© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Παρασκευή 31 Μαρτίου 2017

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΕΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑΣ ΧΟΡΕΥΤΑΚΗ


Μὲ συγκίνηση γραφή αὐτὲς τὶς γραμμές, γιὰ νὰ τιμήσω ἀπὸ τὴ μιὰ τὸν παλιό μου συμφοιτητή, τὸν Μακαριώτατο Πάπα καί Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας, τὸν κύριο Θεόδωρο καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, νὰ Τοῦ καταθέσω, μέσω τοῦ προσφιλοῦς βήματος τῶν οἰκείων μου πλέον «ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΩΝ», τὸν εἰλικρινῆ συλλυπητήριο λόγο μου, γιὰ τὴν κοίμηση τῆς φιλτάτης Μητρός Του Κλεοπάτρας.
Θὰ μοῦ ἐπιτρέψει δὲ νὰ Τοῦ θυμίσω καὶ κάτι ποὺ σχετίζεται ἄμεσα μὲ τὴν ἀφιέρωσή Του στὴν Ἐκκλησία καὶ κατ᾿ ἀκολουθίαν στὴν Ἱερωσύνη καὶ Ἀρχιερωσύνη. Γιατὶ νομίζω ὅτι δὲν ἔχει λησμονήσει ἐκεῖνο τὸ ἡλιόλουστο φθινοπωρινὸ τοῦ δεύτερου μισοῦ τοῦ Σεπτεμβρίου τοῦ σωτηρίου ἔτους 1972, ὅταν δίναμε εἰσαγωγικὲς ἐξετάσεις στὴν Ἀνωτέρα Ἐκκλ. Σχολὴ τῆς Ριζαρείου. Θυμᾶμαι, λοιπόν, ὅτι τόν, ὄντως σεμνὸ καὶ μετρημένο στοὺς τρόπους του, νεαρὸ τότε ὑποψήφιο Κωνσταντῖνο Χορευτάκη τὸν συνόδευε μιὰ σοβαρὴ καὶ εὐπρεπὴς μαυροφορεμένη κυρία, ποὺ δὲν ἦταν ἄλλη ἀπὸ τὴ μακαριστὴ Μητέρα Του Κλεοπάτρα. Δὲν τὸ κρύβω πὼς μὲ συγκινησε πολὺ αὐτὴ ἡ σκηνή, τὸ νὰ συνοδεύει, δηλαδή, ἡ Μητέρα τὸ παιδί της σ᾿ αὐτοὺς τοὺς πρώτους του βηματισμοὺς πρὸς τὴν Ἱερωσύνη...
Ἀπό τότε δὲν ξαναεῖδα τὴν σεβαστὴ αὐτὴ κυρία, μέχρι σήμερα ποὺ πληροφορήθηκα τὴν κοίμησή Της.
Κλείνοντας αὐτὸ τὸ λιτὸ σημείωμα παρακαλῶ τὸν Κύριο νὰ ἀναπάυσει τὴν ψυχὴ τῆς Κυρίας Κλεοπάτρας, νὰ χαρίζει δὲ στὸν πολυσέβαστο γιό της ὑγεία καὶ παραμυθία, γιὰ τὴ θυμᾶται πάντοτε καὶ νὰ τὴν μνημονεύει...
παπα-κων. ν. καλλιανός, Σκόπελος, 30-3-2017
   

Τρίτη 28 Μαρτίου 2017

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΨΗΓΜΑΤΑ ΚΛΗΜΑΤΙΑΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ | 4. Η ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Εἶναι βέβαιο πὼς ὁ ἀνθρώπινος βίος ἔχει ὡς ὁριά του τὴ Γέννηση καὶ τὸ Θάνατο. Μὲ τὸ ἐνδιάμεσο διάστημα, ποὺ εἶναι ἡ ἐπίγεια διαδρομή. Διαδρομὴ ἔγκοπη στὸ μεγαλύτερο διάστημα τῆς χρονικῆς βιοτῆς, τῶν ἠμερῶν δηλαδή ποὺ μᾶς δόθηκαν προίκα ἀπὸ τὸ Δημιουργό.
Κι ἄν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ποὺ γεννιῶνται ἐπιστρέφουν στὴ Μάνα Γῆ, οἱ Κληματιανοὶ ἄφησαν γιὰ τὸν ἑαυτό τους τὸ μέγα προνόμιο νὰ ἐπιστρέφουν στὸν τόπο ποὺ τοὺς γέννησε ἤ ἐκεῖ ποὺ ἔχουν οἱ πρόγονοί τους τὶς ρίζες τους. Δηλαδή, στὸ παλιό τους τὸ χωριό... Κι ὄχι μονάχα ἐκεῖ, ἀλλὰ στὸν ἱερὸ τὸ χῶρο ποὺ τοὺς χάρισε περιούσιες ὧρες εὐλογίας καὶ παραμυθίας: Στὴν παλιά τους τὴν ἐκκλησιά, στὸ Κάτω τὸ Χωριό, ὅπου τὸ ἀπό αἰώνων Κοιμητήριο, στὸ ὁποῖο ἀναπαύτηκαν οἱ πατέρες μας. Ἐκεῖ, λοιπόν, ἐπιτελεῖται ἡ Σύναξη πάντων τῶν Κληματιανῶν, ποὺ ἀναχωροῦν ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτό. Μιὰ Σύναξη ἱερή, λές καὶ γίνεται κάποιος γάμος, πὼς τελεῖται κάποιο πανηγύρι, πὼς μαζεύονται οἱ χωριανοὶ στοῦ Μπερτάνη ἤ στὶς «Κουκοῦλες» νὰ ποῦνε τὰ δικά τους. Σύναξη ὅλως ἐκείνων ποὺ ἔζησαν στὸ παλιὸ τὸ χωριό, μαζὶ μὲ ἐκείνους ποὺ ἐπιστρέφουν γιὰ πάντα τούτη τὴ φορά, ἀπὸ τὸ νέο χωριό, στὸ ὁποῖο καὶ ἐγκαταστάθηκαν μετὰ τὰ γνωστὰ γεγονότα.
Μυστήριο μέγα εἶναι ὄντως αὐτὴ ἡ ἐπιστροφή, ποὺ πραγματοποιείται μὲ τὸ πέρας τοῦ ἐπίγειου βίου τοῦ κάθε Κληματιανοῦ. Κι εἶναι μυστήριο, γιατὶ ξαγαγυρίζουν στὰ χώματα τῶν πάτερων τους κι ἀπὸ ἐκεῖνο τὸν τόπο ὅπου ἀναπάυονται ἔχουν τὸ προνόμιο νὰ ἀντικρύζουν τὸ παλιό τους τὸ χωριό. Νὰ τὸ κοιταζουν καὶ νὰ ὀνειρεύονται. Νὰ τὸ κοιτάζουν καὶ νὰ θυμοῦνται... Γιὰ νὰ μὴ λησμονοῦν. Γιατὶ δὲν πρέπει νὰ λησμονήσουν, νὰ διαγράψουν, δηλαδή, τὸν τόπο τους, τὴν ιστορία καὶ τοὺς ἀνθρώπους του. Γι᾿ αὐτὸ κι ὁ Θεὸς ἐπέτρεψε αὐτὴ τὴν ἐπιστροφή...
π. κ. ν. κ. 

Σάββατο 25 Μαρτίου 2017

π. Κων. Ν. Καλλιανός: Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ


Οἰκίας περιβάλλον, κέντρων, συνοικίας
ποὺ βλέπω κι ὅπου περπατῶ· χρόνια καὶ χρόνια.

Σὲ δημιούργησα μὲς σὲ χαρὰ καὶ μὲς σὲ λύπες:
μὲ τόσα περιστατικά, μὲ τόσα πράγματα.
Κ. Π. Καβάφης
Ἀναγκαία ἡ ἐπίσκεψη... Γιατὶ πάντα κάτι ξεχνιέται, κάτι χρειάζεται νὰ συμπληρώσει τὰ ὅσα πράγματα πάρθηκαν ἀπὸ τὸ παλιὸ τὸ σπίτι, νὰ γίνει ἡ ἀφορμὴ μιᾶς ἐπίσκεψης... Ὄχι ἐπιστροφῆς μὰ ἐπίσκεψης, ποὺ καθίσταται μὲν ἀναγκαία, ὅμως... Ὅμως δὲν παύει νὰ εἶναι πληγή, νὰ εἶναι ἀφορμὴ γιὰ νὰ βουρκώσουν τὰ μάτια, νὰ κινήσει ἡ καρδιὰ τὸ ταξίδι τὸ μυστικὸ τῆς νοσταλγίας. Γιατὶ ἡ πρώτη ἐκείνη ἐπίσκεψη, μετὰ τὴν ἀναχώρηση καὶ ἐγκατἀσταση πιὰ στὴ νέα κατοικία, εἶναι ἀναμφίβολα μιὰ ὁδυνηρὴ ἐμπειρία, ἡ ὁποία καὶ φανερώνει τὸ βαθμὸ τῆς εὐαισθησίας καὶ τοῦ λεπτοῦ ψυχισμοῦ τοῦ ἐπισκέπτη. Ἔτσι, μὲ σφιγμένη τὴν καρδιὰ, σιμώνεις τὸ κλειστὸ κι ἄδειο σπίτι, ἀνοίγεις τὴ θύρα καὶ ξανταμώνεις μὲ τὸ χθές. Τὸ χθὲς ποὺ σφράγισες στοὺς τοίχους τοὺς ὑγροὺς καὶ μισοσκότεινους τοῦ σπίτιοῦ, ξαναοσμίζεσαι τὶς γνώριμες τὶς μυρωδιές, τὶς παλιὲς καὶ κλεισμένες ἀνασες, τοὺς ἤχους τοὺς μυστικοὺς τοῦ σπιτιοῦ καὶ πασχίζεις νὰ βάλεις σὲ μιὰ τάξη τὸ νοῦ καὶ τὴν ψυχή, ποὺ τούτη τὴν ὥρα μοιάζουν σὰν μιὰ ταραγμένη, θολὴ στέρνα, ὅπου θόλωσε μὲ τὴ ρίψη μιᾶς πέτρας στὰ ἡσυχα νερά της. Κι ἡ πρώτη αὐτὴ ἐπίσκεψη, μιὰ πέτρα εἶναι ποὺ ταράζει τὸ βυθὸ τῆς ψυχῆς καὶ ἀνεβαζει στὴν ἐπιφάνεια μνῆμες καὶ πρόσωπα: περασμένα πιά, ποτὲ ὅμως λησμονημένα.
Παράλληλα, ἡ πρώτη αὐτὴ ἐπίσκεψη εἶναι καὶ τὸ ἄνοιγμα μιᾶς νέας πληγῆς, ποὺ μονάχα ὁ χρόνος γιατρεύει. Μὲ μόνη διαφορὰ πὼς τὸ σημάδι ἀπομένει...Γιὰ νὰ θυμίζει ἐκείνη τὴν τραγικὴ ὥρα, τὴν ὥρα τῆς ἐπίσκεψης κι ὄχι τῆς ἐπιστροφῆς, ποὺ ἀναμφίβολα εἶναι Ὥρα ὁδυνηρῆς ἐμβίωσης τοῦ κενοῦ ποὺ γεννᾶ ἡ ἀπουσία. Ἡ ἀπουσία τοῦ γνώριμου, οἰκείου χώρου, τοῦ μαθημένου χώρου, τὸν ὁποῖο δὲ συνατησε στὴ νέα κατοικία καὶ γειτονιά. Παρ᾿ ὅλο ποὺ οἱ νέοι του γείτονες εἶναι γνώριμοι, ὄχι ὅμως οἱ οἰκεῖοι, οἱ καθημερινές του συναντήσεις, οἱ νέες του συνήθειες εἶναι σὰν ξένες. Ἀνούσιες, πληγωμένες ἀπὸ τὴ νοσταλγία, ἄδειες ἀπὸ πρόσωπα μαθημένα καὶ οἰκεῖα...
Ἀναγκαία ἡ πρώτη ἐπίσκεψη, λοιπόν, ὅπως εἶναι περίπου ἡ πρώτη ἐπίσκεψη στὸ Κοιμητήριο, μετὰ τὴν ταφὴ προσφιλοῦς προσώπου... Γιατὶ κι ἐδῶ ἕνας περίεργος θάνατος ἁπλώνεται γύρω, καθὼς ἡ σιωπὴ καὶ ἡ κλειστὴ τοῦ σπιτιοῦ ἀτμόσφαιρα πιστοποιοῦν τὴν ἀπουσία. Ἀπουσία ποὺ φυτεύτηκε πιὰ καὶ σ᾿ αὐτὸ τὸ σπίτι, στὴ γειτονιὰ καἲ στὸ παλιὸ τὸ χωριό, ὅπως τὸ κάθε δέντρο. Ποὺ γιὰ νὰ μεγαλώσει καὶ νὰ τρανωθεῖ θέλει τὴ φροντίδα καί τὸ πότισμά του. Μόνο ποὺ ἡ ἐδῶ ἀπουσία γιὰ νὰ τρανωθεῖ, ἐπιθυμεῖ τῶν δακρύων τὶς ροὲς νὰ τὴν ποτίσουν. Κι ἐννοῶ πάντα τὶς πλέον εὐαίσθητες. Ὅσες, δηλαδή, ὑπάρχουν καὶ κινοῦνται γύρω μας...
π. κ.ν.κ.

Παρασκευή 24 Μαρτίου 2017

Για το βιβλίο του Παύλου Παπανότη, “Ηπειρώτικα τραγούδια με ιστορία”, εκδ. Το ανώνυμο βιβλίο 2016

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ 


Το βιβλίο του Ηπειρώτη, Πωγωνήσιου συγκεκριμένα, Παύλου Παπανότη, Ηπειρώτικα τραγούδια με ιστορία, είναι μια συλλογή, την οποία ο εξαιρετικός συνάδελφος ολοκλήρωσε μετά από μακρόχρονη προσπάθεια και επί τόπου έρευνα. Συγκέντρωσε λοιπόν τα τραγούδια της πατρίδας του και συγκεκριμένα εκείνα που έχουν ιστορικό υπόβαθρο.

Τα τραγούδια της πατρίδας είναι υπόθεση η οποία έχει απασχολήσει κατά καιρούς πολλούς επιφανείς του είδους και παραπέμπω πρόχειρα σε δύο διαφορετικά αλλά και παρόμοια είδη. Πρόκειται για τον κύκλο τραγουδιών «Η πατρίδα μου» του Τσέχου συνθέτη Μπέντριχ Σμέτανα, ο οποίος δημιούργησε τραγούδια πατώντας στην παράδοση της πατρίδας του, όπως μαρτυρεί και ο τίτλος του. Και ακόμη πρόκειται για τον τίτλο της ποιητικής συλλογής του Κωστή Παλαμά, Τα τραγούδια της πατρίδας μου, που επίσης αφορμήθηκε από την πατρίδα του. Φυσικά δεν είναι οι μόνοι που αντλούν από την πατρίδα τους την έμπνευση. Θα πρόσθετα, ότι κάθε μεγάλος συνθέτης από την τροφό πατρίδα αντλεί σε παγκόσμιο επίπεδο (ο Νίκος Σκαλκώτας τους 36 ελληνικούς χορούς του, ο Τσέχος Αντονίν Ντβόρζακ την 9η συμφωνία του, τη Συμφωνία του Νέου Κόσμου και όχι μόνο, ο Βραζιλιάνος Έικτορ Βίλα Λόμπος τις βραζιλιάνικες σουίτες του, επίσης, και όχι μόνο, καθώς και πολλοί άλλοι).

Η πατρίδα και τα βάσανά της, η ιστορική περιπέτεια που της επιβλήθηκε σαν μοίρα και ο καημός εκφράστηκαν σε στίχο και έγιναν τραγούδι. Ο Παπαδιαμάντης είπε για την Φραγκογιαννού πως «έκανε τα πάθη της τραγούδια» και η γριά Λούκαινα μοιρολογούσε ξεπλένοντας την αβασταγήν της στο Γλυφονέρι. Οι συνθήκες ζωής, λοιπόν, και τα βάσανα ενός λαού αποτυπώνονται μέσα στο τραγούδι του, και αυτό συμβαίνει από αρχαιοτάτων χρόνων.

Ο Παπανότης έσκυψε με μεγάλη προσοχή πάνω στην Ιστορία. Βρήκε τη γενεσιουργό αιτία του κάθε τραγουδιού. Την κοινωνική περίσταση, την ανάγκη, την πληγή που γέννησε το φως. Ταξίδεψε από χωριό σε χωριό, συγκέντρωσε το υλικό, αντέγραψε από χειρόγραφα, άκουσε από το στόμα των αυθεντικών φορέων το τραγούδι –τραγουδισμένο, απαγγελμένο- και έκανε την απαραίτητη φιλολογική δουλειά: επεξήγηση των ιδιωματικών λέξεων και εκφράσεων και ετυμολογική ανάλυση, όπου υπήρξε ανάγκη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο κατάφερε να κάνει κατανοητό το περιεχόμενο των τραγουδιών στους νεότερους, κυρίως όμως την ιστορία του Πωγωνίου, και παρέθεσε και τις παραλλαγές των τραγουδιών από άλλες γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας. Λεπτομερή περιγραφή του τρόπου που εργάστηκε καταθέτει στο Προλογικό σημείωμά του. Και επειδή «δει χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων» κατέγραψε μόνο τριάντα έξι τραγούδια (ευτυχής σύμπτωση, όσοι και οι χοροί του Σκαλκώτα) και παρέλειψε την καταγραφή του πλούσιου λαογραφικού υλικού που έχει στην κατοχή του από την μακρόχρονη έρευνά του, καθώς και τις αναλογίες των πωγωνήσιων τραγουδιών με τα μοτίβα της αρχαίας ελληνικής ποίησης, επικής και λυρικής, αλλά και με τραγούδια των ομόρων βαλκανικών χωρών.

Κοιτάζοντας την αφιέρωση του βιβλίου, στους γονείς: Γιώργο και Αγαθή, έπειτα στη σύζυγο: Ανατολή και τέλος στα παιδιά: Αγαθή και Γιώργο, σκέφτομαι το χιαστό σχήμα αυτής της αφιέρωσης, η οποία με τον τρόπο της συνιστά μια ακόμα προέκταση των τραγουδιών που μεταβιβάζεται από τους παλιότερους στους νεότερους, από τους παππούδες στα εγγόνια.

Τα Μέρη του βιβλίου, εκτός του Προλογικού Σημειώματος και του Βιβλιογραφικού Πίνακα, είναι πέντε: Ιστορικά τραγούδια, Κλέφτικα –Ληστρικά τραγούδια, Τραγούδια του γάμου και της αγάπης, Μοιρολόγια, Κοινωνικά τραγούδια.

Αφού παρατεθεί το ποιητικό σώμα ακολουθεί το ιστορικό πλαίσιο. Για την περίσταση, από την πρώτη ενότητα, παίρνω την «Άλωση της Κωνσταντινούπολης» και το «Παιδομάζωμα». Στο πρώτο, γίνεται αναφορά στο θρύλο για τα μισοτηγανισμένα ψάρια, τα οποία πετάχτηκαν έξω από το τηγάνι μόλις «ο αμιράς εισέβηκεν με τ’ άλογο καβάλα». Από το τραγούδι λείπει η αρχή, αλλά το τέλος που αφήνει σε εκκρεμότητα το τηγάνισμα, αφήνει και την ελπίδα για ανατροπή της κατάστασης. Η απόσταση της Ηπείρου από την Κωνσταντινούπολη είναι μεγάλη αλλά η πληροφορία που μας δίνει στο χειρόγραφο βιβλίο του ο «Τσαραπλανίτης μουχτάρης Θανάσης Τσάβαλος στηριζόμενος σε παλαιότερες πηγές» είναι διευκρινιστική: «σαν επάρθηκε και η Πόλη η βασιλεύουσα εις τους χρόνους 1453, τότες αγρίεψαν οι Τούρκοι κατεπάνω των Χριστιανών και έστειλαν ορισμούς και εχαλούσαν τις εκκλησιές και τα κάστρα και έγιναν μεγάλες ταραχές και κλαθμός ανεκδιήγητος επί δύο χρόνια».

Το «Παιδομάζωμα» ή «γιανιτζαρομάζωμα», που είναι η αφαίμαξη του Ελληνισμού, εφαρμόστηκε τον 15ο αιώνα επί σουλτάνου Μουράτ Β΄, αρχικά κάθε πέντε χρόνια και αργότερα κάθε χρόνο. Ο τελευταίο στίχος του τραγουδιού με τον οποίο μια μάνα θρηνεί και καταριέται είναι χαρακτηριστικός: «πέρσι πήραν τον γιόκα μου φέτος τον αδελφό μου».

Υπεύθυνος της αποστολής ήταν ο Αγάς των Γενιτσάρων, που αφού έφτανε στο χωριό, καλούσε τους χωριανούς να βγουν με τα παιδιά τους και έλεγχε τα βιβλία της εκκλησίας, όπου καταχωρούνταν οι γεννήσεις. Στη συνέχεια επιλέγονταν τα αγόρια από έξι έως είκοσι ετών, άλλα για το σώμα των γενιτσάρων και άλλα για τις διοικητικές υπηρεσίες. Απαραίτητη ήταν η αρτιμέλεια και η ομορφιά. Δεν έπαιρναν τα μοναχοπαίδια, από τις οικογένειες με πολλά παιδιά έπαιρναν μόνο ένα, αλλά συν τω χρόνω πολλοί αυθαιρετούσαν, παίρνοντας και τα μοναχοπαίδια ή αφήνοντας παιδιά έναντι αδράς αμοιβής. Αυτή ήταν και η αιτία που οι γονείς αρραβώνιαζαν και πάντρευαν τα παιδιά τους από τα 8, 9 και 10 χρόνια τους. Αυτά εξαιρούνταν και έτσι γλίτωναν από το παιδομάζωμα. Στη συνέχεια τα παιδιά παραδίδονταν σε Τούρκους τιμαριούχους, οι οποίοι τα χρησιμοποιούσαν σαν σκλάβους σε σκληρές δουλειές και όταν ήταν έτοιμα για στρατιώτες τα ενέτασσαν στο στράτευμα των γενιτσάρων. Άλλα παιδιά, όμορφα, αρτιμελή και ευφυή, τα εκπαίδευαν για να στελεχώσουν τη διοίκηση και το στρατό. Τα δίδασκαν την τουρκική, αραβική και περσική γλώσσα, τη μωαμεθανική θρησκεία, την ιππασία, τη χρήση του τόξου και της λόγχης. Από αυτά διορίζονταν οι αξιωματούχοι του κράτους, οι μπέηδες, οι πασάδες και οι ακόλουθοι των σουλτάνων. Το παιδομάζωμα καταργήθηκε τον 17ο αιώνα, αν και υπάρχουν πηγές που υποστηρίζουν ότι το φιρμάνι της κατάργησης καταστρατηγήθηκε στη Νάουσα το 1705. Τότε οι Ναουσαίοι, με αρχηγό τον Καραδήμο, σκότωσαν τον Αχμέτ Τσελεμπή και τους ακολούθους του, στη συνέχεια όμως οθωμανικά στρατεύματα μπήκαν στη Νάουσα και σκότωσαν τον Καραδήμο. Παραμένει άγνωστο αν τελικώς έγινε η στρατολόγηση. Μισό εκατομμύριο Ελληνόπουλα σταρτολογήθηκαν κατά τον Hammer, ενώ ο Κ. Παπαρρηγόπουλος μιλά για ένα εκατομμύριο. Οι συνέπειες της τουρκικής σκλαβιάς δεν σταματούν εκεί διότι πολλοί Έλληνες εξισλαμίστησαν για να αποφύγουν το θάνατο και άλλοι έφυγαν. Από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι ωφελήθηκαν με το αξιόλογο δυναμικό που επάνδρωσαν υπηρεσίες και στρατό.

Το γνωστό τραγούδι της Τζαβέλαινας που καταλήγει στην άτακτη φυγή του Αλή πασά, εμπνέει τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη να συνθέσει εκείνο «Τ’ άλογο! τ’ άλογο! Ομέρ Βριόνη», όταν ο πασάς σύμφωνα με ιστορική μαρτυρία «διέρηξε δύο ίππους» για να ξεφύγει. Ας θυμηθούμε εδώ τον σαιξπηρικό Ριχάρδο Γ΄ που εκλιπαρούσε: «το βασίλειό μου για ένα άλογο». Στα ανθολογούμενα τραγούδια θα θυμηθούμε πρόσωπα - η Τζαβέλαινα, η Δέσπω, ο Μπότσαρης- και θα δούμε τόπους, καθώς και άλλους τόπους που προστέθηκαν στα τραγούδια, μετά τους νικηφόρους πολέμους του ’40, άλλη μια απόδειξη της ιστορικότητάς τους.

Ο Παπανότης υποστηρίζει την άποψη ότι οι «Κλέφτες» δεν έκλεβαν μόνο τους Τούρκους και του προσκυνημένους, όπως πιστεύουμε εξιδανικεύοντας τη δράση τους. Αντιθέτως έκλεβαν αδιακρίτως. Την εξιδανίκευση την επέβαλε η άποψη ότι ήταν αυτοί ο πυρήνας του πρώτου επαναστατικού στρατού, όπως τους παρουσιάζει ο ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας, ενώ αντικειμενική κρίση γι’ αυτούς κάνει ο Δελβινακιώτης Γεώργιος Γαζής, γραμματέας του Καραϊσκάκη, οποίος λέει ότι ήταν «κλέπται», «κακούργοι», «άγρια θηρία» που ποτέ δεν είχαν δει πόλη ούτε είχαν μπει σε εκκλησία, ωστόσο, με την Επανάσταση «πολλοί τούτων …ετίμησαν τα ελληνικά όπλα και τους αρχηγούς των».

Για τη Σαμαρίνα, μας λέει ότι ήταν το ψηλότερο χωριό των Βαλκανίων, και για τούτο ήταν καταφύγιο και ορμητήριο κλεφτών. Οι Σαμαρινιώτες όμως πολέμησαν στην Επανάσταση και οι περισσότεροι από αυτούς σκοτώθηκαν στην Έξοδο του Μεσολογγίου. Ωστόσο, το τραγούδι «Εσείς παιδιά κλεφτόπουλα» που αναφέρεται στα παιδιά της Σαμαρίνας, μάλλον εκφράζει γενικότερα το ήθος των κλεφτών και όχι ειδικά των Σαμαρινιωτών. Η αρπαγή της κόρης του Αβέρωφ, «Η Βασιλαρχόντισσα» και η ιστορία με τα λύτρα, τα τραγούδια για τον λήσταρχο Νταβέλη, τα τραγούδια του γάμου και τα μοιρολόγια, ολοκληρώνουν την περιδιάβαση του συγγραφέα, με τις ιστορικές πληροφορίες και τις αναφορές στα ιστορικά γεγονότα.

Στο ερώτημα: τι έχει αυτή η συλλογή δημοτικών τραγουδιών να προσθέσει στις τόσες άλλες του είδους; Η απάντηση είναι: Πρώτον αναφέρεται μόνο σε ηπειρώτικα τραγούδια. Δεύτερον στήνει το ιστορικό υπόβαθρο ως θεμέλιο του τραγουδιού με πολλές ιστορικές πληροφορίες, διασταυρωμένες από όσες υπάρχουν πηγές, αποδεικνύοντας άλλη μια φορά πως τίποτα δεν γεννιέται εν κενώ· η δημιουργία έχει τη ρίζα της στον άνθρωπο και τα παθήματά του, στις ιστορικές περιπέτειες και τα γεγονότα που σημάδεψαν την εποχή του και τον ίδιο, ότι μέσα από τα τραγούδια ο φιλέρευνος ακροατής-αναγνώστης μαθαίνει ιστορία, ότι το άκουσμα-ανάγνωση χωρίς τη γνώση καταντά κούφιο γράμμα. Ακόμα η συλλογή αυτή διαλύει μύθους, αποκαθιστά την αλήθεια, εμπλουτίζει το κειμενικό πλαίσιο του τραγουδιού και, χωρίς αυτή να είναι η πρόθεση, για τη συγκεκριμένη περίπτωση τουλάχιστον, μας δείχνει πού οφείλεται το βαρύ και αργόσυρτο των ηπειρώτικων τραγουδιών. Το πένθος είναι πηγή της έμπνευσης. Γι’ αυτό και ο Κωστής Παλαμάς στη δική του συμπερίληψη των λυπητερών τραγουδιών βάζει πρώτα τα «Γιαννιώτικα»: «Γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα / μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα / λυπητερά. Πώς η ψυχή μου σέρνεται μαζί σας! / Είναι χυμένη από τη μουσική σας / και πάει με τα δικά σας τα φτερά».

Η δουλειά του Παύλου Παπανότη είναι σημαντική στο είδος της και τον τιμά ως δημιουργό της που τιμά την πατρίδα του, διασώζοντας τον πολιτισμικό της πλούτο. 

Πέμπτη 23 Μαρτίου 2017

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (12 λαϊκά παραμύθια από διάφορα μέρη της Ελλάδας και Κύπρου)


Το 2011 η ελεύθερη ψηφιακή βιβλιοθήκη eBooks4Greeks.gr διοργάνωσε διαγωνισμό παραδοσιακού παραμυθιού. Ο διαγωνισμός ήταν ένα κάλεσμα με σκοπό να αναδειχτούν παραδοσιακά (λαϊκά) παραμύθια του τόπου μας που αποτελούν σημαντικό μέρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Τα 12 παραμύθια της έκδοσης επιλέχθηκαν μέσα από 39 παραμύθια που έλαβαν συμμετοχή στον διαγωνισμό. Η επιλογή αυτή έγινε από τους τρεις «παραμυθάδες»: Αγγελική Σχοινά, Γιώργο Παλιάτσιο, Χάρις Μέγα και η εικονογράφηση από τη ζωγράφο Μαρία Βιλλιώτη.

Συγγραφείς: Γεωργία Καρκάνη, Άντρη Αντωνίου, Αδαμαντία Ξηρίδου, Χαρά Τσοντάκη, Σωτηρούλα Βασιλίου, Παρασκευή Αποστολοπούλου, Χρυσάνθη Πρωτοψάλτου, Ευδοκία Ποιμενίδου-Χατζηδημητρίου, Σοφία Τσουρλάκη, Γεώργιος Παλιάτσιος, Αθηνά Κυριακού-Σαρακενίδου, Ειρήνη Πόλια
Εικονογράφηση: Μαρία Βιλλιώτη 
Έκδοση: eBooks4Greeks, 2017
Μέγεθος: σελ. 135 / 15 Mb
Μορφή: Pdf Online



Τρίτη 21 Μαρτίου 2017

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΜΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ. ΤΙΜΗ ΣΤΟΝ ΚΑΙΣΑΡΙΟ ΔΑΠΟΝΤΕ ΚΑΙ ΤΗ ΣΚΟΠΕΛΟ

Στὸ διαδίκτυο καί μάλιστα στὴν προσεγμένη σελίδα «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ ΑΓΡΑΦΩΝ», τὴν ὁποία ἐπιμελεῖται ὁ λόγιος ἰατρὸς κ. Κων. Σπ. Τσιώλης, ἔνθερμος φίλος τῆς Σκοπέλου, παρουσιάστηκε μιά σπουδαία μελέτη, γραμμένη ἀπὸ τὸν κ. Χαρ. Καρανάσιο, Διευθυντὴ ΚΕΜΕ τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν. (Βλ. σχετικῶς, http://ellinomouseionagrafon.blogspot.gr/2017/03/k.html ).
Ἡ μελέτη αὐτή φέρει τὸν τίτλο, «Τὸ ἄγνωστο ἔργο τοῦ Καισαρίου Δαπόντε Βρύσις λογική (1778): Ἐπιστολαὶ ἐκ τῆς φυλακῆς καὶ κατὰ τῶν Κολυβάδων» καὶ δημοσιεύτηκε στὸ περ. Μεσαιωνικὰ καὶ Νέα Ἑλληνικά, τοῦ Κέντρο Ἐρεύνης τοῦ Μεσαιωνικοῦ καὶ Νέου Ἑλληνισμοῦ, τ. 12 (2016).
Γιὰ ἕνα συνειδητὸ Σκοπελίτη ἡ ἔκδοση ἄγνωστων ἤ καὶ ἀθησαύριστων ἔργων τοῦ συντοπίτη του λογίου μοναχοῦ Καισαρίου Δαπόντε, εἶναι ἀπὸ τὴ μιὰ κολακευτική κι ἀπὸ τὴν ἄλλη, τὰ μέγιστα συγκινητική. Γιατὶ πάντα, μέσα στὸ ἔργο τοῦ Δαπόντε μνημονεύεται καὶ προβάλλεται ἡ Σκόπελος, ἡ «χρυσὴ πατρίδα», ὅπως τὴν ἀναφέρει ἀλλοῦ ( Κῆπος Χαρίτων).
Ἀναφέρω δύο ἀποσπάσματα, γιὰ νὰ γίνει πιὸ σαφὴς ὁ λόγος μου:
Καὶ βλέπω εἰς τὸν ὕπνον μου, πὼς εἰς τῆς Παναγίας
τὸ μοναστήρι βρέθηκα τῆς Εὐαγγελιστρίας,
Τὸ πατρικόν μου κτήριον, κἔστεκα, προσκυνοῦσα
μὲ πόθον τὴν εἰκόνα της, ὁποῦ τὴν ἐδιψοῦσα·
Χρόνους πεντὲξ ἀπὸ αὐτὴν ὤντας ὑστερημένος,
καθὸ ἀπτὸν πατέρα μου μικρὸς ξενιτεμένος (Βρύσις Λογική)
2.
Ἔχασα πρῶτα τὴν χρυσῆν αὐτὴν ἐλευθερίαν,
δεύτερον δὲ τὴν Σκόπελον, πατρίδα τὴν γλυκεῖαν.
Εἴκοσι χρόνους ἀπ’ αὐτὴν ὤντας ἐξορισμένος,
καὶ νὰ γυρίσω εἰς αὐτὴν πλιὸ͜ ἀποφασισμένος.
(Κωστάκῃ Γουλιανῷ, Μ. Ποστέλνικο)
Μὲ τὴν ἔκδοση, λοιπόν, τῶν ἀνέκδοτων αὐτῶν χειρογράφων τοῦ Δαπόντε αὐξάνονται οἱ πληροφορίες γύρω ἀπὸ τή ζωή καὶ τὴ δραστηριότητά του. Γιατί, ὅπως πολὺ σωστὰ ἀναφέρει ὁ κ. Καρανασιος, «Ὁ Δαπόντες παραμένει σήμερα παραγνωρισμένη προσωπικότητα ἀπὸ τὴ σύγχρονη ἔρευνα, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἀποτελεῖ ἰδιαίτερη περίπτωση στὰ ἑλληνικὰ γράμματα, ἐνῶ ἐμφανίζει ἔντονη δραστηριότητα στὸν κοινωνικό, πολιτικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ χῶρο» (σελ. 256).
Τὸ ἐρώτημα, ὡστόσο, ποὺ αἰωρεῖται εἶναι ἕνα: Γιατὶ στὴν πατρίδα του, τὴ Σκόπελο, εἶναι τόσο παραγνωρισμένος καὶ σχεδὸν ἄγνωστος ;
Κλέινοντας τὸ μικρὸ αὐτὸ σημείωμα συγχαίρω τὸν κ. Χ. Καρανασιο γιὰ τὴν θαυμάσια μελέτη του καὶ εὐχαριστῶ πολὺ τὸν ἀγαπητὸ φίλο καὶ λόγιο κ. Κων. Σπ. Τσιώλη γιὰ τὴν τιμητικὴ ἀνάρτηση.

π. κ. ν. καλλιανός

Δευτέρα 20 Μαρτίου 2017

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΕΥΩΔΙΑ ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΟΥ, ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΑΣ ΚΑΙ ΦΡΕΖΑΣ... (ή ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ)


Μέσα στὴν ἀνοιξιάτικη ὁμορφιά, μὲ τὴ γῆ στολισμένη ἀπὸ πλῆθος ἀνθέων, μικρῶν ἤ μεγάλων, προβάλλει ἡ Γιορτὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, γιὰ νὰ συμβάλλει στὸν εὔσχημο τῆς Σαρακοστῆς καλλωπισμό, ἀλλὰ καὶ νὰ τὴν ράνει μὲ εὐωδιαστὰ ἀρώματα. Ἀρώματα δενδρολίβανου, μαντζουράνας, φρέζας, γαρύφαλλου... Ἀρώματα, ποὺ προσφέρονται μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ὁ Ὁποῖος, καθὼς τίθεται εἰς προσκύνησιν, μοιράζει, μαζὶ μὲ τὰ ἄνθη, καὶ τοῦτες τὶς θεσπέσιες εὐωδιές. Εὐωδιὲς Παραδείσου, ποὺ τὶς συνοδεύει τὸ μοσχολίβανο, ἡ ἀνάσα τῶν ἀναμμένων κανδηλῶν, ἡ παρουσία τῶν Ἁγίων. Μαζὶ μὲ τὰ τροπάρια, ποὺ συντονίζουν λόγο καὶ βίωμα, κατανυξη καὶ μετάνοια· δάκρυα καὶ χαμόγελα ψυχῆς.
«Ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ, μυρίζει τὰ μύρα, τῆς θείας μυροθήκης, τὸ ζωομύριστον ξύλον, ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ, ὀσφρανθῶμεν τῆς αὐτοῦ θεοπνεύστου ὀσμῆς, αὐτὸν προσκυνοῦντες, πιστῶς εἰς τοὺς αἰῶνας».  ( Κανὼν Ἑορτῆς, Η΄ ὠδή)
Γι᾿ αὐτὸν τὸν λόγο,
«Τὸν Σταυρὸν γῆ σύμπασα προσκυνησάτω, 
Δι' οὗ περ ἔγνωκε σὲ προσκυνεῖν, Λόγε» ( Συναξαριον, Στίχοι).
Πλημμυρισμένες εὐωδιὲς σήμερα οἱ ἐκκλησιὲς προεορτάζουν Χριστοῦ τὴν Ἀναστασιν, ἀφοῦ, «διὰ τοῦ Σταυροῦ χαρὰ ἐν ὁλῳ τῶ κόσμῳ». Κι ὕστερα, ὁ χρόνος ποὺ περνᾶ καὶ μεῖς μαζί του. Ταξίδι πρὸς τὴν αἰωνιότητα, ἀφοῦ μέσιασε πιὰ ἡ Σαρακοστή, ἀνέτειλε τὸ ἔαρ δειλὰ -δειλά κι ἄρχισε ἡ ψυχή μας νὰ εὐφράινεται, καθὼς ἀκοῦμε καὶ τὴν προτροπὴ τοῦ Ἀποστόλου: «Προσερχώμεθα οὗν μετὰ παρρησίας τῷ θρόνῳ τῆς χάριτος, ἵνα λάβωμεν ἔλεον καὶ χἀριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν»( Ἐβρ. 4, 16) . Ἀμήν.
π κ.ν.κ Τῆς Σταυροπροσκυνήσεως 2017



Παρασκευή 17 Μαρτίου 2017

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΨΗΓΜΑΤΑ ΚΛΗΜΑΤΙΑΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ | 2. Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ

Δὲ γνωρίζω πόσοι ἀπὸ τοὺς παλιότερους Κληματιανοὺς θυμοῦνται μὲ ἱερὸ δέος καὶ βαθειὰ ὀδύνη τὴ μέρα ποὺ σφαλίσανε τὴν πόρτα τοῦ παλιοῦ τους τοῦ σπιτιοῦ καὶ ἀναχώρησαν γιὰ τὸ Ἔλιος, ὅπου τοὺς περίμενε τὸ νέο τους σπιτικό καί, φυσικά, τὸ καινούριο τους τὸ χωριό. Ἀναρωτιέμαι, χρόνια τώρα, πὼς συντελέστηκε αὐτὴ ἡ ἀναχώρηση καί, κυρίως, πὼς λειτούργησε ὁ ψυχισμὸς τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων, τὶς στιγμὲς τὶς κορυφαῖες τοῦ ἀποχαιρετισμοῦ: τοῦ ἀποχαιρετισμοῦ τῆς παλιᾶς τους κατοικίας, τῆς σιωπηλῆς γειτονιᾶς, τοῦ περιβάλλοντος ποὺ τοὺς ἀναθρεψε. Ἀναρωτιέμαι καὶ προσπαθῶ νὰ σιμώσω μυστικὰ ἐκεῖνες τὶς στερνὲς στιγμὲς ποὺ πέρασαν στὸ παλιό τους τὸ σπίτι, λίγο πρὶν τὴ μικρή, ἔστω, ἀποδημία τους... Γιατὶ ἀποδημία εἶναι τὸ ν᾿ ἀφήνεις τὸν τόπο σου, τὸ σπίτι σου, τὶς παλιές σου συνήθειες καὶ νὰ πηγαίνεις κάπου ἀλλοῦ, σὲ νέα κατοικία, νέα γειτονιά, διαφορετικὸ περιβάλλον. Σκέφτομαι, λοιπόν, τὴ στερνὴ βραδυὰ στὸ παλιὸ τὸ σπίτι, στὸ παλιὸ τὸ χωριό, μὲ τοὺς γνώριμους τοὺς ἤχους στὴ γειτονιά, μὲ τὸ στερνὸ τὸ δεῖπνο σιμὰ στή σβησμένη παραστιά, στὸ λησμονημένο τὸ τραπέζι. Κι ὕστερα τὸν στερνὸ τὸν ὕπνο στὴ κάμαρη ποὺ μυρίζει ναφθαλίνη καὶ ἀνασες τῶν παλιῶν τῶν ξύλων τοῦπετσώματος ἤ τοῦ ταβανιοῦ...
Μέχρι νὰ ξημερώσει...Νὰ δοῦνε τὰ μάτια γιὰ μιὰν ἀκόμη φορὰ τὴ Σκιάθο καὶ τὴν Εὔβοια ἀπέναντι νὰ χωνεύουν μέσα στὴν¨πρωϊνὴ τὴν ὀμίχλη κι ὕστερα ὁ ἦχος ὁ ξερὸς τοῦ κλειδιοῦ στὴ θύρα ποὺ κλείνει. Ποὺ κλείνει μιὰ ζωὴ χρόνων ἰκανῶν, ἀφήνοντας μέσα τὴ σιωπὴ καὶ τὶς μνῆμες, γιὰ νὰ συντροφεύουν τὰ παλιὰ ξεχασμένα κάδρα, τὰ λίγα πράγματα καὶ κυρίως τὶς σκιὲς τῶν ὅσων ἔζησαν σ᾿ ἐκεῖνο τὸ σπίτι...Γενιὲς ὁλοκληρες, ποὺ πέρασαν τὴ ζωή τους σιμὰ σὲ τοῦτο τὸ σβησμένο παραγώνι, μὲ φορτία πολλὰ καὶ μεγάλα ἀπὸ φαρμάκι καὶ ὀδύνη, ποὺ τὰ στόλιζαν, ὅποτε τύχαιναν, κάτι μικροχαρές, κάποιες χαμογελαστὲς ἀνάσες, λιγοστὲς ὠστόσο καὶ σύντομες πολύ. Ἀνάσες ἀπὸ γιορτάδες, ὅπως τὰ Χριστούγεννα, τὸ Πάσχα, τῆς Παναγιᾶς, τῆς Ἀποκριᾶς, ὀνομαστικὲς γιορτές, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ κάποιες παντρειές. Καὶ πίσω ἀπ᾿ ὅλ᾿ αὐτὰ οἰ θλίμένες ὧρες τῶν θανάτων, τῶν ξενιτεμῶν, τῶν ἀγωνιῶν τῆς στυγνῆς καθημερινότητας...
Σὲ λίγο ἡ νέα κατοικία ὑποδέχεται τοὺς ἀναχωρητὲς...
Τώρα πιὰ μιὰ νέα πραγματικότητα δημιουργεῖται, μὲ νέες συνήθειες, νέα γειτονιά, καινούριες μυρωδιές καὶ διαφορετικὴ θέα.
Ἡ θάλασσα, ποὺ πρῶτα τὴν ἀγνάντευαν ἀπὸ ψηλά, εἶναι πιὰ σιμά τους... Νὰ τοὺς ταξιδεύει μαζὶ μὲ τὶς ὅσες ἀναμνήσεις θὰ πασπαλίζουν κάθε βράδυ τὰ ὄνειρά τους ἤ θὰ ἀνεβαίνουν μὲ τὸ σύθαμπο τῶν βουρκωμένων ματιῶν, ὅταν σὲ ὧρες νοσταλγίας θὰ θυμοῦνται τὸ σφραγισμένο τὸ σπίτι, τὴ σιωπηλὴ τὴ γειτονιὰ καὶ τὸ χωριὸ ποῦ σιγὰ-σιγὰ θὰ τὸ κατοικήσουν ἄλλοι ἄνθρωποι, μὲ ἄλλες συνήθειες, μὲ διαφορετικὸ ἐντελῶς ψυχισμὸ ἀπὸ ἐκεῖνο τῶν πατέρων μας. Γιατὶ ἔτσι εἶναι πιά..
(συνεχίζεται..)

π. κ.ν.κ.

Τρίτη 14 Μαρτίου 2017

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΨΗΓΜΑΤΑ ΚΛΗΜΑΤΙΑΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ | 1. ΤΟ ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΗΡΙΟ

(ἤ, Ὅταν ἡ ἀναπόληση καὶ ἡ συγκίνηση συναντοῦν τὴν Ἱστορία)
Κλείνοντας τὴ θύρα της ἡ δεκαετία τοῦ 1960 ἄφησε πληγωμένο ἀπὸ τὸ σεισμὸ καὶ τὶς κατολισθήσεις τὸ Ἐπάνω Κλήμα, ἀφοῦ τὸ Κάτω Χωριό, τὸ Κάτω Κλήμα, δηλαδή, εἶχε ἤδη ἀρχίσει τὴν μετοικεσία γιὰ τὸ Λουτράκι, μετὰ τὰ τραγικὰ ρήγματα ποὺ δέχτηκε τὴν Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ τοῦ 1939.
Ἀπὸ τὰ μέσα ἀκόμα τῆς δεκαετίας αὐτῆς, τοῦ 1960, ἄρχισαν οἱ διαδικασίες γιὰ μεταφορὰ τοῦ οἰκισμοῦ τοῦ ἐπάνω χωριοῦ στὸ Ἔλιος μὲ τὶς ὅποιες διαφωνίες. Μέχρι ποὺ φτάσαμε στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1970, ὁπότε ἄρχισε ἡ κατασκευὴ οἰκιῶν καὶ καταστημάτων στὴν περιοχὴ τοῦ Ἔλιους. Φυσικὰ δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε, πὼς ἕνα τέτοιο ἐγχείρημα εἶχε καὶ τὶς ἀναλογες συνέπειες, δηλαδή, τὴν καταστροφὴ ἑνὸς σημαντικοῦ οἰκολογικοῦ πνεύμονα τῆς Σκοπέλου: τοῦ γνωστοῦ σὲ ὅλους μας βάλτου ἤ «τσ’βουρλιές», ὅπως ἦταν γνωστὸς στοὺς ντόπιους.
Ὁ οἰκισμὸς περατώθηκε, καὶ μὲ τὴν εἴσοδο τῆς δεκαετίας τοῦ 1980 δόθηκε στοὺς Κληματιανούς κατόπιν κληρώσεως. Ἀλησμόνητη, μάλιστα, θὰ μείνει στὸ νοῦ τοῦ κάθε συνειδητοῦ Κληματιανοῦ ἡ ἡμέρα ἐκείνη τῆς 29ης Ἀπριλίου 1980 ποὺ ἔγινε ἡ κλήρωση καὶ δόθηκαν τὰ σπίτια, γιατὶ πίσω ἀπὸ τὴν ὅλη γιορταστικὴ ἀτμόσφαιρα, διακρίνονταν ἀμυδρὰ κι ὅλη ἐκείνη ἡ τραγικὴ κατάσταση ποὺ φανερώνεται σ᾿ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις τοῦ ἀποχωρισμοῦ. Γιατὶ ἕνας ἀδυσώπητος ἀποχωρισμὸς πλανιόταν τότε πάνω στὴν περιοχὴ τοῦ παλιοῦ καὶ τοῦ νέου χωριοῦ. Ποὺ δὲ φαινόταν τὶς στιγμὲς ἐκεῖνες, γιατὶ τὸ πασπάλισμα ἀπὸ τὴν αἰσιοδοξία ποὺ γενοῦσαν τὰ γεγονότα ἐκεῖνα, κάλυπτε κάθε ἴχνος συννεφιᾶς...
Τώρα πιὰ οἱ Κληματιανοὶ εἶχαν τὸ νέο τους σπίτι, ποὺ λίγο ἔμοιαζε μὲ τὸ παλιὸ ποὺ θὰ ἄφηναν στὸ χωριό. Ἀκόμα καὶ τὸ τοπίο τώρα πιὰ ἦταν διαφορετικό... Βλέπεις, ἄλλο ὁ «Πεῦκος», οἱ «Κουκοῦλες», τὰ «Κάγκελα», ἡ «Βελανιά» κι ἐντελῶς διαφορετικὰ τὰ «Ἔλια», ὅπως λέγανε οἱ παλιότεροι τὴν περιοχή. Κι ἄν στὸ παλιὸ τὸ χωριὸ ἡ ὑγρασία ἦταν σχεδὸν μηδαμικὴ ἐκεῖ, «τς᾿ Βουρλιές», στὸν βάλτο τὰ πράγματα ἦταν τώρα πιὰ ἐντελῶς διαφορετικά. Ὅμως αὐτὰ ἦταν τιποτένια μπροστὰ στὴ νέα προοπτικὴ ποὺ ἄνοιγε τώρα πιὰ ἡ θάλάσσα, ποὺ ἁπλώνονταν λίγα μετρα ἀπὸ τὰ νέα σπίτια καὶ δὲν ἦταν μισὴ ὥρα μακρυά, ὅπως στὸ παλιὸ τὸ χωριό. Ἔτσι ἀρχίζει ἡ νέα δραστηριότητα τῶν Κληματιανῶν μὲ τὸν τουρισμό, ποὺ εἶναι προσοδοφόρος καὶ ἀνακουφίζει τὸ βαλαντιο τῶν χωρικῶν. Γιατὶ τὰ χτήματα τώρα πιὰ δὲν ἔδιναν τὰ παλιὰ τὰ μαξούλια, ἀφοῦ οἱ ἀμυγδαλιὲς ξεραίνονταν ἡ μιά μετὰ τὴν ἄλλη, οἱ μαῦρες οἰ ἐλιὲς ἔπαψαν, τὰ «κορόμηλα» λιγόστεψαν καὶ τὸ λάδι ἔβγαινε μοναχα γιὰ τὸ σπίτι, ἄντε καὶ γιὰ κανένα φίλο...Ἡ μετανάστευση καὶ τὸ «μπαρκάρισμα» δὲν ἦταν ὅπως παλιά, γιατὶ τὰ πράγματα στένεψαν κι οἱ δουλιὲς περιορίστηκαν. Ἔτσι ἡ τουριστικὴ ἀναπτυξη τοῦ νέου χωριοῦ ἔγινε πιὰ μονόδρομος, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ οίκοδομοῦνται μικρὲς ἤ μεγάλες μοναδες καταλυμμάτων γιὰ τοὺς τουρίστες. Φυσικὰ ἕνα τέτοιο ἐγχείρημα ἔχει καὶ τὶς ἀρνητικές του διαστάσεις, οἱ ὁποῖες προσδιορίζονται στὸ φαινόμενο κυρίως τοῦ ἀνταγωνισμοῦ, ποὺ γεννᾶ τὸ συμφέρον-ὄχι πάντα τὸ κοινωνικό, ἀλλὰ τὸ ἀτομικό. Ὅσον ἀφορᾶ δὲ τὰ ἀποτελέσματα, θὰ φανοῦν ἀργότερα, πιστεύω...
Ἐν πάσει περιπτώσει, ἐπειδὴ ὁ λόγος μου εἶναι γιὰ τὴν ἀπόδοση τῶν νέων οἰκιῶν στοὺς μετοικήσαντες κατοίκους τοῦ Κλήματος (καὶ ὄχι μόνο), ἐπιθυμῶ νὰ σταθῶ σὲ δύο σημεῖα:Βασικὰ σημεῖα ποὺ χρειάζεται νὰ τὰ προσέξουμε, ἄν ἐπιθυμοῦμε νὰ διακρατήσουμε τὸν πολιτισμὸ τῶν πατέρων μας καί, κυρίως, νὰ τὸν μεταλαμπαδεύσουμε στὶς ἑπόμενες γενιές.
Μὲ τὸ παραχωρτήριο, λοιπόν, ποὺ πήραμε στὰ χέρια μας, τὴν 1η Ἰουνίου 1983, θεωρήσαμε ὅτι κρατοῦμε στὰ χέρια μας ἔνα διαβατήριο, τὸ ὁποῖο θὰ μᾶς ἔφερνε στὴ Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας. Μὲ λίγα λόγια νομίσαμε ὅτι τὸ Νέο Κλήμα εἶναι μιὰ διαφορετικὴ πραγματικότητα κι ὄχι μιὰ προέκταση τοῦ παλιοῦ μας τοῦ χωριοῦ. Δηλαδή, δὲν καταλάβαμε πὼς μᾶς παραχωρήθηκε μιὰ νέα (προσωρινὴ κι αὐτή) κατοικία, ποὺ δὲν καταργεῖ τὴν προηγούμενη, τὴν ὁποία διαπιστώσαμε ὅτι ὑπῆρξε προσωρινή. Ἁπλά τὴν βελτιώνει. Ἑπομένως ὁ σύνδεσμος μὲ τὸ παλιό μας τὸ χωριό, τὴ μήτρα δηλαδή ποὺ μᾶς κυοφόρησε καὶ γέννησε, θὰ πρέπει νὰ συνεχιστεῖ καί, μάλιστα, νὰ γνωστοποιηθεῖ καὶ στὶς νέες γενιές, ὥστε νὰ ἀγαπήσουν καὶ νὰ τιμοῦν πάντα τὸν τόπο τῶν πατέρων τους.
Ξέρω ὅτι τὰ ὅσα γράφω θὰ θεωρηθοῦν ἀπὸ κάποιους φαιδρά, ἀνυπόστατα, οὐτοπικά. Κι ὅμως εἶναι ὁ καημὸς ὄλων ὅσων ἀγαπᾶμε, λατρεύουμε καὶ τιμᾶμε τὸ παλιό μας τὸ χωριό. Μὲ τὸ ἀγέρωχο τὸ Σχολεῖο νὰ στέκει σημεῖο ἀντιλεγόμενο σ᾿ ἐκείνους ποὺ ἐπιμένουν νὰ διαγραψουν ἀπὸ τὴ Μνήμη τὴν Ἱστορία. Τὴν παλιά μας τὴν ἐκκλησιά, τὸ χωνευτήρι ἐκεῖνο τῶν κορυφαίων μας βιωματων, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐρείπια...Ἐρείπια σπιτιῶν καὶ καταστημάτων, ποὺ ἀπομένουν ἀδιάψευστοι μάρτυρες τῆς διάβασης κάποιων ἀνθρώπων, ἴσως λησμονημένων σήμερα. Κι ἄν τὰ ἐναπομείναντα κτίσματα συγκινοῦν μὲ τὴν παρουσία τους, τὰ ἐρείπια ἀνεβαζουν στὴν ψυχὴ ἐκεῖνο τὸ ρίγος ποὺ νοιώθεις στὰ Κοιμητήρια, ὅπου ἀναπαύονται οἱ δικοι μας ἄνθρωποι, οἱ πρόγονοί μας. Γιατὶ ἐκεῖνα τὰ ἐγκατελειμμένα κτίσματα, μὲ τὰ ἄχρηστα πλέον ἀντικείμενα παραπεταμένα -ποτήρια, πιάτα, καζάνια, σκαμνάκια, τραπέζια- ὅλ᾿ αὐτὰ μαρτυροῦν τὸ πέρασμα ἀνθρώπων ἀπὸ ἐκεῖ. Καὶ νὰ σκεφτεῖ κανεὶς ὅτι τὰ ἄχρηστα αὐτὰ ἀντικέιμενα λειτούργησαν κάποτε ὡς τὰ συνοδευτικὰ ἐκεῖνα πράγματα τῆς καθημερινότητας, καὶ ὄχι μόνο, τῶν ὅσων κατοίκησαν τὰ σπίτια ἐκεῖνα. Γιατί, γιὰ νὰ ἐπεκταθεῖ ὁ λόγος μας, τὰ πράγματα αὐτὰ συνόδεψαν χαρὲς καὶ λύπες τοῦ κάθε σπιτιοῦ, ὅπως ἀρραβῶνες, γάμους, γιορτάδες, ἀλλὰ καὶ πικρὲς ὧρες ὅπως ξενιτεμοί, ἀρρώστιες, θάνατοι...
Ὅλ᾿ αὐτά, λοιπόν, πῶς νὰ λησμονηθοῦν, νὰ περιφρονηθοῦν, νὰ ριχτοῦν στὸν Καιάδα τῆς ἀχρηστίας; Ἐπίσης, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ μὴ ριγήσει ὁ κάθε συνειδητὸς θνητός, ὅταν σὲ καιρὸ ἄγριου χειμώνα, μέσα στὴ χαλαλοὴ τοῦ καιροῦ, ἀκούγονται φωνὲς περίεργες, συνομιλίες απόκοσμες, θρήνοι καὶ στεναγμοί, ποὺ μονάχα, ἄν διαθέτει κάποιος τὴν εὐαισθησία τοῦ συνειδητοῦ κι ἁπλοῦ Ἀνθρώπου, μπορεῖ νὰ διακρίνει ; Γιατὶ δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε πὼς ἐκείνα τὰ σπίτια δὲ χτίστηκαν μὲ τὴν εὐκολία τῶν σημερινῶν, ἀλλὰ μὲ πολλοὺς ἱδρῶτες, ἀγωνία, φαρμάκι καὶ σκληρὴ οἰκονομία. «Τὴν πεντάρα λίρα», ὅπως λέγανε τότε... Καὶ τὸ κάνανε πράξη οἱ παλιότεροι, ζώντας μὲ στερήσεις μεγάλες καὶ κοιτώντας νὰ ἐξοικονομήσουν τὰ ἀπαραίτητα γιὰ τὶς προίκες, τὸ μέτρημα, τὴν παντρειά. Μὲ μέρες καὶ νύχτες φορτωμένες ἀγωνία κι ἀγρύπνια, κόπο καὶ δάκρυα πολλά... Ποὺ τὰ σπίτια αὐτὰ ἔζησαν καὶ κράτησαν μυστικὰ ὡς ἄλλη ἐξομολόγηση. Γιατὶ ἕνα πράγμα πρέπει νὰ ξέρουμε: πῶς στὴν παραστιὰ λέγανε οἱ παλιοὶ τὸν καημό τους, μπροστὰ στὴ φωτιά, λὲς καὶ ἤθελαν αὐτὰ τὰ μυστικὰ νὰ καοῦν, νὰ γίνουν στάχτη μαζὶ μὲ τὰ ξύλα.
Τὰ παραχωρητήρια, λοιπόν, τὰ πήρανε οἱ Κληματιανοὶ στὰ χέρια τους καὶ μ᾿ αὐτὰ πήγανε καὶ κατοίκησαν τὰ νέα τους σπίτια. Ὅμως πίσω τους, στὸ παλιὸ τὸ χωριὸ ἀπόμεινε ἀνέπαφη ἡ Μνήμη νὰ σεργιανᾶ μέσα στὰ ἐρείπια καὶ νὰ θυμίζει... Ὅπως οἱ ἀρχαῖες κολῶνες, ὅπως τὰ βυζαντινὰ τὰ κάστρα, τὰ ἐρειπωμένα κελλιὰ τοῦ Ὄρους... Ἀδιάψευστοι μάρτυρες ἀνθρώπινης παρουσίας, φυλακτήρια ἱερῆς καὶ ἀθάνατης θύμησης. Ἕως τῆς συντελείας.
(Εὐχαριστῶ πολὺ τὸν Γιάννη Ἀν. Ὑδραῖο, Πρόεδρο τῆς παλιᾶς Κοινότητας τοῦ χωριοῦ μας, γιὰ τὴν πολύτιμη βοήθειά του.)

π.κ.ν.κ. Μάρτης 2017

Related Posts with Thumbnails