© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Δευτέρα 22 Φεβρουαρίου 2021

Περί του βιβλίου π. Κ. Ν. Καλλιανού "Ιστορική περιήγηση στην Χώρα της Σκοπέλου. Βηματίζοντας με νοσταλγία στον τόπο και την ιστορία του"

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ


π. Κωνσταντίνος Ν. Καλλιανός  

Ιστορική περιήγηση στην Χώρα της Σκοπέλου

Βηματίζοντας με νοσταλγία στον τόπο και την ιστορία του

Κέντρο Μελετών Νήσου Σκοπέλου.

Ο π. Κωνσταντίνος Καλλιανός έχει και κάτι ακόμα να μας προσφέρει από το μεγάλο αρτοφόριό του. Είναι ένας μικρός τόμος των 86 σελίδων μοιρασμένος σε δύο μέρη. Στο πρώτο γράφει για το λιμάνι και τους ταρσανάδες, τις ενορίες και τους μαχαλάδες και στο δεύτερο -το Παράρτημα- για το θαύμα του Αγίου Μερκουρίου, την «Γεωργική Εταιρεία Σκοπέλου -Ανεγνωρισμένον Σωματείον», την ίδρυση του Ι. Ν. Αγ. Μιχαήλ Συνάδων στη χώρα της Σκοπέλου και την ίδρυση του Ι. Ν. Παναγίας Φανερωμένης, στη χώρα της Σκοπέλου, επίσης.

Ο π. Καλλιανός προέβη στη συγγραφή αυτού του βιβλίου, επειδή διαπίστωσε ότι αρκετοί συμπολίτες του αγνοούσαν πολλά και σημαντικά ιστορικά ζητήματα και μαρτυρίες, άγνωστες και αθησαύριστες πηγές του νησιού τους. Αποφάσισε, λοιπόν, να κάνει μία νοσταλγική περιήγηση στον τόπο και στην ιστορία του, εστιάζοντας περισσότερο στη Χώρα Σκοπέλου, επειδή εκεί υπάρχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Ωστόσο, αφήνει για το μέλλον μία περιήγηση στα μοναστήρια, έχοντας πάντα την ελπίδα ότι για το μεγάλο ψηφιδωτό της ιστορικής έρευνας θα βρει καλοπροαίρετους και έντιμους ερευνητές. 

Η Χώρα Σκοπέλου, λοιπόν, πρώτα πρώτα  δεσπόζει με το κάστρο της, το οποίο κατοικείται από τους αρχαϊκούς χρόνους. Στα χρόνια της εισβολής του Μπαρμπαρόσα, υπέστη φθορές και μεγάλες καταστροφές, αλλά δεν ερημώθηκε ποτέ,  ενώ αργότερα και έξω από το κάστρο άρχισαν να αναπτύσσονται οι ενοριακές κοινότητες, με πρώτη την ενορία που αρχίζει από τον ναό του Αγίου Μιχαήλ Συνάδων, η οποία  κατέστη και Σταυροπήγιο και εδώ πρέπει να τονιστεί ότι η ιστορία της ανάπτυξης της νήσου συνδέεται με την  ιστορία της ίδρυσης των ενοριακών ναών. Πάντως η μεγάλη οικονομική άνθιση συμβαίνει τον 17ο αι. με την ανάπτυξη της ναυτιλίας,  αμπελουργίας και  συναφών επαγγελμάτων. Τον 19ο αι. η Σκόπελος είναι πλέον «ναυτική νήσος». 

Ως μάρτυρες  αδιάψευστοι των καταγεγραμμένων στο βιβλίο έρχονται οι φωτογραφίες,  οι οποίες μας δείχνουν τους περίφημους ταρσανάδες, όπως «Το κατά άμμου ναυπηγείον» και να επαναλάβουμε ότι στη ναυτιλία  η  Σκόπελος  οφείλει την αρχοντιά της. Ο συγγραφλεας μας θυμίζει βεβαίως και τα δεινά, όπως τη μεγάλη φουρτούνα που βούλιαξε καράβια και φορτώματα έτοιμα να ταξιδέψουν στα μεγάλα λιμάνια του εξωτερικού και  συμπαρέσυρε και το νησί στο πένθος, στα 1813. Ο κυματοθραύστης που έγινε το 1856 θωράκισε το λιμάνι. Το Ηλιακό ρολόι, δημιούργημα του λοχαγού Παγκάλου, κόσμημα της οικίας Κιρκίδη, είναι άγνωστο τι απέγινε. Το θαύμα του Αγίου Μερκουρίου, τον Απρίλιο του 1824 που κατέστρεψε τον τουρκικό στόλο, είναι και αυτό άγνωστο στους πολλούς. Το κελλί του Αγίου Μερκουρίου, στα χρόνια της Ελληνικής Επαναστάσεως, το 1822, λειτούργησε και ως αγιογραφικό εργαστήριο των επιφανών Γαλατσάνων Αγιογράφων που ήρθαν από την Χαλκιδική και επιδόθηκαν σε μεγάλη παραγωγή φορητών εικόνων και τοιχογραφιών. Στο σημερινό hotel Adonis, απέναντι από την εκκλησία, ήταν το παλιό ξενοδοχείο,  όπου έμεινε ο εξόριστος Ίων Δραγούμης. Από το νησί πέρασε και το διαδοχικό ζεύγος Παύλος και Φρειδερίκη, 3 Μαΐου 1939 και φιλοξενήθηκε στην οικία του Δημάρχου Ι. Δουλίδη. Εκατό σχεδόν χρόνια πριν, στα 1841 είχε και ο Όθωνας επισκεφθεί το νησί, όπως θα δούμε στην επιγραφή της Οικίας Γιαννιού Νικολαΐδη. 

Υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό,  όλων των εκκλησιών, της Καμάρας που στέκει σαν αρχαία αναθηματική στήλη, του πανύψηλου καμπαναριού του Αγίου Μελετίου, της βρύσης του Αλούπη, της πρόσοψης του Αγίου Σπυρίδωνος, της Φανερωμένης με τη μεγάλη εικόνα και τον σταυρό που έφεραν οι Μωραΐτες στα μέσα του 1800, όπου και το «τιμαλφέστατο ιερό λείψανο» η Δεξιά του Τιμίου Προδρόμου. Εκεί και τα Σοφαδάκια και οι δρόμοι, ο Άγιος Μιχαήλ Συνάδων που κατέστη Σταυροπήγιο, με την πετροπελεκητή πρόσοψη. 

Στα αξιοσημείωτα ο π. Καλλιανός αναφέρει τα καφενεία, το ποτόκι και το εργαστήριο κεραμεικής, το γεφύρι του Αγίου Ρηγίνου, το ιερό του Ασκληπιού, μαρτυρίες για τον Άγιο Νικόλαο, την μικρή Παναγία την Ελευθερώτρια ή «Ελευθερώτρια στο μάρμαρο» που ήταν μετόχι της Μονής Προδρόμου. Όλη η γύρω περιοχή ονομαζόταν «Κήπος του Προδρόμου». Σ’ αυτόν τον Κήπο ήταν κατάλυμα για τους  πατέρες και στα 1834-35 σχολείο για τα παιδιά, μέχρι να γίνει άλλο κανονικό. Σχολείο έχουμε και στον Κήπο του Αγίου Νικολάου, στα 1828-29, ενώ στις αρχές του 20ού αι, όπου ο Ανδρέας Συγγρός δώρισε «περικαλλές Δημοτικό σχολείο» το οποίο στεφάνωσε, αλλά σήμερα δεν υπάρχει. Ένα παραπονεμένο «γιατί;» αφήνει σε εκκρεμότητα τη διάθεσή μας, γιατί όλες αυτές οι λησμονημένες λεπτομέρειες που αναδεικνύουν τη σημαντικότητα των δημιουργημάτων Ναών, κρηνών σχολείων, μας κεντούν την περιέργεια μας να δούμε κι εμείς αποχρώντα λόγος που τα γέννησε, σε μια εποχή που η Ελλάδα προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της. 

Το βιβλίο είναι μικρό, αλλά η περιήγηση πολύ μεγάλη. Δεν πρέπει, ωστόσο, να παραλείψουμε  να υπερτονίσουμε με έμφαση, πως πέρα από τις πληροφορίες και τις  φωτογραφίες, υπάρχει και μια ακόμη διάσταση που το κάνει σημαντικό. Είναι ο θησαυρός λέξεων που άλλες είναι λησμονημένες, ξεχασμένες, απωθημένες και καταργημένες που γεννήθηκαν και πέθαναν μαζί με τα επαγγέλματα που και αυτά ξεχάστηκαν ή χάθηκαν ή άλλαξαν. Ωστόσο, οι λέξεις έμειναν και σαν σκοπελίτσες -σημαδούρες στην πλατιά θάλασσα της ελληνικής γλώσσας το κύμα τις ανεβάζει στην επιφάνεια για να βεβαιώσουν με την παρουσία τους την ανάγκη που τις γέννησε, μέσα στη θάλασσα ή μέσα στον ναό, τη μεγάλη απόσταση που τις χωρίζει από το σήμερα, αλλά και το παρόν πόνημα που τις ανασταίνει.

Το βιβλίο του π. Κωνστανίνου Ν. Καλλιανού πολλαπλασίασε το αντίδωρο σε άρτους πολλούς για κάθε ενδιαφερόμενο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails