© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2009

Χρήστου Ν. Φίφη, Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΟ 1923 ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ

[Περίληψη διάλεξης, που δόθηκε στην Αίθουσα του Παναρκαδικού Συνδέσμου - Μελβούρνη, 6 Σεπτεμβρίου 2009]

Η Συνθήκη της Λωζάνης για την ανταλλαγή των πληθυσμών της 30 Ιανουαρίου 1923 θεωρήθηκε ως μια πιο πολιτισμένη μορφή εθνοκάθαρσης σε σχέση με τις εθνoκαθάρσεις που προηγήθηκαν Για χιλιάδες ανθρώπους όμως ήταν πολύ αργά. Το 1915 το ½ με τα 2/3 των Αρμενίων χάθηκαν σε κακουχίες στρατοπέδων εργασίας και εξοντωτικές πορείες. Οι ανταλλάξιμοι έλληνες το 1923 ήταν η μικρότερη ομάδα 189.916 σε σχέση με τους άνω του ενός εκ. περίπου που είχαν προλάβει να φύγουν τα προηγούμενα χρόνια. Οι Τούρκοι οι οποίοι αναγκάστηκαν σε εκπατρισμό ήταν 355.635 και η έξοδός τους ήταν πιο οργανωμένη. Η ανταλλαγή δεν ήταν πάνω στο αμφίβουλο κριτήριο της εθνότητας αλλά στο κριτήριο του θρησκεύματος που για την Τουρκική πλευρά αποτελούσε κριτήριο εθνότητας. Ούτε ήταν το κριτήριο του αυτοπροσδιορισμού. Το κριτήριο επιβλήθηκε. Ανάμεσα σε αυτούς και 30.000-40.000 Τουρκοκριτικοί που λίγα Τουρκικά κατείχαν. Πιθανόν θεωρούνταν εξισλαμισθέντες, όπως στην Κύπρο οι λινοβάμβακοι. Οι Τούρκοι τους θεωρούσαν μισοάπιστους, όχι πλήρεις Μουσουλμάνους. Η γλώσσα τους και ο πολιτισμός τους ήταν Κρητικός. Το ίδιο και οι Καραμανλήδες της Καπαδοκίας που ήταν ορθόδοξοι, γνώριζαν όμως μόνο Τουρκικά και λειτουργούσαν στις εκκλησίες τους στην Τουρκική. Ούτε οι μεν, ούτε οι δε ήθελαν ν’ ανταλλαχθούν. Εξαιρέθηκαν μόνο οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και Τενέδου, οι Τούρκοι της Δυτικής Θράκης και οι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας.

Το 1908 ο νόμος των Νεότουρκων επέβαλε την υποχρτεωτική στράτευση όλων των αρένων κατοίκων στον Οθωμανικό στρατό. Μέχρι τότε η διαδικασία ήταν οι Μουσουλμάνοι να υπηρετούν και οι Χριστιανοί να εξαγοράζουν τη θητεία τους με πληρωμές φόρων. Πολλοί χριστιανοί άρχισαν να εγκαταλείπουν την Τουρκία για ν’αποφύγουν τη στράτευση γιατί και όταν στρατεύονταν στέλνονταν να υπηρετήσουν σε διάφορα τάγματα εργασίας. Το 1913 ο πληθυσμός της Τουρκίας ήταν περ. 15 εκ. και το 1923 13.5 εκ.

Η κίνηση της ανταλλαγής επηρέασε περισσότερους από 1,5 εκ. ανθρώπους, ΄Ελληνες και Τούρκους. Το πρόβλημα που αντιμετώπισε η Ελλάδα για την εγκατάσταση των 1,3 εκ. προσφύγων ήταν τεράστιο. Οι πρόσφυγες αποτελούσαν περισσότερο από 20% του πληθυσμού. Για την Τουρκία ήταν μόνο 4%. Λόγω του μεγέθους του προβλήματος ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός και άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις προσέτρεξαν να βοηθήσουν. Για να ξεπεραστεί το πρόβλημα της ελληνικής γραφειοκρατίας δημιουργήθηκε το Συμβούλιο Αποκατάστασης Προσφύγων υπό την προστασία της Κοινωνίας των Εθνών. Οι πρόσφυγες εγκατάστηθηκαν σε αγροκτήματα αλλά και στις πόλεις. Το 1930 145.738 οικογένειες είχαν εγκατασταθεί σε αγροκτήματα, είχαν κτιστεί 27.000 σπίτια σε 127 αστικούς οικισμούς αλλά υπήρχαν ακόμη 30.000 οικογένειες που έμειναν σε παράγκες και μερικές ήταν στις ίδιες συνθήκες ακόμη και το 1940 με την έναρξη του πολέμου.

Αντίθετα στην Τουρκία η επίσημη γραμμή ήταν η αποσιώπηση της ανταλλαγής των πληθυσμών και η διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας βασισμένης στην «τουρκικότητα» της Μικράς Ασίας από την αρχαιότητα. Μόνο μετά το 1960 και ιδιαίτερα μετά το 1980 Τούρκοι συγγραφείς της Αριστεράς τολμούσαν αναφορές στην παλαιότερη ύπαρξη ελλήνων και Αρμενίων στη Μικρά Ασία και την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Η εγκατάσταση του 1,3 εκατομυρίου προσφύγων μετά το 1922, παρά τις τραγικές αρχικές συνθήκες με το χρόνο συνέβαλε στην ομοιογενοιοποίηση του ελληνικού πληθυσμού και είχε για την Ελλάδα θετικές οικονομικές, δημογραφικές και πολιτιστικές συνέπειες στη μουσική, τη λογοτεχνία και την ελληνική κουζίνα. Συνέβαλε στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής και την ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Υπήρξαν επίσης, ως αποτέλεσμα της εγκατάστασης των προσφύγων σημαντικές πολιτικές επιπτώσεις στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Το αίσθημα των χαμένων πατρίδων ήταν επίσης διάχυτο στους Τούρκους πρόσφυγες. Ωστόσο η επίσημη τουρκική πολιτική ήταν η απάλειψη από τη συλλογική μνήμη του γεγονότος της ανταλλαγής των πληθυσμών και για πολλές δεκαετίες ελάχιστες αναφορές υπήρχαν στην τουρκική λογοτεχνία για την ύπαρξη των ελλήνων στη Μικρά Ασία.

-------------------------------

ΟΛΙΓΑ ΤΙΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ κ. ΧΡΗΣΤΟ ΦΙΦΗ

Ο Χρήστος Φίφης ήρθε στην Αυστραλία το Φεβρουάριο του 1965. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο La Trobe, πτυχίο Οικονομικών, 1974. Δίπλωμα Εκπαίδευσης στο HAWTHORN TEACHERS COLLEGE, 1974. Νεοελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Νέας Αγγλίας, πτυχίο Bachelor of Letters, 1978. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, Μ. Α. 1983 και πρόσφατα περάτωσε την διδακτορική διατριβή του με θέμα την ιστορία της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτόριας, 1897-2008.
Μεταξύ 1973-74 ήταν πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων φοιτητών και πτυχιούχων Μελβούρνης. Ήταν από το ιδρυτικό προσωπικό του Προγράμματος Διερμηνέων / Μεταφραστών, που δημιουργήθηκε στο RMIT της Μελβούρνης το 1975, όπου δίδαξε ως Λέκτορας Νέων Ελληνικών από το 1975 μέχρι το 1981. Το 1982 ο κλάδος Διερμηνέων και Μεταφραστών μεταφέρθηκε στο VICTORIA COLLEGE της Μελβούρνης. Ο κ. Φίφης δίδαξε στο VICTORIA COLLEGE ως λέκτορας Νέων Ελληνικών από το 1982 μέχρι το 1986, στον κλάδο Διερμηνέων και Μεταφραστών. Το 1987 διορίστηκε επίκουρος καθηγητής Νέων Ελληνικών στο πανεπιστήμιο La Trobe.
Ο κ. Φίφης έχει επιμεληθεί τη συγκέντρωση και δημοσίευση των ποιημάτων του Νίκου Νινολάκη. Επίσης έχει δημοσιεύσει άρθρα σε διάφορα περιοδικά, τόμους πρακτικών συνεδρίων και άλλους συλλογικούς τόμους για το έργο του Γιάννη Ρίτσου, του Γιώργου Σεφέρη, της Ζωής Καρέλλη, του Γιώργου Βαφόπουλου, του Θανάση Παπαθανασόπουλου, του Δημήτρη Τσαλουμά, του Αριστείδη Παραδείση, για την Ελληνοαυστραλιανή λογοτεχνία, για θέματα της ελληνομάθειας στην Αυστραλία και ζητήματα της Ελληνοαυστραλιανής παροικίας.
[Επιμέλεια βιογραφικού: Διονυσία Μούσουρα-Τσουκαλά]

2 σχόλια:

P. Kapodistrias είπε...

Επαινούμε και συγχαίρουμε τον ελλογιμότατο κ. Καθηγητή για την εργασία του.
Να είναι καλά να δημιουργεί γέφυρες μεταξύ των Αντιπόδων και της Μητέρας Πατρίδας!

Alypios είπε...

Συγχαρητήρια στον αξιόλογο συγγραφέα. Κάποτε ίσως δούμε και άλλες του εργασίες!

Να είναι γερός να γράφει!

Related Posts with Thumbnails