© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Σάββατο 19 Απριλίου 2014

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος για το Πάσχα 2014

+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ 
ΕΛΕΩι ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ 
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ – ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ 
ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ 
ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ ΕΛΕΟΣ
ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΩΣ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ 

Χριστός Ἀνέστη! 
«Δεῦτε», ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ, «λάβετε φῶς ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου Φωτός» τοῦ Φαναρίου, τοῦ Ἱεροῦ Κέντρου τῶν Ὀρθοδόξων, καί δοξάσωμεν ὅλοι ὁμοῦ καί ἀπό κοινοῦ «Χριστόν τόν Ἀναστάντα ἐκ νεκρῶν». 
Ζοφερά ἦτο ἡ ψυχική κατάστασις τῶν μαθητῶν τοῦ Κυρίου μετά τήν Σταύρωσιν Αὐτοῦ, διότι διά τῆς δι᾿ αὐτῆς θανατώσεως τοῦ Κυρίου διελύθησαν αἱ ἐλπίδες τῶν μαθητῶν Του περί ἐπικρατήσεως Αὐτοῦ καί αὐτῶν ὡς πολιτικῆς ἐξουσίας. Εἶχον ἐκλάβει τήν θριαμβευτικήν εἴσοδον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τά Ἱεροσόλυμα, μετά τήν ἀνάστασιν τοῦ Λαζάρου καί τήν θαυματουργικήν τροφοδοσίαν πέντε χιλιάδων ἀνδρῶν, πλέον γυναικῶν καί παιδίων, διά πέντε ἄρτων καί δύο ἰχθύων, ὡς προανάκρουσμα τῆς κατακτήσεως ὑπ᾿ αὐτῶν κοσμικῆς ἐξουσίας. Ἡ μήτηρ δύο ἐξ αὐτῶν ὑπέβαλε μάλιστα τό αἴτημα ὅπως οἱ υἱοί αὐτῆς καθήσουν εἷς ἐκ δεξιῶν καί εἷς ἐξ εὐωνύμων τοῦ Κυρίου, ὅταν Οὗτος ἀναλάβῃ τήν ἐξουσίαν. Ὅλα αὐτά διελύθησαν ὡς παιδικαί φαντασίαι λόγῳ τοῦ φοβεροῦ πλήγματος τῆς θανατικῆς ἐκτελέσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. 
Τήν πρωίαν, ὅμως, τῆς μιᾶς τῶν Σαββάτων αἱ Μυροφόροι εὗρον τόν τάφον κενόν καί ἤκουσαν παρά τοῦ Ἀγγέλου ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν. Μετ᾿ ὀλίγον δέ εἶδον Αὐτόν εἰς ἀλλοίαν κατάστασιν, μή ἐπιτρέπουσαν εἰς τάς Μυροφόρους νά Τόν ἀγγίξουν. Ἡ τοιαύτη ἀπροσδόκητος ἐξέλιξις τῶν πραγμάτων προεκάλεσε τήν ἀπορίαν τῶν περί τόν Ἰησοῦν περί τῆς περαιτέρω ἐξελίξεως τῶν γεγονότων. Ἡ ἀπάντησις δέν ἐδόθη εἰς αὐτούς ἀμέσως. Εἰδοποιήθησαν νά ἀναμένουν μέ ὑπομονήν καί καρτερίαν μέχρις ὅτου ἐνδυθοῦν δύναμιν ἐξ ὕψους. Πειθαρχήσαντες δέ εἰς τήν ἐντολήν, ἀνέμενον μέχρι τῆς Πεντηκοστῆς, ὅτε τό Ἅγιον Πνεῦμα, ἐπελθόν, ἀπεκάλυψεν εἰς αὐτούς, ἐν πληρότητι, τήν νέαν ἀποστολήν των. Αὕτη δέν συνίστατο εἰς τήν ἀπελευθέρωσιν ἑνός ἔθνους ἀπό τῆς ὑποδουλώσεως εἰς ἄλλο ἔθνος, ἀλλά εἰς τήν ἀπελευθέρωσιν τῆς ἀνθρωπότητος ὅλης ἀπό τῆς ὑποδουλώσεως εἰς τόν ἄρχοντα τοῦ κακοῦ καί εἰς τό κακόν ἐν γένει. Μία ἄλλη μεγάλη ἀποστολή διαφορετική ἀπό ἐκείνην τήν ὁποίαν ὠνειρεύοντο. 
Ἡ ἀσύλληπτος ἐντολή τῆς διαδόσεως τοῦ κηρύγματος τῆς ἀπελευθερώσεως τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τῆς δουλείας τοῦ θανάτου ἐξέπληξεν αὐτούς, ἀλλ᾿ ἀνελήφθη μετά ζήλου καί ἐκηρύχθη πανταχοῦ καί ἔσωσε καί σώζει πολλούς ἀπό τοῦ θανάτου. Ὑπάρχει ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν, ὁ ἀναστημένος Ἰησοῦς, ὁ ὁποῖος προσφέρει εἰς ὅλους τήν δυνατότητα τῆς ἀναστάσεως καί τῆς αἰωνίου ζωῆς, μιᾶς ζωῆς ἡ ὁποία δέν ὑπόκειται πλέον εἰς τήν φθοράν, διότι ἐν τῇ ἀναστάσει οἱ ἄνθρωποι εἶναι ὡς οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἐν οὐρανῷ καί φέρουν σῶμα πνευματικόν ἀντί τοῦ σαρκικοῦ. 
Πρόγευσιν αὐτῆς τῆς μακαρίας ἀναστασίμου καταστάσεως βιοῦμεν ἀπό τώρα, ὅταν φέρωμεν τό σάρκινον ἔνδυμά μας εἰς τρόπον ὥστε νά μή γευώμεθα τήν οὐσίαν τοῦ θανάτου, δηλαδή τήν ἀπομάκρυνσιν ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἀλλά νά αἰσθανώμεθα ὅτι μετέβημεν ἀπό τοῦ φυσικοῦ θανάτου τοῦ σαρκίνου σώματος εἰς τήν ἀνωτέραν ζωήν τοῦ πνευματικοῦ τοιούτου διά τῆς μετ᾿ ἀγάπης γνώσεως τοῦ Προσώπου τοῦ Κυρίου, ἡ ὁποία γνῶσις ἰσοδυναμεῖ πρός τήν αἰώνιον ζωήν. 
Δέν προσδοκῶμεν, λοιπόν, ἁπλῶς τήν ἀνάστασιν τῶν νεκρῶν ὡς ἕν γεγονός τοῦ ἀπωτάτου μέλλοντος ἀλλά μετέχομεν αὐτῆς ἀπό τοῦδε, ὥστε νά κραυγάζωμεν ἐνθουσιωδῶς μετά τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου: «Ποῦ σοῦ, θάνατε, τό κέντρον; ποῦ σοῦ, Ἅδη, τό νῖκος;». Συνανέστημεν μετά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ζῶμεν τά ἔσχατα ὡς παρόντα καί τά παρόντα ὡς ἔσχατα. Ἡ ἀνάστασις διαποτίζει τήν ὕπαρξιν ἡμῶν καί πληροῖ χαρᾶς αὐτήν. Ὡς ἐπλήσθη χαρᾶς τό στόμα τῶν μαθητῶν ἐν τῷ λέγειν ἀνέστη ὁ Κύριος. 
Συνεχίζομεν τό ἔργον τῶν Ἀποστόλων. Μεταδίδομεν εἰς τόν κόσμον τό μήνυμα τῆς ἀναστάσεως. Κηρύσσομεν ἐν ἐπιγνώσει, ὅτι ὁ θάνατος δέν πρέπει νά ἔχῃ θέσιν εἰς τήν ζωήν μας, οὐδεμίαν ὠφέλειαν προσφέρει εἰς τήν ἀνθρωπότητα. Οἱ ἐπιδιώκοντες νά βελτιώσουν τήν κοινωνικήν ζωήν διά τοῦ θανάτου συνανθρώπων τινῶν αὐτῶν, δέν προσφέρουν ἀγαθήν ὑπηρεσίαν εἰς τούς ἐπιζῶντας. Ὑπηρετοῦν τήν ἐπέκτασιν τοῦ θανάτου καί προετοιμάζουν τήν ὑπ᾿ αὐτοῦ καταβρόχθισιν ἑαυτῶν. 
Εἰς τάς ἡμέρας μας τά τύμπανα τοῦ θανάτου καί τοῦ σκότους ἠχοῦν μανιωδῶς. Μερικοί συνάνθρωποί μας πιστεύουν ὅτι ἡ ἐξόντωσις ἄλλων συνανθρώπων μας εἶναι πρᾶξις ἐπαινετή καί ὠφέλιμος, ἀλλά πλανῶνται οἰκτρῶς. Δυστυχῶς, ἡ ἐξουδένωσις καί καταπίεσις τῶν ἀσθενεστέρων ὑπό τῶν ἰσχυροτέρων ἐπικρατεῖ εἰς τήν κοσμικήν πυραμίδα τοῦ γίγνεσθαι. Συχνάκις ἐκπλήσσει ἡ σκληρότης καί ἔλλειψις εὐσπλαγχνίας τῶν κρατούντων τά ἡνία τοῦ κόσμου καί τῶν νομιζόντων ἐξουσιάζειν αὐτοῦ. 
Ὁ Χριστός, ὅμως, διά τοῦ σταυρικοῦ θανάτου Αὐτοῦ ἀντέστρεψε τήν κοσμικήν πυραμίδα καί εἰς τήν κορυφήν αὐτῆς ἐτοποθέτησε τόν Σταυρόν Του. Εἰς τήν κορυφήν εὑρίσκεται ὁ Ἴδιος, ἐπειδή Αὐτός ἔπαθε πλεῖον πάντων τῶν ἀνθρώπων. Δέν ὑπῆρξεν ἄνθρωπος εἰς τόν κόσμον ὁ ὁποῖος ὑπέφερεν ὅσα ὑπέφερεν ὁ Θεάνθρωπος Χριστός: «Σχήματι εὑρεθείς ὡς ἄνθρωπος ἐταπείνωσεν ἑαυτόν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ». Διά τοῦτο ὁ Θεός Πατήρ «ἐχαρίσατο Αὐτῷ ὄνομα τό ὑπέρ πᾶν ὄνομα, ἵνα ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καί ἐπιγείων καί καταχθονίων» (Φιλιπ. β΄ 8-11). 
Συχνάκις εἰς τήν ἱστορίαν τῆς ἀνθρωπότητος βλέπομεν νά κυριαρχῇ τό σκότος τοῦ θανάτου, τό ἄδικον ἀντί τῆς δικαιοσύνης, τό μῖσος καί ὁ φθόνος ἀντί τῆς ἀγάπης, καί τούς ἀνθρώπους νά προτιμοῦν τό καταχθόνιον μῖσος ἀντί τοῦ φωτός τῆς Ἀναστάσεως. Παρά τήν φαινομενικήν τεχνολογικήν πρόοδον τῶν ἀνθρωπίνων κοινωνιῶν, παρά τάς διακηρύξεις περί τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί τῶν θρησκευτικῶν ἐλευθεριῶν, τό ἐθνοφυλετικόν καί θρησκευτικόν μῖσος διογκοῦνται παγκοσμίως καί προκαλοῦν ἐπικινδύνους ἐντάσεις, αἱ ὁποῖαι ἐπιτείνουν τήν κυριαρχίαν τοῦ βασιλείου τοῦ θανάτου, τοῦ Ἅδου, τῶν καταχθονίων. Οἱ ἄνθρωποι ἀτυχῶς δέν ἠμποροῦν νά ἀνεχθοῦν τήν διαφορετικότητα εἰς τόν συνάνθρωπόν των. Δέν ἠμποροῦν νά δεχθοῦν τήν διαφορετικήν φυλετικήν καταγωγήν τοῦ ἀνθρώπου, τάς διαφορετικάς ἀντιλήψεις καί πεποιθήσεις του, πολιτικάς, θρησκευτικάς, κοινωνικάς.
Ἡ ἱστορία, ὅμως, ἔχει ἀποδείξει ὅτι ἀληθινή πρόοδος δέν δύναται νά ὑπάρξῃ χωρίς Θεόν. Οὐδεμία κοινωνία δύναται νά εἶναι ἀληθῶς προοδευτική καί εὐδαίμων, ἐάν δέν ὑπάρχῃ ἐλευθερία. Ἀλλά ἡ ἀληθινή ἐλευθερία ἀποκτᾶται μόνον μέ τήν παραμονήν πλησίον τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἱστορία τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος ἐπιβεβαιοῖ τραγικῶς αὐτήν τήν ἀλήθειαν. Ἡ ἀνθρωπότης ἐγνώρισε τήν ἐκ τῆς Κεντρικῆς Εὐρώπης πηγάσασαν φρίκην μέ τά ἑκατομμύρια θυμάτων τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καί τῶν ρατσιστικῶν διωγμῶν. Ταὐτοχρόνως ὅμως ἔζησε καί τήν φρίκην τῶν δυνάμεων ἐκείνων, αἱ ὁποῖαι, ὀνομάζουσαι ἑαυτάς προοδευτικάς, διέπραξαν ἐν ὀνόματι τῆς ἐλευθερίας ἀναλόγου μεγέθους καί σκληρότητος ἐγκλήματα εἰς τήν Ἀνατολικήν Εὐρώπην. Οὕτω, λοιπόν, ὁ ὁλοκληρωτισμός δέν γνωρίζει πολιτικάς παρατάξεις, ὡς ἀπότοκος ἑνός ἀνθρωπισμοῦ ἄνευ Χριστοῦ, μέ φυσικήν ἀπόληξιν τόν ὄλεθρον καί τόν θάνατον. Πάντα ταῦτα βεβαιοῦν ὅτι πᾶσα προσπάθεια διά ἀληθινήν ἐλευθερίαν ἄνευ Θεοῦ εἶναι καταδικασμένη εἰς τραγῳδίαν. 
Εἰς τήν κυριαρχίαν αὐτήν τῶν δυνάμεων τοῦ σκότους, ἡ Ἐκκλησία ἀπαντᾷ μέ τήν χάριν καί τήν δύναμιν τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Αὐτός, ὁ Ὁποῖος ἀνέλαβεν εἰς Ἑαυτόν τάς ἀσθενείας καί τά παθήματα ἑκάστου ἀνθρώπου, παρέχει εἰς τόν κόσμον διά τῆς Ἀναστάσεώς Του καί τήν βεβαιότητα ὅτι «νενίκηται ὁ θάνατος». 
Ἡ ἀνάστασις καί ἡ ζωή εἶναι δῶρον καί φῶς τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖον «φαίνει πᾶσιν». Ἄς τιμήσωμεν ὅλοι τό δῶρον. Ἄς εὐχαριστήσωμεν οἱ πάντες τόν Δωρητήν, τόν «ὡς ἐν ἐσόπτρῳ διά σαρκός λάμψαντα τῷ κόσμῳ καί τό φῶς τῆς ἀναστάσεως τοῖς ἔθνεσι δείξαντα». Δεῦτε, λοιπόν, λάβωμεν φῶς ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου Φωτός τῆς Ζωῆς. Δεῦτε, ἀποδεχθῶμεν καί ὑποδεχθῶμεν τήν δωρεάν τῆς ἀναστάσεως καί ἀναφωνήσωμεν ἐκ καρδίας μεγαλοφώνως: 
Χριστός Ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος! Χαίρετε λαοί καί ἀγαλλιᾶσθε! 
Φανάριον, Ἅγιον Πάσχα ,βιδ΄ 
† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως 
διάπυρος πρός Χριστόν Ἀναστάντα εὐχέτης πάντων ὑμῶν

Πέμπτη 17 Απριλίου 2014

Απόστολου Θηβαίου: ΗΣΥΧΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (ποίημα)



Την ώρα εκείνη έκανε ησυχία σ΄ όλο τον κόσμο. Στα καφενεία σβήσανε τους φωτισμούς και όλες οι γυναίκες στάθηκαν στις αυλόπορτες. Ήταν κουρασμένες, μ΄ αγωνία κοιτούσαν το τοπίο. Έψαχναν η μια την άλλη και εμπρός τους ο μεγάλος γκρεμός. Κοιτούσαν και ήταν σαν να θυμούνταν τις άλλες ζωές. Τα νεκρά παιδιά  φώναζαν μες στα δωμάτια, εκείνες ήταν δέντρα εμπρός στις αυλόπορτες. Τ΄ άκουγαν, είχαν μαυρισμένα μάτια, τις φυσούσαν έξαλλοι άνεμοι. Μόνον εκείνες. Τα σπίτια πίσω θα χάσουν σταδιακά τις γραμμές τους. Θα καταρρεύσουν σαν να΄ταν πάντα είδωλα στα νερά, σ΄ άλλους καθρέφτες, υλικά μ΄ αρχαία ηλικία. Ένας ακινητοποιημένος απ΄τη θλίψη στη μέση του δρόμου. Με τα χέρια  στο πρόσωπο, γυρεύοντας να βρει κάτι οικείο, μια όψη  απ΄την ιστορία των ματιών του. Οι γυναίκες γνωρίζουν μόνον την πρώτη λέξη. Εκείνες οι γυναίκες που γερνούν πάνω στα μπαλκόνια ή πλάι στις λάμπες της θυέλλης, γνωρίζουν μονάχα την πρώτη λέξη. Εκείνες πρώτες. Και είναι σαν να πιστεύουν σ΄ όλους τους ανθρώπους, σ΄ όλα όσα τις περιέβαλαν ή αυτά που κάποτε υπήρξαν. Οι λέξεις αυτές δεν διδάσκονται. Είναι δύσκολες. Προφέρονται απ΄ ανθρώπους μυστικά. Αφορούν θεούς, έρωτες, οράματα. Αυτό τ΄απόγευμα είναι δίχως θεό. Ίσως αύριο εκείνες οι φωνές σ΄αγκαλιάσουν γεμάτες αγωνία. Ίσως αυτές στρέψουν το πρόσωπό σου που ξεχάστηκε σαν άγαλμα τόσους χειμώνες. Αγέννητος μέσα σου ως ακόμα θα σπάσεις. Τότε θα δεις πόσο σπαραχτικό, τι μοναξιά έλαμπε εκεί έξω τούτο τ΄ απόγευμα. Που πέθαινε ο Θεός. Ο κόσμος  τότε θαμπός όλος και σε κλίμακες. Λεπτές εικόνες στις ιστορίες των πόλεων, σήματα αδύναμα. Μια ψυχή αδικημένη σε κάθε σπίτι τούτο τ΄ απόγευμα. Μια καρδιά πληγωμένη.

Ταξίδι στον χρόνο με εφόδια ένα κασελάκι και πολύ κουράγιο

Ο Τάσος Μαργαριτώφ, ο πρώτος Έλληνας συντηρητής, μιλάει για το πλούσιο έργο του

Συνέντευξη στη ΓΙΟΥΛΗ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ 
[Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυριακή 13 Απριλίου 2014 / Τέχνες & Γράμματα, σελ. 15]

Από τις ωραιότερες και σπουδαιότερες εικόνες του Χριστού, του πρώτου μισού του 6ου αιώνα, ανήκει στη συλλογή της Μονής του Σινά και συντηρήθηκε από τον Τάσο Μαργαριτώφ. Η εγκαυστική τεχνική της εκτέλεσης και η πνευματικότητα του ύφους της μορφής θυμίζουν έντονα τα νεκρικά πορτρέτα Φαγιούμ. Οι διαφορές στα φρύδια και η ασυμμετρία των ματιών είναι δύο στοιχεία που κάνουν τους μελετητές να πιστεύουν ότι ο καλλιτέχνης εκφράζει ταυτόχρονα τη θεία και την ανθρώπινη φύση του Χριστού.

«Εγώ ήμουνα με μια βέσπα, είχα τα εργαλεία μου και το κουράγιο μου... Εμπαινα σ’ έναν χώρο τελείως άγνωστο για την εποχή». Ο Τάσος Μαργαριτώφ έχει στην τσέπη του την άδεια άσκησης επαγγέλματος συντηρητού έργων τέχνης με αριθμό 1. Με κρατική σφραγίδα, είναι ο πρώτος Ελληνας συντηρητής. «Τόσο πολύ άγνωστη ήταν η δουλειά αυτή», θυμάται, «που κάποτε μια κυρία μου είπε: “Εχω και υδραυλικές εγκαταστάσεις. Θα έρθετε να μου τις φτιάξετε;”. Ο Τάσος Μαργαριτώφ έθεσε τις βάσεις για την επιστημονική αναβάθμιση της συντήρησης, που μέχρι τότε γινόταν από σπουδαίους καλλιτέχνες όπως ο Δημήτριος Πελεκάσης και ο Φώτης Κόντογλου, ο οποίος όταν είδε τον τρόπο δουλειάς του τού είπε: «Μαργαριτώφ, τώρα που βλέπω τι κάνεις, σταματάω να συντηρώ».

Στη διάρκεια της συνάντησής μας στο καφέ του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, ο κ. Μαργαριτώφ διέκοπτε συχνά τον λόγο του κομπιάζοντας από συγκίνηση. Πώς να ανατρέξεις σε μια τόσο πλούσια και τόσο συναρπαστική ζωή 90 χρόνων. Είναι από τους σημαντικότερους Ελληνες συντηρητές αρχαιοτήτων, εικόνων, ψηφιδωτών, σχεδόν θρύλος. Από τα άξια χέρια του έχουν περάσει αριστουργήματα. Ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα. Στη Σαντορίνη, τη Βεργίνα, τη Δήλο, τον Μυστρά, τα Κύθηρα, την Κέρκυρα. Συντήρησε τοιχογραφίες παλαιοχριστιανικών, βυζαντινών, μεταβυζαντινών χρόνων, σε κρύπτες ερημιτών του 12ου αιώνα στην Ιταλία, στα Ιεροσόλυμα, στο Σινά όπου έκανε συστηματική καταγραφή και φωτογράφηση των εικόνων της Μονής της Αγίας Αικατερίνης. Εκεί, σ’ ένα μικρό κελί της μονής, στο φως μιας λάμπας πετρελαίου, συντήρησε τη σπουδαιότερη εγκαυστικής τεχνικής σωζόμενη εικόνα του Χριστού, την οποία ο ίδιος χρονολόγησε στον 6ο μ.Χ. αιώνα.

Από βιοτέχνης

«Οι γονείς μου ήταν προύχοντες, ο πατέρας μου άρχοντας στη Ραιδεστό, όχι πλούσιος, ζάπλουτος, ήλεγχε όλο το εμπόριο της Ανατολικής Θράκης και ο θείος μου ήταν ο τελευταίος δήμαρχος Ραιδεστού. Από την πλευρά της μητέρας μου, ο πατέρας της ήταν μεγαλέμπορος στο Πέραν. Η προίκα που πήρε ο πατέρας μου ήταν 22.000 χρυσές λίρες. Το ’22 με την ανταλλαγή πληθυσμών ήρθαν στην Αθήνα. Δεν τους βοήθησε κανείς. Ούτε τα πτυχία του πατέρα μου αναγνωρίζονταν τότε στην Ελλάδα, κι ας μιλούσε αγγλικά, γαλλικά, τουρκικά, ελληνικά. Εγινε ένας απλός λογιστής και δεν κατάφερε να κάνει τίποτα». Ο Τάσος Μαργαριτώφ γεννήθηκε το 1925. «Και πρωτοέφαγα σοκολάτα το ’33», λέει γελώντας. «Μεγάλωσα πολύ δύσκολα». Και στην περίοδο της Κατοχής; «Στην Κατοχή μπήκα στην ΕΠΟΝ και λύσσαξα».

Η πρώτη επαφή του με την τέχνη ήταν μέσω της αδελφής του. Ηταν ζωγράφος, μαθήτρια του Παρθένη. «Πάντα έπιαναν τα χέρια μου. Ζωγράφιζα, σκάλιζα... Το 1950 άρχισα να ψάχνω δουλειά. Ηθελα να πάω στη σχολή ασυρματιστών για να δουλέψω στα καράβια του Ωνάση, αλλά μόλις το έμαθε ο πατέρας μου, έβαλε λυτούς και δεμένους να μην πάω στη σχολή. Η πρώτη μου δουλειά λοιπόν ήταν να ζωγραφίζω αυγά του Πάσχα, μια ιδέα που είχε ένας ξάδελφός μου η οποία δυστυχώς ναυάγησε. Κάποια στιγμή έρχεται στο σπίτι μας μια φίλη από την Αμερική και μου δίνει δύο σατέν υφάσματα να ζωγραφίσω επάνω τον Παρθενώνα, τους στύλους του Ολυμπίου Διός κι έναν τσολιά. Τα φτιάχνω με τις λαδομπογιές της αδελφής μου. Τρελάθηκε όταν τα είδε. Μου λέει: “Να πας να τα δείξεις κάπου”. Πού να πάω; Ντρεπόμουν. Τελικά πείστηκα να τα δείξω σε ένα μαγαζί με τουριστικά είδη στην Ερμού. Τρεις μέρες συνεχόμενες πήγαινα και δεν έβρισκα το κουράγιο να μπω μέσα, την τελευταία μέρα αποφάσισα να πιω ένα καρτούτσο κι έτσι κατάφερα και μπήκα. Ε, αυτό ήταν. Μετά δεν προλάβαινα να φτιάχνω μαντίλια. Με τον Γιάννη Μαυρομάτη, τον ιδιοκτήτη, γίναμε φίλοι, με σύστησε στην αγορά, μπήκα στα μεγαλύτερα μαγαζιά και σαλόνια της Αθήνας. Οι γραβάτες μου, τα μαντίλια μου, τα παιδικά μου ρούχα πουλήθηκαν για παριζιάνικα. Εκείνη την εποχή κατάφερα να βγάζω τέσσερα δολάρια την ώρα. Είχα βρει ένα σύστημα και δούλευα ταυτόχρονα τέσσερα τελάρα με ένα πινέλο. Ξεκινούσα από το ανοιχτό χρώμα και κατέληγα στο σκούρο κι έτσι δεν χρειαζόταν να πλένω το πινέλο. Ως βιοτέχνης λοιπόν δεν είχα κανένα πρόβλημα. Πήγα πολύ καλά».

Οι 12,5 χρυσές λίρες «χορηγία» μιας οικογενειακής φίλης, που πίστευε στο ταλέντο του, έκαναν τον Τάσο Μαργαριτώφ να ταξιδέψει στην Ιταλία για να ανοίξει το βλέμμα του. Το πλάνο ήταν να μείνει εκεί μία εβδομάδα. Εμεινε επτά χρόνια. Σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης και συντήρηση στο περίφημο Instituto Centrale di Restauro. «Η τύχη με έκανε να γίνω συντηρητής. Είχα επισκεφθεί μια φίλη και κατά λάθος έσπασα ένα βάζο. Το πήρα, το συντήρησα και όταν το είδε δεν πίστευε ότι ήταν το ίδιο βάζο».

Το 1958 ο Τάσος Μαργαριτώφ επιστρέφει στην Ελλάδα, αν και είχε την πρόταση να γίνει καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης. Τότε, ξεκινάει η περιπέτεια της συντήρησης σε μια μικρή αποθήκη του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου που του παραχώρησε ο διευθυντής Γιώργος Σωτηρίου. Ενα τραπεζάκι, μια καρέκλα και το κασελάκι με τα εργαλεία του ήταν τα μόνα του εφόδια. «Μέχρι το 1963 που ήρθε στο μουσείο ο Σταύρος Μπαλτογιάννης και φτιάξαμε ένα πιο οργανωμένο εργαστήριο, δούλευα σε αυτές τις συνθήκες».

Οι μπλε πίθηκοι

Το 1962 ο Τάσος Μαργαριτώφ μαζί με τον Μανόλη Χατζηδάκη, διευθυντή τότε του Β&Χ Μουσείου, ταξίδεψε στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. «Πήγαμε να δούμε τι μπορούσαμε να σώσουμε από την καταστροφή που είχε προκαλέσει στις σταυροφοριακές εικόνες ο Γουές, ο συντηρητής του Κουρτ Βάισμαν από το Πρίνστον. Θυμάμαι είχαμε εξασφαλίσει μόνο 120.000 δραχμές, τη στιγμή που ο Βάισμαν είχε κατέβει με τρία φορτηγά εξοπλισμό. Το πρώτο βράδυ ανέβηκα σε μια σκάλα για να κατεβάσω δύο εικόνες του Αποστόλου Παύλου και του Αποστόλου Πέτρου που ήθελε να δει ο Χατζηδάκης. Ανάμεσά τους είδα τον Χριστό. Μόλις είδα την εικόνα, φώναξα στον Χατζηδάκη: “Αφεντικό, εδώ έχουμε ένα αριστούργημα”. Ναι, ναι, το ξέρω, μου λέει εκείνος, το έχει μελετήσει ο Σωτηρίου, είναι του 13ου αιώνα. Τι λες, αφεντικό, του λέω, είναι εγκαυστικής τεχνικής!».

Ο Μαργαριτώφ παρατήρησε ότι η εικόνα είχε πολλές επιζωγραφίσεις. Η αφαίρεσή τους έγινε τμηματικά στην περίοδο 1962-1967. Η μοναδική επιζωγράφιση (εγκαυστική επίσης) που παρέμεινε ήταν το πρόσωπο του Χριστού, χρονολογίας 7ου-8ου αιώνα. Η εικόνα χρονολογήθηκε στο πρώτο μισό του 6ου αιώνα.

Το 1967 ανέλαβε την επιστημονική συντήρηση των τοιχογραφιών του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης: το δωμάτιο της άνοιξης, ο πρίγκιπας και οι δορκάδες, οι κροκοσυλλέκτριες, ο ψαράς και άλλες πολλές τοιχογραφίες. Σε μία απ’ αυτές, ο υπεύθυνος της ανασκαφής, αρχαιολόγος Σπύρος Μαρινάτος, πίστευε ότι υπήρχαν λίμνες και ποτάμια. «Μόλις είδα το έργο, του είπα: Δεν είναι ποτάμια, είναι ουρές, και είμαι σίγουρος γιατί αν τις ζωγράφιζα εγώ, έτσι θα τις έφτιαχνα». Πράγματι, λίγο καιρό αργότερα αποκαλύφθηκαν οι περίφημοι μπλε πίθηκοι της Σαντορίνης.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ο Τάσος Μαργαριτώφ βρέθηκε στη Βεργίνα. «Πήγα για να επιβλέψω την Ελβετίδα που ήταν υπεύθυνη για το ύφασμα της Βεργίνας που είχαν βρει μέσα στη χρυσή λάρνακα. Είχε αρχίσει και έκοβε κομμάτια που εξείχαν για να κάνει πειράματα. Είχε προτείνει να “λύσει” το ύφασμα και να το ξαναμοντάρει, και η πρότασή της είχε γίνει δεκτή! Ευτυχώς κατάφερα και τη σταμάτησα. Αρχισα να δουλεύω εκεί την πρώτη νύχτα του μεγάλου σεισμού της Θεσσαλονίκης και εμένα το άγχος μου ήταν μη τυχόν και σκεπαστεί η ανασκαφή».

Το 1985 ο Τάσος Μαργαριτώφ κατάφερε τον πρώτο παγκοσμίως επιτυχημένο αποχωρισμό ζωγραφικών στρωμάτων από την εικόνα των Τριών Ιεραρχών του 18ου αιώνα. Η διαδικασία κράτησε τρεις ημέρες και όταν ολοκληρώθηκε, αποκαλύφθηκε μια παλαιότερη εικόνα των Τριών Ιεραρχών του 14ου αιώνα χωρίς καμία φθορά. Και οι δύο εικόνες εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση του Β&Χ Μουσείου.

Τα 32 προσόντα
Τι πρέπει να διαθέτει ένας συντηρητής; ρωτάω τον κ. Μαργαριτώφ. «Τριάντα δύο προσόντα», απαντάει ακαριαία. «Είχα φτιάξει παλαιότερα έναν κατάλογο, δεν τα θυμάμαι πια όλα. Το βασικότερο που πρέπει να διαθέτει είναι μεγάλη υπομονή. Να είναι παρατηρητικός, προσεκτικός, να μη βιάζεται και, κυρίως, να μην κρύβει τα λάθη που μπορεί να κάνει. Κατά τη γνώμη μου η συντήρηση είναι απλά να διατηρείς ένα έργο τέχνης σε καλή κατάσταση. Όλα τα άλλα, καθαρισμοί, αισθητικές παρουσιάσεις, είναι συμπληρωματικές εργασίες που σαφώς πρέπει να γίνονται από συντηρητές. Πολλοί, όμως, δεν κάνουν απλά τον καθαρισμό, τη στερέωση και τη διατήρηση του αντικειμένου σε μια καλή όψη, αλλά προκειμένου να φαίνονται πιο ωραία, επεμβαίνουν και αισθητικά επάνω στα έργα. Τα ζωγραφίζουν, και εκεί αλλοιώνεται η έννοια της συντήρησης. Αν ποτέ επισκεφθείτε εργαστήριο και δείτε συντηρητή με πινέλο, να μην του έχετε εμπιστοσύνη. Επίσης, είναι μέγα λάθος να καθαρίζεις το ξύλο της εικόνας, γιατί χάνεται η ιστορική διαδρομή του έργου. Χάνονται τα ίχνη».

Ο Τάσος Μαργαριτώφ ετοιμαζόταν να φύγει, είχε κουραστεί αρκετά από τη συζήτηση, ήταν φορτισμένος συναισθηματικά. Μπήκα στον πειρασμό για μια τελευταία ερώτηση: Υπάρχει κάτι σε όλη αυτή την πορεία που σας πληγώνει; «Το πόσα αριστουργήματα έχουν κάνει φτερά από την Ελλάδα, αλλά δεν θέλω να μιλήσω γι’ αυτό. Και έχω κι ένα απωθημένο. Που δεν μ’ άφησαν να επέμβω στην εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ (14ος αι. Β&Χ Μουσείο). Πιστεύω ότι κάτι κρύβει κάτω από την επιφάνειά της...».


Τρίτη 15 Απριλίου 2014

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΕΥΩΔΙΑΣΤΟΙ ΣΤΑΛΑΓΜΟΙ ΠΟΛίΤΙΚΗΣ ΜΕΓΑΛΟΒΔΟΜΑΔΑΣ

(Μιὰ ἐπίσκεψη στὸ περισπούδαστο Ἐκ Φαναρίου 1, τοῦ ἁγίου Πέργης κ. Εὐαγγέλου) 



Κοντὰ μισὸ αἰῶνα μᾶς συντροφεύει  τὸ βιβλίο αὐτό. Φέρει τὸν τίτλο: «Εὐαγγέλου Γαλάνη, Μεγάλου Ἀρχιδιακόνου, Ἐκ Φαναρίου..., Ἀθῆναι 1968, σ.σ. 334 κ’ εἶναι μιὰ κοσμηματοθήκη μὲ διαλεχτοὺς λόγους, λόγους ποιητικούς, μυρωμένους μὲ τὶς εὐωδιὲς τῆς Πολίτικης τῆς Ἄνοιξης καὶ ὄχι μόνο, ποὺ κατανύσσουν τὴν ψυχή, τῆς χαρίζουν παραμυθία καὶ φῶς, τῆς ξεδιπλώνουν τὶς ἔγνοιες καὶ μετὰ τὴ στολίζουν. Τὴ στολίζουν μὲ λόγια ποὺ δὲ γεράζουν, δὲν ρυτιδιάζουν τὸ εἶναι, ἀλλὰ τὸ ἀναθάλλουν καὶ τὸ φροντίζουν, ὥστε νὰ ἀποσείει ἀπό πάνω του τὸ ἔνδυμα τῆς ἀπελπισίας καὶ τῆς ραθυμίας καὶ νὰ ντύνεται τὴν ὀμορφιὰ ποὺ ἡ Ποίηση, αὐτὴ ἡ θεοφιλὴς προσφορά,  χαρίζει. Ἡ Ποίηση, βαφτισμένη μέσα στὴ μακραίωνη παράδοση τῆς Ρωμιοσύνης καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ ξέρουν νὰ φροντίζουν τὸ καθένα καὶ νὰ τὸν ἀγκαλιάζουν μὲ τρυφερότητα.
Μέρες Μεγαλοβδομαδιάτικες, λοιπόν. Ποὺ τὶς συντροφεύουν τὰ εὐφρόσυνα καὶ ἀείφωτα κείμενα τοῦ Πολίτη Ἀρχιερέως καὶ λόγίου.
Καὶ τὶ νὰ νὰ πρωτοσυνάξει κανείς γιὰ νὰ τὸ προσφέρει στὸν ἀναγνώστη ὡς τὸ ἀντίδωρο στὴ Λειτουργιά, τὸ βαγιόκλαδο τῶν Βαΐων, τὸ εὔοσμο ἄνθος στὸν Ἐπιτάφιο. Ὅλα εἶναι γραμμένα μὲ συνείδηση τῆς ἀποστολῆς τοῦ σεπτοῦ Γέροντος, μὲ τὴ συγκίνηση καὶ τὸ δέος ποὺ ἀποπνέουν οἱ ἡμέρες αὐτές, μὲ τὴ βαρειὰ κληρονομιὰ ποὺ στέκει πίσω του, τῶν Ἁγίων καὶ τῶν λογίων. Κληρονομιὰ ποὺ ἐξάπαντος διδάσκει καὶ νουθετεῖ. Ἄς τὸν παρακολουθήσουμε μὲ ὁδηγὸ τὴ σιωπὴ καὶ τὴν εὐλάβεια. Τὰ χαρισματικὰ δῶρα τῆς Ἑβδομάδος αὐτῆς.
«Ὁ Κύριος μπῆκε στὴν ὥρα τῆς Θεώσεώς Του. Περπατεῖ ἐπάνω στὶς στιγμὲς τοῦ ἠθικοῦ μεγαλείου Του. Μὲ βασανίζει ἡ ἁμαρτία μου. Προχωρῶ στὸ θάλαμο τῆς Δόξης Του μὲ τὸν ὑμνωδὸ τοῦ Καθίσματος τῆς Μεγάλης Τ      ρίτης, μὲ τὴν ἡρωίδα τῆς ἡμέρας. Ἀπὸ κεῖ εὐωδιάζει ἡ δύναμι τῆς ἀναμαρτησίας. Ἀπὸ δῶ δακρύζει μιὰ ὕπαρξις δυσώδης καὶ βεβορβορωμένη. Πόσες σκηνές, πόσες πράξεις ἔχει αὐτὸ τὸ ἔργο τῆς ζωῆς; Ἄραγε κάποτε θὰ κλείση ἡ αὐλαία; Ψάλτε χοροὶ τῆς ζωῆς: Μὴ ἀπώσῃ με, μηδὲ βδελύξῃ, Θεέ μου» ( σ. 80).
«Τὸν καθένα χωριστὰ κοιτάζει ἀπόψε ἡ εἰκόνα τοῦ Νυμφίου. Ἀτενίζει τὴ γῆ, μὲ βαθειὰ σημασία. Θέλει νὰ ἀναβιβάσῃ εἰς ὕψος ἀνθρώπινον. Μέσα στὸ ἀπόβραδο, ὅπου κατακάθεται τὸ φλογισμένο αἴσθημα καὶ συνάισθημα, ὁ νοῦς καταγίνεται καὶ συντρέχει γιὰ μιὰ τοπική, χρονικὴ κι ἐκούσια ἐξαΰλωση τοῦ φρονήματος τῆς σάρκας. Συμπαραστέκει ἡ μυστικοπάθεια τοῦ Ὀρθόδοξου Ναοῦ... Ἡ Ἐκκλησία κάμνει ἕνα μεγάλο ἔργο. Ζητεῖ τὴ συντριβὴ κὰι δίνει χάρι. Προκαλεῖ τὴ μετάνοια καὶ ἐξαγγέλλει Πάσχα» (σελ. 83).
«Μέσα ἀπό τὰ πάθη ἡ ψυχή μας βγάζει φωνὴ γλυκειά. (Γιατὶ) ἀπό τὴ θυσία τοῦ Γολγοθᾶ ξεπήδησε μιὰ ἄφθαρτη ἀπολύτρωσις» (σελ. 84-85). Κι ἄλλα πολλὰ ποὺ δὲν ἔχουν τελειωμό, ὅπως τελειωμὸ δὲν ἔχει κι ὁ φωτεινὸς λόγοςτοῦ Σεβασμιωτάτου, λόγος ἐκ Φαναρίου προερχόμενος, τῆς Μητρὸς Μεγάλης Ἐκκλησίας λόγος, μὲ σταυροαναστάσιμο μέλλος εἰπωμένος, ποὺ πίσω του φέρει μιὰ βαρειὰ κληρονομιά, ἀψευδῆ καὶ συνάμα ἱεροπρεπῆ καὶ ἔνδοξο.
Μακάριοι ὅσοι κοινωνοῦν αὐτὸ τὸν λόγο, τὸν θεολογικὸ καὶ παραλλήλα ντυμένο τὴν πορφύρα τῆς ποίησης, τοῦ λυρικοῦ στοχασμοῦ, καὶ τῆς προσευχητικῆς διάθεσης λόγου.

Πολλὰ τὰ ἔτη Σας, Σεβασμιώτατε, πολυχρονεμένεςκι οἱ γραφὲς Σας!

Πέμπτη 10 Απριλίου 2014

π. Παναγιώτη Καποδίστρια: ΚΑΛΟΣ ΟΙΩΝΟΣ [ένα ποίημα για τον Δημήτρη Λάγιο]


του φίλου που σκορπίστηκε

Καλός οιωνός το κλάμα
το χάραγμα του απείρου βαθιά στη σάρκα σου
έτσι καθώς οι φιγούρες οι ενάλιες
πλάι μας προς Εμμαούς
κι αναλφάβητες

όταν τα πάντα θα επιστρέφουν στη φιλοκαλία του νότου
τα πάμφωνα τα χέρια σου όταν-

εγώ θα μισώ τ' ασβεστωμένα τα σπίτια
τα χαμώγια της χαμένης πατρίδας και μάλιστα όσα τραγουδήθηκαν
την αποψινή των αισθήσεων κατάνυξη
που έχει τη γεύση λες από λιβάνι αγιόκλημα ή λιωμένη ασπιρίνη

Καημένε μου Έλληνα πόσο δεν είσαι-

[Σημείωση π. Π. Κ.: Το ποίημα προέρχεται από την ποιητική συλλογή "Όταν ο Σπηλαιοκτήτης έρθει" (εκδ. Αίολος 1995, σ. 26), ένα ποίημα που έγραψα την 31η Μαρτίου 1991, αφιερωμένο μάλιστα "στον φίλο που σκορπίστηκε", μετά από ένα μακρύ, βαθύ και ειλικρινές τηλεφώνημα μαζί του, λίγες μόλις μέρες πριν το Τέλος...]

Τετάρτη 9 Απριλίου 2014

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ


Μια διαφορετική συνέντευξη τύπου είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο ΜΜΑ, με αφορμή το άκρως ενδιαφέρον πρόγραμμα που θα ακουστεί τις Άγιες Ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας.  Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Μεγάρου Γ. Κουρουπός, εκτός από την εξαιρετική παρουσίαση που έκαμε με τους συνεργάτες του, του Κύκλου «Adagio-Μουσικές για τις μέρες του Πάσχα» έδωσε βήμα και στους νέους. Στον προαναφερθέντα Κύκλο  θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε το αριστουργηματικό ορατόριο  του Γ.Σ.  Μπαχ, Τα «Κατά Ιωάννην Πάθη», ένα εκ των δύο σωζομένων έργων με θέμα Τα Άγια Πάθη από τα πέντε που εικάζεται ότι έγραψε για το ίδιο θέμα ο μεγάλος Κάντορας. Η   Καμεράτα Ορχήστρα των Φίλων, με ολιγομελή χορωδία δωματίου, παίζει με όργανα εποχής και διευθύνει την αυθεντική εκδοχή του 1724 ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος. Στη συνέχεια, ο διακεκριμένος αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα ερμηνεύσει το «Γερμανικό Ρέκβιεμ», από τα πιο εσωτερικά και υποβλητικά έργα  του Γιοχάνες Μπραμς, το «Πανανθρώπινο»,όπως ο ίδιος το χαρακτήρισε. Το έργο γράφτηκε μεταξύ των ετών 1865-1868 και είναι βασισμένο σε αποσπάσματα από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη καθώς και των Απόκρυφων Ευαγγελίων. Φαίνεται ότι αφορμή στάθηκε ο θάνατος της μητέρας του συνθέτη για τούτο και επικεντρώνεται στον πόνο των πενθούντων, στην τραγικότητα της ύπαρξής τους και ξεκινά με το  «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται» από τους Μακαρισμούς.

Ο Κουρουπός, όπως προείπαμε, έδωσε τη σκυτάλη σε δύο νέους, όπως στον θαυμάσιο μπάσο, Τάσο Αποστόλου, που με την ωραία βαθειά φωνή του ανέπτυξε τον τρόπο συνεργασίας του με τον Γιάννη Σαμπροβαλάκη για τη μεταγραφή του «Επιταφίου» των Μίκη Θεοδωράκη-Γιάννη Ρίτσου, για μικρό σύνολο και ανδρική φωνή. Μαζί του η σημαντική ψάλτρια Νεκταρία Καραντζή θα ψάλει θρησκευτικούς ύμνους και θα τραγουδήσει θρήνους από τη λαϊκή παράδοση. Στη συνέχεια ο λόγος δόθηκε στην πολυβραβευμένη οργανίστα Ουρανία Γκάσιου, στην οποία και θα σταθούμε, καθώς θα ανοίξει στις 12 Απριλίου τον Κύκλο «Adagio» στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης και με τους υποβλητικούς ήχους του Εκκλησιαστικού Οργάνου θα μας μυήσει στη μαγεία των Γ. Σ. Μπαχ,  Λουί Βιέρν,  Σεζάρ Φρανκ,  Τιερρύ Εσκαίς και  Ζοζέφ Ζονγκέν, καλύπτοντας τρεις αιώνες μουσικής δημιουργίας, αλλά και για να τη γνωρίσουμε λίγο περισσότερο καθώς η Γκάσιου, αναδείχθηκε μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του ΜΜΑ, με δάσκαλό της τον φημισμένο Βρετανό οργανίστα Νίκολας Κύναστον. Η Ελληνίδα οργανίστα  συνέχισε με υποτροφίες τις σπουδές της σε Λονδίνο, Κολονία, συνέλεξε αρκετά βραβεία Διεθνών Διαγωνισμών Εκκλησιαστικού Οργάνου, έκαμε ατομικές εμφανίσεις και συνεργασίες σε κέντρα της Ευρώπης και έχει πλούσια δισκογραφία. Δραστηριοποιήθηκε επίσης σε εκπαιδευτικά προγράμματα συνεργαζόμενη με το Westminster Cathedral Choir School, είναι οργανίστα της γαλλικής προτεσταντικής εκκλησίας του Λονδίνου καθώς  και μόνιμη Οργανίστα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Πέραν της αναλυτικής ενημέρωσης είχαμε την τύχη να ξεναγηθούμε από την κυρία Γκάσιου στο Εκκλησιαστικό Όργανο του MMA, η οποία κατέστησε  ορατά τα αόρατα αφού μας δόθηκε το προνόμιο  να επισκεφτούμε το «άβατο», το εσωτερικό, του οργάνου και να θαυμάσουμε τον εκπληκτικό μηχανισμό του!


Το «Εκκλησιαστικό Όργανο» ή «πολύαυλον όργανον», κατά τον βυζαντινό ιστορικό Νικήτα Χωνιάτη (αρχές 13ου αιώνα),συνδεδεμένο με τις αξεπέραστες συνθέσει του  Γ.Σ. Μπαχ  και άλλων  μεγάλων συνθετών που λάμπρυναν τη φιλολογία της θρησκευτικής μουσικής, έγινε γνωστό από τους Ρωμαιοκαθολικούς και Προτεσταντικούς Χριστιανικούς Ναούς. Πάντως,  χάρη  στο ΜΜΑ κατάφερε η χώρα μας να έχει ένα από τα καλύτερα και μεγαλύτερα Εκκλησιαστικά Όργανα της Ευρώπης. Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουμε  ότι το Εκκλησιαστικό Όργανο είναι εφεύρεση Ελληνική και ότι τον τελετουργικό του χαρακτήρα απέκτησε κατά την  Βυζαντινή περίοδο;

Ας προσπαθήσουμε συνοπτικά να θυμηθούμε την ιστορία του παλαιότερου πληκτροφόρου οργάνου, που ξεκινά από τον 3ο π. Χ αιώνα. Εφευρέτης του ο Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς, μηχανικός που κατασκεύασε ένα αερόφωνο όργανο αποτελούμενο από σωλήνες που ποικίλουν σε σχήμα και διαστάσεις και κάθε ένας αντιπροσώπευε ένα μουσικό φθόγγο. Από ένα υδραυλικό μηχανισμό που  διοχέτευε νερό για να ηχήσουν οι αυλοί, πήρε  το όνομα του το όργανο και ονομάστηκε, Ύδραυλις. Το 1992 η αρχαιολογική σκαπάνη της ομάδας του καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή  στο Δίον, έφερε στο φως την αρχαία Ύδραυλι που οι Ρωμαίοι ονόμαζαν organum και την έχουν αποτυπώσει σε ψηφιδωτό του 2ου αιώνα μ. Χ, μαζί με κόρνο.

Η ύδραυλις, γνωστή ωστόσο από τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους, θαυμάστηκε για το τεχνικό της επίτευγμα. Χρησιμοποιήθηκε σε παραστάσεις μίμων, χορευτών, αρματοδρομιών, μονομαχιών. Εκτός από την δημόσια χρήση του μπήκε και στα σπίτια των πλουσίων όπου έπαιζε σημαντικό ρόλο στις κοσμικές συγκεντρώσεις για διασκεδάσεις. Κατά την ίδρυση του Βυζαντίου εξακολουθεί να είναι κοσμικό όργανο. Τον 8ο αιώνα μπαίνει επίσημα στα ανάκτορα, ονομάζεται «Βασιλικό Όργανο» και είναι από χρυσό. Το 757 ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ε΄ το δωρίζει στο  Φράγκο Βασιλιά Πιπίνο τον Βραχύ. Καθιερώνεται όμως όταν ο Λουδοβίκος Α΄, ο Ευσεβής, για το κύρος και την αίγλη της αυλή  του παραγγέλλει σε Έλληνα τεχνίτη να του κατασκευάσει ένα όργανο, όπως το Βυζαντινό. Με την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους τα 1204 σταματά και η ζωή του βυζαντινού οργάνου.

Αν και ο τρόπος που μπήκε το Όργανο στις εκκλησίες παραμένει ακόμα αδιευκρίνιστος φαίνεται ότι η είσοδός του έγινε από τους Φράγκους Αυτοκράτορες στο Μητροπολιτικό Ναό του Άαχεν.

Κατά τον 18ο αιώνα τελειοποιείται η τεχνική του εκκλησιαστικού οργάνου και εμπλουτίζονται οι ηχητικές του αποχρώσεις. Η κατασκευή του γίνεται πολυτελής και θεωρείται ξανά μέσο επίδειξης ισχύος και πλούτου. Η εποχή του Μπαχ ήταν η εποχή των μεγάλων αλλαγών τόσο στην αισθητική όσο και στη χρήση του. Το αποκορύφωμα της εξέλιξης αρχίζει από τη στιγμή που ο συνθέτης  χρησιμοποιεί το όργανο για να συνοδεύσει  με μουσικούς ήχους τους εκκλησιαστικούς ύμνους, τα περίφημα Choral,  πηγή έμπνευσης για τον Μπαχ. Τότε καθιερώνεται και η αντίθεση μα και η εναλλαγή δυνατών και σιγανών μερών καθώς και η παραγωγή πολλαπλών και διαφορετικών ηχητικών αποχρώσεων. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το όργανο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών έχει τέσσερα πληκτρολόγια χεριών (μανουάλ),  ένα ποδιών (πεντάλ), 76 μοχλούς (ρεγκίστρα). Στο εσωτερικό του έχει 6080 σωλήνες, εκ των οποίων, 484 ξύλινοι, 12 χάλκινοι και 5.584 από κασσίτερο.

Μαζί με τις ελάχιστες πληροφορίες, που δώσαμε για τους αναγνώστες των Παραθεμάτων Λόγου,  θα θέλαμε να τους θυμίσουμε και τις ημερομηνίες των εκδηλώσεων για να μπορέσουν να εξασφαλίσουν τις θέσεις τους και να μη χάσουν τον κατά την κρίση μας εξαιρετικά αξιόλογο αυτό Κύκλο Συναυλιών: 12 Απριλίου, Ρεσιτάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου. 14 Απριλίου, Τα «Κατά Ιωάννην Πάθη», Καμεράτα, Μάρκελλος Χρυσικόπουλος. 15 Απριλίου,  Η υμνωδία του Πάσχα συνομιλεί με τον «Επιτάφιο»του Μίκη Θεοδωράκη. 16 Απριλίου, «Ένα Γερμανικό ρέκβιεμ» Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Βασίλης Χριστόπουλος.

Σάββατο 5 Απριλίου 2014

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ Ο ΕΥΛΑΒΗΣ ΕΥΠΡΕΠΙΣΜΟΣ

 (Σχόλιο προσωπικὸ πάνω στὸ ρατόριο τοῦ J. SBach, Τὰ κατὰ Ματθαῖον Πάθη)

Στὴν ἀξ. κυρία Μαρία Κοτοπούλη, ἑόρτιος, ἀναστάσιμος χαιρετισμός

Ἕνα εἶναι βέβαιο: πὼς ὁ μεγάλος Κάντορας, ὁ Ἰωάννης Σεβαστιανὸς Μπάχ, ἔγραψε καὶ μᾶς κληροδότησε ἕνα θεοσεβὲς ἔργο, ποὺ ἀναμφίβολα κατανύσσει καὶ παράλληλα συμμαζεύει ὅλη τὴν εὐλάβεια τῆς ψυχῆς καὶ τὴν ἀναφέρει στὸ Θεό.  Κι αὐτὸ τὸ ργο εἶναι «Τὰ κατὰ Ματθαῖον Πάθη», βασισμένο πάνω στὰ κεφάλαια 26 καὶ 27 τοῦ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίου.
Μιλᾶμε γιὰ ἕνα παγκοσμίου φήμης ἔργο τοῦ Κάντορα τῆς Λειψίας, ποὺ πρωτοπαρουσιάστηκε τὴ Μ. Παρασκευὴ τοῦ 1729.
Ἔργο πνοῆς, μεγαλοπρεπείας καὶ ἀμειώτου εὐλαβείας, στολίζει μὲ τὶς θεϊκὲς μελωδίες του, τὶς φορτωμένες πένθος καὶ σιωπή, τὸ αδέσιμον τῶν ἡμερῶν τῆς Μ. Ἑβδομάδος. Κι ἐδῶ θέλω, κατὰ κύριο λόγο,  νὰ σταθῶ, ὥστε νὰ θυμίσω στοὺς ἀναγνῶστες τὸ πόσο συμπαραστέκει ἡ Οὐράνια αὐτὴ Μουσικὴ τοῦ Μπάχ στὰ βιώματα ἐκεῖνα ποὺ στεφανώνουν τὴν ψυχὴ μὲ ὀδύνης καὶ πόνου στέμματα, κάθε καιρό, μὲ κορύφωση τὴ Μεγαλοβδομάδα.  
Γιατὶ ἔτσι εἶναι: αὐτὰ ποὺ συμβαίνουν στὴ Μ. Ἑβδομάδα καὶ μάλιστα τὴ Μ. Παρασκευή, παραμένουν ἀνεξίτηλα στὴν ψυχή,  στὴν ὅποια εὐλαβικὴ ψυχή.  Καὶ τοῦτο, ἐπειδὴ ἡ Μ. Παρασκευὴ εἶναι μιὰ μέρα ποὺ ὑψώνει θριαμβευτικὰ τὴν Χαρμολύπη τὴ Σταυρική, τὴν ὁποία καλούμαστε, οἱ ὅσοι πιστοί,  νὰ τὴν ἐξετάσουμε προσεχτικά, ὥστε στὴν ἄλλη της ὄψη νὰ βροῦμε τὴν Ἀνάσταση. Τὴν Ἀνάσταση ποὺ λαμπρύνει τὴν ὅποια μας κατήφεια καὶ ἀδυναμία.
Ὡστόσο, ὀφείλω νὰ πῶ καὶ τὸ ξῆς, ποὺ ἀσφαλῶς εἶναι διαπιστωμένο: ὄτι ὁ Μπάχ στὸ ἔργο του αὐτὸ κατέθεσε ὅλη του τὴν εὐλάβεια, τὴν ἀπερίγραπτη τρυφερότητα γιὰ τὸ Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν τραγικότητα τοῦ συνειδητοῦ ἀνθρώπου ποὺ συνέτεινε μὲ τὴν ἁμαρτωλότητά του καὶ τὴν ὅποια ἀδιαφορία του, νὰ ὁδήγήσει στὸ Σταυρὸ καὶ τὸ θάνατο Ἐκεῖνον, ὁ Ὁποῖος «ἐν δρακὶ πᾶσαν ἔχων τὴν Κτίσιν», καὶ «πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν» [Ἰω  1, 3].
Δὲν εἶμαι ὁ εἰδικὸς ποὺ θὰ ἀναλύσω τὸ μουσικὸ αὐτὸ ἀριστούργημα. Ἀκροατὴς εἶμαι, ὅπως οἱ περισσότεροι, ἀλλὰ καὶ παπᾶς, ὁ ὁποῖος, μέσω τῆς ἄλλης μουσικῆς, τῆς Βυζαντινῆς, βιώνει παρόμοιες καταστάσεις ὅταν γεύεται τὴν βαθύτατη θεολογικὴ προσφορὰ τῶν Ὕμνων, ποὺ, ντυμένοι μὲ ἥχους εὐκατάνυκτους, ἀλλοιώνουν τὴν ψυχή, τῆς χαρίζουν στιγμὲς κορυφαῖες συνάντησης καὶ μυστικοῦ διαλόγου μὲ τὸν Θεό, τῆς προσπορίζουν τὴν Ὄντως εἰρήνη καὶ εὐλάβεια, ποὺ θεραπεύει πολλές καὶ ποικίλες πληγές. Ὅπως γίνεται καὶ μὲ τὴ μουσικὴ τοῦ Ἰωάννη Σεβαστιανοῦ Μπάχ στὸ προκείμενο ἔργο.
Καθὼς βαδίζουμε πρὸς τὴ Μεγαλοβδομάδα κι ἀντικρύζουμε τὶς ἀνθισμένες παπαροῦνες καὶ τὶς ἀνεμῶνες νὰ στολίζουν τὴ φύση, νομίζουμε πὼς μὲ τὸ ἄκουσμα τῆς θείας μουσικῆς τοῦ Μπάχ, π.χ. τῆς εἰσαγωγῆς, ἀφήνουν ὅλο τὸ κάλλος τους νὰ στολίσει τὸ σύμπαν, ποὺ γίνεται νας μεγάλος ἀνθοστόλιστος Ἐπιτάφιος μέσα στὸν ὁποῖο ἀναπάυεται «ὁ Δεσπότης πάντων, (ποὺ) καθορᾶται νεκρός». Ἕνας Ἐπιταφιος ποὺ λιτανεύεται καὶ μὲ τὸ χορωδιακὸ φινάλε τοῦ Μπάχ, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ ἀξεπέραστο καὶ ἀσύγκριτο «Ὤ, γλυκύ μου ἔαρ...»
Εὐλογημένοι λοι αὐτοὶ ποὺ μᾶς χαρίζουν τὴν κατάνυξη καὶ τὴν εὐλογία τῆς ἐπικοινωνίας μας μὲ τὸ Θεό,  ὅπως χαρίζουν στὰ μικρὰ παιδιὰ τὶς μέρες αὐτὲς τὶς στολισμένες πασχαλινές λαμπάδες, γιὰ νὰ λάβουν τὸ Ἅγιο Φῶς καὶ ὅσο ζοῦν νὰ τὄχουν ἄσβυστο...

Σκόπελος, 5 Ἀπριλίου 2014

Τετάρτη 2 Απριλίου 2014

π. Παναγιώτη Καποδίστρια: ΚαιΝΟΤΑΦΙΟ (ποιητικό)


κτερίσματα για την Μαρί Γκούσκου


Να ντυθούμε μ’  έν’  αστέρι
και να στήσουμε καρτέρι
κι όποιος θέλει αν του βαστάει
ας αρχίσει να λαλάει.



Τι Σιδών
τι σινδών
για την ίδια περιπέτεια μιλάμε.



Η πατρίδα
τα φανάρια της
και το αύριο
τώρα πια συμβάν είναι μακάβριο.



Λόγω του Λόγου ολόξενη
και απειροπόλεμη πού πας;



Τα μανουσάκια
είχαν την εγκαρτέρηση των φευγάτων
όσων πιστέψαν άξαφνα πως έγιναν απόστολοι
κηρύσσοντας μετάνοια πόρτα πόρτα.



Άνοιξέ μου Άνοιξη
και κλείσε πίσω.



Μια λουρίδα σκουριάς
από σε στην καρδιά μας
η Αγάπη-

Μόνη ανάγκη
να μπορούμε να τραγουδάμε. 



Όλα 
για τη μεταθεολογία των προσευχών 
τον πατριωτισμό του σώματος
τη μεταϊστορία δακρύων στοιχειωμένων
τις μακρές περιπλανήσεις δωματίου.



Την παραμυθία των παραμυθιών
μη λησμονάτε.



Τό πολύαθλο πρόσωπο του Ιώβ
οι ανέπαφοι ασπασμοί των φίλων
δέν αντέχονται-

γρήγορα στό Δέντρο σου ανεβαίνεις
καί αναδασώνεσαι.



Η ξενιτιά της θάλασσας σαν της φυγής καλάθι
το μέγα σου το πέταγμα κανείς δεν θα το μάθει.


[Γράφτηκε στο Μπανάτο της Ζακύνθου, σε τρεις φάσεις: 1982, 1992 και 2003. 
Πρωτοδημοσιεύτηκε στην ποιητική συλλογή "Mater Dolorosa", το 2005 και οριστικά στη συγκεντρωτική έκδοση "Καμένες πεταλούδες", το 2010.]



Δευτέρα 31 Μαρτίου 2014

Η «αλήθεια» για το 1821

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ 

Τα τελευταία χρόνια όλο και κάποιος «ευαίσθητος» ιστορικά αναλαμβάνει να μας ενημερώσει για τα λάθη, που ως Έλληνες κάνουμε, για «μύθους» στους οποίους πιστεύουμε, «προγονοπληξίες» και άλλα συναφή, και με πολύ ενδιαφέρον, για να μα μη ζούμε στον «κόσμο» μας, επιχειρούν να μας μάθουν το σωστό με λοβοτομή. Και όλοι λένε το ίδιο: «Δεν μας είπαν …», «Δεν μας δίδαξαν…», «Δεν ξέρετε …» ή και το ακόμη χειρότερο «Μας κρύβουν… ότι ετούτος ήταν έτσι, εκείνος ήταν αλλιώς». Βεβαίως υπάρχουν και εκείνες οι φωνές οι οποίες προσπαθούν να αποκαταστήσουν τις διαστρεβλωμένες αλήθειες ή τις γενικεύσεις, ο καθένας από το χώρο που γνωρίζει καλύτερα. Έτσι, ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας δημοσίευσε απάντηση της Ελλαδικής Εκκλησίας, όσον αφορά στον κλήρο και τη στάση του στον Αγώνα του 1821, από τις στήλες αυτού του περιοδικού.

Εγώ δεν είμαι ούτε ιστορικός ούτε ιερωμένος, αλλά ως φιλόλογος εδίδαξα ιστορία στο σχολείο και από το σχολικό βιβλίο αντλώ τα αποσπάσματα, με τα οποία θα δώσω απάντηση σε όλους αυτούς που χαίρονται να απομυθοποιήσουν πρόσωπα και πράγματα, κομίζοντας γλαύκα στην Αθήνα με τις πληροφορίες που φέρνουν. Και χρησιμοποιώ το σχολικό βιβλίο, διότι εφόσον η παιδεία μας, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, είναι υποχρεωτική, όλοι οι Νεοέλληνες, τους οποίους αναλαμβάνουν οι αυτοχριζόμενοι διαφωτιστές τους να τους ενημερώσουν, έχουν διδαχτεί.

Από το βιβλίο των Β. Σκουλάτου – Ν. Δημακόπουλου – Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, τεύχος β΄,  Γ΄ Λυκείου, Ο.Ε.Δ.Β. 1986, επιλέγω τα ακόλουθα:

1. «Οι Φιλικοί είχαν προσδιορίσει ως ημερομηνία έναρξης την 25 Μαρτίου 1821. Τα γεγονότα εξελίχτηκαν διαφορετικά. Περί τα μέσα του Μαρτίου σημειώθηκαν σποραδικά επεισόδια εναντίον των Τούρκων. ...Συλλογικές επαναστατικές πράξεις: στα Καλάβρυτα 21 Μαρτίου, στη Μάνη 22, στην Καλαμάτα 23, στην Πάτρα 24/25 ...». (σελίδα 14). Τελικώς επελέγη η 25η Μαρτίου λόγω της εορτής του Ευαγγελισμού για να συμπέσει ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου με τον Ευαγγελισμό της Πατρίδας. 

Καταρρίπτεται λοιπόν ο μύθος ότι μας λένε «ψέματα» για την ημέρα της έναρξης.

2. Ο Παλαιών  Πατρών Γερμανός είχε τους ενδοιασμούς του, σχετικώς με την Επανάσταση, φοβούμενος μην πάθουν τα παλιά και εξηγεί λεπτομερώς (Οι δισταγμοί των προκρίτων τις παραμονές της Επανάστασης, σελ. 31). Άλλωστε, όλοι γνωρίζουμε ότι πολλοί Ιερωμένοι και Πρόκριτοι, επειδή ήταν ο πρώτος στόχος των Τούρκων σε περίπτωση ανταρσίας των υποδούλων Ελλήνων, ήταν κρυφά μέλη της Φιλικής Εταιρείας. («Δοκιμασίες Προκρίτων και Αρχιερέων στις φυλακές της Τριπολιτσάς», στο  σχολικό βιβλίο σελ. 15, από το βιβλίο του Ιω. Ζαφειρόπουλου, Οι Αρχιερείς κι οι Προύχοντες, σ. 231-234).

Καταρρίπτεται και ο δεύτερος ότι ο Π. Π. Γερμανός ήταν αντίθετος και μας το κρύβουν.

3. Οι βιαιοπραγίες εναντίον των Τούρκων στην Τριπολιτσά (σελ. 17), αλλά και τα ανάλογα των  Ελλήνων από τους Τούρκους (σελ. 15-16). 30.000 έσφαξαν οι Τούρκοι στη Χίο. Βλέπε: Οι σφαγές της Χίου, Ανδρέα Μάμουκα, Διήγησις ενός Γραικού, σελ. σχολικού βιβλίου σελ. 18 και Η περιγραφή των σφαγών από έναν Τούρκο, Βαχίτ πασά. Απομνημονεύματα πολιτικά, σχολικό βιβλίο, σελ. 19.

Καταρρίπτεται και ο μύθος της ελληνικής συμπεριφοράς.

4. Ότι ο Αγώνας άρχισε από τους πλούσιους Εμπόρους και  καραβονοικοκυραίους του εξωτερικού είναι γνωστό και όχι από του αγράμματους και ταλαιπωρημένους υπόδουλους. Οι Φιλικοί και οι άλλοι Διαφωτιστές έφερναν τις ιδέες της Ευρώπης και τις κήρυτταν. Στρατολογούσαν μέλη. Άλλωστε, είναι γνωστό επίσης ότι όλες οι επαναστάσεις, και η Γαλλική που προηγήθηκε και η Ρωσική που ακολούθησε, έγιναν από τους αστούς. Ο λαός πάντα ακολουθεί.  Και δυστυχώς ακολουθεί και αιματηρός εμφύλιος μετά.

Κανείς δεν είπε ποτέ πως ο απλός λαός σήκωσε τα όπλα μόνος του, χωρίς να τον καθοδηγήσει κανείς (Φωτάκου Απομνημονεύματα, σελ. 80-81, σχολικό βιβλίο, σελ. 24).

5. Στα έσοδα του επαναστατημένου Έθνους ήταν τα «Πολεμικά λάφυρα και οι λείες πολέμου» και «όπως είναι φυσικό σε περιόδους επαναστάσεων, γινόταν περισσότερη διαρπαγή … (Τα Οικονομικά του Αγώνα, σελ. σχολικού βιβλίου 23), διότι αυτή ήταν η αμοιβή των αγωνιστών που είχαν αφήσει τις εργασίες τους  για να πάρουν μέρος στον Αγώνα.

Γνωρίζαμε λοιπόν και για  τις «λείες».

6. Οι «Κλέφτες» ήταν κλέφτες. Έκλεβαν από τους Τούρκους και όχι μόνο, κι έπειτα έβγαιναν στο βουνό. Εκεί επάνω ετοιμαζόταν η «παρακαταθήκη του εθνισμού και η ζύμη. Τέτοια ήταν και η γενιά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη» (Α. Βακαλόπουλου, Πηγές, σελ. 621-622, στο σχολικό βιβλίο σελ. 10). Ο πατέρας του Θεόδωρου, Κωνσταντής Κολοκοτρώνης, πήρε μέρος στην ένοπλη εξέγερση η οποία υποκινήθηκε από την Αικατερίνη Β' της Ρωσίας το 1770 και σκοτώθηκε μαζί με δύο αδελφούς και τον φημισμένο Παναγιώταρο στον πύργο της Καστάνιτσας από τους Τούρκους. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης προσχώρησε στα σώματα των κλεφτών της Πελοποννήσου και στα 15 του έγινε καπετάνιος. Είχε πείρα και στη θάλασσα ως κουρσάρος και το 1805 πήρε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις του ρωσικού στόλου κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο. Τον Ιανουάριο του 1806 βγήκε διάταγμα δίωξής του, οπότε κατέφυγε στα Κύθηρα και από εκεί στη Ζάκυνθο και το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Σχετικά με τα όσα «επέτρεψε» να γίνουν στην Τριπολιτσά, ας αναφέρουμε την ακόλουθη ρήση του:

 «Όταν έμβηκα εις την Τριπολιτσά, με έδειξαν τον Πλάτανο εις το παζάρι όπου εκρέμαγαν τους Έλληνας. Αναστέναξα και είπα: ‘‘Άιντε, πόσοι από το σόγι μου και από το έθνος μου εκρεμάσθηκαν εκεί’’ και διέταξα και το έκοψαν», όχι μόνο το πλατάνι. Και βεβαίως δεν θα κατηγορήσουμε τον Κολοκοτρώνη για τίποτα, διότι αν μη αυτός ο Έλληνας δεν θα είχαμε τόπο να πατήσουμε εμείς σήμερα, όπως είπε ο Τερτσέτης στη μεγάλη δίκη.

Τα βιβλία, από τον καιρό που ήμουν μαθήτρια, αλλά και αργότερα που ήμουν καθηγήτρια μιλούσαν για όλα αυτά, των τελευταίων χρόνων με παραπομπές στις Πηγές ακόμα και τις αντίθετες, ελληνικές και ξένες.


Λοιπόν, τα βιβλία μας μάς λένε την αλήθεια. Υποχρέωσή μας είναι να τα διαβάζουμε και να ξέρουμε πως ετεροχρονισμένα σχόλια δεν επιτρέπονται. Κάθε πρόσωπο κρίνεται στο πλαίσιο της εποχής του, των ηθών και εθίμων, πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών που επικρατούν. Αλλιώς αδικούμε και τα πρόσωπα και τον εαυτό μας. 

Related Posts with Thumbnails