ΜΕ
ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ
ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ
Τα
κυριακάτικα απογεύματα στο Φουαγιέ
της Εθνικής Λυρικής Σκηνής συμβαίνουν
θαύματα. Ένα από αυτά παρακολουθήσαμε
στις 22-11-15, από δύο διακεκριμένους σολίστ,
τον Απόλλωνα Γραμματικόπουλο, βιολί
και τον Απόστολο Παληό, πιάνο, σε δύο
μεγάλα έργα του Ρομαντισμού, την Σονάτα
για βιολί και πιάνο αρ.3 σε ρε
ελάσσονα, έργο 108,
του Johannes Brahms [1833-1897] και
τη Σονάτα για βιολί και πιάνο σε λα
μείζονα του Cesar Franck
[1822-1890].
Το
καλοκαίρι του 1886 o Brahms φεύγει
για την Ελβετία και εγκαθίσταται στις
όχθες της λίμνης Thun, όπου,
εκτός της Δεύτερης Σονάτας για βιολί
και πιάνο, αρχίζει να συνθέτει και
την Τρίτη, την
οποία ολοκληρώνει το 1888. Παράλληλα
συνθέτει μια σειρά έργων μουσικής
δωματίου.
Οι
δύο προηγούμενες Σονάτες για βιολί
και πιάνο του Brahms είναι
τριμερείς, σε αντίθεση με την Τρίτη
που είναι τετραμερής. Η Σονάτα αφιερωμένη
στον φίλο, συνεργάτη του αρχιμουσικό,
Hans von Bülow, πρωτοπαίχτηκε
στη Βουδαπέστη το 1888 με τον Jenő
Hubay στο βιολί και το συνθέτη στο
πιάνο. Σε μια εποχή, όπου
κυριαρχεί στην όπερα ο γίγαντας του
Bayreuth, Richard Wagner
και σε ολόκληρη την Ευρώπη παίζονται
τα συμφωνικά ποιήματα του
Richard Strauss, ο Brahms,
παραδοσιακός και ανανεωτικός, συνεχίζει
σ’ αυτό που πιστεύει, στην ακεραιότητα,
δηλαδή και στο πνεύμα του Beethoven
και γράφει αριστουργήματα.
Οι
δύο δεξιοτέχνες, με το ξεκίνημά τους
και σε απόλυτο δέσιμο μεταξύ τους,
συνεπαίρνουν το ακροατήριο με τη μαγεία
του λυρικού Allegro,
με το εντυπωσιακό sotto
voce του βιολιού, όπου
η εξαίρετη μυστηριακή συνοδεία του
πιάνου, εντείνει τη ρομαντική ατμόσφαιρα
και δημιουργεί εξάρσεις. Το βιολί τις
αξιοποιεί, και, μέσα από σύντομη αναδρομή,
στον πυρήνα του θέματος, οι δύο καλλιτέχνες
οδηγούν τους ακροατές στη μέθεξη του
μελωδικού Adagio,
στο θαυμάσιο, σε μορφή Scherzo,
τρίτο μέρος, και
στο ορμητικό, υμνητικό τέλος.
Οι δύο σολίστ, Απόλλων Γραμματικόπουλος
και Απόστολος Παληός, ανέδειξαν την
εσωτερική ανησυχία, τα ηρωικά στοιχεία,
τη δραματουργική υφή της σονάτας και
με ασύγκριτη εκφραστικότητα, συνέβαλαν
στην αναβίωση των μοναδικών, ρομαντικών,
σελίδων του Brahms.
Ο
Cesar Franck, πιανίστας,
συνθέτης, οργανίστας και δάσκαλος
γεννήθηκε στη Λιέγη που τότε αποτελούσε
τμήμα του Ολλανδικού βασιλείου. Εκεί
έδωσε και το πρώτο του ρεσιτάλ το 1834.
Την επομένη χρονιά η οικογένειά του
μετακομίζει στη Γαλλική πρωτεύουσα και
στα δεκαπέντε του, εγγράφεται στο
Conservatoire του Παρισιού, με
καθηγητές στο πιάνο τον Pierre
Zimmerman [1785-1853] και στο
εκκλησιαστικό όργανο τον François
Benoist [1794-1878]. Χρόνια αργότερα, το 1858,
o Franck, διορίζεται οργανίστας,
θέση που θα κρατήσει ως το τέλος της
ζωής του, στη βασιλική της
Sainte-Clothilde,
όπου οι εκκλησιαστικοί ύμνοι του
περίφημου οργάνου του Aristide
Cavaillé -Coll [1811-1899], συνεπαίρνουν τις
ψυχές των πιστών για να τις ανεβάσουν,
με τη βοήθεια των διδύμων οξυκόρυφων
πύργων του Ναού, στα ουράνια. Το 1872
γίνεται καθηγητής στο Ωδείο του Παρισιού,
και, μόλις, το 1873 παίρνει τη Γαλλική
υπηκοότητα.
Τη
μοναδική του Σονάτα για βιολί και
πιάνο σε λα μείζονα,
από τις ωραιότερες και πιο δημοφιλείς,
συνέθεσε ο Cesar Franck
το 1886 και την αφιέρωσε, ως γαμήλιο
δώρο, στον διάσημο Βέλγο βιολονίστα,
συνθέτη και αρχιμουσικό, Eugène
Ysaÿe [1858-1931]. Την τιμή της πρώτης
εκτέλεσης της Σονάτας, είχε ο αποδέκτης
της αφιέρωσης, με την Marie-Léontine
Bordes-Pène [1858-1924]
στο πιάνο, στις 16 Δεκεμβρίου του
1886 στις Βρυξέλλες, αμέσως μετά το γάμο
του, κατά την διάρκεια της δεξίωσης.
Και αυτή η σονάτα, είναι τετραμερής,
με το εναρκτήριο θέμα της να δεσπόζει
σε ολόκληρο το έργο.
Οι
δύο καλλιτέχνες, με στιλιστική καλαισθησία,
ανέδειξαν τον συνθετικό πλούτο του
έργου, τις αιθέριες λυρικές μελωδίες
του, τη δραματικότητά του, τη μοναδική
ελεγειακή υφή του, αλλά και τη στοχαστική
εμβάθυνση ως το κρύφιο πάθος. Ο
συγκλονιστικός διάλογος των δύο σολίστ
στο Recitative-Fantasia,
ενείχε «αγγελική» γαλήνη, που την
διαπερνούσαν στιγμιαίες εξάρσεις, για
να κορυφωθούν, στο τέλος, και να κλείσει
ο κύκλος με εύπλαστες μουσικές φράσεις,
που ακολούθησαν ως δικαίωση της
σύγκρισης του συνθέτη με τον περίφημο
ζωγράφο της πρώιμης Αναγέννησης,
Δομινικανό μοναχό, Fra
Angelico.