Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ
Ο Άγιος Ανδρέας, που σήμερα γιορτάζει στις 30
Νοεμβρίου, είναι ένας από τους πιο λαοφιλείς Αγίους της εκκλησίας μας. Η
λατρεία του ήταν από πολύ παλιά διαδεδομένη και στο νησί μας. Εκκλησία του
υπήρχε και υπάρχει στην θέση Αρίγκος, στο προάστιο της Μπόχαλης, δίπλα από την
παλιά πόλη, που για λόγους ασφάλειας ήταν χτισμένη μέσα στο Κάστρο, στον τόπο
που γινόταν πρωταρχικά η ζακυνθινή Γκιόστρα. Λέγεται, μάλιστα, πως ο
πρωτόκλητος αυτός Απόστολος αντικατέστησε τους θεούς Απόλλωνα και Αφροδίτη, που
ναοί τους υπήρχαν στα δύο άκρα του αρχαίου αυτού σταδίου, που την εποχή εκείνη
ήταν και ο τόπος της συνάντησης και ανταλλαγής απόψεων των πολιτών.
Ο ναός του Αρίγκου είχε κτισθεί στις αρχές
του 16ου αιώνα από τα αδέλφια Ιωάννη και Θεόδωρο Καστελάνους και χρησίμευε και
σαν νεκροταφείο της περιοχής, όπως συμβαίνει και σήμερα. Εκτός από αυτόν
υπήρχαν και άλλοι ναοί αφιερωμένοι στον προστάτη της γειτονικής Πάτρας και στην
πόλη, αλλά και στην ύπαιθρο του νησιού. Στο νότιο άκρο της Χώρας, στην συνοικία
Νιοχώρι, είχε χτιστεί εκκλησία του Αγίου στην θέση Ξέρα, η οποία ανήκε στην
οικογένεια Αβούρη. Πολλές από τις εικόνες της, αληθινά έργα τέχνης, σώζονται
σήμερα στο Μουσείο Ζακύνθου και μια φερώνυμη οδός θυμίζει στους νεότερους την
ύπαρξή της. Εκκλησία του υπήρχε και στα Λαζαρέτα, κτητορική της οικογένειας των
Λογοθετών, που είχε καταστραφεί από παλιότερους σεισμούς.
Πολλές, όμως, ήταν και οι ιερές στέγες, οι
αφιερωμένες στον ψαρά, που έγινε κήρυκας της θρησκείας μας και στα χωριά της
Ζακύνθου. Οι περισσότερες από αυτές ήταν φαμιλιακές, κατά την συνήθεια της
εποχής και όλες ήταν διακοσμημένες με πολύτιμες εικόνες και άλλα σημαντικά έργα
τέχνης. Στο Σκουλικάδο υπήρχε ομώνυμη εκκλησία στη θέση Λόγγος, της οποίας ιδιοκτήτης,
εκτός των πολλών άλλων, ήταν και ο ιερωμένος και αγιογράφος Φραγκίσκος
Καλλέργης. Στο ριζοχώρι Φιολίτης, στη θέση Βαρκά, η εκκλησία του Αποστόλου
ανήκε το 1628 στις οικογένειες Καλονά και Σιγούρου, ενώ αυτή του Λαγοπόδου
στους Βερναρδάκη και Γκέρμπεση. Φερώνυμη εκκλησία υπήρχε και στα Λαγκαδάκια,
όπως και στην περιοχή Βλόντου, στον Πισινώντα, στον Αγκερυκό (των Βολτέρα), στο
Τραγάκι, στο Μεσινό Γερακαρίο, στο Κάτου Γερακαρίο και στα Πηγαδάκια (των
Κυβετών). Επίσης στο Καλαμάκι υπήρχε εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στην θέση «τα
πολλά καρύδια», η οποία σήμερα περιμένει αυτόν που θα την διασώσει, βλέποντας
την διαχρονικότητά της και παραβλέποντας την φθαρτή επικαιρότητα του «Παναγιώτη».
Αλλά και δύο μοναστήρια, σύμφωνα με τις
πληροφορίες του Ντίνου Κονόμου, που τις αντλούμε από το βιβλίο του «Εκκλησίες
και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο», υπήρχαν στο νησί μας, αφιερωμένα στον «Αυτάδελφο
του Κορυφαίου», όπως χαρακτηριστικά τον ονομάζει η υμνολογία της εκκλησίας. Το
ένα σωζόταν στον σκόπελο των Διαπόρων και το άλλο στην τοποθεσία Μεσοβούνι,
στις Κάτου Βολίμες, ερείπια σήμερα, που αναζητούν και αυτά τον ευαίσθητο
ανακαινιστή τους. Το καθολικό, μάλιστα, του τελευταίου μοναστηριού, είχε υπέροχες
τοιχογραφίες, οι οποίες μετά την θεομηνία του Αυγούστου του 1953 αποτοιχίστηκαν
και σήμερα εκτίθενται διασωστικά στο νέο μας Μουσείο.
Ας αναφέρουμε επίσης πως απότμημα του
λειψάνου του σταυρωθέντος στην Αχαϊκή πρωτεύουσα μαθητή του Χριστού, υπάρχει
στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων της πόλης μας, όπου κάθε
χρόνο, την ημέρα της μνήμης του, εκτίθεται για προσκύνημα των πιστών.
Μα και η λαογραφία της 30ής Νοεμβρίου είναι
πλούσια και στον τόπο μας. Ο λαός μας θεωρώντας μεταβατική την γιορτή, όχι μόνο
από τον ενδέκατο μήνα στον δωδέκατο και έσχατο, αλλά και από το
προπαρασκευαστικό στο καθαρά προεόρτιο των Χριστουγέννων κλίμα, λέει
χαρακτηριστικά: «Ανδρέας και μήνας».
Επίσης την γιορτή την θεωρεί αρχή του
χειμώνα, γι’ αυτό πιστεύει πως την νύχτα που αυτή ξημερώνει «το βόδι ακούει το
κρύο στο νύχι του». Παρετυμολογώντας, μάλιστα, το όνομα του εορταζόμενου, κάτι
που πολύ συχνά συνηθίζει, αναφέρει πως την γιορταστική αυτή μέρα «το κρύο αντρειεύει».
Ήδη από την γιορτή της Κυρίας των Αγγέλων,
στις 21 Νοεμβρίου, με το πρώτο επίσημο «Χριστός γεννάται…», όπου ακούγεται
πανηγυρικά, με την συνοδεία των σένιων από το καμπαναριό, στον αφ’ εσπέρας όρθρο
του καθεδρικού ναού, έχουμε μπει και εκκλησιαστικά στον προεόρτιο κύκλο της μεγάλης
γιορτής της Γέννησης του Χριστού. Η γιορτή του Αγίου Ανδρέα μας εισάγει και
στον μήνα της γιορτής.
Ακολουθούν τα Νικολοβάρβαρα, οι επέτειοι
των Αγίων Άννας, Σπυρίδωνα, Ελευθερίου, Διονυσίου και της Φαρμακολύτριας,
προεόρτιες και αυτές, για να φτάσουμε στις 24 Δεκεμβρίου και στην αρχή του
Δωδεκαήμερου. Τότε «το φως αξαίνει» και η ημέρα μεγαλώνει.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο, λοιπόν το
«Ανδρέας και μήνας». Δηλώνει μετάβαση και σωτηρία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου