© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τρίτη 24 Μαΐου 2011

Κάρολου Παπούλια: [ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ]

[Ομιλία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια κατά την τελετή αναγόρευσής του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Σλαβικού Πανεπιστημίου του Μπακού,
Αζερμπαϊτζάν, 6 Απριλίου 2011]


Αξιότιμε κύριε Πρύτανη,
Κυρίες και κύριοι Καθηγητές,
Αγαπητοί φοιτητές,
Κυρίες και κύριοι,

Αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση και χαρά για την επίσκεψή μου στο ιστορικό Σλαβικό Πανεπιστήμιο του Μπακού. Αποτελεί εξαιρετική τιμή αλλά και ευθύνη για μένα η ανακήρυξή μου σε Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου σας. Η τιμή αυτή προς το πρόσωπό μου αντανακλά στο σύνολο του ελληνικού λαού. Ενός λαού με αισθήματα φιλίας και εκτίμησης προς τον λαό του Αζερμπαϊτζάν.

Μπορείτε να είστε υπερήφανοι για την ιστορία του Πανεπιστημίου σας. Γνωρίζω ότι η ίδρυσή του ανάγεται στο 1946 ως Ινστιτούτου Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας. Γνωρίζω επίσης ότι το 2000 μετεξελίχθηκε στη σημερινή του μορφή ως Σλαβικού Πανεπιστημίου του Μπακού. Χάρηκα όταν πληροφορήθηκα ότι στα δέκα τελευταία χρόνια λειτουργίας του έχει επιτελέσει μεγάλες προόδους, μη περιοριζόμενο στη διδασκαλία της ρωσικής γλώσσας, αλλά επεκτεινόμενο σε όλες τις σλαβικές γλώσσες. Σε αυτή την πορεία, ήταν απολύτως φυσικό να ενταχθεί και η ελληνική γλώσσα ως αντικείμενο διδασκαλίας και από το Πανεπιστήμιό σας, καθώς και η λειτουργία του Κέντρου Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού από το 2004.

Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό να τονίσω ότι δύο Έλληνες αδελφοί από τη Θεσσαλονίκη, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος, ήταν οι άνθρωποι που διαμόρφωσαν τον 9ο αιώνα το σλαβικό αλφάβητο, το λεγόμενο κυριλλικό αλφάβητο με βάση το ελληνικό αλφάβητο. Ελληνική και σλαβικές γλώσσες όχι μόνον ανήκουν στην ίδια οικογένεια γλωσσών, αλλά λόγω τής ελληνικής προέλευσης του σλαβικού αλφαβήτου, οι σλαβικές γλώσσες όπως και οι γλώσσες που χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο (το οποίο προέρχεται, όπως είναι γνωστό, από το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο τής Χαλκίδας) ανήκουν από κοινού στον πολιτισμό της ελληνικής γραφής.

Κύριε Πρύτανη,

Εάν ανατρέξει κάποιος στο βάθος της Ιστορίας, θα βρει πολλά στοιχεία που συνδέουν τους δύο λαούς. Από την εποχή της μυθολογίας ακόμα ο Προμηθέας έφερε «το μυστικό της φωτιάς» στους ανθρώπους από τη χώρα σας. Το βουνό πάνω στο οποίο τιμωρήθηκε από τον Δία εντοπίζεται από τους ιστορικούς στο Νακχιτσεβάν. Θα μου επιτρέψετε να το προφέρω στη γλώσσα σας: Ιλάν Νταγκ (Ilan Dag).

Αναφορές για τη χώρα σας υπάρχουν στην τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης», ενώ ο Όμηρος χαρακτηρίζει την Κασπία ως «αμμώδη κοιτίδα».

Οι ιστορικοί Στράβων και Διόδωρος Σικελιώτης μιλούν για τις πολιτιστικές σχέσεις των δύο λαών, ενώ ο πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος αναφέρεται στη Μηδία, τον τόπο όπου σήμερα ευρίσκεται το Αζερμπαϊτζάν.

Και βέβαια κανείς δεν ξεχνά τον μεγάλο Αζέρο ποιητή Νιζάμι Γκάντζαβι (Nizami Ganjavi) ο οποίος αφιέρωσε το τέταρτο έπος του, Ισκαντάρναμα (Iskandarnama), στον Μέγα Αλέξανδρο. Σημειώνεται, τέλος, ότι κατά την ιστορική διαδρομή του ο Μέγας Αλέξανδρος έστειλε μήνυμα φιλίας στον Ηγεμόνα της Μηδίας Ατροπάτη, ο οποίος του το ανταπέδωσε εξίσου θερμά.

Ας αναφερθούμε τώρα δι’ολίγων στα ελληνικά γράμματα. Εδώ, γλώσσα, φιλοσοφία, ιστορία, τέχνη, όλα επικεντρώνονται στον άνθρωπο. Παρά το γεγονός ότι στην αρχαιότητα υπήρξαν πολλά ρεύματα ιδεών και πολλές φιλοσοφικές σχολές, στη βάση της η ελληνική φιλοσοφία, όπως και η ελληνική τέχνη, η ελληνική σκέψη γενικότερα είναι ανθρωποκεντρική. «Γνώθι σαυτόν» έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, προβάλλοντας ως προαπαιτούμενο την επίγνωση του εαυτού μας, για να μπορούμε να έχουμε και καλή γνώση του κόσμου, και μάλιστα του κόσμου ως συνόλου, όχι κατακερματισμένου και με τόσα στεγανά όπως είναι σήμερα.

Όπως είναι γνωστό, στην ελληνική γλώσσα είναι γραμμένα ορισμένα από τα αρχαιότερα κείμενα στον κόσμο. Τα αρχαιότερα έπη της Ευρώπης, τα έπη του Ομήρου (η Ιλιάδα και η Οδύσσεια), αλλά και πριν από αυτά, τα κείμενα της μυκηναϊκής γραμμικής γραφής Β΄, του 15ου αιώνα π.Χ. (1.450 – 1.200 π.Χ.), είναι γραμμένα στην Ελληνική, καθιστώντας τη γλώσσα αυτή την αρχαιότερη μαρτυρούμενη γλώσσα της Ευρώπης.

Ο Μέγας Αλέξανδρος την ελληνική γλώσσα διέδωσε στον κόσμο από την Ελλάδα μέχρι τις Ινδίες, την Ελληνική η οποία στην εποχή του ήταν περίπου όπως είναι σήμερα στον κόσμο η Αγγλική.

Τόσο τα κείμενα της κλασσικής αρχαιότητας, όσο και τα κείμενα των βυζαντινών χρόνων, ήταν γραμμένα στην Ελληνική, επιβεβαιώνοντας την αδιάλειπτη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας. Μιας συνέχειας που φθάνει μέχρι σήμερα, εφόσον η σημερινή ελληνική γλώσσα είναι η γλώσσα των αρχαίων χρόνων, λαμβάνοντας, βέβαια, υπόψη την φυσική εξέλιξή της μέσα στον χρόνο.

Εδώ, επιτρέψτε μου, να καταφύγω στην ποίηση και να αναφέρω το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ελληνικής γλώσσας, όπως το προσδιόρισε ο νομπελίστας Έλληνας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης στην ομιλία του κατά την παραλαβή του βραβείου Νόμπελ στη Στοκχόλμη το 1979 :

«Μου εδόθηκε να γράφω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνον από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρόλ’αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και μ' ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάσταση, αντιστοιχεί και στην υλικο-πνευματική οντότητα της χώρας μου. Που είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου. Και το αναφέρω όχι διόλου για να υπερηφανευθώ, αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής όταν χρησιμοποιεί για τα πιο αγαπημένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν μια Σαπφώ ή ένας Πίνδαρος […] στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Nα τι είναι το βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα ελληνική ποίηση».

Σε ενδεχόμενη παρατήρηση ότι οι ελληνικές σπουδές ενδιαφέρουν μόνο τους μελετητές του παρελθόντος θα άξιζε - νομίζω - να θυμηθούμε ότι οι βάσεις του Ευρωπαϊκού μας πολιτισμού ανάγονται, όπως είναι γνωστό, στον ελληνικό στοχασμό και σε ελληνικούς θεσμούς, στη ρωμαϊκή νομοθεσία και στη χριστιανική πίστη. Και, βεβαίως, τα μεγάλα ελληνικά κείμενα που σφράγισαν την ευρωπαϊκή σκέψη (τα κείμενα του Ομήρου, του Πλάτωνος και του Αριστοτέλη, του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη και του Αριστοφάνη, του Ηροδότου και του Θουκυδίδη, του Πλουτάρχου, του Παυσανία, του Ιπποκράτη και του Γαληνού, για να αναφέρω μερικά από τις 4.000 περίπου κείμενα που έχουν μόνο σωθεί), προσέφεραν χιλιάδες βασικών εννοιών εκφρασμένων με χιλιάδες ελληνικών λέξεων που διαμόρφωσαν, καλλιέργησαν και πλούτισαν την ευρωπαϊκή σκέψη ιδίως από τα χρόνια της Αναγέννησης και εξής.

Και δεν θα ήθελα καθόλου να σταθώ στην ποσοτική προσέγγιση του θέματος της γλωσσικής συμβολής της Ελληνικής στην ευρωπαϊκή σκέψη, σε υπολογισμούς λ.χ. ότι τα 2/3 των λέξεων της Αγγλικής ανάγονται στις κλασικές γλώσσες, στην Ελληνική και στη Λατινική (κατά τον Άγγλο γλωσσολόγο David Crystal) ή ότι – συμπεριλαμβανομένων και των επιστημονικών όρων (Ιατρικής, Ζωολογίας, Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας, Μαθηματικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών κ.ά.)– τα δάνεια της Αγγλικής ανέρχονται σε πολλές δεκάδες χιλιάδων και κυριαρχούν στη διεθνή επιστημονική ορολογία. Περισσότερο μετράει η ποιοτική διάσταση: ότι έννοιες λεπτού, σύνθετου, απαιτητικού περιεχομένου είναι διεθνώς εκφρασμένες με ελληνικές λέξεις [δημοκρατία, πολιτική, διάλογος, ιδέα και ιδεολογία, ιστορία, θέατρο, δράμα, μουσική, ποίηση, μύθος, ήρως, φαντασία, αρμονία, συμμετρία, σύστημα, στρατηγική, ενέργεια, τεχνολογία, ηλεκτρικός, μέθοδος, κατηγορία, λογική, πρόβλημα, πρόγραμμα, θέμα, τύπος, φυσικός, θεραπεία, βίβλος, Χριστός, καθολικός, σχολείο, αθλητισμός, γυμνάσιο, λύκειο, φιλοσοφία, μαθηματικά, ρητορική ή τα σύγχρονα σάιμπερ (cyber-), μέγκα (mega-), νάνο (nano-), τέκνο (techno-), τέλε (tele-), χάιπερ (hyper-) κ.λπ.], και βεβαίως το ίδιο το όνομα Ευρώπη. Έτσι εξηγείται και το ότι στην Αγγλική, όταν αναζητείται μια νέα λέξη για να χαρακτηρίσει μια νέα έννοια και δεν ανευρίσκεται σ’ αυτή, λέγεται η φράση «Οι Έλληνες θα έχουν μια λέξη γι’ αυτό»!

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα και πλέον διακεκριμένα ανά τον κόσμο Πανεπιστήμια και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα θεωρούν αυτονόητο να περιλαμβάνουν στα προγράμματά τους, για λόγους κύρους, αυτό που ονομάζουμε «ελληνικές κλασσικές σπουδές», με αναφορά στην ελληνική γλώσσα, φιλοσοφία και ιστορία. Να πώς ερμηνεύει το γεγονός αυτό ένα από τα πιο δυνατά μυαλά της σύγχρονης ευρωπαϊκής διανόησης που χάθηκε πρόσφατα, η Γαλλίδα καθηγήτρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ. Γράφει: «Ο Θουκυδίδης εξηγεί τις επεκτατικές φιλοδοξίες της πόλεως των Αθηνών κατά τρόπο που αποτελεί τη βάση για να ερμηνεύσουμε τους πολέμους του 20ού και του 21ου αιώνα στην εποχή μας.» Η ίδια μάλιστα γράφει για την εξελικτική πορεία της ελληνικής γλώσσας: «Μια συνεχής ροή ελληνικών καινοτομιών επέτρεψε σ’ αυτή τη γλώσσα να ανανεώνεται συνεχώς, εκφράζοντας νέες ποιητικές και φιλοσοφικές ανακαλύψεις».

Τέλος, επειδή το πιο αδρό και αδιαμφισβήτητο χαρακτηριστικό του ελληνικού πολιτισμού στο πέρασμα των αιώνων είναι η συνέχεια της ελληνικής γλώσσας, στην οποία αναφερθήκαμε ήδη, εκτιμώ ότι η λειτουργία ενός Κέντρου Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιό σας αποτελεί τη φυσική προέκταση μιας διαχρονικής επαφής με τον ελληνικό πολιτισμό, γεγονός για το οποίο αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση.

Παράλληλα, με ιδιαίτερη ικανοποίηση παρατηρώ την ανάπτυξη της συνεργασίας των Πανεπιστημίων των δύο χωρών μας. Ειδικότερα, αναφέρομαι στις συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Κρατικού Πανεπιστημίου Μπακού, του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και του Κρατικού Οικονομικού Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Κρατικού Πανεπιστημίου Μπακού, ενώ υπάρχει προοπτική ευρύτερης δια-πανεπιστημιακής συνεργασίας.

Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης, θεωρώ το γεγονός ότι η τωρινή επίσκεψή μου στο Αζερμπαϊτζάν επισφραγίζεται με την υπογραφή του νέου προγράμματος πολιτιστικής συνεργασίας για την τριετία 2011-2013.

Σε ένα κόσμο εξελισσόμενο και μεταβλητό, υπάρχουν αξίες διαχρονικές και αναλλοίωτες. Αυτές οι αξίες ανάγονται στον πολιτισμό και βρίσκουν τη γνησιότερη έκφρασή τους σε έναν σύγχρονο ανθρωπισμό, στην καλλιέργεια των γραμμάτων και της επιστήμης με έναν τρόπο που να οδηγεί από τις γνώσεις στη γνώση, σε ό,τι οι Έλληνες αποκάλεσαν σοφία, τη γνώση συνδυασμένη με την αρετή και την ηθική.

Αξιότιμε κύριε Πρύτανη,

Κυρίες και Κύριοι,

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω ιδιαίτερα για την σημερινή τιμή και να ευχηθώ κάθε επιτυχία στο έργο σας.-

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails