Γράφει η Δρ ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ
Αρχικά να επαναλάβουμε με έμφαση πως στη μνήμη των ανθρώπων μένει μόνο ό,τι έχει καταγραφεί. Μένει και ό,τι έχει καταγραφεί στην ψυχή, αλλά αυτό με το πέρασμα των γενεών θα χαθεί, όταν θα χαθεί ο άνθρωπος. Έτσι, το καταγεγραμμένο στο χαρτί είναι σαν να παίρνει ληξιαρχική πράξη γέννησης.
Και όπως ο Δημιουργός Θεός είπε και εγένετο… έτσι και ο κάθε θνητός, όταν λέει και γράφει, είναι και αυτός ένας μικρός δημιουργός, πόσω μάλλον όταν είναι και ιερωμένος, που παρεμβάλλεται ως εκπρόσωπος ανάμεσα σ’ Εκείνον και τους κοινούς θνητούς, βοηθώντας τη φωτιά της μνήμης να μη σβήσει.
Ο π. Κωνσταντίνος Καλλιανός είναι ήδη συγγραφέας βιβλίων που συνδέονται κατά κανόνα με το νησί του, τη Σκόπελο, και ειδικά με τη Γλώσσα Σκοπέλου, που είναι το άλλο μεγάλο λιμάνι του όμορφου νησιού. Και επειδή, λόγω τουρισμού, συνηθίσαμε να βλέπουμε τα νησιά μας ως τοπία φυσικής καλλονής, ο π. Κωνσταντίνος έρχεται με τα γραπτά του να μας αποκαλύψει και την ψυχή τους που η εξωτερική ομορφιά εγκλωβίζει μέσα της. Οία η μορφή τοιάδε και η ψυχή, καθώς έλεγε και ο θείος Πλάτων.
Στο νέο βιβλίο του με τον πλήρως περιγραφικό και ουσιαστικό τίτλο - Σύμμεικτα ιστορικά και λαογραφικά για τη Γλώσσα της Σκοπέλου (17ος-19ος αι.)- μας παρουσιάζει με λεπτομέρειες τα στοιχεία εκείνα που η εξέλιξη κι ο χρόνος συμπαρασύρουν. Να σημειώσουμε εξ αρχής ότι η Γλώσσα είναι το πρώτο μεγαλύτερο χωριό του νησιού μετά τη Χώρα και ότι από τις Βόρειες Σποράδες μόνο η Σκόπελος έχει χωριά με «δικό τους χαρακτήρα και ιδιόμορφη πολιτιστική ταυτότητα που διαφέρει από εκείνη της Χώρας».
Τα κείμενα του βιβλίου είναι ήδη δημοσιευμένα. Εδώ όμως παρουσιάζονται με ελαφρά διόρθωση «ώστε να μη χαθεί η συγκίνηση της πρώτης τους γραφής και εμφανίσεως». Ακόμα, οι μελέτες αυτές «αν αξιοποιηθούν από έμπειρους και φιλότιμους ιστορικούς ερευνητές, θα μας παρουσιάσουν το ιστορικό περίγραμμα του χωριού αυτού και της περιοχής του».
Έτσι, μέσα από τις εννέα ενότητες του βιβλίου θα κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν, όπου από τον 17ο αιώνα έως τον 19ο θα παρακολουθήσουμε ήθη, έθιμα, δρώμενα, γιορτές, τόπους μοναστήρια, θα δούμε τι κρύβει η Γλώσσα της Σκοπέλου, που ας το ξεδιαλύνουμε, διαφέρει από το υπόλοιπο. Ένας άλλος κόσμος μέσα στο υπόλοιπο κόσμο του νησιού.
Πληροφορίες για τη Γλώσσα μας δίνουν οι Δημητριείς, ο Αργύρης Φιλιππίδης και άλλοι, ενώ ο Körring αναφέρει την πρόοδο που έχει κάνει η Γλώσσα ως προς το θέμα της προίκας… Το θέμα όμως δεν βρήκε σύμφωνους τους πάντες και το μέτρο δεν εφαρμόστηκε. Και πιο είναι αυτό; Να καίνε το σπίτι εκείνου που έδωσε προίκα. Αλλά και πάλι υπάρχει δόλος πίσω από την άρνηση, η οποία βεβαίως προσβλέπει στο προσωπικό συμφέρον. Ας είναι.
Η Γλώσσα ήταν «σαν ένας μαχαλάς της Σκοπέλου» και οι κάτοικοί της ήταν αγρότες κυρίως και όχι ναυτικοί, με κύριο προϊόν το κρασί. Εκείνο που έχει ενδιαφέρον και το οφείλει μάλλον στους έποικους από την Εύβοια και τη Χαλκιδική, είναι η αυτονομία της στα 1822-1824. Η Γλώσσα δηλαδή απέκτησε τους δικούς της Εφόρους και Δημογέροντες. Όμως μαζί τους ειρηνικούς και δημιουργικούς εποίκους κατέφθασαν και οι ληστές του Κ. Δουμπιώτη, οπότε εμφανίστηκε το φαινόμενο της «ληστοπειρατείας» ήτοι, οι ληστές νέμονταν μονοπωλιακά τα κρασιά των Γλωσσιωτών. Το θέμα αναφέρει στην Έκθεσή του και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Η ιστορία αυτή έχει πολλά πικρά να αποκαλύψει, όλα με τις επιστημονικές παραπομπές σε βιβλία και συγγραφείς.
Η Γλώσσα αποκτά τα δικά της αγιογραφικά εργαστήρια, μια μακρά παράδοση την οποία άρχισε ο ιερομόναχος Δαμασκηνός Χατζή-Κωνσταντής τον 18ο αι. Η αφιερωματική πρακτική των κατοίκων μνημονεύεται από τον συγγραφέα και αφορά τρόφιμα, τάματα, εικόνες. Τα μοναστήρια, τα πανηγύρια, η οικοδομική τέχνη, τα ονόματα του εκπροσώπου κάθε πολιτιστικής έκφρασης, όλα με τάξη καταγεγραμμένα.
Μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι ότι το πρώτο δημοτικό σχολείο ιδρύθηκε στη Γλώσσα το 1828-1829, όταν η Γλώσσα απέκτησε Δημογεροντία, επί Κυβερνήτου Καποδίστρια, ενώ υπάρχει η πληροφορία πως προηγουμένως λειτουργούσε και «Κρυφό σχολειό». Το 1932 λειτουργούσαν επίσης δύο αλληλοδιδακτικά σχολεία. Πριν όμως ιδρυθεί το σχολείο, τα παιδιά των κατοίκων της Γλώσσας έπρεπε να πηγαίνουν στη Χώρα για να μάθουν γράμματα.
Ο π. Κωνσταντίνος Καλλιανός παραθέτει τα ονόματα όλων των μαθητών. Ανάμεσα στα 53 αγόρια ιδού και μία μαθήτρια (θέμα για μελέτη, όσον αφορά την παιδεία των κοριτσιών και τη νοοτροπία «κορίτσι είναι, τι τα θέλει τα γράμματα». Τι θα πρέπει να έγινε όταν αυτό το τολμηρό κορίτσι, η Μαρία Δέσπους, πατρός στρατιώτη από το χωριό Πλατάνα, βρέθηκε στο θηριοτροφείο των αγοριών! Και τι τόλμη αυτός ο πατέρας να στείλει το κορίτσι του να μάθει γράμματα). Κατά κανόνα οι διδάσκοντες ήταν άνθρωποι με θρησκευτικό σχήμα. Αργότερα έχουμε και κοσμικούς δασκάλους. Το 1935 η Γλώσσα έγινε Δήμος με ενοριακή εκκλησία του την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Σε άλλη ενότητα του βιβλίου ο συγγραφέας θα αναφερθεί στη λατρευτική συμπεριφορά, θα αναπτύξει τη σημασία της ενορίας, θα τον απασχολήσει διεξοδικότερα η ενορία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, θα υπενθυμίσει ότι οι σημαντικότερες στιγμές στον βίο του ανθρώπου, η γέννηση, η βάφτιση, ο γάμος, ο θάνατος, οι μεγάλες γιορτές, όλες συνδέονται με την εκκλησία και όλων τη σημασία θα εξάρει χωριστά. Τα παρεμβαλλόμενα περιγραφικά κείμενα, γραμμένα με περισσή χάρη και λογοτεχνικότητα, μας μεταφέρουν στην εποχή, στα πανηγύρια, στον χορό, στις ενδυμασίες:
«Κάθε χρόνο … Αύγουστος … 29 του μηνός… ημέρα της γιορτής του αγίου (πρόκειται για τον Άη Γιάννη στο Καστρί)… είναι ημέρα προσευχής, αργίας, αλλά και διασκέδασης… Από νωρίς ξεκινούν οι γεροντότεροι… στις άκρες του δρόμου ξαποσταίνουν οι σιγανοπερπατητές… Μια σειρά ο κόσμος, ο ένας κόσμος στον άλλον ανεβαίνουν τα σκαλιά. Κάθε σκαλί και προσκυνητής. Κάθε προσκυνητής και δάκρυ. Λίγα ακόμη σκαλιά κι έφτασαν μπροστά στην πλατεία της εκκλησιάς. … Ο παπα-Σιδέρης … Τους γνωρίζει όλους … Γνώρισε τη χαρά και τη λύπη τους. Βάπτισε, στεφάνωσε και με λύπη έθαψε πολλούς…». Πρόκειται για μικρό απόσπασμα στο οποίο περιγράφεται λεπτομερώς η ημέρα της γιορτής, με όλον τον τυπικό θρησκευτικό και κοσμικό της χαρακτήρα, από το κείμενο του Γλωσσιώτη Βασίλειου Κοκορίνη).
Να μην ξεχάσουμε, στη νοσταλγική αυτή περιήγηση στο χρόνο, τον χώρο και την ψυχή της Γλώσσας Σκοπέλου, το έθιμο της Μ. Πέμπτης όταν τα παιδιά το πρωί με έναν ξύλινο σταυρό στολισμένο με λουλούδια κι ένα κοφίνι «για τα φιλέματα», συνήθως αβγά, γυρνούν στα σπίτια για να πουν το τραγούδι της «χαιρελύπης». Τέλος, συγκινητικές είναι και οι πληροφορίες για τις σχέσεις της Σκοπέλου με το Άγιον Όρος, τους πρωτεργάτες αυτής της σχέσης, τα ονόματά τους, τα Συμφωνητικά, τις Επιστολές. Το βιβλίο συμπληρώνεται με εικόνες και φωτογραφίες, τοπίων, Εκκλησιών, Μονών, χειρογράφων, σφραγίδων.
Άξιος και ο Λόγος και το έργο του π. Κωνσταντίνου Καλλιανού, διότι το βιβλίο με τον πλούσιο υπομνηματισμό του αποτελεί πολύτιμη βιβλιογραφική πηγή για τον ειδικό μελετητή- ερευνητή. Για τους άλλους όμως είναι μια περιήγηση στης ψυχής στα αθώα μέρη, στα χρόνια της αθωότητας.…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου