π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΝΑΙ, ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΤΑ ΑΓΝΟΗΣΕΙΣ

(Σημειώσεις μουσικῶν ἀκροάσεων)

Στὴν ἀξ. κυρία Μαρία Κοτοπούλη, εύχετήριο γιὰ τὸ Πάσχα

Καθὼς εἰσοδεύουμε στὴν ἄχραντη καὶ κατανυκτικὴ ἀτμόσφαιρα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, εἶναι ἀλήθεια, δὲν μπορεῖς νὰ ξεπεράσεις καὶ κάποιες κορυφαῖες, ἀλλὰ κι ἀσυναγώνιστες ἐκφάνσεις τῆς εὐλάβειας καὶ τῆς συντριβῆς ποὺ προκαλοῦν οἱ ἱερώτατες στιγμὲς τοῦ θείου Δράματος. Ἐκφάνσεις καὶ ἐκφράσεις, ποὺ μεταφράζονται σὲ πίνακες ζωγραφικῆς, γραπτὸ λόγο, ἀλλὰ καὶ μουσικὲς συνθέσεις ἀνυπέρβλητου μεγαλείου. Ὅπως εἶναι οἱ ἀρυτίδωτες συνθέσεις τοῦ μεγάλου Κάντορα Ἰωάννου Σεβαστιανοῦ Μπάχ γιὰ τὰ Πάθη τοῦ Χριστοῦ.

Πέρσυ ἀπὸ αὐτὴ τὴ φιλόξενη γωνιὰ εἶχε παρουσιαστεῖ ἀπό τὸν ὑπογραφόμενο ἡ ἐντύπωση ποὺ τοῦ προκάλεσε τὸ συγκλονιστικὸ  ὁρατόριο τοῦ Μπάχ «Τὰ Κατὰ Ματθαῖον Πάθη». Ἔργο ὄντως κορυφαῖο, ποὺ δὲν τὸ ξεπερνᾶς εὔκολα, ἀντίθετα τὸ μελετᾶς καὶ τὸ προσέχεις, γιατὶ τὸ βαθύτερο νόημά του εἶναι ἡ εὐλάβεια καὶ θεία ἔμπνευση ποὺ δέχτηκε ὁ ταπεινὸς Κάντορας τοῦ Ἁγίου Θωμᾶ τῆς Λειψίας.

Ὅμως ἐφέτος θὰ ἤθελα νὰ σταθῶ στὸ ἄλλο κορυφαῖο ἐπίσης ὁρατόριό του, «Τὰ Κατὰ Ἰωάννην Πάθη» καὶ μάλιστα στὸ μουσικὸ κομμάτι ἐκεῖνο, ποὺ ἀναφέρεται στὴν συγκλονιστικὴ στιγμὴ τοῦ «Τετέλεσται» (Ἰω. 19, 30).

Πραγματικὰ δὲν μπορεῖς ν᾿ ἀδιαφορήσεις, ὅταν ἀκοῦς αὐτὴ τὴ σύνθεση. Γιατὶ δὲν προκαλεῖ συναισθηματικὴ φόρτιση, ἀλλὰ κατάνυξη καὶ ἐπίγνωση τῆς φιλανθρωπίας Του καὶ τῆς θυσίας Του «ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας».  Ἔτσι διαπιστώνεις ὅτι  ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ ἦταν σιμὰ στὸν συνθέτη, ὅταν ἔγραφε, μὲ βασικὸ κορμὸ τὸ ἱερὸ κείμενο, αὐτὸν τὸν ὕμνο.

Δὲν θὰ προσπαθήσω νὰ κάμω καμμία σύγκριση μεταξὺ τῆς δικιᾶς μας ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς, ποὺ ὄντως, ὅταν ἀποδίδεται μὲ εὐλάβεια, ταπεινὸ φρόνημα καὶ χωρὶς ἀκρότητες, σοῦ στήνει τὰ ἀπαραίτητα σκαλοπάτια νὰ προσεγγίσεις τὸν Οὐρανό. Ὄχι, δεν θὰ προσπαθήσω νὰ πῶ ποιὰ ἀπό τὶς δύο μουσικὲς ἐκφράσεις εἶναι πιὸ καλὴ ἤ ὄχι. Ὅμως δὲν μπορῶ νὰ μὴ στοχαστῶ τὸ ἑξῆς: Ἆραγε, ἄν εἶχε ἀκούσει ὁ Μπάχ τὸ «Ἐξέδυσάν με», τὸ Μεγάλο Ἀλληλουάριο, τὸ «Τὸν Νυμφῶνα σου βλέπω», ἤ τό, «Ὤ, γλυκύ μου ἔαρ... ἔραναν τὸν Τάφον...» κ.λπ., μήπως συγκλονιζόταν κι αὐτὸς τὸ ἴδιο μὲ μᾶς;

Πάντως ἕνα εἶναι το συμπέρασμα: Ἡ θεία φώτιση πάντα κομίζει σὲ μᾶς τοὺς θνητοὺς ὁδοὺς κατανύξεως καὶ εὐλογίας, ὥστε νὰ βιώνουμε τὶς ὑπέροχες καὶ ἄχραντες αὐτὲς Ἡμέρες, τὶς πλέον κορυφαῖες τοῦ ἔτους, ἀλλὰ καὶ τοῦ βίου μας. Γι᾿αὐτὸ μὲ εὐγνωμοσύνη δεχόμαστε αὐτὰ τὰ ἔργα ποὺ μᾶς ἐνισχύουν… Καὶ μᾶς ἐνισχύουν, γιατὶ εἶναι ὄντως θεόπνευστα. Ἀναμφίβολα, θεόπνευστα!