© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Πέμπτη 9 Δεκεμβρίου 2010

Το πρώτο σένιο

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Πέμπτη, εννιά του Δεκέμβρη σήμερα, επέτειος της Αγίας Άννας, της μητέρας της Παναγίας, με τις πολλές ονομαστικές γιορτές, τις καθαρά γένους θηλυκού, μια και δεν έχει τ’ όνομα αρσενική εκδοχή - διαφορετικά θα πηγαινοερχόμαστε «από τον Άννα στον Καϊάφα» - και την ανάμνηση ενός τραγουδιού για τις φερώνυμες «του χιονιά», το οποίο, για να σας εξομολογηθώ την αμαρτία μου, ποτέ δεν μου άρεσε, μια, και πάντα αιρετικός, το εύρισκα γλυκανάλατο. Λένε μάλιστα πως σήμερα είναι η μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου, εσφαλμένα, βέβαια, μια και αυτό συνέβαινε με το παλιό ημερολόγιο μόνο, τότε που η Αμώμητος Σύλληψη, όπως σωστά λέγεται από τους καθολικούς η γιορτή, συνέπιπτε, δεκατρείς μέρες αργότερα, με το χειμερινό ηλιοστάσιο και τότε πραγματικά το σκότος κυριαρχούσε, έστω και για λίγο, επειδή με την είδηση της επερχόμενης μεγάλης γέννας, εκείνης του εγγονού, αυτό «αξαίνει».

Μα η σημερινή μέρα για μάς τους Ζακυνθινούς, εκτός από την παραπάνω μεγάλη γιορτή, έχει ιδιαίτερη σημασία, επειδή το δειλινό της γίνεται το «πρώτο σένιο του Αγίου μας», ένα αγαπημένο σε πολλούς αντέτι, το οποίο σε πείσμα των καιρών και σε αντίσταση κατά της καθημερινά θεριεύουσας, επίφοβης ισοπέδωσης, εξακολουθεί να έχει οπαδούς, οι οποίοι το τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια, το συνεχίζουν, το διατηρούν και το σέβονται.

Την ώρα που πέφτει ο ήλιος, λοιπόν, από το ηλεκτροφωτισμένο πανηγυρικά καμπαναρίο του Αγίου μας ακούγονται εορταστικά και χαρμόσυνα οι γλυκόλαλες καμπάνες, οι οποίες ευτυχώς δεν είναι μηχανοκίνητες, όπως αλλού αξιοθρήνητα συμβαίνει, ενώ την ίδια στιγμή, την ησυχία του χειμωνιάτικου τοπίου του Τζάντε διακόπτουν δώδεκα κανονιές. Είναι το πρώτο σένιο, η προαγγελία της μεγάλης γιορτής του Πολιούχου μας, η οποία γιορτάζεται μετά από ακριβώς μια βδομάδα και η προειδοποίηση για την μεγαλύτερη για μάς τους Ζακυνθινούς χρονιάρα ημέρα, που στην ουσία είναι και η πρώτη ενός μεγάλου εορταστικού κύκλου, ο οποίος λήγει με τον αγιασμό των υδάτων της γιορτής των Φώτων και την αφιερωμένη στους πολυπληθείς Γιάννηδες επόμενη ημέρα.

Ο αριθμός των πανηγυρικών κρότων είναι ισάριθμος με τους μήνες του χρόνου, αλλά και με τις δώδεκα μέρες που το λείψανο του Αγίου μας μένει στην «Θύρα» του, όπως πολύ ποιητικά και χαρακτηριστικά λέμε. Οι μέρες αυτές είναι τρεις στην επέτειο της μνήμης του, στις 17 Δεκεμβρίου, από την παραμονή έως και τα «Μπασίματα», τρεις ανάλογες στην θύμηση της ανακομιδής του σκηνώματός του, από τα νησιά Στροφάδια, στην γενέτειρά του Ζάκυνθο, στις 24 Αυγούστου, μία τα Χριστούγεννα, μία τα Φώτα και τέσσερις το Πάσχα, από την Μεγάλη Παρασκευή, έως το βράδυ της Νιας Δευτέρας.

Η καθαρά εκκλησιαστική αυτή προειδοποίηση έχει πάρει την μορφή αντετιού και πολλοί εναπομείναντες και επιμένοντες ζακυνθινά συνηθίζουν να συγκεντρώνονται αυτήν την ώρα στην πλατεία της εκκλησίας και μπρος από το πυργόμορφο κωδωνοστάσιο, για να παρακολουθήσουν τα τεκταινόμενα και να ευχηθούν ο ένας στον άλλον «χρόνια πολλά και του χρόνου». Είναι μια υπόθεση σχεδόν προσωπική και αυτό είναι που χαρακτηρίζει το ντόπιο αντέτι, που μόνο στο νησί μας υπάρχει σαν γεγονός και σαν έκφραση και το κάνει να ξεχωρίζει ουσιαστικά από το έθιμο.

Κάτι ανάλογο γίνεται και με την καλοκαιριάτικη επέτειο του Αγίου μας, το εσπέρας της 16ης Αυγούστου, μόνο που τότε δεν υπάρχει η τωρινή θαλπωρή, όπως συμβαίνει, εξάλλου, γενικότερα και με την τουριστική και πολύκοσμη, πια, αυτή μας γιορτή της λήξης του Θέρους.

Αν κάποιος, λοιπόν, περάσει αυτήν την ώρα από την παραλιακή λεωφόρο της πόλης μας και συγκεκριμένα από την γειτονιά του αρσενικού Άμμου, θα δει κάμποσους αντεταδόρους μαζεμένους, οι οποίο την στιγμή του πρώτου καμπανίσματος και στο άκουσμα της πρώτης κανονιάς θα κάνουν τον σταυρό τους και θα αλληλοευχηθούν με βλέμμα χαρούμενο και ελπιδοφόρο.

Μιαν ακριβώς βδομάδα αργότερα θα ξανασμίξουν και πάλι, σχεδόν στην ίδια θέση, για να δουν την επίσημη κάθοδο του ντόπιου επισκόπου από το μοναστήρι και την εν πομπή μεταφορά του στον εορτάζοντα ναό, για να γίνουν οι «γύροι» και να τελεσθεί ο εσπερινός της μεγάλης γιορτής, ενώ πάλι κανονιές και καμπανίσματα θα αναγγέλλουν σ’ όλο το νησί το χαρμόσυνο γεγονός.

Η συνήθεια αυτή, το αντέτι του σένιου του Αγίου μας, είναι μια καθαρά δική μας εκδήλωση, που πουθενά αλλού δεν απαντιέται και χαρακτηρίζει την ιδιοσυγκρασία μας, τονίζοντας τον εύθυμο χαρακτήρα μας και υπογραμμίζοντας την προσήλωση μας στις ξεχωριστές μας παραδόσεις.

Μπορεί να μην έχει ταίρι ούτε και στ’ άλλα συγγενικά Επτάνησα, τα οποία κάποιο ανεγκέφαλοι θέλουν να τα αποκόψουν, ενώνοντάς τα με τις άσχετες απέναντι στεριές, αλλά δεν θα μπορούσε να μην έχει μια κοντινή και ζεστή συγγένισσα. Αυτήν θα την συναντήσουμε στην όμαιμη και αυτάδελφη Κέρκυρα, στην οποία την παραμονή της γιορτής του Πρωτοκύριακου, της πρώτης Κυριακής, δηλαδή, του Νοέμβρη κάθε χρόνου, οπότε πανηγυρικά λιτανεύεται το λείψανο του πολιούχου της Αγίου Σπυρίδωνα, σε ανάμνηση του θαύματος της σωτηρίας του νησιού από την πανούκλα το 1673, γίνεται κάτι ανάλογο. Το απόγευμα, δηλαδή, του Σαββάτου, εκεί κατά τις τέσσερις, αν δεν κάνω λάθος, χτυπούν οι καμπάνες το «αλλάρμα», για να θυμίσουν την επέτειο στους Κορφιάτες, οι οποίοι περιμένουν το χαρμόσυνο αυτό προανάκρουσμα ανυπόμονα, ευχόμενοι στο άκουσμά του και αυτοί «χρόνια πολλά και του χρόνου».

Ανάλογα αντέτια, που και αυτά συνεχίζουν να υπάρχουν και να έχουν τους πιστούς τους, έστω και αν αυτοί χρόνο με το χρόνο λιγοστεύουν, είναι το κρέμασμα του βαγιού, το Σαββάτο του Λαζάρου το μεσημέρι, ακριβώς στις δώδεκα, όταν χτυπά το «γιόμα» και το κρέμασμα του μαρουλοκρέμμυδου, σαν ειδοποίηση της αρχής της Μεγάλης Σαρακοστής, το δειλινό της Κυριακής της Τυρινής.

Τα δύο αυτά αντέτια, πριν τον ισοπεδωτικό σεισμό του Αυγούστου του 1953, γίνονταν από το καμπαναριό της ιστορικής εκκλησίας των Αγίων Πάντων, που το «καμπαναρίο» τους, κατά τον ποιητή, έκανε «για χίλιες μπάντες». Μετασεισμικά, οπότε ο αναδασμός εξαφάνισε ανερυθρίαστα και αυτήν ακόμα την χορεία όλων των Αγίων και ανατίναξε την προστασία τους, η συνήθεια συνεχίστηκε από τον μητροπολιτικό ναό της πόλης μας αυτήν τη φορά, ο οποίος είναι και ο πιο κοντινός και ο πλέον επίσημος. Πρωταγωνιστής και στα δύο ο νότσολος των εκκλησιών, ο οποίος με την εντολή του εφημέριου και των γαστάλδων (επιτρόπων) είχε την επιπλέον φροντίδα της προμήθειας του απαραίτητου υλικού.

Η ανάμνηση κάποιων τέτοιων στιγμών έκανε τον ποιητή Γιάννη Τσακασιάνο, τον αθεράπευτο αυτό «Σπουργίτη» και υμνητή της ζακυνθινής ιδιαιτερότητας και ιδιοσυγκρασίας, να εμπνευστεί και να γράψει περιεκτικά:

«Πού αντέτια; Πού Βλαχέραινα σε ξένες πολιτείες;
Πού αλιάδες, σκορδοστούμπια μου κ’ Αϊ - Λάζαρου φωτίες;»

Για να καταλήξει στο ίδιο ποίημά του στην απόλυτα τζαντιώτικη διαπίστωση:

«Όλα σας μυριονόστιμα! Αχ πώς να σάς αφήσω;
Όχι με σάς που βρέθηκα Σπουργίτης θα ψοφήσω!».

Σήμερα πολλά έχουν αλλάξει και αρκετά έχουν χαθεί. Η τηλεόραση απειλεί με ισοπέδωση και οι καιροί μας αλόγιστα ξεχνούν και σβήνουν. Απόψε, όμως, είμαι σίγουρος πως οι λίγοι αντιστεκόμενοι, σαν την «μικρά ζύμη» του Αποστόλου, θα μαζευτούν και πάλι μπρος από την εκκλησία του Αγίου μας, θα ξαναζήσουν το αντέτι τους και θα μας κάνουν να ελπίζουμε πως εμείς θα κουμαντάρουμε την ζωή μας και δεν θα καταντήσουμε κακέκτυπη προέκταση πρόχειρου και κακοστημένου σήριαλ.

Σε όλους αυτούς και σε όσους ακόμα επιμένουν και συνεχίζουν να νοιώθουν Ζακυνθινοί και Επτανήσιοι ας ευχηθούμε από την ψυχή μας το κλασσικό «χρόνια πολλά» και «να είναι καλά και του χρόνου».

Ας είναι πολλές φορές και πάλι στη θέση τους για να βιώσουν το αντέτι τους. Ο Άγιος ας τους έχει πάντα καλά και ας τους συντηρεί. Το πληγωμένο νησί μας τους έχει ανάγκη. Ίσως και αυτοί βοηθήσουν στο να ξαναγεμίσει άνθη το «χάσμα του σεισμού». Για να χαρεί η ψυχή του Ποιητή και η δική μας. Για να ξαναδακρύσει από χαρά ο Άγιος.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails