Συναυλία αφιερωμένη στην Ισπανία από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων

στο Δημοτικό Μουσικό θέατρο Ολύμπια –Μαρία Κάλλας

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ

Συνεχίζοντας τις επιτυχημένες εκδηλώσεις του το θέατρο Ολύμπια –Μαρία Κάλλας, την Πέμπτη 31-1-19 μας προσέφερε γεύση από Ισπανία.

Το πρόγραμμα ήταν μοιρασμένο σε τέσσερα μέρη.

Α. Τρία λαϊκά ισπανικά τραγούδια: Los quatros muleros, Nana de Sevillia και Los Pelegrino.

Β. Joaquin Rodrigo, Concierto de Aranjuez για κιθάρα και ορχήστρα.

Γ. Manuel de Falla, Σουίτα από το μπαλέτο Ο Μάγος Έρως.

Δ. Jules Massenet, le Cid.

Στο πρώτο μέρος, ακούσαμε τα τρία λαϊκά τραγούδια που ανακάλυψε και εναρμόνισε ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (1898-1936). Ο Λόρκα ήταν γιος πλούσιου γαιοκτήμονα και μιας μητέρας η οποία ανέλαβε με πολύ πάθος τη φροντίδα της παιδείας του όχι μόνο στα γράμματα αλλά και στην ποίηση, το πιάνο και την μουσική. Κι ενώ, κατόπιν επιθυμίας του πατέρα του, άρχισε να σπουδάζει Νομικά, τα εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί στη φιλολογία και την έρευνα της λαϊκής παράδοσης. Το ενδιαφέρον του, όπως και το έργο του δείχνει, είχαν απορροφήσει οι λαϊκές αξίες και οι τσιγγάνοι, παράδειγμα το Romancero Gitano. Εν τω μεταξύ τελειοποιείται στο πιάνο, στο κλασικό και λαϊκό ρεπερτόριο εξίσου. Έτσι, ο Λόρκα εκτός από εξαιρετικός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας αναδεικνύεται και ως εξαιρετικός μουσικός. Στον κύκλο του, μεταξύ άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων, ήταν ο Μανουέλ ντε Φάλια, ο Λουίς Μπουνιουέλ, ο Σαλβαντόρ Νταλί και πολλοί άλλοι. Δολοφονήθηκε στον Ισπανικό Εμφύλιο στις 19 Αυγούστου του 1936, μέσα στο χαντάκι του Καμίνο Ντε Λα Φουέντε. Το σώμα δεν βρέθηκε ποτέ. Ο Λόρκα είναι πολύ αγαπητός στην Ελλάδα και τα έργα του ανεβαίνουν συχνά στο θέατρο, ενώ τα ποιήματα του έχουν μεταφραστεί και πολλά έχουν μελοποιηθεί από τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Νίκο Γκάτσο, τον Σταύρο Ξαρχάκο και άλλους.

Τα τρία τραγούδια που έπαιξε η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων ανήκουν στον κύκλο των επτά τραγουδιών που ανακάλυψε στη λαϊκή του παράδοση ο Λόρκα και τα οποία είναι γραμμένα για φωνή και πιάνο. Ο μαέστρος όμως Άλκης Μπαλτάς τα μετέγραψε για συμφωνική ορχήστρα, εμπλουτίζοντάς τα με μια πολύχρωμη ηχητική ενορχήστρωση.

Στο Β΄ μέρος, το Concierto de Aranjuez για κιθάρα και ορχήστρα του Joaquin Rodrigo (1901-1999), γράφτηκε στο Παρίσι το 1939, ενώ η διεθνής πολιτική κατάσταση στη Ευρώπη γίνεται επικίνδυνη. Ο Ροντρίγκο, με το έργο αυτό απομακρύνει το ζόφο, μεταφέροντας, με τη μουσική του τον ακροατή στους υπέροχους κήπους του Palacio Real de Aranjuez που χτίστηκε για τον Φερδινάνδο τον 6^ο. Η έναρξη γίνεται με μία ζωηρή πρώτη κίνηση, ακολουθεί η δεύτερη μελωδική με ένα διάλογο που ανοίγει η κιθάρα με τα σόλο πνευστά όργανα –κορ ανγκλέ, φαγκότο, όμποε, κόρνο- και την ορχήστρα. Τελειώνει με μία τρίτη χορευτική κίνηση. Πίσω από τις νότες ακούγονται τα πουλιά και τα νερά του θαυμάσιου τοπίου.

Ο Ροντρίγκο και η σύζυγός του δεν είπαν ποτέ ότι η θλίψη, στο δεύτερο μέρος του κοντσέρτου, ήταν επακόλουθο της καταστροφής της πόλης Γκουέρνικα /Γκερνίκα το 1937. Άφησαν να θεωρείται ότι οφειλόταν σε οικογενειακά δυσάρεστα γεγονότα. Το έργο παίχτηκε στη Βαρκελώνη τον Νοέμβριο του 1940, ένα μήνα μετά παίχτηκε στη Μαδρίτη και το 1959 παίχτηκε στην Αμερική από τη Φιλαρμονική του Κλίβελαντ. Το διασημότερο δεύτερο μέρος του έχουν ερμηνεύει πάμπολλοι κιθαρίστες.

Το τρίτο μέρος της συναυλίας ήταν Ο Μάγος έρως (1915) του Manuel de Falla (1876-1846), ένα έργο που έχουμε ακούσει πολλές φορές αλλά και έχουμε απολαύσει ως μπαλέτο στην οθόνη από τον ταλαντούχο Κάρλος Σάουρα με την Κριστίνα Χόγιος και τον Αντόνιο Γκάδες στους πρώτους ρόλους.

Το έργο βασίζεται σε μια τσιγγάνικη παράδοση, σύμφωνα με την οποία το φάντασμα του νεκρού συζύγου της τσιγγάνας εμποδίζει τον έρωτά της με το νέο που αγαπά. Με μάγια και τελετουργικούς χορούς το φάντασμα θα εξαφανισθεί και η ζωή θα συνεχιστεί. Το ωραιότερο και γνωστότερο μέρος του έργου είναι ο χορός της φωτιάς, danza ritual del fuego, που μπορεί να έχει επηρεαστεί από το Πέταγμα μέλισσας (1910) του Ρίμσκι Κόρσακοφ (1844-1908), αλλά και από λαϊκούς λατρευτικούς χορούς της φωτιάς. Το έργο αναπτύσσεται σε εννέα μέρη με γοητευτικότερο τον τελετουργικό χορό της φωτιάς που διώχνει τα φαντάσματα, ενώ το ένατο και τελευταίο μέρος τελειώνει με τις χαρμόσυνες καμπάνες του πρωινού, απομακρύνοντας τα κακά σκοτάδια της νύχτας.

Τελευταίο μέρος της συναυλίας ήταν η σουίτα από το έργο Le Cid του Jules Massenet (1842-1912). Ο Μασνέ, βεβαίως, είναι Γάλλος, αλλά το έργο έχει ισπανικό θέμα και αναφέρεται στον γνωστό ιππότη του 11^ου αιώνα Rodrigo Diaz de Vivar, ο οποίος πολέμησε και νίκησε τους εχθρούς της πατρίδας του, τους Μαυριτανούς. Τα κατορθώματα του ήρωα έμειναν στην Ιστορία και ο ίδιος έγινε θρύλος με την αυτοθυσία του τόσο που ο Γάλλος συγγραφέας Pierre Corneille (1606-1684), ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς μαζί με τον Μολιέρο και τον Ρακίνα, έγραψε το έργο που φέρει τον τίτλο του ήρωα Le Cid που του απέδωσαν οι Μαυριτανοί και σημαίνει ο Άρχοντας.

Η σουίτα του Μασνέ εξελίσσεται σε επτά μέρη, το μουσικό κλίμα του έργου διαφοροποιείται αισθητά από τα προηγούμενα, αρχίζει με τρεις χορούς από την Καστίλη, την Ανδαλουσία και την Αραγονία, ακολουθεί το ερωτικό τραγούδι Aubade και τελειώνει με τρεις χορούς από την Καταλονία, Μαδρίτη και Ναβάρα.

Ο έμπειρος μαέστρος Άλκης Μπαλτάς κατηύθυνε την ορχήστρα που απέδωσε όλη τη μελωδικότητα των μουσικών συνθέσεων, ενώ ο Βούλγαρος Σολίστ Boyan Ivanov Doychev, στο Concierto de Aranjuez, μας μάγεψε με την κιθάρα του και, ανταποκρινόμενος στο θερμό χειροκρότημα, μας αντάμειψε με ένα encore, προσθέτοντας στο Πρόγραμμα ένα ακόμη ισπανικό έργο.

Το Μουσικό Θέατρο Ολύμπια- Μαρία Κάλλας του Δήμου Αθηναίων είναι πλέον ένας χώρος πολιτισμού στο κέντρο της Αθήνας που με την ποικιλία των εκδηλώσεών του απευθύνεται σε κάθε Αθηναίο πολίτη, συνεχίζει την εκατόχρονη πορεία του, λαμπρύνει και στολίζει την πόλη μας.