ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2014, Γράμματα – Τέχνες – Πολιτισμός / Επιμέλεια: Παναγιώτης Σκορδάς / Εκδόσεις Αιολίδα

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Η βιβλιοθήκη είναι το σύμπαν και αντιστρόφως, μας λέει ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες και αυτό μας θύμισε φέτος, όπως άλλωστε και κάθε χρόνο, ο Δρ. Φιλολογίας Παναγιώτης Σκορδάς, υπεύθυνος του καλαίσθητου τόμου Λεσβιακό Ημερολόγιο 2014 των ποιοτικών Λεσβιακών Εκδόσεων «Αιολίδα». Είναι αξιοθαύμαστη η μεθοδικότητα και ο τρόπος που ο επιμελητής  του Ημερολογίου συλλέγει και επιλέγει τα κείμενα, αναδεικνύοντας το μεγάλο πνευματικό δυναμικό του νησιού της Σαπφούς και του Ελύτη για να αναφέρουμε δύο μόνο από τους μεγάλους ποιητές του!

            Ένας πίνακας του Στρατή Αθηναίου, «Το καφενείο του Καλφαγιάννη» στην Αγιάσο, κοσμεί το εξώφυλλο του Ημερολογίου και υποδέχεται τον αναγνώστη με τη συλλογή των πινάκων του, φορτισμένων από τον κάματο των απλών ανθρώπων, το συναίσθημα των νησιωτών, το μαγευτικό  λυρισμό των τοπίων. Πίνακες μοναδικοί, όπως η «Αιωνόβια Ελιά», που μοιάζει να παλεύει στα χρυσαφένια αλώνια με το Χρόνο και δεν ξέρεις ποιος από τους δύο «Γίγαντες» θα είναι ο νικητής. Χρώματα δυνατά, με τον Ήλιο, τον Ηλιάτορα, να ρίχνει το φως του στα κλαδιά, στα ριζωμένα πόδια, να αγκαλιάζει τον αιωνόβιο κορμό της περήφανης αρχόντισσας της φύσης και να υποκλίνεται μπροστά της.

Κ’ ύστερα η Πρώτη Γραφή, η Πρώτη Ανάγνωση, με θύμησες μοναδικές του Αχιλλέα Θεοφίλου, θύμισες συγκινητικές για όσους ταξίδεψαν στις ίδιες θάλασσες, στις ίδιες στεριές. Στις «Τέσσερις εποχές στη Μυρσινιώτισσα», ο Γιάννης Κωνσταντέλλης υφαίνει το χρόνο του Θεού και το χρόνο των Ανθρώπων… και η Μαρία Αναγνωστοπούλου ανακαλύπτει την ελπίδα στο «Δώρα σ’ αγαπώ» και ο «Μοντέρνος Καβαλάρης», ο ήρωάς της, σύγχρονος  Άη Γιώργης,  με βαθιές τις ρίζες του στη λαϊκή παράδοση, δε θα μας αφήσει να χαθούμε.

Από την πλούσια ενότητα Μελέτες θα σταθούμε ενδεικτικά στον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, που μιλά για την ποίηση του Γιάννη Κωνσταντέλλη και αποκαλύπτει «στιγμές προνομιούχες» διάχυτες στο έργο του, και στον Νίκο Σαραντάκο που, μαζί με  τα «δίδυμα» σονέτα του Κώστα Βάρναλη για τη Λέσβο, δημοσιευμένα στο περιοδικό Γράμματα της Αλεξάνδρειας το 1913, φέρει στο «φως» τη διαμαρτυρία των λογίων του νησιού για τον ποιητή και μας θυμίζει από το «Φως που καίει» τους στίχους:

Είμαι η ιερή Πατρίδα που διδάχνω

Το μίσος, την κλοπή,το φόνο

Σειώντας ένα πανί χρωματιστό

Μπροστά στα μάτια που τυφλώνω τα με χίλιους τρόπους

          Επίσης, ο Κώστας Μίσσιος παρουσιάζει τον διαπρεπή χημικό και ποιητή Απόστολο Γρημάνη, ο Νίκος Δέτσης τον πεζογράφο Ξενοφώντα Μαυραγάνη και η Σοφία Χαχάλη τον ζωγράφο και συγγραφέα Ιάκωβο Μουτζουρέλλη.

Δύο εξαιρετικά κείμενα στην ενότητα Αρχαιολογία της Δέσποινας Τσολάκη για τα «Νομίσματα από τάφους της οδού Κυδωνιών» και του Βασίλη Κουμαρελά, «Οι καλόχτιστοι της Άγρας», με πλούσιο κατατοπιστικό φωτογραφικό υλικό και στα δύο.

Στην Ενότητα Αρχαία Ιστορία ο Άρης Κυριαζής, μες από έγγραφα, πιστοποιητικά, εικαστικά και φωτογραφικά ντοκουμέντα ζωντανεύει «Το Γιαλό του Κόλπου Καλλονής στην Αγία Παρασκευή», ενώ η Κωνσταντίνα Βάκκα-Κυριαζή παρουσιάζει το «Αντίγραφο ενός νομίσματος της Πύρρας από το Βρετανικό Μουσείο στο Σύλλογο Καλλονιατών», σε μια εποχή όπου η Λέσβος «είχε αγγίξει την τελειότητα». Στην ίδια ενότητα ο Σπύρος Πιπεράς ερευνά μέσα από πιστοποιητικά τη γέννηση και την καταγωγή  της μεγάλης ποιήτριας του κόσμου, της Δέκατης Μούσας, που σαν τον άλλο μεγάλο ποιητή, τον Όμηρο, οι πόλεις ερίζουν για χάρη της και την διεκδικούν.

Πλούσια και η ύλη στην ενότητα Νεότερη Ιστορία, ενδεικτικά αναφέρουμε, το με τον εύγλωττο τίτλο κείμενο της Βασιλικής Κουρβανιού «Το αχαριστείν και μνησικακείν και το μη εκτελείν», καθώς και του Παναγιώτη Μιχαηλάρη, που μας δίδει  «Νέα στοιχεία για τον Κωνσταντίνο Στεφανίδη», σημαντική προσωπικότητα του νησιού και του Στρατή Μολίνου, «Λέσβος, Προσκοπισμός, Κωνσταντίνος Μελάς». Πολύ ενδιαφέρουσες και οι εργασίες του Στρατή Μισγίρη, του Γιώργου Γαλέτσα και του Τάσου Μακρή.

Στην ενότητα Εκκλησιαστική Ιστορία η Ευπραξία Δουλγεράκη περιγράφει τον «Κεντητό επιτάφιο του Εκκλησιαστικού και Βυζαντινού Μουσείου Μυτιλήνης», ιερό κειμήλιο από το ναό του Αγίου Θεράποντος που δεσπόζει στο ιστορικό κέντρο της πόλης, και ξεκινά με τη φράση: «Ιμάτια διαλαμπέα, διάχρυσα συρματέινα….». Η Γαβριέλλα Σουλουγιάνη σκιαγραφεί  τη μεγάλη προσωπικότητα του Μητροπολίτη Μυτιλήνης  Δωρόθεου ως μέλος της Συνόδου Φεράρας-Φλωρεντίας [1438-1439] και ο Αθανάσιος Καλαμάτας μας θυμίζει  τη βιογραφία του Αρχιεπισκόπου της Κατοχής Δαμασκηνού Παπανδρέου [1941-1949] από τον Ηλία Βενέζη.

Ενδιαφέροντα κείμενα για την εκπαίδευση γράφουν ο Δημήτρης Μπούρας, η Σταυρούλα Λυκιαρδοπούλου-Κονταρά, ο Αθανάσιος Φραγκούλης και ο Αριστείδης Σγάτζος, για τον Αθλητισμό η Ασπασία Ζεέρη, για την Ανθρωπολογία  ο Στράτος Γεωργούλας και η Ρούλα Καρυπίδου. Εξ’ ίσου ενδιαφέρουσα και η Λαογραφική  μελέτη, «Σαμάρια και σαμαράδες της Λέσβου», του Αλέξανδρου και Στρατή Κιουρέλλη.

Τη Γραμματολογία καλύπτει η εμπεριστατωμένη εργασία του Παναγιώτη Σκορδά, «Συμβολή στη Λεσβιακή βιβλιογραφία», επιμελητή του παρόντος ημερολογίου, όπως προαναφέραμε.  

Ο Κήπος με τις Αυταπάτες έχει τις εκπλήξεις του, όπως την ανακάλυψη της μονής Παμμεγίστων Ταξιαρχών της Ερεσσού, μες από το ωραίο κείμενο του Γιάννη Αγριτέλλη με τις θαυμάσιες φωτογραφίες του  Γιώργου Καζάζη.

Η Ποίηση της Ντένης Βερβενιώτη, «Δε μεγαλώνω», ανταμώνει με την αύρα της θαλάσσης και του ουρανού με συνδετικό κρίκο  τις  φωτογραφίες του Νίκου Βερβενιώτη.

Κι όμως οι πεταλούδες της Μυτιλήνης χορεύουν όταν ο λόγος συνταιριάζει «εν αρμονία» με την τέχνη της φωτογραφίας  και τα χρώματα φέρουν το άρωμα της ποίησης του Δημήτρη Λαμπρέλλη.

Οι εκπλήξεις λόγου και ζωγραφικής συνεχίζονται με το κείμενο του Θάνου Κουτσοτάσιου,  «Παράδοση και πολιτισμός», με αποκορύφωμα το «Φύση και τυχαιότητα καλλιτεχνούν στη Λέσβο» του Γιάννη Καρατζά όπου το τυχαίο της φύσης και των ανθρώπων μεγαλουργούν, συνθέτοντας μια σπάνια πινακοθήκη τέχνης μέσα στη φύση.

Παλιές φωτογραφίες, έγγραφα, αφίσες, επιστολές, προγράμματα, γελοιογραφίες θα συμπληρώσουν το θαυμαστό «σύμπαν» του Λεσβιακού Ημερολογίου, κρατώντας αναμμένη τη δάδα της μεγάλης παράδοσης της Λεσβιακής Άνοιξης και επάξια συνεχίζοντάς την. Εύγε!