ΜΟΝΑΧΙΚΕΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ - ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ | ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ | BEETHOVEN - STRAUSS

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, μετά το αστέρι του Βιολιού, την Κινέζα Tianwa Yang, μας παρουσίασε στις 6 Φεβρουαρίου 2015, ένα  αστέρι του πιάνου, τον Έλληνα πιανίστα Απόστολο Παληό, στο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 3 σε ντο ελάσσονα, έργο 37  του Ludwig van Beethoven, καθώς και το Συμφωνικό ποίημα, Η Ζωή ενός ήρωα, έργο 40, του Richard Strauss, στον εξαιρετικό κύκλο Γερμανοί Ρομαντικοί {ΙΙΙ}, με τον τίτλο Μοναχικές Φυσιογνωμίες σε μια, όπως μας έχει συνηθίσει τελευταία, εξαιρετική συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με την ευγενική υποστήριξη της Γερμανικής  Πρεσβείας Αθηνών. 

[Μπετόβεν]

Τα πρώτα σχεδιάσματα του Κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα αρ. 3 σε ντο ελάσσονα, έργο 37 του Beethoven [1770-1827] χρονολογούνται από το 1797, ενώ το χειρόγραφο φέρει ημερομηνία 1800. Τρία χρόνια αργότερα στις 5 Απριλίου του 1803 στις συναυλίες της Ακαδημίας, παρουσιάστηκε το Κοντσέρτο  για πρώτη φορά στη Βιέννη, στο Theather  an der Wien, μαζί με τη  Συμφωνία σε ρε μείζονα αρ. 2  έργο 36  και το Ορατόριο Ο Χριστός στο Όρος των Ελαιών, υπό την διεύθυνση του συνθέτη, ο οποίος ήταν και ο σολίστ του  Κοντσέρτου. Από τη μαρτυρία του Ignaz von Seyfried, που γύριζε τις σελίδες, μαθαίνουμε  ότι ο Beethoven ερμήνευσε από μνήμης το μέρος του πιάνου. Όπως αναφέρει, «Έβλεπα σχεδόν άδειες τις σελίδες, σε μερικές υπήρχαν κάτι κακογραμμένα ιερογλυφικά καθ’ όλα άγνωστα σε μένα, κάποια κλειδιά που μόνο ο ίδιος μπορούσε να αναγνώσει. Αυτό ήταν άλλωστε κάτι που το συνήθιζε καθώς δεν είχε χρόνο να τα γράψει όλα στο χαρτί». Την παρτιτούρα του κοντσέρτου τη συμπλήρωσε αργότερα, όταν ο μαθητής και φίλος του Ferdinal Ries έπρεπε να παίξει το κοντσέρτο. Το έργο δημοσιεύτηκε το 1804 και είναι αφιερωμένο στον πρίγκιπα Φερδινάρδο της Πρωσίας. Πηγή έμπνευσης για τον Beethoven ήταν  το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 24 Κ491  του  Mozart, για το οποίο έλεγε, «Ποτέ δε θα καταφέρουμε να κάνουμε κάτι σαν αυτό».

[Απόστολος Παληός]

[Στέφανος Τσιαλής]

Η δομή του Κοντσέρτου ακολουθεί τα κλασικά πρότυπα και προαναγγέλλει την Ηρωική Συμφωνία του Τιτάνα. Το πιάνο, μέγας πρωταγωνιστής, λιγότερο «κεκοσμημένο», περισσότερο αρρενωπό, σε έναν υψηλού επιπέδου  διάλογο και σε μια ευγενή άμιλλα με την Ορχήστρα, άγγιξε την τελειότητα. Ο Απόστολος Παληός, με δύναμη και σαφήνεια διατήρησε εξαίσια την ταραχώδη εκείνη συγκίνηση που σηματοδοτεί το έργο, την οποία ο Αρχιμουσικός Στέφανος Τσιαλής με εκπληκτική ευαισθησία μετέδωσε στην Ορχήστρα, αναδεικνύοντας τη μοναδικότητα της μπετοβενικής ατμόσφαιρας και τη μαγεία της γραφής του.  Και ήταν αυτή η μαγεία που μας έφερε στη μνήμη ότι ανάμεσα στα ονόματα που έχουν δοθεί στους κρατήρες του Άρη, τρία είναι αυτά που ξεχωρίζουν: Rembrandt, Beethoven, Goethe. Τρεις μεγάλοι άνδρες ενωμένοι με την τέχνη τους ταξιδεύουν με τα αστέρια ανά τους αιώνες! 

[Στράους]

Ακολούθησε το Συμφωνικό Ποίημα, Η ζωή ενός Ήρωα του Strauss. Δύο συνθέτες με διαφορά τεσσάρων χρόνων μεταξύ τους, ο Gustav  Mahler {1860-1911} και ο Richard Straus {1864-1949}, γεφύρωσαν τον  19^ο με τον 20ό αιώνα και εξέλιξαν την βαγκνερική ρομαντική παράδοση. Και οι δύο ανέπτυξαν τη μεγάλη Ορχήστρα και έκαναν θαύματα με την ενορχήστρωση. Η Όγδοη Συμφωνία του Mahler αναφέρεται ως η Συμφωνία των χιλίων, ενώ το Συμφωνικό ποίημα  του Straus [Tone Poem για το Συνθέτη], απαιτεί οκτώ κόρνα, πέντε τρομπέτες, τετραπλά ξύλινα πνευστά. Ο Strauss γράφει τα αριστουργήματά του την εποχή του Johannes Brahms και του Anton Bruckner, ενώ φτάνει ώς την εποχή του Pierre Boulez και του Stockhausen. Ο Strauss στην εποχή του εθεωρείτο ο μεγαλύτερος συνθέτης του κόσμου κι ένας από τους μεγαλύτερους αρχιμουσικούς. Η κάθε νέα του σύνθεση ήταν καλύτερη από την τελευταία και όλοι περίμεναν το επόμενο έργο του. Κάθε τι που έγραφε γινόταν πρωτοσέλιδο, όπως θα λέγαμε σήμερα. Από τα πολλά του έργα αναφέρουμε τις πασίγνωστες όπερές του Ο Ιππότης με το ρόδο, Σαλώμη, το συμφωνικό ποίημα Τάδε έφη Ζαρατούστρας, Τη Συμφωνία των Άλπεων και τα περίφημα Lieder. Τη Ζωή ενός ήρωα άρχισε να συνθέτει το 1898 στις βαβαρικές Άλπεις. Ήθελε να  ονομάσει το έργο του Eroica κατά το μπετοβενικό πρότυπο, αλλά καθώς έλλειπε το πένθιμο εμβατήριο, κράτησε το σημαίνον ηρωικό στοιχείο, το εκφρασμένο από  την αρχή. Παράλληλα δούλευε τον Δον Κιχώτη και πίστευε ότι η μία δημιουργία του συμπλήρωνε την άλλη. Το έργο θεωρείται αυτοβιογραφικό και ο συνθέτης κατηγορήθηκε για μεγαλομανία. Ωστόσο ο ίδιος απάντησε: «Δεν είμαι ήρωας ούτε φτιαγμένος για μάχες» και συμπλήρωσε ότι συνθέτοντας τη Ζωή ενός Ήρωα, δεν είχε πρότυπο μια ξεχωριστή ποιητική ή ιστορική μορφή, αλλά γενικότερα μια ελεύθερη ιδέα του Ηρωισμού. Τη σύνθεσή του αυτήν αφιέρωσε στον Ολλανδό μαέστρο Joseph Willem Melgelberg [1871-1951] και στην ορχήστρα Concertgebouw του Άμστερνταμ. Παρά το γεγονός ότι είπε στους δημοσιογράφους ότι «Επιτέλους βρήκα μια ορχήστρα ικανή να παίξει τα πάντα ώστε να μην ανησυχώ πια όταν συνθέτω δύσκολα μέρη», δεν είχαν την τιμή της πρώτης εκτέλεσης, αφού ο συνθέτης διηύθυνε ο ίδιος το έργο του στις 3 Μαρτίου του 1899 στη Φρανκφούρτη.

[Δημήτρης Σέμσης]

Η σύνθεση αποτελείται από έξι μέρη που παρακολουθούν την πορεία του  Ήρωα, ο οποίος ξεκινά από τα χαμηλά, με τα άξια βαθύχορδα  και  κόρνα να τον οδηγούν, για να κατακτήσει τα ύψη με τα πανέμορφα βιολιά. Στη συνέχεια έρχεται η σύγκρουση με τους αντιπάλους του, τι κρίμα να είναι οι μουσικοκριτικοί και όχι οι μεγάλοι δημιουργοί. Αυτό όμως του δίδει  την άνεση του εμπαιγμού τους και στα ξύλινα πνευστά και στην τούμπα την ευκαιρία για εκπληκτικές ερμηνείες. Ακολουθεί η γαλήνη με τον ύμνο στην σύντροφό του από το εξαίσιο, λυρικό, ερωτικό βιολί του Δημήτρη Σέμση, που δε θέλαμε να τελειώσει. Οι αντίπαλοι είναι εδώ και δηλώνουν την παρουσία τους, με τις τρομπέτες  εκτός σκηνής, να καλούν τον Ήρωα να αγωνιστεί στο πεδίο της μάχης, της «καλύτερης μουσικής μάχης», τόσο συνθετικά όσο και ερμηνευτικά από τον Αρχιμουσικό και την Ορχήστρα. Οι μάχες κάποτε τελειώνουν και η Ειρήνη θα φέρει τους δημιουργικούς καρπούς της. Η αγάπη θα ανθίσει ξανά και η οικογενειακή θαλπωρή θα ολοκληρώσει την ευτυχία του Ήρωα. Όμως ο κύκλος της ζωής κλείνει και η αποχώρηση του Ήρωα, είναι αναπόφευκτη, με το -θα το ξαναπούμε- εξαίσιο βιολί του Σέμση και το κόρνο, να υμνούν την υπέρτατη, εσωτερική ακύμαντη ειρήνη, την τελική συμφιλίωση με τον έσω κόσμο του Ήρωα. Ερμηνεία μοναδική από τον Αρχιμουσικό Στέφανο Τσιαλή και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Ανέδειξαν άριστα τη φιλοσοφική θεώρηση και γαλήνη που ενυπάρχει στο δύσκολο αυτό, μα τόσο όμορφο και σημαντικό έργο.