφέρῃ εἰς τήν αἰώνιον ζωήν. Εἰς τήν σιωπήν τοῦ τόπου τούτου, σιγῶντες καί ἡμεῖς ἀφουγκραζόμεθα τήν φωνήν τοῦ μαρτυρίου, ὅπως ἐξῆλθεν εἰς ἐκείνας τάς τρομεράς διά τήν ἀνθρωπότητα ἡμέρας καί ὥρας• τήν κράζουσαν ἀπολογίαν τοῦ δικαίου κατά τῶν ἀκρίτως καί ψευδῶς συκοφαντουμένων ἐπί διαστρέψει τῆς ἀληθείας καί ὡραιοποιήσει τῆς κατηγορίας• τήν φωνήν τοῦ πόνου, τοῦ φόβου, τῆς ἀπελπισίας τῶν καταδίκων καί τῶν μαρτύρων. Συγχρόνως, ὅμως, ἀφουγκραζόμεθα μυστικῶς καί τήν φωνήν τῆς ἐλπίδος, ἡ ὁποία ἐστήριξε καί ἐνεδυνάμωσε τά πνεύματα τῶν συγχρόνων τούτων μαρτύρων τοῦ δικαίου καί τῆς ἀληθείας πρός τήν Πηγήν τῆς Ζωῆς, πρός Αὐτόν τοῦτον τόν Πρωτομάρτυρα Χριστόν, Ὅστις ἀπαθής ὤν ἔπαθεν, ἀθάνατος ἐσταυρώθη, ἀπρόσιτος τῇ δόξῃ τῆς θεότητος ἠδόξησε. Χαίρομεν, διότι σήμερον ἐντός τοῦ στρατοπέδου τούτου λειτουργεῖ ὁ Ἱερός Ναός τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, τήν ἐπιστασίαν τοῦ  ὁποίου ἔχει ὁ Ἱερώτατος καί ἀγαπητός ἀδελφός καί συλλειτουργός Ἀρχιεπίσκοπος κύριος Θεοφάνης. Εἶναι γνωστόν ὅτι ὁ πιστός καί ἡρωϊκός Ὀρθόδοξος ρωσσικός λαός προσέφερεν εἰς τόν Θεόν ἑκατομμύρια μάρτυρας εἰς τά στρατόπεδα συγκεντρώσεως τόσον κατά τόν Β΄ Παγκόσμιον Πόλεμον ὅσον καί προηγουμένως ἀλλά καί ἐν συνεχείᾳ κατά τήν περίοδον τοῦ θρησκευτικοῦ διωγμοῦ εἰς τήν τότε Σοβιετικήν Ἕνωσιν. Ἐκεῖ, εἰς τά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, ἐμαρτύρησαν συκοφαντούμενοι ἀνηλεῶς, ὄχι ὅσοι ἐπολέμουν διά τήν ἐλευθερίαν τῆς πατρίδος ἀλλά ὅσοι ἐπίστευον, δηλαδή ἐθυσιάζοντο διά τήν ἐλευθερίαν τῶν τέκνων τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Μήπως διά τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ δέν ἐθυσιάσθησαν καί αἱ μυριάδες πιστῶν Ὀρθοδόξων καί εἰς ἄλλα πολλά ὁλοκαυτώματα! Ἐπιλήψει ἡμᾶς ὁ χρόνος διηγουμένους τά τῆς τραγικῆς πορείας τῆς ἀνθρωπότητος, τῆς λησμονούσης ἐν ληθάργῳ τήν «κρίσιν τοῦ Θεοῦ» καί  ἀφυπνιζομένης «εἰς τήν οὐ δικαίαν κρίσιν», καί τοῦτο πρός ἀφανισμόν, πρός ἐκδίκησιν, πρός ἐξολόθρευσιν, πρός περιθωριοποίησιν τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τοῦ ἀνθρώπου καί πάσης τῆς κτίσεως, ὡς προφητεύει ὁ μέγας ἐν Προφήταις Ἱερεμίας. Δέν δυνάμεθα δέ νά μή ὑπογραμμίσωμεν καί σήμερον τό ἀναντίρρητον καί μεμαρτυρημένον ἱστορικόν γεγονός ὅτι τρεῖς, κυρίως, λαοί, ὁ ἑβραϊκός, ὁ ἑλληνικός καί ὁ ρωσσικός, ὑπέστησαν ὅσον οὐδείς ἕτερος τάς τραγικάς συνεπείας τοῦ Β΄ παγκοσμίου ἐκείνου πολέμου καί τοῦ ναζισμοῦ, καί ἔδωκαν ἀναλογικῶς ἕκαστος πρός τόν πληθυσμόν των τά περισσότερα θύματα. Ἰδιαιτέρως μνημονεύομεν καί ἐξαίρομεν τό «ὑπέρ τῶν πολλῶν» μαρτύριον εἰς τόν χῶρον τοῦτον ἡρωϊκῶν ὀρθοδόξων λευϊτῶν,  ἐκ τοῦ κύκλου ἐκείνου τῶν ἁπλῶν, ταπεινῶν καί φλογερῶν ποιμένων, ἐπωνύμων καί ἀνωνύμων, οἱ ὁποῖοι ἠγωνίσθησαν διά τούς πιστούς των καί διά τόν πάσχοντα ἀδίκως συνάνθρωπον, ἀνεξαρτήτως πίστεως, καί δέν ἐφείσθησαν τῆς ἰδίας των τῆς ζωῆς, προκειμένου νά  βοηθήσουν καί νά σώσουν συκοφαντηθείσας ζωάς. Ἄλλοι ἐκ τῶν κρατουμένων κατώρθωσαν νά σωθοῦν καί νά ἐξέλθουν ζωντανοί ἐκ τῆς κολάσεως ταύτης. Οἱ πολλοί ὅμως ἀπέθανον. Οἱ πρῶτοι ἐδόξασαν τόν Θεόν διά τό μέγα χάρισμα τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ζωῆς ἡ ὁποία θαυματουργικῶς τοῖς ἐχαρίσθη.  Διά  τούς δευτέρους δυνάμεθα νά εἴπωμεν ὅτι «οὗτοί εἰσιν οἱ ἐρχόμενοι ἐκ τῆς θλίψεως τῆς μεγάλης, καί ἔπλυναν τάς στολάς αὐτῶν καί ἐλεύκαναν αὐτάς ἐν τῷ αἵματι τοῦ ἀρνίου. Διά τοῦτό εἰσιν ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ καί λατρεύουσιν αὐτῷ ἡμέρας καί νυκτός ἐν τῷ ναῷ αὐτοῦ. Καί ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου σκηνώσει ἐπ᾿ αὐτούς» (Ἀποκ. ζ΄, 14-15). Διότι ἔδωκαν τήν ζωήν των «λύτρον ἀντί πολλῶν», ὑπέρ τῆς ἐλευθερίας δηλαδή τῆς ἀνθρωπότητος. Δι᾿ ὅσους ἔχασαν τήν ζωήν των εἰς τό στρατόπεδον τοῦτο ἐξ αἰτίας τῆς πείνης, ἐφαρμόζεται τό ἀποκαλυπτικόν «οὐ πεινάσουσιν ἔτι οὐδέ διψήσουσιν ἔτι» (Ἀποκ. ζ΄, 16). Ὅσοι δέ ἀπέθανον εἰς τούς θαλάμους τῶν ἀερίων, ἐξ αἰτίας ἀσθενειῶν ἤ μέ οἱονδήποτε ἕτερον τρόπον, ἐφ᾿ ὅσον παρέμειναν πιστοί, νῦν «τό ἀρνίον τό ἀνά μέσον τοῦ θρόνου ποιμαίνει αὐτούς, καί ὁδηγεῖ αὐτούς ἐπί ζωῆς πηγάς ὑδάτων, καί ἐξαλείψει ὁ Θεός πᾶν δάκρυον ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν» (πρβλ. Ἀποκ. ζ΄, 17). Διότι ὁ Θεός δέν εἶναι ἄδικος, ἀλλά Θεός δικαιοσύνης, «ἠγάπησε δικαιοσύνας» καί θέλει ἀποδώσει ἑκάστῳ κατά τά ἔργα αὐτοῦ ἐν τῷ νῦν αἰῶνι ἤ ἐν τῷ μέλλοντι, ὅταν θά ἔλθῃ μετά δόξης.  «Ὅταν ὁμιλῇ ὁ Θεός, ἡ ἀνθρωπίνη ἀδυναμία καί τό σύμπαν ἐν φόβῳ καί τρόμῳ σιωποῦν», ἀποφαίνεται Γρηγόριος ὁ Νύσσης. Συγχρόνως, ὅμως, οἱ θυσιασθέντες ἐνταῦθα ὑπομιμν¬¬ῄσκουν εἰς ἡμᾶς καί τό χρέος καί τήν ὀφειλήν νά μένωμεν ἄχρι τέλους πιστοί εἰς τό καθῆκον μας, εἰς τήν κλῆσιν μας, εἰς τήν διακονίαν μας, ὅπως  καί ἐκεῖνοι. Ἐάν χρειασθῇ νά δώσωμεν καί τήν ζωήν μας ὑπέρ αὐτῆς, νά μή τήν λυπηθῶμεν, ὅπως ἀκριβῶς δέν τήν ἐλυπήθησαν ὅσοι εὑρέθησαν εἰς τό στρατόπεδον τοῦτο, χάριν τῆς πατρίδος, τῆς ἐλευθερίας, τῆς πίστεως, τῆς ἀγάπης διά τόν Θεόν καί τόν συνάνθρωπον. Εἶναι, λοιπόν, τό παράδειγμά των μία πρόσκλησις καί μία πρόκλησις δι᾿ ἡμᾶς. Κατακλείομεν τήν παροῦσαν εἰδυλιακήν ὥραν προσευχητικῆς  σιωπῆς καί ἐγκαταλείπομεν τόν λόγον εἰς τούς σιωπῶντας πλήν κράζοντας λίθους τῆς γῆς τοῦ στρατοπέδου τούτου, ἐπαναλαμβάνοντες ὡς ἐπίλογον τοῦ ἀποτελέσματος τῆς φυλακῆς τῶν ἐντολῶν  τοῦ Θεοῦ καί τῆς δυνάμεως τῆς ἀληθείας Του εἰς τό ἐνορχηστρωμένον  ψεῦδος τῆς συκοφαντίας τῶν πολλῶν,  ἀτυχῶς καί πολλῶν τότε ἐν ἐξουσίαις συγκυριακῶς εὑρεθέντων, τήν μαρτυρίαν ἑνός ἡρωϊκοῦ Ὀρθοδόξου ποιμένος, τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Τρίκκης καί Σταγῶν Διονυσίου Χαραλάμπους, τήν ὁποίαν κατέγραψε κατά τήν περίοδον τοῦ ἐγκλεισμοῦ του εἰς ἕν ἕτερον -δέν ἔχει σημασίαν- στρατόπεδον συγκεντρώσεως. Ὁ ἐπίλογος αὐτός ἐγράφη εἰς τό στρατόπεδον τοῦ Στάιν, τήν 6ην Μαΐου τοῦ 1945, ἡμέραν τοῦ Πάσχα, ἀμέσως μόλις οἱ κρατούμενοι εἶχον ἐλευθερωθῆ. «6 Μαΐου. ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ! Ὅλοι οἱ χριστιανοί χαίρουν κατά τήν ἅγια τούτη μέρα τῆς ζωηφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας. Μά ἐμεῖς τρεῖς καί τέσσερις καί πέντε φορές περισσότερο ἀπ᾿ τούς ἄλλους. Γιατί στή χαρά μας αὐτή ἔρχεται ἀκράτητη νά προστεθῆ καί ἡ χαρά πού δέν μπορέσαμε νά γευθοῦμε στίς δύο μαῦρες Λαμπρές πού περάσαμε στά κάτεργα. Στό ὕπαιθρο, πίσω ἀπό τήν παράγκα, μαζευόμαστε οἱ Ὀρθόδοξοι, Ἕλληνες καί Σέρβοι. Στή μέση οἱ δυό τους παπᾶδες, ὁ Σέρβος καί ὁ Ἕλληνας. Δέν φοροῦν χρυσᾶ ἄμφια. Οὔτε ράσα ἔχουν. Χωρίς λαμπάδες καί ἐκκλησιαστικά βιβλία στά χέρια. Μά δέν χρειάζονται τώρα ἐξωτερικά ὑλικά φῶτα γιά νά ὑμνήσουν τήν χαρά. Οἱ ψυχές ὅλων λαμπαδιάζουν, πλέουν μέσα στό φῶς. Εὐλογητός ὁ Θεός... Τό μικρούτσικο βιβλιαράκι μου τῆς Καινῆς Διαθήκης εἶναι στίς δόξες του. Ψάλλουμε πολλές φορές τό «Χριστός Ἀνέστη», κι ὁ ἀντίλαλός του σκορπίζεται καί ἁγιάζει τοῦτα τά μέρη. Στό τέλος θυμίζω στούς συντρόφους μου τῆς φυλακῆς, τά μαρτύρια, τίς ἀγωνίες, τούς κινδύνους πού μᾶς ἀπειλοῦσαν καθημερινῶς, καί τή στοργική προστασία τοῦ Ἀναστάντος Κυρίου, πού μᾶς ἔφερε ὥς τή μεγάλη χαρά τῆς σημερινῆς ἡμέρας. Καί τούς παρακινῶ νά μήν ξεχάσουμε ποτέ τή μεγάλη Του αὐτή εὐεργεσία. Διήλθομεν διά πυρός καί ὕδατος καί ἐξήγαγεν ἡμᾶς εἰς ἀναψυχήν.... Ἡ Γερμανία τοῦ Χίτλερ, τραγικό σύμβολο τοῦ χωρίς Χριστόν κόσμου, δέν ὑπῆρχε πιά. Κι᾿  ἀπ’ ὅλες τίς ψυχές ἀνέβαινε ὁ ὕμνος τῆς ζωῆς τῆς πίστεως. Τῆς ζωῆς πού ὁδεύει χαρωπή πρός τόν Ἐσταυρωμένο τοῦ καταπράσινου λόφου τοῦ Στάιν.» (Διονυσίου Χαραλάμπους, «Μάρτυρες. Διωγμοί 1942-1945, ἔκδ. 5η, ἐκδ. ΔΑΜΑΣΚΟΣ, σσ. 162-163). Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, ἀδελφοί καί τέκνα,  ἦταν, εἶναι καί θά εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῶν μαρτύρων καί τῶν ἡρώων. Εἶναι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας ἡ Ἐκκλησία τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως, τοῦ ἀνεσπέρου Φωτός! Δέν ἀνέχεται τήν συκοφαντίαν, τήν ἀδικίαν, τό μῖσος, τήν ἐκδίκησιν, τήν φθοράν, τόν θάνατον. Εἶναι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία φῶς καί δικαιοσύνη καί ζωή καί ἀνάστασις καί Χάρις καί Ἔλεος καί πρό παντός ἀγάπη, ἡ ὁποία δέν κατατρέχει, δέν ἀποξενώνει ἀλλά μόνον στοργικῶς περιθάλπει. Ἀληθῶς ἡ ἀγάπη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας «πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει. Ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει» (πρβλ. Α΄ Κορ. ιγ΄, 7-8). Αἰωνία ἡ μνήμη τῶν ἐνθάδε ἀναιρεθέντων ἀδελφῶν ἡμῶν! Τούς ἀπευθύνομεν τόν χαιρετισμόν πίστεως καί ἐλπίδος καί  προσδοκίας: Χριστός ἀνέστη! Καί ἀκούομεν τήν φωνήν των κραυγάζουσαν καί μεταθέτουσαν ὄρη καί σχέδια καί ἀνθρωπίνας δῆθεν μεσσιανικάς βλέψεις: Ἀληθῶς Ἀνέστη ὁ Κύριος! «ὁ ὤν καί ὁ ἦν καί ὁ ἐρχόμενος» (Ἀποκ. α΄, 8) «κρῖναι ἄνθρωπον ὅν ἔπλασεν». Ἀμήν.

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΠΡΟΠΟΣΗ ΣΤΟ ΔΕΙΠΝΟ ΤΗΣ Griechische Akademie E.V.]

Πρόποσις
τῆς Α. Θ. Παναγιότητος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου
κ. κ. Βαρθολομαίου
κατὰ τὸ πρὸς Τιμὴν Αὐτοῦ Δεῖπνον
Τῆς Griechische Akademie E.V.
(17 Μαΐου 2014)

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Γερμανίας κύριε Αὐγουστῖνε, καὶ λοιποὶ ἀδελφοὶ Ἱεράρχαι, Ἐξοχώτατοι κύριοι Ὑπουργοί, Ἐντιμότατε κύριε Πρόεδρε τῆς Griechische Akademie, Ἀξιότιμοι προσκεκλημένοι, Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Χριστὸς Ἀνέστη! Προσερχόμενοι σήμερον νὰ συνδειπνήσωμεν μετὰ τῶν ἐκλεκτῶν συνδαιτυμόνων τοὺς ὁποίους ἡ «Ἑλληνικὴ Ἀκαδημία» προσεκάλεσεν εἰς τὴν πρὸς τιμὴν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος καὶ τοῦ ὃν ἐκπροσωποῦμεν ἱεροῦ θεσμοῦ τράπεζαν, μεταφέρομεν ἐν πρώτοις πρὸς πάντας ὑμᾶς τὸν πασχάλιον ἀσπασμὸν καὶ τὴν ἀγάπην τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, εἰς τὴν ὁποίαν ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Γερμανίας ἔχει τὴν κανονικὴν ἀναφορὰν αὐτῆς. Εἶτα, ἐκφράζομεν τὰς ὀφειλομένας εὐχαριστίας εἰς τὸν Σύλλογον ὁ ὁποῖος ἀπόψε μᾶς φιλοξενεῖ διὰ τὴν οὑτωσὶ πρὸς τὸ Ἱερὸν ἡμῶν Κέντρον καὶ τὸν ὕπατον ἐκπρόσωπον αὐτοῦ ἐπιδειχθεῖσαν τιμήν, ὡς καὶ διὰ τὴν κατ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπον παρεχομένην εἰς ἡμᾶς εὐκαιρίαν νὰ ἐπικοινωνήσωμεν μαζί σας. Αὐτὴ αὕτη ἡ ὕπαρξις Φιλελληνικοῦ Συλλόγου προβάλλοντος τοὺς πνευματικοὺς θησαυροὺς τῆς συγχρόνου Ὀρθοδόξου Ἑλλάδος εἰς μίαν εὐρωπαϊκὴν χώραν διαδραματίζουσαν σημαίνοντα ρόλον εἰς τὰ δρώμενα τῆς ἠπείρου ταύτης ἀλλὰ καὶ διεθνῶς, μεγίστην κέκτηται σημασίαν, ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν διότι γίνεται εὐρύτερον γνωστὴ ἡ προσφορὰ τοῦ Γένους ἡμῶν εἰς τὴν πνευματικότητα καὶ τὸν ἐν γένει εὐρωπαϊκὸν πολιτισμόν, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ διότι ἡ συμμετοχὴ τῶν ἐντοπίων εἰς τὸν Σύλλογον προσδίδει ἀντικειμενικότητα εἰς τὸ ὅλον ἐγχείρημα.    Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς κατὰ τὴν μακραίωνα πορείαν αὐτοῦ ἀνέπτυξε τὴν δυνατότητα τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος νὰ ἐξετάζῃ τὸν περιβάλλοντα ἡμᾶς κόσμον ἐνδελεχῶς, νὰ προβαίνῃ εἰς συγκρίσεις καὶ πειράματα καὶ νὰ καταγράφῃ τὰ ἐμπειρικὰ δεδομένα, θέτων διὰ τῶν ἀρχαίων φυσικῶν φιλοσόφων τὰ θεμέλια τῆς συγχρόνου ἐπιστημονικῆς ἐρεύνης. Σημειωτέον ὅτι ὑπῆρξαν καὶ ἐφευρέσεις, τῶν ὁποίων ἡ χρῆσις ἐγενικεύθη αἰῶνας ἀργότερον, παρὰ τὸ ὅτι οἱ πρόγονοι ἡμῶν ἐγνώριζον αὐτάς, ὡς τὴν ἀτμομηχανήν, ἐφευρεθεῖσαν τὸ πρῶτον ὑπὸ Ἥρωνος τοῦ Ἀλεξανδρέως. Τὸ ἀρχαῖον ἑλληνικὸν πνεῦμα ἔχει ἐπίσης νὰ ἐπιδείξῃ τὴν ἀνάπτυξιν τῆς διαλεκτικῆς, ἀλλὰ καὶ ἐν γένει δύναται νὰ καυχᾶται διότι εἰς τοὺς δύο κορυφαίους φιλοσόφους του, Πλάτωνα καὶ Ἀριστοτέλη, ἐστηρίχθη καὶ ἐπῳκοδομήθη ἡ εὐρωπαϊκὴ φιλοσοφία. Προσέτι, ἡ ἱστοριογραφία ἀναγνωρίζει ὡς πατέρα αὐτῆς τὸν Ἕλληνα Ἡρόδοτον, ὅστις πρῶτος ἤσκησε κριτικὸν ἔλεγχον ἐπὶ τῶν πηγῶν τοῦ ἱστορικοῦ αὐτοῦ ἔργου. Ἀλλὰ καὶ εἰς τὸν τομέα τῆς λογοτεχνίας οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἔστησαν τρόπαια διὰ τῆς ἀπαραμίλλου γραφῖδος των, ἐκ τῆς ὁποίας προῆλθον ἀριστουργήματα, ὡς τὰ Ὁμηρικὰ ἔπη καὶ αἱ τραγῳδίαι τῶν τριῶν κορυφαίων τραγικῶν, ἐμπνεύσαντα πολλαχῶς τοὺς καλλιτέχνας τῆς Εὐρώπης διὰ τὴν δημιουργίαν τόσον εἰκαστικῶν ὅσον καὶ λογοτεχνικῶν ἔργων. Ἡ δὲ ὕπαρξις πολλῶν ρωμαϊκῶν ἀντιγράφων μαρτυρεῖ περὶ τῆς ποιότητος τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν ἀγαλμάτων καὶ λοιπῶν γλυπτῶν. Ἡ πολιτιστικὴ αὕτη ἄνθησις ἐσυνεχίσθη καὶ ἐνεπλουτίσθη κατὰ τὴν ὑπερχιλιετῆ βυζαντινὴν περίοδον, κατὰ τὴν ὁποίαν ἡ χριστιανικὴ πίστις ἐζωογόνησε πάσας τὰς τέχνας, ἔτι δὲ καὶ τὴν φιλοσοφίαν, ἥτις ἐχρησιμοποιήθη πρὸς ἀκριβεστέραν θεολογικὴν διατύπωσιν τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ γεννηθῇ εἷς χριστιανικὸς πολιτισμός, τοῦ ὁποίου ἡ ἀκτινοβολία ἐξηπλώθη τόσον πρὸς δυσμάς, διὰ τῶν ἐμπορικῶν, πολιτικῶν καὶ ἐκκλησιαστικῶν ἐπαφῶν, ὅσον καὶ πρὸς ἀνατολάς, κυρίως διὰ τοῦ ἐκχριστιανισμοῦ τῶν Σλαύων καὶ τῶν Ρώς. Ἀξιοσημείωτον εἶναι ὅτι οὐ μόνον υἱοθετήθη ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων καὶ ἤνθησε παρ᾿ αὐτοῖς ὁ ὀρθόδοξος μοναχισμός, διασώζων τὸν ἀρχέγονον χριστιανικὸν τρόπον ζωῆς ἕως τῆς σήμερον, ἀλλὰ καὶ συνεστήθησαν δύο μοναστικαὶ πολιτεῖαι, ἡ Ἀθωνικὴ καὶ βραδύτερον ἡ Ἁγιομετεωριτική, μὲ ἀδιάσπαστον συνέχειαν βίου ἐπὶ αἰῶνας. Αὗται διεφύλαξαν τὰς ποικίλας μορφὰς τοῦ ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ (κοινόβιον, σκήτην, ἐρημιτικὸν ἀσκητισμόν), ἐλειτούργησαν ὡς κιβωτὸς τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀλλὰ ὑπῆρξαν καὶ σπουδαῖα πολιτιστικὰ κέντρα διὰ τῆς καλλιεργείας τῶν ἐκκλησιαστικῶν τεχνῶν (ἁγιογραφίας, ἀρχιτεκτονικῆς, βυζαντινῆς μουσικῆς, μικροτεχνίας) καὶ τῶν θεολογικῶν γραμμάτων, ἰδιαιτέρως δὲ τὸ Ἁγιώνυμον Ὄρος ἀποτελεῖ ἐγκαύχησιν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας διὰ τὴν ἀρίστην ὀργάνωσιν τοῦ κοινοβιακοῦ βίου, καταγεγραμμένην εἰς τὸν καταστατικὸν χάρτην τῆς ἰδιοτύπου ταύτης κοινωνίας, ἥτις παρέχει ἀξιοθαύμαστον παράδειγμα κοινοτικῆς συμβιώσεως. Ἡ συνέχεια τῆς πολιτιστικῆς ταύτης κληρονομίας τῶν Ἑλλήνων κατὰ τοὺς νεωτέρους χρόνους τυγχάνει ἴσως ὀλιγωτέρας ἀναγνωρίσεως, ἂν ἐξαιρέσωμεν τὰ δύο Νόμπελ τῆς λογοτεχνίας τὰ ἀπονεμηθέντα κατὰ τὸν εἰκοστὸν αἰῶνα εἰς δύο Ἕλληνας ποιητάς, τὸν Γιῶργο Σεφέρη καὶ τὸν Ὀδυσσέα Ἐλύτη, ὑπάρχει ὅμως ζῶσα καὶ δυναμική, ἀποτελοῦσα πρόκλησιν διὰ τὸν ἔχοντα διάθεσιν νὰ ἀνακαλύψῃ αὐτὴν καὶ νὰ ἀρυσθῇ ἐκ τοῦ πλούτου αὐτῆς ἔμπνευσιν καὶ διδάγματα πρωτίστως διὰ τὴν ἰδίαν πνευματικὴν καλλιέργειαν, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ διὰ καλλιτεχνικὴν καὶ ἐν γένει πολιτιστικὴν δημιουργίαν. Εἰς τὴν ἀνακάλυψιν καὶ προβολὴν τοῦ θησαυροῦ τούτου τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος ἔγκειται κυρίως τὸ ἔργον τοῦ φιλοξένου Συλλόγου «Ἑλληνικὴ Ἀκαδημία», τὸν ὁποῖον καὶ ὁλοθύμως συγχαίρομεν διὰ τὴν ἀξιέπαινον αὐτοῦ πρωτοβουλίαν. Ἡ δὲ προσφορὰ αὐτοῦ εἶναι ἐπὶ πλέον λίαν σημαντικὴ διότι πρὸς τούτοις ἀνανεοῖ τὴν ἐπαφὴν τῶν δύο λαῶν, ἑλληνικοῦ καὶ γερμανικοῦ, καλλιεργῶν κλῖμα ἀλληλοπροσεγγίσεως καὶ βαθυτέρας γνωριμίας  καὶ τοιουτοτρόπως θέτων τὰς βάσεις μιᾶς γονιμωτέρας συνεργασίας. Διὸ καὶ ἐν κατακλεῖδι ὑψοῦμεν τὸ ποτήριον ὑπὲρ ὑγίειας καὶ εὐτυχίας τοῦ Προέδρου καὶ τῶν μελῶν τῆς «Ἑλληνικῆς Ἀκαδημίας» καὶ πάντων τῶν ἐκλεκτῶν συνδαιτυμόνων καὶ ὑπὲρ εὐοδώσεως τῶν εὐγενῶν προσπαθειῶν τοῦ Συλλόγου τούτου.

Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου: [ΟΜΙΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΣΤΟΝ ΝΑΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΜΟΝΑΧΟΥ]

Ὁμιλία
τῆς Α. Θ. Παναγιότητος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου
κ. κ. Βαρθολομαίου
κατὰ τὸν Ἑσπερινὸν
εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος
(17 Μαΐου 2014)

Ἱερώτατε καὶ ἀγαπητὲ ἐν Χριστῷ ἀδελφὲ καὶ συλλειτουργὲ Μητροπολῖτα Γερμανίας κύριε Αὐγουστῖνε, Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί, Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Βαθυτάτη συγκίνησις διακατέχει τὴν ψυχὴν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος διότι ἠξιώθημεν παρὰ τοῦ πανοικτίρμονος καὶ ἀγαθοδότου Θεοῦ νὰ χοροστατήσωμεν εἰς τὸν περίβλεπτον καὶ ἱστορικὸν ἱερὸν ναὸν τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, γνωστὸν ὡς Salvatorkirche, εἰς τὸν ὁποῖον διηκονήσαμεν πρὸ 45 περίπου ἐτῶν, νεαρὸς διάκονος τότε καὶ φοιτητὴς εἰς τὸ περίφημον Πανεπιστήμιον τοῦ Μονάχου. Εὐλογοῦμεν καὶ δοξάζομεν τὸν Κύριον διὰ τὴν τοιαύτην δωρεάν, ἔτι δὲ εὐχαριστοῦμεν καὶ δοξάζομεν αὐτὸν διότι μᾶς ἐχάρισε τὴν κατανυκτικὴν ταύτην ἐν προσευχῇ συνάντησιν μαζί σας, ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς ἐπιφωσκούσης αὔριον Κυριακῆς τῆς Σαμαρείτιδος. Ὁ ναὸς οὗτος, ὅπως καὶ σεῖς γνωρίζετε, δὲν εἶναι μόνον ἕνας τῶν παλαιοτέρων ναῶν τῆς πρωτευούσης τῆς Βαυαρίας, ἀλλὰ καὶ ὁ παλαιότερος Ὀρθόδοξος ναὸς τῆς Γερμανίας, παραχωρηθεὶς κατὰ τὸ ἔτος 1828 ὑπὸ τοῦ βασιλέως Λουδοβίκου εἰς 30 Ὀρθοδόξους Ἕλληνας, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν εἰς τὴν πόλιν αὐτὴν διὰ νὰ τελῆται ἐν αὐτῷ ἡ θεία Λειτουργία κατὰ τὸ Ὀρθόδοξον τυπικόν, ὡς καὶ ἐγένετο, μὲ μόνην ἐξαίρεσιν τὸ χρονικὸν διάστημα κατὰ τὸ ὁποῖον ὁ ἱερὸς οὗτος ναὸς εἶχε παρανόμως καταληφθῆ ὑπό τινων αὐθαιρέτων καὶ ψευδωνύμων διεκδικητῶν. Ἐπανῆλθεν ὅμως εἰς τὴν κανονικὴν δικαιοδοσίαν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γερμανίας καὶ ἀνακαινισθεὶς ἤρχισε πρὸ τετραετίας περίπου νὰ λειτουργῇ καὶ πάλιν πρὸς ἐξυπηρέτησιν τόσον τῶν Ἑλληνοφώνων ὅσον καὶ τῶν Γερμανοφώνων Ὀρθοδόξων πιστῶν. Ἡ αὐριανὴ Κυριακὴ τῆς Σαμαρείτιδος, ἀγαπητοί, θίγει ἕνα ἐξαιρετικῶς ἐνδιαφέρον θέμα, τὸ ὁποῖον ἀπασχολεῖ ὅλας τὰς συγχρόνους κοινωνίας, κατὰ μείζονα δὲ λόγον τὰς συγχρόνους μεγαλουπόλεις. Καὶ τὸ θέμα τοῦτο δὲν εἶναι ἄλλο παρὰ ἡ συγκέντρωσις καὶ συμβίωσις εἰς αὐτὰς ἀνθρώπων προερχομένων ἐκ διαφόρων φυλῶν, καὶ ἀνηκόντων εἰς διαφόρους θρησκείας, γεγονὸς τὸ ὁποῖον ἐνίοτε ὁδηγεῖ εἰς συγκρούσεις καὶ ἀντιπαραθέσεις, προκαλεῖ δέ, δυστυχῶς, εἰς ὡρισμένας περιπτώσεις ἐξελίξεις ἄκρως δυσαρέστους καὶ θλιβεράς. Τοιαῦται συμπεριφοραὶ εἶναι, ἀσφαλῶς, καταδικαστέαι, ὄχι μόνον ὑπὸ μιᾶς εὐνομουμένης πολιτείας, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ κάθε λογικοῦ καὶ σώφρονος ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος δὲν δύναται νὰ ἀνέχεται διακρίσεις καὶ μεροληψίας ἐξ αἰτίας τοῦ χρώματος, τῆς φυλῆς, τοῦ γένους ἢ τῆς πίστεως τοῦ συνανθρώπου αὐτοῦ. Πολλῷ δὲ μᾶλλον δὲν ἠμπορεῖ νὰ ἀνέχεται ἢ νὰ καλλιεργῇ τοιαύτας φυλετικὰς διακρίσεις ἡ Ἐκκλησία, τῆς ὁποίας ὁ Δομήτωρ καὶ Ἀρχηγὸς ἐμφαντικῶς δηλώνει τὴν ἀντίθεσίν Του πρὸς πᾶσαν διάκρισιν μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ἀμφισβητοῦσαν τὴν κοινὴν ἀναφορὰν πάντων εἰς τὸν Θεὸν ὡς τέκνων αὐτοῦ. Ὑποδεικνύει δὲ τοῦτο ἐμπράκτως ὁ Ἰησοῦς διὰ τῆς συνομιλίας αὐτοῦ μετὰ τῆς Σαμαρείτιδος γυναικὸς παρὰ τὸ φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, συνομιλίας, ἡ ὁποία προκαλεῖ τὴν ἔκπληξιν τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, ὄχι μόνον διότι ὁ διδάσκαλός των ἐζήτησεν ἀπὸ μίαν ἄγνωστον γυναῖκα ὕδωρ πρὸς πόσιν, ἀλλὰ καὶ διότι ἡ γυνὴ ἀπὸ τὴν ὁποίαν τὸ ἐζήτησε καὶ μετὰ τῆς ὁποίας συνωμίλει κατήγετο ἐκ τῆς Σαμαρείας καί, ὅπως καὶ ἡ ἰδία ἐπισημαίνει, «οὐ συγχρῶνται Ἰουδαῖοι Σαμαρείταις» (Ἰωάν. δ΄ 9-10). Ὁ Ἰησοῦς, συντρίβων καὶ πάλιν τὰς ἀνθρωπίνας προλήψεις καὶ προκαταλήψεις, μᾶς δείχνει διὰ μίαν ἀκόμη φορὰν τὴν ὁδὸν τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ἀποδοχῆς τοῦ ἄλλου, ἀνεξαρτήτως τῆς διαφορετικότητος αὐτοῦ, μᾶς καλεῖ δὲ νὰ ἐναγκαλιζώμεθα ὅλους τοὺς ἀνθρώπους ὡς τέκνα τοῦ Θεοῦ καὶ ὡς ἀδελφούς μας. Τὴν ὁδὸν ταύτην τῆς ἀποδοχῆς ἀκολουθεῖ ἀπαραχαράκτως καὶ ἡ Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἔχουσα πάντοτε ἀνοικτὰς τὰς μητρικὰς αὐτῆς ἀγκάλας διὰ νὰ δέχεται κάθε ἄνθρωπον ἐρχόμενον πρὸς αὐτήν, ἄνευ διακρίσεως, προσφέρουσα πρὸς ἅπαντας τὴν μητρικὴν αὐτῆς στοργὴν καὶ ἀγάπην. Ἔχουσα δὲ καταδικάσει συνοδικῶς, ἤδη ἀπὸ τὸν 19ον αἰῶνα, τὸν Ἐθνοφυλετισμὸν ὡς αἵρεσιν, συνεχίζει νὰ ἀγωνίζεται μὲ ὅλας τὰς δυνάμεις της διὰ τὴν ἐξάλειψιν τῶν διακρίσεων μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, καὶ καταδικάζει πάντοτε παρρησίᾳ καὶ στεντορείᾳ τῇ φωνῇ συμπεριφορὰς καὶ πράξεις φυλετικῶν ἢ θρησκευτικῶν διακρίσεων, λίαν ἐπικινδύνους διὰ τὴν εἰρηνικὴν συνύπαρξιν τῶν ἀνθρώπων ἐντὸς τῆς αὐτῆς κοινωνίας καὶ ἄκρως ἀντιθέτους πρὸς τὰς ἐντολὰς καὶ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Διὰ τοῦτο χαίρομεν ὅλως ἰδιαιτέρως διὰ τὴν ὑφισταμένην ἀγαστὴν συνεργασίαν μεταξὺ τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην Ἱερῶν Μητροπόλεων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν λοιπῶν ὁμοδόξων καὶ ἑτεροδόξων Ἐκκλησιῶν, ἔτι δὲ καὶ μετὰ τῶν ἐκπροσώπων ἄλλων θρησκειῶν, ὡς συμβάλλουσαν εἰς τὴν ἀνάπτυξιν καὶ ἑδραίωσιν κλίματος ἀμοιβαίας ἐμπιστοσύνης, κατανοήσεως καὶ ἀλληλεγγύης μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων τῶν ἀνηκόντων εἰς αὐτάς. Πρὸς τοῦτο δέ, ὑποδεχόμεθα καὶ ἡμεῖς ἐν ἀδιακρίτῳ ἀγάπῃ πάντας τοὺς ἐπισκεπτομένους τὰς αὐλὰς τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὁποθενδήποτε καὶ ἐὰν προέρχωνται, θεωροῦντες ὅτι τοιουτοτρόπως ἀκολουθοῦμεν τὸ παράδειγμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τὸ αὐτὸ βλέπομεν πραγματοποιούμενον καὶ εἰς τὸν ἱερὸν τοῦτον ναὸν τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, εἰς τὸν ὁποῖον ἔχει καθιερωθῆ, ὡς καὶ εἰς πολλοὺς ἄλλους ναοὺς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γερμανίας, ἡ τέλεσις τῆς θείας Λειτουργίας καὶ ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν καὶ εἰς τὴν Γερμανικὴν γλῶσσαν, πρὸς ἐξυπηρέτησιν τῶν Γερμανῶν καὶ Γερμανοφώνων Ὀρθοδόξων, ἀλλὰ καὶ πρὸς διευκόλυνσιν τῆς γνωριμίας τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας ὑπὸ παντὸς ἀνθρώπου ὅστις ἐνδιαφέρεται δι᾽ αὐτήν. Τὸ ἐπιτελούμενον ἐδῶ ἔργον μεγάλως χαροποιεῖ τὴν καρδίαν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος καὶ εὐλογοῦμεν τοῦτο καὶ ἅπαντας τοὺς ἐργαζομένους εἰς αὐτό, μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν Ἱερατικῶς Προϊστάμενον λίαν ἀγαπητὸν π. Πέτρον, ὡς καὶ πάντας τοὺς εὐλαβεῖς ἐνορίτας καὶ τοὺς φίλους τῆς ἐνορίας τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, τοὺς παρισταμένους ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν καὶ τοὺς μὴ δυνηθέντας νὰ παρευρίσκωνται σήμερον. Ἐρχόμενοι ἀπὸ τὴν ἕδραν τῆς Μητρὸς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τὴν Κωνσταντινούπολιν, τὴν κιβωτὸν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεώς μας, φέρομεν πρὸς ἐσᾶς τὴν εὐχὴν καὶ τὴν εὐλογίαν τῆς προστάτιδος αὐτῆς, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Σᾶς φέρομεν τὴν χάριν τῶν ἁγίων καὶ τῶν ἁγιασμάτων της, τῶν θαυματουργῶν ἱερῶν εἰκόνων καὶ τῶν ἱερῶν λειψάνων τὰ ὁποῖα φυλάσσονται ἐκεῖ ὡς πολύτιμος θησαυρός. Φέρομεν τὴν ἀγάπην τοῦ μικροῦ ἀλλὰ φυλάσσοντος τὰς Θερμοπύλας τῆς πίστεως καὶ τῶν παραδόσεων τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Γένους ποιμνίου τῆς πόλεως τοῦ Κωνσταντίνου καὶ σᾶς διαβεβαιοῦμεν ὅτι οἱ ἀριθμοὶ δὲν μᾶς ἀνησυχοῦν, διότι ὁ ἴδιος ὁ Δομήτωρ τῆς Ἐκκλησίας διεβεβαίωσεν ἡμᾶς λέγων «μὴ φοβοῦ τὸ μικρὸν ποίμνιον» (Λουκ. ιβ΄ 32). Παραμένομεν ἐκεῖ, εἰς τὸ Μέγα Μοναστήριον τοῦ Φαναρίου, διακονοῦντες τὰς ἀνάγκας τῆς πρωτοθρόνου καὶ πρωτευθύνου Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τὸ ὁποῖον ἔχει τὴν συντονιστικὴν εὐθύνην δι᾽ ἅπασαν τὴν ὑπ᾽ οὐρανὸν Ὀρθοδοξίαν, ὥστε νὰ πληροφορῶμεν ἐν παντὶ τὴν διακονίαν ἡμῶν (πρβλ. Β΄ Τιμ. δ΄ 5-6) καὶ νὰ δίδωμεν εἰς ὅλους τὴν καλὴν μαρτυρίαν περὶ τῆς ἐν ἡμῖν ἐλπίδος. Εἰς τὴν προσπάθειαν αὐτὴν ἔχομεν καὶ ἡμεῖς ἀνάγκην τῶν προσευχῶν καὶ τῆς ἀγάπης σας, ὅπως καὶ ἡμεῖς σᾶς ἐνθυμούμεθα ὅλους εἰς τὰς προσευχάς μας καὶ σᾶς ἀναμένομεν μετὰ πολλῆς στοργῆς καὶ ἀγάπης εἰς τὸ Οἰκουμενικόν μας Πατριαρχεῖον, διὰ νὰ προσκυνήσετε εἰς τὴν ἱερὰν σκηνὴν τῆς πίστεώς μας καὶ νὰ ἀντλήσετε δύναμιν καὶ χάριν, πρὸς συνέχισιν τοῦ καθημερινοῦ σας ἀγῶνος. Κατακλείοντες, ἐπιθυμοῦμεν νὰ σᾶς εὐχαριστήσωμεν ὅλους διὰ τὴν ἐγκάρδιον καὶ ὁλόθερμον ὑποδοχήν, τὴν ὁποίαν ἐπεφυλάξατε εἰς τὴν ἡμετέραν Μετριότητα καὶ τὴν τιμίαν συνοδείαν μας, διὰ τοὺς λόγους τιμῆς, σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης τοὺς ὁποίους μᾶς ἀπευθύνατε, καὶ δι᾽ὅλας τὰς ἐκδηλώσεις τῶν εὐγενῶν αἰσθημάτων τῶν καρδιῶν σας. Σᾶς εὐχαριστοῦμεν ἀπὸ καρδίας καὶ ἀνταποδίδομεν τὴν ἀγάπην διὰ τῆς πατρικῆς εὐχῆς καὶ τῆς Πατριαρχικῆς μας εὐλογίας. Ἐπαναλαμβάνομεν ὅτι σᾶς ἔχομεν πάντοτε εἰς τὰς προσευχάς μας καὶ σᾶς ἀγαποῦμε ὅπως ὁ πατέρας ἀγαπᾷ τὰ παιδιά του, καὶ εὐχόμεθα νὰ ζῆτε καὶ νὰ προοδεύετε πάντοτε εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν καὶ εὐάρεστον τῷ Θεῷ.