Σπύρου Καρυδάκη, Ο ΓΑΛΗΝΟΣ ΣΤΟ ΟΑΚΑ (διήγημα)

ΝΙΟΝΙΟΣ: Έρρωσο, δαιμονιοτάτη Κατίνα! Έχαψα τόσα αρχαία κείμενα λόγω της ιδέας σας να μιμηθούμε τον «Ανάχαρσι» του Λουκιανού και να μιλήσουμε για το νόημα του αρχαίου αθλητισμού, ώστε μ' έχει πιάσει ένα είδος ελληνοπαθολογικού παραληρήματος. Πώς σκαρφιστήκατε αυτό το παιχνίδι;
KATINA: Διάβασα στα «NEA» το κείμενο του κ. Κούρτοβικ για τις σκοτεινές πλευρές του αθλητισμού. Στο βουρκερό πέλαγος της ματαιόλογης θριαμβολογίας και του κουτσομπολισμού, ήταν ένας πλωτός παράδεισος.
N.: Έτσι είναι πάντα καθετί παραδείσιο, ένα πλωτό νησάκι που ταξιδεύει μες στις φλόγες της κόλασης θερμαινόμενο και μηδέποτε καιόμενο.
K.: Λοιπόν, ο μέγας Γαληνός υποστηρίζει ότι η τέλεια άθληση είναι αυτή που κάνει ο «εργάτης των κατά φύση έργων». Υπενθυμίζει ότι οι καθημερινές εργασίες στάθηκαν οι απαρχές όλων των αθλημάτων. H διαδικασία μετάβασης από τον καταναγκασμό κάθε εργασίας στην ελευθερία του αντίστοιχου αθλήματος, που εκγυμνάζει συγκεκριμένα μέλη του σώματος, σε πρώτη φάση έχει σκοπό να μας κάνει ικανότερους για δουλειά, αλλά κατόπιν επιτηδειότερους σε όλες τις λειτουργίες της πόλης, από τον πόλεμο μέχρι τη γιορτή. Έτσι - συμβουλεύει ο μεγάλος εκείνος γιατρός - το καλύτερο για έναν νέο είναι «να κωπηλατεί, να σκάβει, να θερίζει, να ακοντίζει, να τρέχει και να πηδάει, να οπλομαχεί, να σχίζει ξύλα, να κουβαλάει πράγματα, να εκτελεί γεωργικές εργασίες».
N.: Δεν νομίζω ότι θα ενθουσιάζονταν μ' αυτά οι συνομήλικοί μας.
K.: Ούτε στους τότε άρεσαν, γι' αυτό τους αναλύει ότι τουλάχιστον πρέπει να γυμνάζονται με σκοπό την υγιεινή κι όχι το κυνήγι επάθλων. Ο Φιλόστρατος εξηγεί ότι ο αθλητισμός χάλασε λόγω του επαγγελματισμού, που προέκυψε από την υπερβολική δόξα των νικητών και τη συνακόλουθη υποστήριξη των πόλεων. Οι αθλητές έγιναν «αστράτευτοι από μάχιμοι, αργοί από ενεργοί, πολυκρέατοι από σπαθάτοι». Με την πολυφαγία, που είχε σκοπό να αναπτύξουν οι γυμναζόμενοι τον μέγιστο δυνατό μυϊκό όγκο, προσπάθεια στην οποία ήρθε αρωγός η ιατρική, «εξενευρίσθη τα στάδια», δηλαδή ο αθλητισμός έγινε μέθοδος παραγωγής άνευρων θρεφταριών.
N.: Και τότε τα ίδια, λοιπόν: χορηγούμενοι υπεραθλητές, βλαπτικά συμπληρώματα διατροφής, ταυρόμορφοι άνευροι...
K.: H κατάληξη, κατά τον Φιλόστρατο, είναι κυριαρχία του χρήματος, πωλήσεις νικών, εκγύμναση μόνο των πρωταθλητών από τους γυμναστές με σκοπό το κέρδος, πράγμα που εθεωρείτο ύβρις. Επίσης, κατά τον Γαληνό, τον Ορειβάσιο κι άλλους γιατρούς, οι γυμναστές και οι πόλεις καταστρέφουν τους εφήβους γυμνάζοντάς τους σαν να ήσαν ώριμοι άνδρες, παράκαιρα και υπερβολικά: τα σώματά τους «σκληραίνουν πρόωρα και παραμορφώνονται». Οι γυμναστές, «όπως και οι κακοί δάσκαλοι, στερούν από τα παιδιά το νεοτήσιον σκίρτημα» μαθαίνοντάς τους «την αργία, την νωθρότητα» της μονοασχολίας.
N.: Αν σας άκουγαν όλοι αυτοί που ανεβάζουν στα ουράνια άγουρους εφήβους, κορίτσια κι αγόρια με τα κορμάκια τους στρεβλωμένα από ενόργανη, από βαρέα αθλήματα...
K.: Ο Γαληνός, σαν γνήσιος Έλληνας, δεν ξεχνάει ότι ένας από τους σκοπούς του αθλητισμού είναι το σωματικό κάλλος των νέων. Όμως, προσθέτει, πρέπει να υπάρχει «αντιστοιχία γύμνασης και σκοπού των διαφόρων μελών του σώματος», αφού κάθε μέλος είναι «τέλεια προορισμένο» για μια συγκεκριμένη χρήση και δεν πρέπει να παραμορφώνεται από μονόπλευρη άθληση.
N.: Ώστε έχει δίκιο ο Κούρτοβικ που πηγαίνει κόντρα στην αισθητική MME και κοινού, μη βλέποντας καμιά ομορφιά στους υπεραθλητές, γυναίκες κι άνδρες.
K.: Οι αρχαίοι γιατροί βασίζονται στα αποφθέγματα του Ιπποκράτη: «Στους αθλούμενους, η άκρα ευεξία είναι βλαπτική» και «Δεν υπάρχει κατά φύση αθλητική προδιάθεση, γι' αυτό οι υγιεινές συνήθειες (κατά την άθληση) είναι το σπουδαιότερο». Για τον Γαληνό αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αθλούμαστε όχι αποβλέποντας στη νίκη επί των αντιπάλων αλλά στη βελτίωση της υγείας. Ο Λουκιανός προσθέτει ότι η μόνη χρησιμότητα των επάθλων είναι να βλέπουν οι νέοι τους νικητές και να μη φοβούνται πόνους και κόπους σε περίπτωση πολέμου, ενώ σε καιρό ειρήνης να πολιτεύονται καλώς. Κι αυτό όχι σαν καταναγκασμό αλλά με βάση την ελευθερία, την ανθρώπινη ευδαιμονία και τη χαρά που προσφέρει η γιορτή των αγώνων.
N.: Εδώ μάλλον βασίστηκε ο Χέγκελ για να γράψει τον μεγάλο λόγο ότι οι αρχαίοι αγώνες εξέφραζαν την άρνηση της αναγκαιότητας και της σοβαρότητας κι ότι έτσι, μέσω της ελευθερίας, ο άνθρωπος πρωτομεταμορφώνει το σώμα του σε όργανο του στοχασμού.
K.: Ίσως. Ας θυμηθούμε επίσης τον Δίωνα Χρυσόστομο, που αντιπαραθέτει στον ωραίο μα αυτάρεσκο κι άχρηστο Πατροκλή τον ιδανικό αθλητή και ενεργό πολίτη Μελαγκόμα. Κι ο Πλάτων μιλάει στην «Πολιτεία» κι αλλού για υπερβολική άθληση: «Προκαλεί ζημιές στην οικονομία, στον πόλεμο και στους θεσμούς της πόλης, μα το χειρότερο είναι πως στέκεται αρνητική στη μάθηση, στη γνώση και στη μελέτη». Για όλ' αυτά ο Γαληνός συμπεραίνει ότι ο αθλητισμός που έχει μόνο σκοπό «την καταβολή του αντιπάλου» είναι άχρηστος για τις «κατά φύση» ανθρώπινες ενέργειες, αφού οι αθλούμενοι γίνονται «αναίσθητοι, δυσκίνητοι και τελείως απόπληκτοι λόγω του παρά φύση όγκου».
N.: Τα ίδια και τότε όπως τώρα. Λοιπόν, τι να κάνουμε εμείς που γυμναζόμαστε, που λατρεύουμε τον αθλητισμό και θαυμάζουμε τους αθλητές; Δεν είναι ανθρώπινο ν' αγαπάς τ' ανθρώπινα;
K.: Είναι. Κι εγώ, περνώντας από τα δημόσια γυμναστήρια κολλάω το πρόσωπό μου στα κάγκελα και θαυμάζω τα αθλούμενα κορίτσια κι αγόρια. Είναι όλα τόσο όμορφα, έχουν τέτοια λάμψη στα μάτια ώστε ξεχνώ πως ταΐζουμε τα κορμιά και τις ψυχές τους με δηλητήρια, πως εκείνο το τόσο υπέροχα ειπωμένο νεοτήσιο σκίρτημά τους γρήγορα θα τσαλακωθεί από το βαμπιρικό σχολείο, την καριερολαγνεία, το χρήμα. Είδαμε όλοι ότι οι μεγάλες διοργανώσεις είναι μια αδιάντροπη φιέστα της εξουσίας και του χρήματος, το οποίο αυτογκαστρώνεται και γεννοβολάει πάνω στις σάρκες και τα κόκαλα των αθώων παιδιών που θέλουν να γίνουν αστέρες. Αλλά ποιος φίλαθλος αγνοεί πως οι δήθεν απαγορευμένες ουσίες πωλούνται στα μαγαζάκια κάθε γειτονιάς, αυτά με τα συμπληρώματα διατροφής για γυμναζόμενα πιτσιρίκια, πως πρωταθλητισμός δίχως ντόπα δεν γίνεται και πως οι αγνοούντες φαρισαίοι της ΔΟΕ, υπουργοί, παράγοντες, δεν είναι παρά μικροϋπάλληλοι των «χορηγών»; Αν εγώ κι εσείς ήμασταν λαός κι όχι τυφλή μάζα, τότε θα είχαμε κυβέρνηση κι αντιπολίτευση που θα διακήρυσσαν: H Ελλάδα, γενέτειρα του αθλητισμού και του ανθρωπισμού, φωνάζει: Όχι άλλο Ολυμπιακοί Αγώνες. Όχι άλλο ξεπούλημα του αθλητισμού στους οικονομικούς κολοσσούς. Όχι άλλο επαγγελματικός αθλητισμός και υπεραθλητές. H Ελλάδα δεν ξανασυμμετέχει σε μεγάλους αγώνες, δεν ξαναδίνει την Ολυμπιακή Φλόγα. Θα καταργήσει στο έδαφός της τον επαγγελματικό αθλητισμό και θα χτίσει δημόσια γυμναστήρια για όλους, σε κάθε γειτονιά. «Για τον αγώνα που δεν έχει σκοπό τα έπαθλα», όπως έγραψε ελληνοπρεπέστατα ένας Σύριος, ο Λουκιανός ο Σαμοσατέας, «αλλά την ανθρώπινη ευδαιμονία, την προσωπική ελευθερία του καθενός και την κοινή της πατρίδας, τον πλούτο, τη δόξα και την απόλαυση των γιορτών».
N.: Αχ, μιλάς γι' άλλους ανθρώπους κι άλλες Ελλάδες... Δες όμως πόσο μικρόψυχοι είμαστε όλοι! Αλίμονο, δεν μας αξίζουν τα Ηλύσια, μα οι σκοτεινές μασέλες του Καιάδα.

[Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 24.8.2004]