© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τετάρτη 29 Ιουνίου 2011

Το ευφωνικό «αι» της Παναγίας

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ


Η γιορτή της Βλαχέραινας ανήκει στις μεγάλες ή μάλλον τις πιο γνωστές μικρογιορτές. Τιμάται το ιερότερο, μετά το Χριστό, πρόσωπο της εκκλησίας, η Παναγία, αλλά αυτή η επέτειος, η τόσο αγαπητή στο λαό μας, δεν συγκαταλέγεται στον μεγάλο θεομητορικό κύκλο.

Ο "Κουμπόστος" τση ζακυθινής Βλαχέραινας
Στην ουσία η 2α Ιουλίου κάθε χρόνου είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση της κατάθεσης της τιμίας Εσθήτας της Θεοτόκου στο ναό των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης. Είναι δηλαδή μια γιορτή παρόμοια μ’ αυτήν της 31ης Αυγούστου, της τελευταίας μέρας του εκκλησιαστικού έτους, όπου τελείται η προσάρτηση της Αγίας Ζώνης της μητέρας του Χριστού στην ίδια πόλη και μ’ αυτήν συμβολικά κλείνει ο εορτάσιμος ενιαυτός.

Σύμφωνα με το συναξάρι, αλλά και την παράδοση, δύο αδέλφια πατρίκιοι, την εποχή της αυτοκρατορίας του Λέοντος του Ε΄ (5ος αιώνας), πήγαν από την Βασιλεύουσα πόλη στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσουν, σύμφωνα με την χριστιανική συνήθεια της εποχής, τους Αγίους Τόπους. Περνώντας από την Γαλιλαία, βρήκαν να φυλάσσεται στο σπίτι μιας Εβραίας μια εσθήτα (φόρεμα), που κατά την παράδοση ανήκε στην μητέρα του Θεανθρώπου. Οι δύο άρχοντες, έτσι για να μην τα φορτώνουμε όλα στους … άπιστους Λατίνους, με την τάση συλλογής αγίων λειψάνων, βρήκαν τρόπο και έκαναν κρυφά την ιερή κλοπή τους. Αφήρεσαν πονηρά το πολύτιμο και ιερό κειμήλιο, υποκαθιστώντας την εξωτερική θήκη του φορέματος με ψεύτικη και μετέφεραν το σημαντικό τους απόκτημα στην πατρίδα τους, την Κωνσταντινούπολη και συγκεκριμένα στο προάστιο Βλαχέρνες, όπου ήθελαν στην αρχή να το κρύψουν για λογαριασμό τους. Άλλες, όμως, ήταν οι βουλές των ουρανών. Η «Τιμία Εσθής» φανερώθηκε με υπερφυές θαύμα και ο Αυτοκράτορας της έχτισε μεγαλόπρεπο και επιβλητικό ναό, που για αιώνες, σύμφωνα με τον υμνογράφο, εθεωρείτο «φυλακτήριον τη πόλει και νόσων ελατήριον».

Η γιορτή για την κατάθεση της τιμίας Εσθήτας, στις 2 Ιουλίου, ήταν μια από τις μεγαλοπρεπέστερες της Βασιλεύουσας και είχε σχεδόν πολιουχικό χαρακτήρα. Σιγά – σιγά διαδόθηκε πρώτα στις γύρω περιοχές (Θράκη και Μικρά Ασία) και στη συνέχεια σε όλον τον ορθόδοξο χώρο, ιδιαίτερα, όπως παρατηρεί ο καθηγητής Δημήτριος Σ. Λουκάτος, στα δεσποτάτα της ηπείρου και του Μυστρά. Από εκεί πέρασε και στα δικά μας, τα ιόνια νησιά, όπου περισσότερο στη Ζάκυνθο, απέκτησε μεγάλη βαρύτητα.

Ιδιαίτερα γνωστή και αγαπητή ήταν για τους κατοίκους κυρίως της πόλης η φερώνυμος εκκλησία στο Αργάσι, σε μια αληθινά ειδυλλιακή τοποθεσία, η οποία παλιότερα ανήκε στην συντεχνία των Παντοπωλών, την περίοδο της Ενετικής Κυριαρχίας και αργότερα σ’ αυτήν των Ταριχοπωλών (Μπακάληδων), οι οποίοι την είχαν προστάτη. Στη γιορτή της γινόταν και γίνεται μεγάλο πανηγύρι, με λιτανεία της εικόνας της.

Ομώνυμες εκκλησίες υπήρχαν στο Ακρωτήρι, που τα ερείπιά της, δείγμα της πνευματικής μας ένδειας, ανακάλυψε και μας γνώρισε η Μαρία Σιδηροκαστρίτη, στο Μεγάλο Γαλάρο, μέσα σ’ ένα μαγευτικό λόγκο από πουρνάρια, στο Μπανάτο, όπου μετασεισμικά κτίστηκε σ’ άλλη θέση και στα Πηγαδάκια, που υπήρχε το 1544 τουλάχιστον και ανήκε στην οικογένεια Σπαθή. Αλλά και πολλά μικρά εκκλησάκια είχαν το όνομα της καλοκαιρινής αυτής Παναγίας.

Ασημοντυμένη εικόνα της υπήρχε στον προσεισμικό ναό του Αγίου Βασιλείου του Απάνου και μάλιστα στο γυναιτίκι, που σήμερα φυλάσσεται στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου της πόλης, καθώς και σε πολλές άλλες ιερές στέγες του νησιού μας.

Επειδή η γιορτή αυτή συμπίπτει με το θέρισμα και το αλώνισμα, συχνά δεν τιμάται με αργία από το λαό μας. Πιστεύεται, λοιπόν, πως όποιος δεν την θεωρήσει σχόλη, μπορεί να του κάψει τα δεμάτια των θερισμένων δημητριακών. Γι’ αυτό η γιορτή αυτή λέγεται της «Καψοδεματούσας».

Υπάρχει και μια παράδοση για κάποιο παπά, που παρά το σχήμα του δεν σεβάστηκε την ημέρα και πήγε ν’ αλωνίσει. Το αμάρτημά του ήταν τόσο μεγάλο, που άνοιξε η γη και τον κατάπιε, μαζί με τ’ άλογά του. Από τότε, αν κανείς περάσει από εκείνον τον τόπο στις 2 Ιουλίου, ακούει φωνές, σαν κάποιος να κεντρίζει τα ζώα. Όλα αυτά, όπως έχουμε ξαναγράψει, είναι κληρονομιά των αρχαίων θεοτήτων στους χριστιανικούς Αγίους και η απόδειξη μιας συνέχειας.

Χαρακτηριστικό έδεσμα της γιορτής για το νησί μας, ο νόστιμος «κουμπόστος», που είναι νιο στάρι, ψιλοκομμένο και βρασμένο με ζάχαρη. Παλιότερα τον έφτιαχναν σε όλα τα σπίτια και τον πρόσφεραν στους πανηγυριστές οι εορτάζουσες εκκλησίες, μέσα από μεγάλες, ξύλινες σκάφες.

Αυτό, όμως, που δίνει την μεγαλύτερη για μας αξία στην όμορφη αυτή γιορτή είναι η μουσική προσαρμογή του ονόματός της Παναγίας αυτής στην δική μας προφορά και διάλεκτο. Εκείνο το απότομα κομμένο «Βλαχέρνα» είναι στ’ αλήθεια βάρβαρο για τα ζακυνθινά χείλη, που αποφεύγουν ευαίσθητα τα συνεχόμενα σύμφωνα των λέξεων. Έτσι απόκτησε ένα ευφωνικό «αι» και έγινε «Βλαχέραινα». Κάποιοι αδαείς διορθώνουν, αλλά η ευαισθησία μας επιμένει. Ευτυχώς, που δεν έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails