Από τα τρομπόνια στα σατέν σώβρακα

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Γλύκαναν οι αισθήσεις μας την Τρίτη το βράδυ στο μικρό θεατράκι της Δερματούσας. Σαν ευωδία από θυμαρίσιο μέλι, από τ΄ άνθη που πρόλαβαν οι μέλισσες εκεί στο χαμένο παράδεισο του Αγαλά πριν τα προλάβει η αφάνεια, έτσι κατέλαβε το είναι μας και την ψυχή μας με το μαγικό του χάδι γλυκύτατος ήχος τρομπονιών. Πήγαμε από περιέργεια, για να ακούσουμε κάτι διαφορετικό και πρωτότυπο και εκπλαγήκαμε από τη δεξιοτεχνία την ευαισθησία των Trombastic. Οι μουσικοί αυτοί εμφανίστηκαν στη Βαρσοβία από το 1987 και ειδικεύονται στην ερμηνεία της μουσικής από την Αναγέννηση και το Μπαρόκ με τρομπόνια Έπαιξαν με τρομπόνια άλτο, τενόρο, μπάσο, και κοντραμπάσο, όλα απομιμήσεις οργάνων εποχής. Ντυμένοι και οι μουσικοί με ρούχα εποχής μάς ταξίδεψαν σε τόπους και χρόνους μακρινούς σε αυγουστιάτικο φόντο. Τζιτζίκια σκαρφαλωμένα στα πεύκα συνόδευαν με το δικό τους κουιντέτο και ο Γκιώνης πρόσεχε να μη φαλτσάρει στα ρεφρέν. Συνταξιδιώτες μας οι αρχές του δήμου Αρκαδίων που χαίρονται το όμορφο δημιούργημά τους, το Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο Δερματούσας που παρέμενε ημιτελές από το 1996.
Πλημμυρισμένοι από τη γαλήνη της μουσικής αναζητήσαμε κυματιστές στροφές του δρόμου για να ταιριάξει με τη ζάλη της μουσικής μέθης. Τσιλιβής και Ακρωτήρι αγκάλιασαν το ρομαντισμό μας και μας πρόσφεραν στη ζωή της πολύβουης πόλης. Ο Γιάννης Πάριος τραγουδά στο Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο Ζακύνθου και η πόλη σείεται από τα ντεσιμπέλ. Καλλιτέχνης που μιλά στις καρδιές των ερωτευμένων, αυτών που βρίσκουν ανταπόκριση και των άλλων που ματαιοδοξούν ή προδίδονται Ένα θερμό μήνυμα-πρόσκληση στο κινητό τηλέφωνο έκαμψε τις αντιστάσεις και μας οδήγησε στις κερκίδες. Πατέρας και γιος Πάριος αγκαλιάζουν φωνές και σώματα στο πάλκο. Πρέπει και ο γιος να γίνει τραγουδιστής, να υπάρξει συνέχεια, είναι στρωμένη δουλειά το όνομα. Η σκυτάλη παραδίδεται σιγά-σιγά, ο πατέρας αντέχει και το δείχνει. Το κόσμος ενθουσιάζεται, τον πλήρωσε και σαράντα ευρώ! Εκείνος φορά τα λευκά του, πιάνει τις ψιλές νότες της πολυμελούς ορχήστρας. Ανάμεσα στα τραγούδια όμως δείχνει την έπαρσή του. Παραμιλά, αυτοεπαινείται, «καβαλάει το καλάμι του πετυχημένου», αποδοκιμάζει όσους τυχόν κουράστηκαν ή απογοητεύτηκαν ή δεν άντεξαν την ένταση και αποφασίζουν να φύγουν πριν το τέλος. Επιζητά τον έπαινο στην παρουσία των αρχών, δεν του αρκεί ο κ. Κάνδηλας, αυτός δεν μετρά, τον έχει ανάγκη, μπορεί να του δώσει κανένα τραγουδάκι. Οι αρχές πρέπει να είναι παρούσες αρέσει δεν αρέσει το είδος των τραγουδιών… Όλοι χαλί στα πόδια του πετυχημένου με τους χρυσούς και πλατινένιους ερωτικούς δίσκους. Οι καλλιτέχνες υπηρετούν την τέχνη και διδάσκουν ήθος…. Μήπως γι' αυτό μιλούσε για σατέν σώβρακα ο Χάρυ Κλην σε κάποια επιθεώρηση;

«Είναι καρφί για μένα αυτή η δημοφιλία». Συνέντευξη της Κικής Δημουλά στη LIFO

ΦΩΤΟ: ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ

Η Κική Δημουλά απεχθάνεται τη συναναστροφή με την έπαρση. Έδωσε αυτή την «πραγματική» συνέντευξη στην Κατερίνα Ι. Ανέστη, με την παράκληση «άλλη φορά μη μου τοποθετείτε τέτοια γκαζάκια-ερωτήσεις, γιατί τινάζονται πίδακες αιματηρών υπαινιγμών».

Δεν υπάρχει καμία ανάγκη να διαβάζει ο κόσμος ποίηση. Διαφωνώ με αυτό που λένε «είναι ανάγκη». Για ποιο λόγο; Αν ξεκινάς να διαβάζεις ποίηση, τουλάχιστον μην το κάνεις λάθος. Είναι και αυτό μια κακή νοθεία… Είναι Ζίμενς.

Είχατε δηλώσει παλιά πως δεν θέλετε να σας αποκαλούν ποιήτρια γιατί σας ενοχλεί αυτό το «στραγάλι το ρ, μεταξύ του τ και του ι». Έχετε συμφιλιωθεί μαζί του; Το έχετε καταργήσει;

Αυτές είναι παλιές, τυχερές, παραχαϊδεμένες ενοχλήσεις... Τις εκτόπισε ένα απόλυτο θήτα, ογκόλιθος που ήρθε και σφήνωσε ανάμεσα σε όλα τα γράμματα, ανάμεσα σε όλες τις λέξεις και τραυματίζει επώδυνα την άρθρωση της ψυχραιμίας.

Πώς μεταφράζεται αυτό το θήτα;

Είναι ο θάνατος. Θα ήταν πραγματικά μια πολυτελής εκκεντρικότητα να ξαναέδινα αυτή την απάντηση ή να έλεγα ότι με ενοχλεί η λέξη «ποιήτρια», αν και πραγματικά παραμένει ενοχλητικό να το βλέπω γραμμένο στους φακέλους που μου στέλνουν. Διότι σε ποιόν γνωστοποιεί ο αποστολέας ότι είμαι ποιήτρια; Σε μένα; Στον ταχυδρόμο; Είναι μεγάλη μου απορία αυτή. Το «ποιήτρια» είναι τόσο ανύπαρκτος τίτλος, δεν είναι καταχωρημένος πουθενά.

Το θ είναι ένα παραμορφωτικό φίλτρο;

Ναι, παραμορφώνει λίγο. Από την άλλη λίγο ελευθερώνει, λίγο ενθαρρύνει να λέει κανείς πράγματα χωρίς να πολυντρέπεται. Βέβαια δεν τολμάει να κάνει πράγματα χωρίς να ντρέπεται, διότι δεν του το επιτρέπει ούτε το σώμα ούτε η ανταπόκριση απέναντι. Επιθυμίες βέβαια γεννιούνται, ούτε συζήτηση. Το σώμα από μέσα έχει μια μηχανή που είναι ζωντανή και που δεν θέλει να πεθάνει. Αυτό είναι βέβαιο, το σώμα δεν θέλει να πεθάνει. Ας μη μιλήσουμε για την ψυχή. Εγώ το σώμα γνωρίζω. Και νομίζω αυτό έχει γράψει και τα ποιήματα, αυτό προδίδει, αυτό έχει κάνει τους φόνους, αυτό αφοσιώνεται. Αυτό. Όλα τα κάνει το σώμα. Με λίγη βοήθεια αυτού που λέγεται νους... Ξέρετε, έχω βρει κάτι που με ενθουσιάζει και θα το λέω παντού και πάντα. Μπορώ να πω ό,τι θέλω, όσο τολμηρό ή αποτυχημένο και αν είναι. Πάντα όμως θα λέω στο τέλος «δεν πειράζει, μισή ντροπή δική μου, μισή του θανάτου». Αυτή είναι η απαλλαγή και η αθώωσή μου.

«Ο Ποιητής δεν φοβάται το θάνατο. Η ποίηση είναι υπερφυσική, ο θάνατος είναι φυσικός», έλεγε ο Γιώργος Χειμωνάς. Εσείς κυρία Δημουλά τι φοβάστε;

Υποπτεύομαι ότι αναπτύσσει κανείς, όχι συχνά, μια έκτακτη γενναιότητα, προκειμένου να επισπεύσει κάτι που πολύ φοβάται, ίσως για να απαλλαγεί το ταχύτερο δυνατόν απ' αυτόν το φόβο. Το ανυπόφορο. Όπως είναι ο φόβος του θανάτου, που λέγαμε και νωρίτερα. Αφήστε. Θα το συζητήσω αυτό κάποτε, κατά μόνας με τον Γιώργο Χειμωνά. Άλλωστε υπάρχει από τη μεριά μου ένα ανεξόφλητο χρέος απέναντί του. Με ρωτάτε τι φοβάμαι εγώ. Μα τι άλλο; Ότι θα χάσω ένα γνώριμο, ένα συνεχώς ψευδόμενο και πολυαγαπηθέν. Τίποτα για χάρη ενός άλλου, άγνωστου και ειλικρινέστατου - φευ-. Τίποτα.

Ποιο είναι το χρέος σας προς τον Χειμωνά;

Δεν είχα καμία επαφή μαζί του. Ένα βράδυ βρισκόμουν σε ένα θέατρο. Καθόμουν, λίγο πριν αρχίσει η παράσταση, και ακούω από πίσω μια φωνή που μου λέει «σας έχω πει ποτέ πόσο σας εκτιμώ;». Γυρίζω και βλέπω τον Χειμωνά. Τρελάθηκα από τη χαρά μου. Τον ευχαρίστησα ψελλίζοντας. Το θυμάμαι αυτό πάντα. Και όταν βρισκόμουν σε κλονισμό από το μαστίγιο της δημοφιλίας, έλεγα ναι, αλλά ο Χειμωνάς τότε μου είχε πει αυτό... Αυτή ήταν η επαφή μας. Πρέπει να σας πω ότι πάντα ένας καλός λόγος με κάνει και ντρέπομαι.

Το μαστίγιο της δημοφιλίας; Γιατί σας ενοχλεί το γεγονός ότι είστε δημοφιλής;

Η δημοφιλία είναι λίγο αταίριαστος χαρακτηρισμός για τον ποιητή. Δεν είναι; Μια πολύ καλή τραγουδίστρια είναι δημοφιλής. Ένας πολύ καλός κωμικός είναι δημοφιλής. Για τον Ελύτη δεν είπαμε ποτέ ότι είναι ο δημοφιλής ποιητής, αν και είχε ευρύ κοινό και τεράστια αναγνώριση. Αλλά αυτή τη ρετσινιά του δημοφιλούς τη γλίτωσε. Όσο και αν είναι συγκινητικό να είναι κανείς δημοφιλής, δεν μπορώ να μην αναρωτιέμαι τι συμβαίνει με τον κόσμο που με αγαπάει ή που πλανάται πως με αγαπάει.

Όπως και αν είναι, μια εσωτερική ανάγκη του τον οδηγεί.

Ναι, μόνο που δεν ξέρω πόσο ορθόδοξο είναι το αποτέλεσμα. Ο ποιητής υποτίθεται ότι παρηγορεί τέρποντας μυστηριωδώς, έστω και μέσω της ζοφερότητας, και όχι χαϊδεύοντας. Παρηγορεί, κατεβάζοντάς σε ακόμη και σε μια κόλαση που τρέμεις, πείθοντάς σε όμως ότι τα θέμελιά της έχουν χτιστεί πάνω σε μιαν αόρατη πράσινη δρόσο πράσινης υποψίας η οποία αμυδρά δείχνει να είναι ίσως μακρινή απόγονος κάποιας ελπίδας... Ρώτησα πολλούς: Ωραία, διαβάσατε εμένα. Πήγατε μετά να βρείτε σε ένα βιβλιοπωλείο ποιος άλλος είναι που μπορεί επίσης να σας βοηθήσει, όπως λέτε ότι σας βοήθησα εγώ; Βεβαίως είναι πολύ σημαντικό να αγαπήσουν τα ποιήματά μου, αλλά μόνο αν επιδράσει αυτό. Αν οδηγήσει τον αναγνώστη παραπέρα. Δεν είμαι εγώ η ποίηση. Η ποίηση είναι όλοι, και οι κακοί και οι μέτριοι ποιητές. Δεν είμαι ιερεύς και άνθρωπος που ανακουφίζει τις πληγές. Εγώ δεν έχω καν ανακουφίσει τις δικές μου πληγές. Είναι για μένα ένα καρφί αυτή η δημοφιλία. Φυσικά με συγκινούν οι άνθρωποι και σκέφτομαι πόσο βασανισμένοι είναι, πόσο προβληματισμένοι και πόσο χωρίς επικοινωνία για να αρπάζονται από ένα βιβλίο.

Μπορεί η ανάγνωση να βοηθά στη θεραπεία...

Δεν υπάρχει καμία να ανάγκη να διαβάζει ο κόσμος ποίηση ή λογοτεχνία. Διαφωνώ με αυτό που λένε «είναι ανάγκη». Για ποιο λόγο; Ο κόσμος έχει βάσανα που δεν του τα λύνει κανένα ποίημα, παρά μόνο η ίδια η λύση των προβλημάτων του. Ας αφήσουμε πια την καλλιέργεια της ψυχής. Αν ξεκινάς να διαβάζεις ποίηση, τουλάχιστον μην το κάνεις λάθος. Είναι και αυτό μια κακή νοθεία... Είναι Ζίμενς (γελάμε).

Πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η ποίηση για τον ποιητή;

Επειδή η ποίηση δεν έχει συγκεκριμένα και σταθερά χαρακτηριστικά πλαστογραφείται εύκολα, χωρίς να είναι συνειδητός πλαστογράφος ο ποιητής. Ούτε που το υποπτεύεται. Αυτό που γράφει τον ξεγελάει ότι είναι ποίηση. Βλέπετε η δολίως θολή μορφή της αφήνει ανοιχτά περιθώρια να τη διεκδικήσουν πολλές ομοιότητες. Eίναι ένας μεγάλος κίνδυνος αυτός. Ένας άλλος, όχι ασυνήθιστος, είναι το ευοίωνο ξεκίνημα ενός ποιητή να χάσει καθ' οδόν τον καλό άνεμό του. Για χίλιους άγνωστους λόγους, για χίλιους αντίξοους παράγοντες. Ένας ίσως απ' αυτούς να είναι ότι πολύ βιαστικά προεξοφλήθηκε ο ταχύς καλπασμός του προς την ωριμότητα. Κι εδώ είναι που χρειάζεται του ίδιου του ποιητή η μέχρι βασανισμού αμφιβολία για ό,τι πράττει, αφού κι αυτός το ξέρει ότι συχνά, εδώ μεν αστράφτει και μπουμπουνίζει, όμως αλλού, πολύ μακριά, βρέχει - ωφέλιμα. Τέλος, φυσικός κίνδυνος που ναι μεν σε αφανίζει αλλά τουλάχιστον δεν σε γελοιοποιεί είναι κάποια στιγμή να βάζεις το δάχτυλό σου στη βρύση και τίποτα, ούτε απόπιμα σταγόνας να μην κατεβαίνει πια.

Τι λάφυρα έχετε πάρει από την ποίηση αλλά και πόσο σας έχει κουρσέψει;

Λάφυρα; Ένα σωρό ασπίδες - ήττες και πολλά ξίφη που τους έχει μείνει μόνο η λαβή, με ευκρινή τα αποτυπώματα της σκαλιστής οπισθοχώρησης. Φαίνεται ότι άνοιγα κάθε τόσο έναν πόλεμο εναντίον των αδυναμιών μου. Αλλά όχι για να τις υπερνικήσω. Όχι. Ήταν πιο πολύ ένας πόλεμος γνωριμίας μαζί τους. Και συμφιλιώσεως. Έλεγα: Ο κατασκευαστής μου -όποιος και αν είναι-, για να με πλάσει έτσι, ή ήθελε να κάνει ένα ρουσφέτι, να πουλήσει εξυπηρέτηση στο κυβερνών μας λάθος, ή με έπλασε όταν ακόμα ήταν πρωτοετής στο χάος. Τώρα, κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου μεταξύ της κατανοήσεως και του ακατανόητου, μόλις έπεφτε νεκρός δίπλα μου από αδέσποτη σφαίρα κάποιος σκιώδης συμπολεμιστής μου, η πρώτη μου δουλειά ήταν να ψάξω τις τσέπες του και αν έβρισκα κανένα μισοτελειωμένο ποίημα ή τίποτα άραφτους στίχους, έ, τα κούρσευα. Κι έτσι έγραψα αυτά τα, ένας Θεός ξέρει, πόσο δικά μου ποιήματα είναι, εξ ολοκλήρου. Πόσο εξ ολοκλήρου δικός του ποιητής είναι ο κάθε ποιητής; Σκέψεις αυτές που μας κουρσεύουν...

Πιστεύετε στο πεπρωμένο;

Ναι πιστεύω στο πεπρωμένο, το οποίο βέβαια ως ένα βαθμό το καθορίζει ο χαρακτήρας. Από τότε που θυμάμαι τη ζωή μου, όσες προσπάθειες και αν έκανα να ξεφύγω από αυτό που διαγραφόταν, ακόμη και αν λόξεψα για μια στιγμή, ξαναβρέθηκα αυτόματα σχεδόν στον ίδιο δρόμο Και ως σήμερα συμβαίνει αυτό. Είναι εντυπωσιακό και αν αυτό λέγεται αδυναμία χαρακτήρος δεν ξέρω, αλλά η αδυναμία χαρακτήρος είναι επίσης ένα πεπρωμένο. Αλλά νομίζω ότι είναι και πιο μακριά γραμμένο αυτό το πεπρωμένο, όχι μόνο μέσα μας.

Πότε την κάνατε αυτήν τη διαπίστωση, σε ποια στιγμή της ζωής σας;

Την κάνω κάθε μέρα... Κοιτάξτε: το πατρικό μου σπίτι είναι στην οδό Πυθίας. Ονειρευόμουνα πάντα πότε θα απομακρυνθώ απ' τους γονείς μου, πότε θα φύγω από την οδό Πυθίας. Ο Άθως Δημουλάς βρέθηκε να ζει ένα τετράγωνο πιο κάτω από μένα. Οδός Πυθίας. Παντρεύτηκα, ζούσα στο σπίτι του Δημουλά, κοντά στους γονείς μου αλλά και στη μητέρα του Άθω. Δεν ξέφυγα από έναν κλοιό που με ενοχλούσε. Έζησα σε αυτό το σπίτι που δεν ήθελα να ζω και που έκανα προσπάθειες να φύγω και δεν τις πέτυχα. Και τώρα θα σας δώσω ένα παράδειγμα του ξεστρατήματος από το πεπρωμένο: Αφού πέρασαν τριάντα χρόνια στη οδό Πυθίας με τον Άθω Δημουλά, κάποια στιγμή κατέστη δυνατόν και να πειστώ και να τον πείσω να αλλάξουμε σπίτι. Και αγοράζω ένα σπίτι στην Αγία Παρασκευή. Δεν τον ήθελε εκείνος, εγώ μανιακή. Το φτιάχνω, κουβαλάμε κούτες με βιβλία, εγκαθίσταμαι και σε έξι μήνες φεύγω και ξαναγυρίζω στην οδό Πυθίας από την οποία πάντα ήθελα να φύγω.

Δική σας επιλογή ήταν η επιστροφή;

Δική μου. Του είπα δεν αντέχω. Έζησα εκεί τα υπόλοιπα χρόνια, ώσπου εκείνος έπαψε να ζει. Έμεινα για λίγα χρόνια εκεί και η κόρη μου πάνω από εμένα, μετά η κόρη μου έφυγε και μου είπε, «Τώρα θα φύγεις από αυτό το σπίτι και θα πας εκεί που έμενα εγώ, ακριβώς δίπλα». Ενέδωσα. Μεταφέρθηκα μόλις τρία σπίτια πιο εκεί και αυτό μου ενέπνευσε τον τίτλο Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως... Αυτό βέβαια είναι ένα χονδροειδές παράδειγμα.

Η ιδέα του πεπρωμένου μπορεί να προκαλέσει αδράνεια;

Βεβαίως υποβάλλει το άτομο σε παραιτήσεις. Σκέφτηκα ότι είναι πολύ επικίνδυνο να βγαίνουν τέτοια συμπεράσματα, τα οποία όμως διευκολύνουν το χτισμένο χαρακτήρα. Δηλαδή είτε τα βγάλω τα συμπεράσματα είτε όχι, ο χαρακτήρ μου έχει χαράξει το δρόμο του. Είναι πολύ αργά. Τουλάχιστον τώρα. Αν υπήρχε στη νεότητά μου κάποιος σύμβουλος που θα μπορούσε να με εκτρέψει... Αλλά δεν το πιστεύω, νομίζω ότι το κύτταρο είναι πάρα πολύ πείσμον.

Πιστεύετε στους συμβούλους;

Έχουμε έναν εξαίρετο σύμβουλο, σταθερό. Την πείρα μας. Εμένα ποτέ δεν με συμβούλεψε η πείρα μου. Ποτέ. Την απέκτησα, αλλά είναι σαν τα ευρήματα του μουσείου, πίσω από τη βιτρίνα. Τη βλέπεις, ξέρεις τι θα συμβεί, αλλά δεν το αποφεύγεις. Και στο κάτω κάτω της γραφής, το ζητούμενο είναι να γεύεσαι τα πράγματα, έτσι δεν είναι; Και να αποτυγχάνεις. Η πείρα πάει να σε προφυλάξει από αποτυχίες, δεν σε προφυλάσσει από επιτυχίες. Πώς να γίνει; Να ζήσει κανείς τόσο προσεκτικά ίνα τι; Να πεθάνει επιτυχημένος; Είναι φοβερό να πεθαίνεις επιτυχημένος (γελάει).

Είστε ακριβοθώρητη. Αν και οι πωλήσεις σας είναι σχεδόν εκκωφαντικές -διαβάζεστε πολύ και από πολλούς- η μορφή σας είναι σχεδόν ασκητική.

Ασκητισμός μπροστά σε τόσες ημίγυμνες, αποκαλυπτικές συνεντεύξεις; Ξέρετε πόσο αυτές αναστάτωσαν το καθεστώς του βαθύτερού μου ήθους; Ότι ξεσηκώθηκαν και τα πλέον καλογερίστικα μυστικά μου και ζητούν ίση μεταχείρηση, εγκοσμιότητα; Δίκιο έχουν βέβαια. Είναι ακίνητη, άδεια η ζωή τους κλεισμένη μέσα στον ασφυκτικό εσωτερικό μας κόσμο, όπως λέγεται. Θέλουν κι αυτά να αυτοβιογραφηθούν. Ισως κάτι που δεν ομολογείται είναι σαν να μην έζησε ποτέ. Αλήθεια, με θεωρείτε ακριβοθώρητης; Μα εδώ άλλαξα σχεδόν στυλ, σταδιοδρομία: Έγινα από δύσληπτη κάποτε, τώρα ολοφάνερη... Κι αυτό είναι κάτι, όπως φαίνεται, τα απορρίπτει η αποτίμηση, η υστεροφημία. Σου λέει: Εσύ παιδί μου δεν κάνεις για εδώ, είσαι δημοφιλής... Σας παρακαλώ άλλη φορά να μη μου τοποθετείτε τέτοια γκαζάκια, εκρηκτικές ερωτήσεις, γιατί τινάζονται πίδακες αιματηρών υπαινιγμών.

Τι υπαινιγμούς; Νιώθετε πως κάποιοι ξεπερνάνε τα όρια μαζί σας;

Έχει συμβεί και αυτό. Έγινε με μια συνομιλία μου που εμφανίστηκε πρόσφατα ως συνέντευξη σε έντυπο. Το πώς βρέθηκα και βρίσκομαι μπλεγμένη και πώς δεν αποφεύγω να εμπλακώ ενώ βλέπω τον κίνδυνο... Είναι αυτό που σας έλεγα πριν, ότι κάτι με σπρώχνει να πηγαίνω στα αγκάθια. Και δεν είναι καθόλου εύκολο μόλις δω τα δύσκολα να το βάλω στα πόδια.

Ποιος είναι ο εχθρός του ποιητή σήμερα;

Ο εχθρός του ποιητή; Όποιος ήταν πάντα για κάθε άνθρωπο: η άγνωστη αυριανή μέρα. Και η πυκνή συναναστροφή του με την ειδωλολάτρισσα έπαρση.

Τι ακουμπάει σήμερα στον αντίποδα της βαρβαρότητας;

Το άμαχο ένστικτο. Από την άλλη βέβαια: «Και τώρα, τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους».

Πιστεύετε ότι δίνετε άλλοθι σε κάποιους; Όχι εσείς, η ποίησή σας...

Τι εννοείτε; Μήπως ότι αθωώνω κάποιους με το να ισχυρίζονται ότι την τάδε ώρα διάβαζαν ποιήματά μου, ενώ στην πραγματικότητα σκότωναν την ώρα τους;

Ο Ουελμπέκ έλεγε πως δεν της αξίζει της εποχής μας η ποίηση. Ευφυολόγημα ή βρίσκετε αλήθειες πίσω από αυτή την άποψη;

Θα αναρωτηθώ αν οι προηγούμενες εποχές ήταν στο σύνολό τους τόσο αγγελικά πλασμένες που να τους «άξιζε» η ποίηση. Κι αν ήταν, πόσο χρειάζεται άραγε η ποίηση τους αγγέλους; Όσο η ευτυχία στην ευτυχία και ο πλούτος στον πλούτο; Πιο σωστά, στη φτώχια δεν αξίζει ένα πλούσιο όνειρο; Αν λοιπόν η ποίηση, εκτός από μια παρήγορα περίπλοκη μορφή απόγνωσης που πιστεύω ότι είναι, παράλληλα είναι και μια ωφέλιμη μεταδόσιμη αξία, τότε, πολύ περισσότερο αξίζει να αφιερώνεται σε μια εποχή σαν τη δική μας, αν αυτή διέπεται μόνο από πληκτικούς πλήττοντες και εξαντλημένους δαίμονες. Κι αυτά βέβαια ισχύουν, αν δεν παρανόησα τον απόλυτο, αυστηρό Ουελμπέκ.

Υπάρχει κάποιο κείμενο, μια φράση, ένα υπονοούμενο που επέδρασε καταλυτικά στη γραφή σας;

Δεν ξέρω. Ίσως κάτι που δεν ειπώθηκε ή κάτι που ειπώθηκε χωρίς να είμαι βεβαία ότι ήταν αφιερωμένο σε μένα ή ακόμα κάτι που πράγμα ξεκαθάρισε για μένα ειπώθηκε, «μα ωραία που φύσηξεν ο μπάτης και σβήστηκε η γραφή». Τι νομίζετε; Με κάτι τέτοια ωραία περαστικά, διερχόμενα φυσηματάκια γράφεται και σβήστηκε... η ζωή.

Επαληθεύεται η ποίηση;

Επαληθεύεται ποτέ το διαφορετικό από ένα επόμενο διαφορετικό; Ευτυχώς όχι. Αν αυτό συνέβαινε, η ουτοπία θα πέθαινε από μαρασμό.

Από πού επιστρατεύεται «εισόδημα πικρίας»;

Από την προθυμία με την οποία φιλοξενώ ό,τι παλιό και καινούργιο περνάει με αργό βήμα έξω από τα ποιήματά μου. Από το λάθος μου να προεξοφλώ ό,τι είναι άστεγο. Μια εξαιρετικά συμφεροντολόγος στο βάθος καλοσύνη μου, πονοψυχιά τάχατες.

Θα ήταν τολμηρό να ρωτήσω αν αυτή την εποχή γράφετε; Ετοιμάζετε μια νέα έκδοση;

Μακάρι αυτό το τολμηρό ερώτημά σας να επενεργήσει ως διεγερτική συγκίνηση στη σιωπηλή βρύση και το στόμιο ν' αρχίσει να στάζει...

"Ενός λεπτού σιγή", με πρωταγωνιστή τον Ντίνο Χριστιανόπουλο

Huub Oosterhuis, ΚΑΘΩΣ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΙ (Μετάφραση από τα Ολλανδικά: Μαρίνα Ιωσήφ)

[Συνέντευξη από το Περιοδικό Plus Magazine 12 - 2003, σ. 14-19]

Σαν ήμουνα παιδί, ήμουνα συχνά άρρωστος και μόνος. Το πιο δυνατό στον άνθρωπο είναι η ψυχή, η κλίση. Η εσωτερική δύναμη είναι η κλίση, στην ζωή του Χιούμπ Οουστερχάους. Ακόμα κι ο πρίγκιπας Κλάους, μπόρεσε να στηριχτεί σ’ αυτήν τις τελευταίες του ώρες.

Παλαιότερα ήμουνα συχνά άρρωστος. Θυμάμαι καλά, πως ήμουνα πέντε χρονών και είχα οστρακιά. Έπρεπε να είμαι ξαπλωμένος και μόνος έξι εβδομάδες σ’ ένα δωμάτιο. Στην μητέρα μου επιτρεπόταν τέσσερις φορές τη μέρα να μ’ επισκέπτεται. Σχεδόν, δεν περνούσε ο καιρός. Ήμουνα ένα παιδί που αγαπούσε την μελωδία κι έτσι τραγουδούσα λίγο και μπορούσα λίγο να διαβάζω, και κατά τα άλλα περίμενα ολόκληρα μεσημέρια. Μετά, ξαφνικά σκοτείνιασε, μια ελπίδα φανερωνόταν στην ατμόσφαιρα και ονειρευόμουνα ξαπλωμένος. Εγώ και η οικογένειά μου, κάναμε βόλτες με το ποδήλατο, κατά μήκος του ποταμού Άμστελ, όπου υπήρχαν πανέμορφα αγροτικά σπιτάκια με φανταστικούς κήπους. Έβαζα με το μυαλό μου ότι υπήρχε ένας διάδρομος από το σπίτι μας, ως ένα πανέμορφο κήπο. Είχα προσβληθεί από ένα μικρόβιο και δεν έπρεπε να με αγγίξουν, αλλά όλοι οι άνθρωποι σ’ εκείνον τον κήπο, θα με άγγιζαν. Θα ερχόταν όποιος μου άρεσε, θα ερχόταν ακόμα και ο μανάβης, με το κάρο του.
Η οστρακιά αρχίζει ορμητικά και ο πατέρας μου είχε τοποθετήσει ένα κουδουνάκι στην κρεβατοκάμαρά μου, για την περίπτωση που είχα πολλή ανάγκη την μητέρα μου. Τα πρώτα βράδια, θα είχα χτυπήσει γύρω στις τέσσερις φορές. «Μην παρακουδουνίζεις», έλεγε η μητέρα μου, «γιατί αν το κάνεις, δεν θα μπορώ να σε περιποιούμαι μέσα στη μέρα τόσο καλά». Κι έτσι, ξεκόλλησα το κουδουνάκι απ’ τον τοίχο. Ο πατέρας μου το ξανάφτιαξε, αλλά εγώ δεν το χτύπησα ποτέ ξανά. Ένοιωθα εγκαταλελειμμένος. Είναι φορές που από πολύ μικρή ηλικία, μαθαίνει κανείς πράγματα, που θα ήταν καλύτερα, να μην τα γνωρίζει. Υπήρξαν στιγμές στη ζωή μου, που σκέφτηκα «Το να είσαι μόνος, παραείναι εύκολο…».
Όταν τα παιδιά μου έφτασαν σ’ αυτήν την ηλικία, θέλανε να τα κρατάμε όλη μέρα αγκαλιά όταν αρρώσταιναν. Ο Τσιερτ δεν έφευγε από κοντά μου. Κάτι τέτοιες μέρες, έπρεπε να κάνω ακόμα και τα ψώνια. Έβλεπα τη μυτούλα του Τσιερτ κολλημένη στο παράθυρο και τότε ξαφνικά μου ήρθε ξανά στο νου μου εκείνο το κουδουνάκι. Την επόμενη μέρα μίλησα με την μητέρα μου. Μου είπε: «Ήσουνα τόσο δυνατό».
Σαν παιδί ήμουνα πολύ προσκολλημένος στον πατέρα μου. Τον χειμώνα του πολέμου, πηγαίναμε κάθε πρωί μαζί στην εκκλησία. Με το χέρι μου στην τσέπη του. Πριν να πέσω να κοιμηθώ, με σταύρωνε στο μέτωπο. Αυτό το έκανε, μέχρι το βράδυ που χειροτονήθηκα ιερέας. Μου είπε τότε: «Από ΄δω και μπρος, θα με σταυρώνεις εσύ». Και αυτό έκανε κάθε φορά που βλεπόμασταν. Το 1966 απεβίωσε. Κι εγώ έβαλα στο φέρετρό του έναν σταυρό στο μέτωπό του.
Μετά το θάνατό του, βρήκα όλα τα γράμματα που του είχα γράψει μετά τα δεκαοχτώ μου, που εισήλθα στο τάγμα των Ιησουϊτών. Συναντιόμασταν μόνο δυο φορές το χρόνο, σε μια Αίθουσα, γι’ αυτό αλληλογραφούσαμε. Πάντα με ρώταγε: «Ποια βιβλία πρέπει να διαβάσω»; Στα δε βιβλία του έβρισκα σχόλια, όπως «Να ρωτήσω τον Χιούμπ, σελίδα τριάντα οχτώ». Όταν το 1965 χειροτονήθηκα ιερέας της Εκκλησίας των Φοιτητών, καθόταν πάντα εκεί. Τον έψαχνα με τα μάτια μου και μετά κοιταζόμασταν στα μάτια.
Ήμουνα έξι χρονών, όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Ο πατέρας μου έκανε τη θητεία του, δεν ξέραμε τι είχε απογίνει. Η μητέρα μου τότε είχε τέσσερα παιδιά, Αργότερα, κατά τη διάρκεια του πολέμου ήρθε και άλλη καταστροφή για την οικογένεια. Τρία παιδιά πέθαναν πάνω στη γέννα τους. Οι γονείς μου είχαν ασύμβατο ρέζους. Τα παιδιά είχαν αναιμία, πήραν αίμα απ’ τον πατέρα μου και μετά πέθαναν. Είδα τον πατέρα μου να κλαίει.
Μετά ήρθε η απελευθέρωση. Πακέτα τρόφιμα, έπεφταν απ’ τον ουρανό σαν να τα έστελνε κατ’ ευθείαν ο Κύριός μας, ο Αγαπητός. Χωρίς να το καταλάβω βρέθηκα στο Χάρλεμ, ανεβασμένος πάνω σ’ ένα καναδέζικο τανκ. Τέτοιο παιδί, εξαιρετικά παθιασμένος, μπορούσα να παρασυρθώ από κάτι: Οι γονείς μου έπρεπε να με ψάχνουν ταχτικά, ενώ εγώ βρισκόμουνα σε άλλη γειτονιά ή στην ταράτσα.
Στα δεκατέσσερά μου χρόνια, καθώς χτένιζα τα μαλλιά μου, έσπασα το λαιμό μου: Οι κλειδώσεις είχανε μολυνθεί απ’ την οστρακιά και τον υποσιτισμό του πολέμου. Τα πόδια μου είχαν παραλύσει και είχα προετοιμαστεί, πως δεν θα μπορούσα να ξαναπερπατήσω. Αντίθετα, ανάρρωσα. Θυμάμαι, ότι μετά απ’ αυτό πήγαμε διακοπές στο Βέικ αν Ζεει και ότι είχα έντονη την ανάγκη, να είμαι μόνος μου. Περπατούσα πολύ στην αμμουδιά. Ήμουνα χαρούμενος που ανάρρωσα, αλλά παράλληλα μου ήταν και λίγο ασυνήθιστο.
Το ότι ήθελα να γίνω και λίγο ιερέας, είχε ίσως να κάνει μ’ αυτό. Είχα σωθεί. Πίστευα πως κάτι έπρεπε να δώσω πίσω. Το χειρότερο που θα συνέβαινε, αν γινόμουνα ιερέας, ήταν ότι δεν θα αποκτούσα ποτέ παιδιά. Γι’ αυτό και το έβρισκα δύσκολο να διαλέξω, γιατί σκεφτόμουνα τα παιδιά που χάθηκαν στην οικογένειά μας. Το 1967 αποφάσισα ν’ απαρνηθώ την υποχρεωτική αγαμία του ιερέα, γιατί διαπίστωσα πως δεν ήταν αυτή η ζωή που ήθελα να ζήσω. Ήθελα μια συνηθισμένη ζωή. Είχα αποφασίσει νωρίτερα πως ήθελα μια οικογένεια και όχι έναν σύντροφο. Είμαι εξαιρετικά ευτυχισμένος με το γεγονός πως έχω δικά μου παιδιά, παρ’ όλο που ο γάμος μου δεν πήγε καλά. Έχουν σφραγίσει τη ζωή μου, το ότι μπορείς να τα φροντίζεις, το ότι αυτό πέτυχε, το ότι σ’ έχουν ανάγκη, σ’ αγαπάνε, το ότι θα υπάρχουν πάντα.

Τώρα αναγνωρίζω τον εαυτό μου στο παθιασμένο παιδί του τότε. Το ότι αφήνεις να παρασυρθείς από κάτι. Όταν τις Κυριακές πρέπει να κάνω το κήρυγμα, ή όταν πρέπει κάποιον να θάψω, επωφελούμαι απ’ αυτήν την κλίση. Τότε αφήνω τα πράγματα όπως είναι και συνεχίζω μέχρις ότου γίνονται καλά. Τα παιδιά μου έχουν κι αυτά κλίση, στη Μουσική: Τρέιντγε και Τσιερτ. Τους φώναξα κάποτε: «Ριχτείτε σ’ αυτό». Από πολύ νωρίς κατάλαβα ότι έπρεπε να τους αφήσω να πάρουν τον δρόμο τους με την ερημιά που είχαν μέσα τους. Κάποτε έγραψα ένα ποίημα για τον Τσιέρτ:

Θα μπορούσα επίσης
Χωρίς εσένα
Να ζήσω ευτυχισμένος
Αλλά όχι τώρα πια.

Έχω μια σύντροφο. Δεν μιλάω εύκολα για την αγάπη. Αυτό που έχω να πω, το λέω καλύτερα μ’ ένα ποίημα. Το ν’ αγαπάς, το βρίσκω πολύ ανήσυχο. Έχει να κάνει με τα χρόνια μου της Αγαμίας. Η φιλία είναι πιο ήρεμη. Όλα υπάρχουν στη ζωή, τα ορμητικά, οι απογοητεύσεις.
Είμαι ένας φανατικός ουτοπιστής. Τι άλλο μας απομένει; Πολλά όνειρα έχουν πραγματοποιηθεί. Θέλαμε να πετάξουμε: Τώρα, πετάμε. Πιστεύω πως το απίθανο είναι πιθανό. Πιστεύω πως η Ειρήνη είναι πιθανή, πρέπει να το πιστεύουμε. Δεν είμαι καθόλου απαισιόδοξος, αλλά έχω μάθει καλά να ζυγίζω καταστάσεις που δεν θάχουν καλή εξέλιξη. Η φαντασία μου κεντρίζεται εύκολα. Τώρα σχεδιάζω ένα βιβλίο για Αγγέλους που να εικονογραφηθεί από έναν εικαστικό καλλιτέχνη. Αυτή η επινόηση διαρκεί όλη την ημέρα. Έτσι, έχω έναν Άγγελο στο σπίτι, που κλέβει τα ρολόγια μου. Αυτό μου συμβαίνει όταν οδηγώ ή πριν πέσω να κοιμηθώ, κάνω τέτοια σχέδια. Όταν ήμουνα παιδί, είχα τη μεγαλύτερη δυσκολία να διαχωρίζω την αλήθεια απ’ το παραμύθι. Είναι επίσης πολύ δύσκολο, να ζεις με την Αλήθεια. Γι’ αυτό ψάχνεις την κατάλληλη χρεία για να την πεις και διαρρυθμίζεις τη φαντασία σου.
Έχω περάσει από πολύ δύσκολες καταστάσεις. Ευτυχώς αυτό δε σήμανε για μένα ότι βυθίστηκα στο μίσος. Υπήρξαν χρόνια που δεν ήξερα πώς θα τέλειωναν. Το ότι τα πράγματα έγιναν καλά, είναι η ευτυχία μου. Είμαι ανήσυχα ευτυχής. Πάντα υπάρχει κάτι, αλλά είμαι ευτυχής.

Στο μέλλον: Σε λίγο ελπίζω να γίνω νεότερος απ’ ό,τι τώρα. Ίσως τότε, να έχω λιγότερες έγνοιες και ν’ αποκτήσω μια δεύτερη αθωότητα.
Έχω στο σώμα μου μερικά πράγματα για τα οποία γνωρίζω, πως δεν προοδεύουν: Αρχίζω να κουφαίνομαι κι όταν λειτουργώ κουράζομαι, εξαντλούμαι πολύ περισσότερο απ’ ό,τι πέντε χρόνια πριν. Το να γίνεις 70 είναι πολύ κουραστική υπόθεση. Οι σκέψεις ότι αρχίζει η τελευταία περίοδος. Χάνεις πολλούς ανθρώπους.
Δεν μπορώ να ξεκαθαρίσω το πού βρίσκεται η δουλειά μου. Καμιά φορά σκέφτομαι: «Βρίσκομαι στην μέση», άλλες πάλι φορές σκέφτομαι: «Αυτό, το έχω ήδη εκεί, μόνο πρέπει να του δώσω μια πιο καθαρή φόρμα». Με ξαφνιάζει, καθώς τραγουδάω ένα τραγούδι μου, κι αμέσως νοιώθω: υπήρχε ακόμα ένας στίχος που έγραψα το 1974. Τότε δεν ήμουνα ικανοποιημένος με το στίχο αλλά παρ’ όλα αυτά, ο στίχος αυτός ήταν καλύτερος. Συχνά βάζω στόχο να τελειώσω με όλα τα επόμενα 5 χρόνια και έτσι, όταν φτάσω στα 75, να ξανακοιτάξω απ’ την αρχή τι θα προκύψει. Ίσως τότε να γράψω παιδικά βιβλία ή τελείως διαφορετικά ποιήματα.
Το να είναι κανείς αμέριμνος, το συσχετίζω περισσότερο με τη φύση. Πριν πολλά χρόνια ανακάλυψα ένα μέρος στη νότια Γαλλία: μια ακρογιαλιά, με ήρεμη αμμουδιά, ένα ξύλινο μαγαζάκι, που μπορεί κανείς να φάει ψάρι. Ξανά και ξανά εκπλήσσομαι, με το πόσο όμορφη βρίσκω την καμπύλη αυτής της βουνοπλαγιάς, γνωρίζω όλες τις αποχρώσεις του φωτός. Και ξεπλένονται άσπρες πετρίτσες στην αμμουδιά. Μαζεύω μονάχα τις ακηλίδωτες: αυτές βρίσκονται σπίτι μου σε γυάλινα βαζάκια, πάνω στη βιβλιοθήκη. Σ’ αυτό το σημείο της γης θα ΄θελα να βρίσκομαι ως το πικρό τέλος.
Τα γηρατειά κάνουν τον άνθρωπο λιγότερο φανατικό. Όταν στην εκκλησία πρέπει να προσευχηθώ δυνατά κι αυτό είναι πια ο κλάδος μου, γίνομαι πιο προσεχτικός με τα λόγια μου: «Εσύ που ζεις, αν ζεις και που μόλις μπορούμε να το κατανοήσουμε», προσπαθώ την αμφιβολία που έχουν οι άνθρωποι, παρ’ όλο που δεν ξεγράφουν το Θεό, ν’ αρθρώσω. Σε κηδείες, μπορείς να αδικήσεις τους ανθρώπους, εάν αποσιωπήσεις την λύπη και τον πόνο.
Απήγγειλα στον πρίγκιπα Κλάους έναν ψαλμό (κατά την τελευταία φάση της αρρώστιας του) που αρχίζει με τις λέξεις:

«Σώσε με
το νερό έχει
ανέβει στο στήθος μου».

Τέτοιες εικόνες, τότε είπε αυτός: «Γενηθήτω». Έχω γράψει ένα ποίημα για τον συναρπαστικό λόγο των τριών γιων του, που με τη βροχή κρατούσαν φρουρά δίπλα στο φέρετρο. Μπορείτε να καταλάβετε πώς αισθάνθηκαν.
Δεν φοβάμαι να πεθάνω. Θα το έβρισκα λυπηρό, εάν χάνονταν χρόνια απ’ τη ζωή μου, μέσα στον πόνο. Στα 45 μου, έπαθα ένα πάρα πολύ σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα. Σύρθηκα για να βγω απ’ το σαράβαλο. Αυτή ήταν μια στιγμή που πίστεψα, ότι όλα είχαν τελειώσει. Δεν είχα άγχος, είχα θυμό. Ίσως αυτό να μ’ έσωσε, δηλαδή, το ότι δεν ήθελα να πεθάνω.
Παλεύω με το μυαλό μου, όταν μιλώ για το επέκεινα. Σχεδόν δεν είναι ευπρεπές, σ’ έναν κόσμο, όπου σύμφωνα με συθέμελες μουσουλμανικές φαντασιώσεις, αποκτά 70 παρθένες στον ουρανό. Δεν μπορώ παρά να ελπίζω, ότι ο Θεός της Βίβλου, έχει τον τελευταίο λόγο και θα είμαστε καλά. Το ελπίζω, το ελπίζω.

[Το ίδιο κείμενο, με πληροφορίες για τον Ολλανδό αυτόν πνευματικό άνθρωπο, αλλά και για τη μεταφράστρια, βλ. "Στον ίσκιο του Ήσκιου", εδώ.]

Γάμοι ομοφυλοφίλων

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Οι πρόσφατοι παράνομοι, πολιτικοί γάμοι ομοφυλοφίλων στην Τήλο, ο θρησκευτικός γάμος ομοφυλοφίλων κληρικών στην Αγγλία και οι εκατοντάδες πολιτικοί γάμοι ομοφυλοφίλων σε διάφορες περιοχές της Δύσης μαζί με τις επιστολές αναγνωστών σχετικά με το προηγούμενο δημοσίευμά μας «Να ζήσετε και καλούς απογόνους», μάς επιβάλλουν να επανέλθουμε στο θέμα του γάμου, ως ένα θεσμό που αλλάζει πρόσωπα και αξιακούς κώδικες.

Ως ομοφυλοφιλία (αγγλ. homosexuality) ορίζεται το σεξουαλικό ενδιαφέρον και η έλξη ενός ατόμου προς άτομα του ίδιου φύλου. Η έλξη αυτή συνήθως, αλλά όχι πάντα, οδηγεί σε φυσική επαφή που κορυφώνεται με οργασμό. Ο όρος ομοφυλόφιλος χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τα άτομα αυτά, αναφέρεται και στα δύο φύλλα, παρ΄ ότι στη γυναικεία ομοφυλοφιλία συχνά αναφέρεται ως λεσβιασμός, από τη νήσο Λέσβο και σε αναφορά προς τη Λυρική ποιήτρια Σαπφώ η οποία εκφράζοντας το ερωτικό πάθος της γυναίκας έδωσε λαβή να θεωρηθεί ως ιέρεια του λεσβιακού έρωτα, κάτι που δεν καταδεικνύεται στη σωζόμενη ποίησή της.
Η ομοφυλοφιλία θεωρείται σεξουαλική απόκλιση και μέχρι το πρόσφατο ακόμη παρελθόν εθεωρείτο διαστροφή και παθολογικό φαινόμενο. Κατά το 2ο μισό του εικοστού αιώνα σε πολλές χώρες όπως οι Αγγλοσαξονικές ο όρος σεξουαλική διαστροφή άρχισε να εγκαταλείπεται ως μη αντικειμενικός και να αντικαθίσταται από τον όρο σεξουαλική απόκλιση, όπου ο όρος απόκλιση αναφέρεται με την καθαρά στατική του σημασία της παρέκβασης σε σχέση προς τη σεξουαλική συμπεριφορά του συνόλου των ατόμων μιας δεδομένης κοινωνίας, καθώς και της παρέκβασης σε σχέση με τους ηθικούς της κανόνες και τις συμβάσεις της. Η ομοφυλοφιλική συμπεριφορά υπήρξε σε διαφορετικές περιόδους της ιστορίας και σε διαφορετικούς πολιτισμούς άλλοτε αποδεκτή, άλλοτε ανεκτή και άλλοτε απαγορεύσιμη. Στις Δυτικές κοινωνίες επί πολλά χρόνια την θεωρούσαν ως ολέθρια «διανοητική νόσο» που έπρεπε να καταπολεμηθεί από τους ψυχιάτρους, από το 1978 όμως δεν υπάρχει στον εγκεκριμένο από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία κατάλογο των ψυχιατρικών νευρώσεων. Σήμερα, η ομοφυλοφιλία θεωρείται απλώς ως «ερωτική προτίμηση» για σεξουαλικούς συντρόφους του ίδιου φύλου. Η μελέτη της ομοφυλοφιλίας άρχισε στις αρχές του 20ου αιώνα γιατί μέχρι τότε εθεωρείτο ταμπού και δεν ήταν δυνατή η επιστημονική έρευνα. Οι ολοένα και αυξανόμενες πληροφορίες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα αίτιά της αναζητούνται στη γενετική προδιάθεση όπως και σε κοινωνικά-οικονομικά και ψυχολογικά αίτια.
Το κίνημα για την απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων (Homosexual rights movement ή Gay rights movement ή Gay liberation movement) είναι κίνημα για τα αστικά και ευρύτερα κοινωνικά δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, το οποίο επιδιώκει την κατάργηση τω νόμων περί σοδομίας οι οποίοι απαγορεύουν τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις και διεκδικεί την εξάλειψη των διακρίσεων σε βάρος των ομοφυλοφίλων στην εργασία, σε πιστωτικά θέματα, σε θέματα στέγης και δημοσίων υπηρεσιών, καθώς και σε διάφορους άλλους τομείς της ζωής. Τελικός του σκοπός είναι η επίτευξη της ανοχής ή της αποδοχής τής ομοφυλοφιλίας στην κοινωνία. Το διεθνές σύμβολο της ομοφυλοφιλίας είναι το ελληνικό γράμμα λάμδα (λ). Το κίνημα της ομοφυλοφιλίας τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζεται ιδιαίτερα ενεργητικό και δυναμικό και έχει πετύχει τη δημόσια παρουσία και το δημόσιο λόγο. Στα πλαίσια αυτά διεκδικεί τη συμμετοχή στο θεσμό του γάμου και της υιοθέτησης παιδιών.
Οι ομοφυλόφιλοι χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες με κυριότερη τη διάκριση μεταξύ μονογαμικών και πολυγαμικών, όπως δηλαδή συμβαίνει και με τους ετερόφυλους. Φαίνεται ότι εκείνοι που είναι μονογαμικοί και έχουν σταθερή ερωτική σχέση, συνδέονται και με ισχυρά αισθήματα αγάπης και επιθυμούν να ενταχθούν στην ομάδα των νόμιμων συντρόφων και συζύγων και να είναι αποδεκτοί από την κοινωνία. Εξάλλου σημαντικοί οικονομικοί λόγοι που προκύπτουν σε σχέση με τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτούν κατά τη διάρκεια της συζυγίας τους λύνονται αυτόματα με τη νομιμοποίηση της σχέσης. Διεκδικούν όμως και τη νομιμοποίηση της υιοθεσίας παιδιών, ισχυριζόμενοι ότι τα πρότυπα έχουν αλλάξει και ότι το βασικό σε μία οικογενειακή ζωή είναι η αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς που πρέπει να αισθάνονται τα μέλη και ότι στις ετεροφυλικές σχέσεις οι οικογένειες διαλύονται σε μεγάλο ποσοστό και μεταβάλλονται σε μονογονεϊκές. Συγκρίνοντας δηλαδή καταλήγουν ότι οι δύο ομοφυλόφιλοι γονείς που αγαπιούνται είναι πιο ικανοί από τον έναν ετερόφυλο για να αναθρέψουν παιδιά. Ποια είναι όμως τα πρότυπα φύλου που θα έχουν τα υιοθετημένα από ομοφυλόφιλους παιδιά, και τα οποία πιθανόν να είναι ήδη λαβωμένα από την εγκατάλειψη των πραγματικών ετερόφυλων γονέων; Για ποιο λόγο αφού οι ομοφυλόφιλοι έχουν διαφορετικές προτιμήσεις μακράν της τεκνοποίησης θέλουν να μιμηθούν εκείνους που τεκνοποιούν; Είναι γενικώς παραδεκτό ότι τα παιδιά διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό σύμφωνα με τα πρότυπα του οικογενειακού και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.
Κατά τους επιστήμονες ο γάμος είναι μία μορφή σεξουαλικού ελέγχου στην πλειονότητα των ανθρωπίνων κοινωνιών. Για να ελεγχθεί ο αέναος σεξουαλικός ανταγωνισμός, είναι απαραίτητη κάποια μορφή γάμου. Αυτό όχι μόνο απομακρύνει και τους δύο συζύγους από τον ανταγωνιστικό χώρο της ερωτοτροπίας (φλερτ) και εξασφαλίζει στον καθένα ένα σεξουαλικό σύντροφο, αλλά και τους επιτρέπει να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο και ενέργεια σε άλλα αναγκαία και χρήσιμα έργα της ζωής. Ο Χριστιανισμός διδάσκει το σωτηριολογικό χαρακτήρα του εν Χριστώ γάμου, την ολοκλήρωση δηλαδή του ανθρώπου μέσα από το μυστήριο του γάμου και την τεκνοποιία..
Κάθε κοινωνία, θρησκεία και εποχή διαμορφώνει δικούς της κανόνες και αξίες. Η αξία της αγάπης όμως είναι αναμφισβήτητη ακόμα και στις φιλοπόλεμες κοινωνίες. Προϋπόθεση είναι η ελευθερία, η ανεκτικότητα, η αξιοπρέπεια και η αποδοχή του άλλου. Ο Χριστός συνομίλησε με τη Σαμαρείτιδα γιατί το ζητούμενο ήταν η δημιουργία ειλικρινούς σχέσης με εκείνους που η κοινωνία της εποχής του απέρριπτε. Στις ετερόφυλες σχέσεις μέσα και έξω από το γάμο το ζητούμενο είναι η επικοινωνία, η συγχώρεση η αφοσίωση και ο σεβασμός στο πρόσωπο του άλλου προκειμένου να εξελιχθεί σε αγάπη και να νιώσει ολοκληρωμένος. Αυτό απαιτεί χρόνο και προσπάθεια και δε φαίνεται να είναι εφικτό σε πολυγαμικές σχέσεις, γιατί το συναίσθημα διαχέεται και τραυματίζεται από τον περιορισμό στα αρχέγονα γενετήσια ένστικτα. Η χαρά εξάλλου της διαιώνισης του είδους, το χαστούκι δηλαδή στον αδυσώπητο χρόνο μέσα από τα γονίδια που κληρονομούνται στους απογόνους είναι ένας ακόμη σημαντικότατος παράγοντας του νοήματος αυτών των σχέσεων.
Οι ομοφυλόφιλοι αποτελούν μειοψηφία, δεν είναι ο κανόνας και ούτε μπορεί ποτέ να γίνουν, γιατί τότε θα μιλάμε για πλήρη αλλοίωση και εκφυλισμό της ανθρώπινης οντότητας. Οι κοινωνίες οφείλουν να σέβονται τις μειοψηφίες και μάλιστα όταν αυτές δεν ασκούν βία. Οι μειοψηφίες βεβαίως οφείλουν και αυτές να σέβονται τους όρους διαβίωσης της κοινωνίας και να μην προκαλούν με την ιδιαιτερότητά τους εκτός και αν αισθάνονται ότι αδικούνται. Ιδιαίτερα η σεξουαλική πρόκληση απ΄ όπου και αν προέρχεται είναι κατακριτέα και χαρακτηρίζει ακαλλιέργητες και υπανάπτυκτες κοινωνίες εγκλωβισμένες στα ορμέφυτά τους, πόσο μάλλον όταν προέρχονται από εκείνους που μοιάζουν να μπερδεύουν την μορφή του άρρενος και του θήλεως. Μετά την περίοδο της επιθετικότητας που επέδειξαν τα τελευταία χρόνια, οι ομοφυλόφιλοι για να αποκτήσουν την ανοχή της κοινωνίας, θα πρέπει να εργαστούν αρκετά εάν θέλουν και την αποδοχή τους, όταν με την αξιοπρεπή και υπεύθυνη στάση τους δε θα επιδιώκουν να είναι οι διαφημιζόμενοι και δακτυλοδεικτούμενοι, αλλά οι διακριτικά διαφορετικοί.
Ο πρόσφατος γάμος ομοφυλοφίλων κληρικών στην Αγγλία σοκάρησε, ιδιαίτερα η δήλωση του ιερέα που τέλεσε το «μυστήριο», ότι ερεύνησε τις Γραφές και δεν βρήκε, ότι απαγορεύεται γάμος ομοφυλοφίλων που αγαπιούνται πραγματικά και επιζητούν την ευλογία της εκκλησίας. Η Ελληνική Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία, που έχει και αυτή στους κόλπους της αρκετούς ομοφυλόφιλους, ας ερευνήσει και αυτή τις Γραφές, φανερές και απόκρυφες, και ας επιχειρηματολογήσει σχετικά.

Η ελληνική κοινωνία, μέρος της παγκόσμιας κοινωνίας κινδυνεύει να χάσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της όχι από την ανεκτικότητα και αποδοχή των μειοψηφιών, γεγονός που διευρύνει τη δημοκρατία, αλλά από το ξεπούλημα του πολιτισμού μας στο βωμό της ευκολίας, (όπως για παράδειγμα η πρόταση Κύπριου Ευρωβουλευτή για μείωση των γραμμάτων του ελληνικού αλφάβητου) και από την ιδιώτευση σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος. Η αρχαία προχριστιανική ελληνική κοινωνία ήταν ανεκτική προς τους ομοφυλόφιλους. Σήμερα επιβάλλεται μία νέα θεολογική προσέγγιση και ερμηνεία των Χριστιανικών Γραφών, για να δούμε ακόμα ποιο είναι το σύγχρονο περιεχόμενο του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού και ποια η θέση των ομοφυλοφίλων σ΄ αυτόν. Έτσι μπορεί να βοηθηθεί ο νομοθέτης για τη θέση που θα πρέπει να πάρει η ελληνική Πολιτεία σε σχέση με τους γάμους ομοφυλοφίλων, σε ένα τοπίο έντονα πολυπολιτισμικό.

«Να ζήσετε και καλούς απογόνους!»

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Η Άνοιξη, μάλιστα, η Πασχαλιάτικη περίοδος είναι περίοδος γάμων. Ευχές τραγούδια και γλέντια αντηχούν και σμίγουν με τη γιορτή της αναγέννησης της φύσης σε ένα πανηγύρι χαράς και συγκίνησης.
Ο γάμος θεωρείται η σημαντικότερη, ίσως, στιγμή στη ζωή του ανθρώπου αφού αρχίζει μια νέα περίοδος της σχέσης μεταξύ δύο ανθρώπων που προσδοκούν ότι έτσι μπορούν να συνεχίσουν και να χαρούν τη ζωή βαδίζοντας προς την ολοκλήρωση. Στην χώρα μας η απαιτούμενη νομιμοποίηση της συμβίωσης ετερόφυλων γίνεται με τρεις τρόπους: με τον παραδοσιακό θρησκευτικό γάμο, με τον πολιτικό γάμο και με το συμβόλαιο ελεύθερης συμβίωσης. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για τους ομοφυλόφιλους, γεγονός που αποτελεί ηχηρό αίτημα αυτής της ομάδας της κοινωνίας που απελευθερώνεται από τα κοινωνικά ταμπού, αποβάλλει το μανδύα της ντροπής και διεκδικεί ισονομία και ισοτιμία
Οι περισσότεροι γάμοι είναι θρησκευτικοί και η ολιγαρχία που διοικεί την Εκκλησία της Ελλάδας αποφάσισε ότι η ελεύθερη συμβίωση είναι πορνεία και ότι μόνο το μυστήριο του γάμου εγγυάται την ευτυχία. Η απόφαση στηρίχτηκε στους νόμους του Χριστιανισμού που αφορούσαν όμως μια άλλη εποχή. Στα χρόνια του Χριστού η νομιμοποίηση των σχέσεων γινόταν μόνο με το θρησκευτικό γάμο και οποιαδήποτε άλλη σεξουαλική σχέση γινόταν «επί πληρωμή», ήταν δηλαδή πορνεία. Ο συντηρητισμός και τα οικονομικά συμφέροντα της βιομηχανίας της θρησκείας εθελοτυφλούν στο γεγονός ότι η κοινωνία μας είναι πολυπολιτισμική, ότι υπάρχουν άνθρωποι αλλόθρησκοι και φτωχοί που έχουν όμως την ανάγκη να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους στην πολιτεία και στα παιδιά τους. Ο θρησκευτικός γάμος αφορά και πρέπει να αφορά σ΄ εκείνους που πιστεύουν και ελπίζουν ότι η ευλογία του Θεού θα στηρίξει τη ζωή τους και την οικογένεια που πρόκειται να δημιουργήσουν.
Ο χριστιανισμός κατατάσσει το γάμο ανάμεσα στα άλλα μυστήρια, μάλιστα στο παρελθόν ήταν ενσωματωμένος στη θεία λειτουργία και κοινωνούσαν όλοι οι παρευρισκόμενοι. Ο γάμος όμως για να γίνει μυστήριο χρειάζεται τους μύστες, εκείνους δηλαδή που θα συμμετέχουν πνευματικά, θα συμπροσεύχονται και θα επικαλούνται την παρουσία του Θεού σε μια σχέση κοινωνίας. Αυτά προϋποθέτουν συγκεκριμένη πνευματική προετοιμασία από το ζευγάρι, τον παπά, τους κουμπάρους και τους καλεσμένους. Αυτό που συμβαίνει σήμερα, σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, δεν έχει σχέση με μυστήριο. Είναι μέρος της βιομηχανίας της κατανάλωσης που συμμετέχουν πολλοί: η εκκλησία, οι φωτογράφοι-σκηνοθέτες, τα κέντρα διασκέδασης, η μόδα κλπ. Η εκκλησία παρέχει την απαιτούμενη λαμπρότητα (που είναι ασυναγώνιστη σε σχέση με το λιτό δημαρχείο), οι φωτογράφοι σκηνοθετούν κατά βούληση και το κέντρο διασκέδασης καθορίζει την ποιότητα της μεταγαμήλιας «τέρψης». Μεγάλο μερίδιο κατέχει και το κοινό, οι καλεσμένοι. Η αισθητική τους παρουσία στην εμφάνιση, στο λόγο, στο φαγητό και στο χορό, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία της τελετής. Ο εντυπωσιασμός είναι τις περισσότερες φορές ο μοναδικός στόχος. Η νυφιάτικη ενδυμασία, τα μέσα μεταφοράς, ο αριθμός των καλεσμένων, η κατοικία, η επίπλωση κλπ εξαντλούν την προετοιμασία σε βάρος της ποιότητας της σχέσης.
Μια σχέση που στηρίζεται μόνο στην ύλη με τις διάφορες μορφές της είναι ευάλωτη και αδυνατεί να διαρκέσει στο χρόνο και να ολοκληρωθεί. Η πρόσκαιρη σεξουαλική έλξη, τα περιουσιακά στοιχεία, η οικονομική ή η κοινωνική επιφάνεια δεν είναι θεμέλια που αντέχουν σε κλυδωνισμούς. Η ουσιαστική σχέση σφυρηλατείται στους αγώνες της παλαίστρας του γάμου με τα δεσμά της αγάπης. Είναι δεσμά για την αλληλοσυμπλήρωση αλλά και τη διατήρηση της διαφορετικότητας σε καθεστώς αμοιβαίας προσαρμογής, αυτοαπώλειας αλλά και ανάπτυξης της προσωπικότητας των συζύγων. Όσοι πιστεύουν στο Θεό έχουν την ανάγκη υπερβατικής διάστασης στο γάμο και επικαλούνται τη Θεία Χάρη για την πραγμάτωση του γάμου. Ο αρραβώνας και ο γάμος γίνονται «στο όνομα της Αγίας Τριάδος» και η σχέση του ζευγαριού γίνεται τριαδική γιατί συνδέεται με το υπερβατό με τη θεϊκή παρουσία. Όσοι δεν πιστεύουν ή είναι αλλόθρησκοι, έχουν άλλα πρότυπα, άλλες προτάσεις ζωής που δεν αποκλείουν την ουσιαστική σχέση, όπως ισχυρίζονται οι υποκριτές φονταμενταλιστές ιεράρχες μας που θεολογούν στα λόγια και πορνεύουν στα έργα.
Η πορνεία ενδημεί σε όλες τις σχέσεις που στηρίζονται στην πρόσκαιρη ηδονική βίωση είτε αφορά στις σεξουαλικές σχέσεις, είτε στα αξιώματα και τις τιμές, είτε στην οικονομική δύναμη. Απαντάται δηλαδή εκεί όπου η αξιακή κλίμακα δεν έχει απελευθερωθεί από τα αρχέγονα ένστικτα και κυριαρχεί ο εγωισμός και ο υπολογισμός. Πορνεία μπορεί να υπάρχει μέσα στο γάμο, ανάμεσα στο ζευγάρι, όταν η συμβίωση είναι προϊόν συναλλαγής (π.χ. σύγχρονοι γάμοι γερόντων με νεότατες αλλοδαπές) ή όταν υπάρχουν εξωσυζυγικές σχέσεις. Πορνεία όμως υπάρχει και στους κόλπους των έγγαμων και άγαμων κληρικών με ποικίλους τρόπους: εκτός από τις σεξουαλικές είναι και οι οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνονται σε ορισμένες εκκλησίες και μοναστήρια. Η αυτοκρατορική παρουσία-ενδυμασία των ιεραρχών και ορισμένων ιερέων, οι οικονομικές απολαβές των κληρικών όταν τελούν τα μυστήρια και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιεροσύνη τους και η απαίτηση αυθεντίας είναι σκοτεινοί διάδρομοι της ύπαρξης στην εκτυφλωτική επιφάνεια της ευμάρειας και της χλιδής.
Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του προορισμένος να ζει σε κοινωνία με τους συνανθρώπους του, «κοινωνικόν ον ο άνθρωπος και συζήν πεφυκώς», έλεγε ο Αριστοτέλης. Και η Βίβλος αναφέρει: «ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον». Δεν έχουν όμως όλοι τις πνευματικές, ψυχολογικές, συναισθηματικές, ηλικιακές και κάποτε τις οικονομικές προϋποθέσεις που απαιτούνται για το γάμο. Στη λαογραφική μας παράδοση, βλέπουμε πως η κοινότητα έλεγχε μεταξύ άλλων και τις απαραίτητες οικονομικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός καινούργιου σπιτικού. Με την έκθεση των προικιών και τη δημόσια υπογραφή του προικοσυμφώνου, η κοινότητα εκαλείτο να κρίνει αν υπήρχε η απαραίτητη υλική βάση για το ξεκίνημα του νέου σπιτικού. Αλλά υπάρχουν και άλλες, σοβαρότερες ίσως, ψυχολογικές, συναισθηματικές, ακόμη και ανατομικές αναπηρίες που αποκλείουν για ένα άτομο τη δυνατότητα του γάμου. Οι ψυχολογικές αναπηρίες, μάλιστα αποτελούν ένα οξύτατο πρόβλημα για τις σύγχρονες κοινωνίες και διαπράττουν μεγάλο σφάλμα εκείνοι που συμβουλεύουν γάμο όσους πάσχουν από ψυχοπάθειες προκειμένου να λύσουν τα προβλήματά τους. Όλες αυτές οι προβληματικές περιπτώσεις δεν βλάπτουν μόνο τους ίδιους αλλά και όλα τα μέλη της οικογένειας που θα προκύψει.
Είναι φανερό ότι ο γάμος είναι η πιο δύσκολη σχέση. Σε καμιά άλλη ανθρώπινη σχέση δεν υπάρχει τόση ένταση αλλά και τόση μακαριότητα. Ο γάμος έχει τη δυνατότητα να είναι η ωραιότερη και η φρικτότερη εμπειρία και ο σωστός γάμος-συμβίωση είναι η προϋπόθεση για την επιτυχία όλων των άλλων προσωπικών και συλλογικών επιδιώξεων. Στις μέρες μας, η φιλοδοξία της επαγγελματικής καριέρας και το απάνθρωπο καπιταλιστικό σύστημα αποπροσανατολίζουν, αποθαρρύνουν και απομακρύνουν τον άνθρωπο από την προσπάθεια να ικανοποιήσει τη φυσική του ανάγκη για σωστή κοινωνικοποίηση και συμβίωση. Γίνεται και αυτή καταναλωτική εμπειρία, διαρκεί λίγο, ευτελίζεται και χάνει την αξία της πριν ακόμα την αποκτήσει. Η παραδοσιακή ευχή «Να ζήσετε και καλούς απογόνους», που λέγεται στους γάμους αποκτά σήμερα διαφορετικό περιεχόμενο. Άλλοτε, που η θνησιμότητα ήταν σε μεγάλα ποσοστά, εννοούσαν την επιμήκυνση της ζωής για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της πολυμελούς οικογένειας. Τώρα, που τα διαζύγια, επίσημα και ανεπίσημα, αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο και η τεκνοποίηση μειώνεται δραματικά, η ευχή εμπεριέχει τη δυνατότητα ουσιαστικής σχέσης σε βάθος χρόνου καθώς και τη δυνατότητα απόκτησης υγιών παιδιών που θα εξελιχθούν σε «χρηστούς» ανθρώπους. Οι καλοί απόγονοι προκύπτουν συνήθως από πετυχημένους γάμους. Ο αυτοσεβασμός, η αυθεντικότητα, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα του άλλου, ενισχύουν το αίσθημα της αγάπης, δημιουργούν συνθήκες συναισθηματικής ασφάλειας και ελευθερίας και αποτελούν τους δρομοδείκτες για την ολοκλήρωση. Αυτή η στάση ζωής είναι συνεχής αγώνας ατομικός και συλλογικός και η στέψη του γάμου φαίνεται από το αποτέλεσμα στο τέλος της διαδρομής.
«Να ζήσετε και καλούς απογόνους!» ας ευχηθούμε από την καρδιά μας σε όλους εκείνους που αποφασίζουν να ενώσουν τη ζωή τους και να διαιωνίσουν το είδος τους, ανεξάρτητα από τον τρόπο που έχουν επιλέξει.

Σχεδιάζοντας τις Βιβλιοθήκες του μέλλοντος, η περίπτωση της Ζακύνθου

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης*

Στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στις 10 και 11 Ιουνίου 2008 πραγματοποιήθηκε Διεθνές συνέδριο με θέμα «Σχεδιάζοντας τις Βιβλιοθήκες του μέλλοντος». Το συνέδριο οργάνωσε το Ινστιτούτο Γκαίτε σε συνεργασία με άλλους φορείς και με παράλληλη έκθεση φωτογραφίας από σύγχρονες βιβλιοθήκες της Ευρώπης, της Αμερικής και από τη περίφημη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Ήταν ένα πετυχημένο συνέδριο το οποίο δημιούργησε αντιφατικά συναισθήματα σε όλους όσους το παρακολουθήσαμε. Ζηλέψαμε για όσα θαυμαστά γίνονται στο εξωτερικό σε σχέση με τη σύγχρονη αρχιτεκτονική των βιβλιοθηκών, αλλά ήταν και ένα δυνατό ταρακούνημα για ενεργοποίηση και στους δικούς μας χώρους.
«Διαστημόπλοια του βιβλικού σύμπαντος» χαρακτήρισε ένας Γερμανός δημοσιογράφος τα σύγχρονα κτίρια βιβλιοθηκών. Εντυπωσιακά νεόδμητα κτίρια, αλλά και ανακαινισμένα κτίσματα , όπως παλιές αποθήκες ή εργοστάσια, προσπαθούν να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες και αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας της πληροφορίας και επικοινωνίας. Δημόσιοι παράδεισοι μεταξύ ναού και αγοράς (με την αρχαία έννοια των όρων) όπου ο επισκέπτης θα έχει εύκολη πρόσβαση στο χώρο και ευχάριστη επαφή με την επιστήμη και τη γνώση, αλλά συνάμα θα χαλαρώνει με τη ζωντάνια της εμπειρίας μιας διαφορετικής δημόσιας αισθητικής της αρχιτεκτονικής. Είναι αρχιτεκτονικές ιδέες που αφορούν βιβλιοθήκες ψηφιακής εποχής, πρόκληση για δημιουργία χώρων που θα στεγάσουν το βιβλίο, ένα μέσο που θεωρείται όλο και πιο εφήμερο, συχνά ακόμη και «νεκρό». Η βιβλιοθήκη όμως παύει να αποτελεί ησυχαστήριο κοιμισμένων βιβλίων και αυστηρών προσώπων αφού γίνεται και χώρος συνάντησης, επικοινωνίας κι έμπνευσης και μεταβάλλεται σε σαλόνι της πόλης. Γι αυτό βρίσκεται συνήθως στο κέντρο της όποιας κοινότητας, εκεί που είναι η αγορά και συχνάζουν οι πολίτες και τους υποδέχεται όλους, μικρούς και μεγάλους, κατά μόνας ή ομαδικά και οικογενειακά.
Εάν συνδέσουμε τη σύγχρονη τάση με την περίπτωση της Ζακύνθου είναι εύκολο να κάνουμε το δικό μας όνειρο και να αγωνιστούμε για να το πραγματοποιήσουμε. Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Ζακύνθου βρίσκεται στο ωραιότερο σημείο της πόλης. Στεγάζεται σε κτίριο ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και έχει σημαντική συλλογή βιβλίων και εφημερίδων . Η εσωτερική όμως αρχιτεκτονική και οργάνωση προκαλούν κατάθλιψη και προετοιμάζουν τον επισκέπτη για γρήγορη αποχώρηση.
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Ζακύνθου πρέπει να απλωθεί σε ολόκληρο το κτιριακό συγκρότημα της Πλατείας Σολωμού (εκεί που στεγάζονται το Πνευματικό Κέντρο, ο κινηματογράφος Φώσκολος και ο Κόκκινος Βράχος), ώστε να μπορεί να αποτελεί το σημείο αναφοράς Ζακυνθινών και τουριστών. Η επέκταση στο χώρο, η υλικοτεχνική υποδομή και η ανάλογη στελέχωση με βιβλιοθηκονόμους, τεχνική και οικονομική υπηρεσία είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Στην παρούσα φάση είναι εφικτός ένας τέτοιος σχεδιασμός αφού φτιάχνεται το θέατρο και θα μπορεί να ικανοποιήσει ανάγκες του πνευματικού κέντρου και του κινηματογράφου.
Τα σχέδια των σύγχρονων βιβλιοθηκών (και το όνειρο της δικής μας), περιλαμβάνουν μεγάλους ενιαίους χώρους, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα κίνησης των επισκεπτών αλλά και μετακίνησης των επίπλων ανάλογα με την περίπτωση. Τα χρώματα, τα έπιπλα, τα γραφεία οι βιβλιοστάτες αλλάζουν μορφή και χρήση. Είναι πολύχρωμα, μοντέρνα, αναπαυτικά, με διαφορετικό φωτισμό κατά περίπτωση. Δημιουργούνται νοητοί χώροι και διαχωρίζονται εκείνοι που προκαλούν θόρυβο. Οι βιβλιοστάτες δεν στέκονται γεμάτοι και απειλητικοί με το βάρος και η μορφή τους. Είναι διασκορπισμένοι σε διάφορα σημεία του κτιρίου, και τα βιβλία καταλαμβάνουν τους χώρους ανάλογα με τις ανάγκες. Η Βιβλιοθήκη είναι εξοπλισμένη με ηλεκτρονικά μέσα ώστε να υπάρχει δυνατότητα διαδικτύωσης. Αναπαράγει ή παράγει οπτικοακουστικό υλικό, έχει χώρους προβολής ταινιών, ακουστικής μουσικής και δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Μπορεί να προσφέρει γλυκό και αναψυκτικό, ακόμα και πρόχειρο φαγητό. Διοργανώνει εκθέσεις, φιλολογικές βραδιές, διαλέξεις, συνέδρια. Εκδίδει βιβλία και περιοδικά, παρέχει ποιοτική γνώση και προάγει τη δημοκρατία αφού απευθύνεται σε όλους τους κατοίκους ντόπιους και μετανάστες, πλούσιους και φτωχούς, ανθρώπους με μορφές αναπηρίας και αρτιμελείς.
Στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Ζακύνθου θα μπορεί κανείς να απολαμβάνει την όμορφη θέα του γαλάζιου, την ελπίδα της ζωής από τα παιχνιδιάρικα μικρά της πλατείας. Θα μπορεί να είναι ένα καινούργιο στέκι νέων, πιο ευχάριστο, χρήσιμο και δημιουργικό από τις παρακείμενες καφετέριες. Θα μπορεί να είναι ο χώρος του κουκλοθέατρου, του παραμυθιού, της ζωγραφικής, της αγγειοπλαστικής. Εκεί θα μπορούν να παίζουν νέα ποιοτικά ηλεκτρονικά παιχνίδια για να ψυχαγωγηθούν για να μάθουν τη νέα τεχνολογία. Θα μπορούν να ενημερωθούν για την επικαιρότητα, την πολιτική-πολιτιστική-αθλητική, να επικοινωνήσουν, να αστειευτούν, να μιλήσουν για τέχνη να αναπτύξουν πνευματική συζήτηση. Οι μεγαλύτεροι μαζί και χωριστά από τους νέους αλλά στον ίδιο χώρο θα ερευνούν τα αρχεία και τις πηγές θα ψυχαγωγούνται, θα διαλέγονται και θα επιλύουν τα προβλήματα της κοινότητας. Έτσι θα γίνει συνήθεια, τρόπος ζωής και ύπαρξης των ζακυνθινών, έτσι αποκτάμε την ελπίδα της βελτίωσης του μέλλοντός μας, αφού θα κατευθύνουμε τη σκέψη σε ωφελιμότερους δρόμους από εκείνον της αύξησης των τουριστικών επιχειρήσεων και των εσόδων μας. Θα μπορούμε να πετυχαίνουμε καλύτερα και σε αυτούς τους τομείς, γιατί θα έχουμε τους ορίζοντές μας πιο ανοιχτούς, το πνεύμα πιο νηφάλιο και τη σκέψη περισσότερο ανθρωπιστική και λιγότερο ανταγωνιστική.
Η νέα Δημόσια Βιβλιοθήκη Ζακύνθου θα πρέπει να ψηφιοποιηθεί, ώστε να διασφαλιστεί το πολύτιμο υλικό της και να μπορεί να είναι διαθέσιμο στο σύνολο των ενδιαφερομένων Το Μουσείο Σολωμού κι Επιφανών Ζακυνθίων ολοκληρώνει ήδη με επιτυχία ένα τέτοιο πρόγραμμα και μπορεί να γίνει παράδειγμα προς μίμηση. Η ψηφιοποίση θα δώσει τη δυνατότητα διαδικτύωσης και με τις τοπικές σχολικές βιβλιοθήκες που τόσο το έχουν ανάγκη, και έτσι θα δοθεί δυνατότητα ευρύτερης συνεργασίας.
Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα δημιουργούνται νέες αξιόλογες βιβλιοθήκες όπως π.χ. στις Σέρρες και στο Ρέθυμνο και αναγγέλθηκε ήδη η κατασκευή της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Αττική. Στη Ζάκυνθο αυτή την περίοδο μας απασχολούν άμεσα προβλήματα για επίλυση: νερό, καθαριότητα, οικονομικά σκάνδαλα και χρέη του μητροπολιτικού Δήμου κλπ. Αυτά όμως δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζουν και να μας αποθαρρύνουν από το να κάνουμε όνειρα για τη δια βίου παιδεία μας και τον πολιτισμό.
Όσοι ασχολούμαστε με τα γράμματα και τις τέχνες, όσοι αγαπάμε τη γνώση και όσοι πιστεύουμε ότι τα όνειρα μπορούν να γίνουν πραγματικότητα, μαζί με τη διεύθυνση και το διοικητικό συμβούλιο της βιβλιοθήκης, έχουμε υποχρέωση να αγωνιστούμε, να πείσουμε τους πολιτικούς για την αναγκαιότητα ανακαίνισης, ανασχεδίασης, ανάπλασης της βιβλιοθήκης μας. Γνωρίζουμε ότι απαιτεί σοβαρές μελέτες, χρόνο και χρήμα και κόπο, είναι όμως ένας αγώνας που μπορεί να βελτιώσει τον παρηκμασμένο πολιτισμό μας και να μας εμπνεύσει για νέες δημιουργίες.

* Ο Παύλος Φουρνογεράκης είναι φιλόλογος και υπεύθυνος της σχολικής βιβλιοθήκης του 2ου Γενικού Λυκείου Ζακύνθου.

Η Φλόγα του εθελοντισμού στην καρδιά της νεοπλασίας

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Επάρατη νόσος, κακοήθεια, νεοπλασίες, ή επί το λαϊκότερον παλιαρρώστια είναι ορισμένες συνώνυμες του καρκίνου, μιας ασθένειας που κατέχει τις πρωτιές στις σύγχρονες και μάλιστα επώδυνες αιτίες θανάτου. Φόβος, πανικός, εσωστρέφεια και απομόνωση είναι οι πρώτες αντιδράσεις του αρρώστου, των συγγενών και των φίλων. Αλλάζουν οι προγραμματισμοί, καταστρέφονται καριέρες, αφανίζονται περιουσίες, αυτά δηλαδή για τα οποία πασχίζει ο «αναπτυγμένος» άνθρωπος, όταν είναι υγιής και θεωρεί ότι οι ασθένειες και οι δυστυχίες χτυπούν μόνο τις διπλανές άγνωστες πόρτες.
Ορισμένοι σύντομα δημοσιοποιούν το πρόβλημα, αισθάνονται σημαντική την παρουσία και τη βοήθεια των άλλων. Είναι οι εξωστρεφείς, οι σωστά κοινωνικοποιημένοι, αυτοί που έμαθαν να μοιράζονται τη χαρά και τη θλίψη. Άλλοι από υπέρμετρο εγωισμό κι εσωστρέφεια που δεν τους επιτρέπουν να γίνουν οι δακτυλοδεικτούμενοι ασθενείς ή οι ανήμποροι, απομονώνονται, κρύβονται, ντρέπονται, ψεύδονται για να προασπίσουν τον εαυτό τους από τον οίκτο και τον ψόγο. Υπάρχουν όμως και συναισθηματικά και ψυχολογικά αδύναμοι, οι φτωχοί και ανασφάλιστοι, οι αναλφάβητοι, άνθρωποι που ζουν μονάχοι… και θέλουν βοήθεια, υποστήριξη ψυχολογική και υλική. Σ αυτές τις περιπτώσεις ο εθελοντισμός, προϊόν ελεύθερης βούλησης και προσφοράς αγάπης καταπραΰνει τον πόνο, δίνει λύσεις στην απελπισία της δυστυχίας, ξαλαφρώνει το βάρος, γίνεται ο ίδιος δημιουργός ζωής.
Παραδοσιακά ως εθελοντισμός θεωρείται η ανιδιοτελής προσφορά ενός ατόμου προς την κοινωνία. Συνδέεται επομένως με τη ¨φιλανθρωπία¨ όπως αυτή χρησιμοποιήθηκε κατά την κλασσική εποχή για να αποδώσει μια καινούργια αρετή, την αγάπη για τους ανθρώπους. Ωστόσο ο εθελοντισμός έχει τις αρχές του στα πανάρχαια χρόνια. Είναι παλαιότερος από τη δημοκρατία, τη χριστιανοσύνη και την οργανωμένη εκπαίδευση. Στον αιγυπτιακό πολιτισμό εντοπίζονται οι πρώτοι ¨εθελοντές που πρόσφεραν ψωμί στους πεινασμένους και νερό στους διψασμένους¨ (Brenner, R 1988).
Ο εθελοντισμός θεωρεί τον άνθρωπο ως αξία καθεαυτή και κέντρο κάθε δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, μέσω του εθελοντισμού διαμορφώνονται υγιείς προσωπικότητες και αξίες όπως η αλληλεγγύη, η συντροφικότητα και ο αλληλοσεβασμός. Αρκετοί δε από τους εθελοντές ίσως να ήταν από την άλλη πλευρά στο παρελθόν και αυτό τους βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα τόσο την αναγκαιότητα όσο και την προσφορά τους (Iean-Marc Richard 1999). Εθελοντές σαν τους τελευταίους είναι όσοι προσφέρουν κι εντάσσονται στο σύλλογο «Φλόγα».
Η «Φλόγα» είναι Σύλλογος Γονιών με παιδιά που έτυχε να αρρωστήσουν από καρκίνο και αγκαλιάζει χιλιάδες οικογένειες σε όλη την Ελλάδα. Σήμερα, 25 χρόνια μετά την ίδρυση της, η Φλόγα, έχει εκπροσώπους με πλούσια δράση στις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας .
Συμπαραστέκεται στους γονείς κατά τη φάση της διάγνωσης. Ομάδες μητέρων που έχουν κερδίσει τον αγώνα κατά του καρκίνου στα δικά τους παιδιά καθώς και αποθεραπευμένα παιδιά από την «Ομάδα Νέων της Φλόγας», επισκέπτονται στα νοσοκομεία και τον ξενώνα τα παιδιά και τους γονείς στο στάδιο της διάγνωσης, για να τους δώσουν δύναμη και να τους αποδείξουν με την παρουσία τους, ότι και τα δικά τους παιδιά μπορούν να γίνουν καλά.
Παρέχει στέγη στους γονείς και τα παιδιά από την περιφέρεια. Σε ξενώνα 1000 τ.μ., ο οποίος χτίστηκε από μικρές και μεγάλες δωρεές φίλων της Φλόγας, φιλοξενούνται οικογένειες από την περιφέρεια κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής παραμονής τους στην Αθήνα. Το κτίριο, το οποίο εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας το Νοέμβριο του 2002, βρίσκεται κοντά στα παιδιατρικά νοσοκομεία και εξασφαλίζει δωρεάν στα παιδιά άριστες συνθήκες διαμονής. Παράλληλα, με τη βοήθεια ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, τα παιδιά ενισχύονται ψυχολογικά, ώστε η εξέλιξη της θεραπευτικής τους πορείας να είναι η καλύτερη δυνατή. Επίσης, στο «Σπίτι των Παιδιών», λειτουργεί σχολείο (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό και Γυμνάσιο με καθηγητές αποσπασμένους από το Υπουργείο Παιδείας) για να μπορούν τα παιδιά να συνεχίζουν τα μαθήματα τους κανονικά.
Προ ολίγων μηνών, η «Φλόγα» απέκτησε, πάλι από δωρεές, επτά ακόμη αυτόνομα διαμερίσματα 300 τ.μ. απέναντι ακριβώς από το κεντρικό κτίριο του ξενώνα. Αυτά προορίζονται για τα πιο δύσκολα στάδια της νόσου, οπότε και χρειάζονται ιδιαίτερες συνθήκες με μεγαλύτερες ανέσεις και περισσότερη αυτονομία.
Η «Φλόγα» διαθέτει κατάλληλα εξοπλισμένα αυτοκίνητα για την άνετη και ασφαλή μετακίνηση των παιδιών από και προς τα νοσοκομεία και τα εξεταστικά κέντρα Συμμετέχει στην προμήθεια ιατρικού και άλλου εξοπλισμού, καθώς και στη βελτίωση των χώρων νοσηλείας στα κρατικά νοσοκομεία. Πρόσφατα ολοκληρώθηκαν οι εργασίες γενικής ανακαίνισης των χώρων του Ογκολογικού τμήματος του Παιδιατρικού Νοσοκομείου Αγία Σοφία, το συνολικό κόστος των οποίων κάλυψε η Φλόγα. Επίσης, σημαντική αγορά της Φλόγας είναι ο Βιομοριακός Αναλυτής, (αξίας 150.000 €) για το εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που θα βοηθήσει στην καλύτερη διαγνωστική και θεραπευτική αγωγή των παιδιών. (και ενηλίκων). Προσπαθεί εξάλλου, με συνεχείς παραστάσεις στους αρμόδιους φορείς να υποχρεώσει την πολιτεία να βελτιώσει τη φροντίδα που παρέχει στο παιδί με καρκίνο. Διαθέτει κοινωνικό ταμείο για τις πρώτες βασικές ανάγκες των οικονομικά ασθενέστερων οικογενειών. Χρηματοδοτεί πρόσθετες ιατρικές εξετάσεις για τα παιδιά στις περιπτώσεις που τις προτείνουν οι θεράποντες ιατροί και δεν τις καλύπτουν τα ασφαλιστικά ταμεία. Διοργανώνει συναυλίες, φιλανθρωπικές αγορές, αιμοδοσίες, γιορτές για την ψυχαγωγία των παιδιών και διαθέτει Χριστουγεννιάτικες κάρτες για να στηρίξει τα προγράμματα της. Έχει ιδρύσει ποδοσφαιρική ομάδα από γονείς παιδιών και διοργανώνει φιλικούς ποδοσφαιρικούς αγώνες για τη χαρά του «ευ αγωνίζεσθαι» και την οικονομική ενίσχυση της «Φλόγας»
Η «Φλόγα» μαζί με άλλες 17 μη κυβερνητικές οργανώσεις στην Ελλάδα υπέγραψε τη «Χάρτα Αυτοδέσμευσης, Κοινωνικής Ευθύνης και Λογοδοσίας μη Κυβερνητικών Οργανώσεων». Σκοπός τους είναι η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της αειφόρου ανάπτυξης, της προστασίας του περιβάλλοντος και της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας και άλλων δημοσίων αγαθών. Στοχεύει επίσης στην προώθηση αξιών της διαφάνειας της κοινωνικής ευθύνης και της λογοδοσίας. Συμμετέχει ενεργά στις δραστηριότητες της «Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας Συλλόγων Γονιών» (ICCCPO) http://www.icccpo.org/ της οποίας είναι ιδρυτικό μέλος και στην οποία συμμετέχουν 64 χώρες από όλο τον κόσμο. Κυρίως, όμως, προσπαθεί να πληροφορήσει σωστά την κοινή γνώμη για τον καρκίνο στο παιδί και να διαλύσει τις προκαταλήψεις. Ο καρκίνος δεν είναι κληρονομικός, δεν είναι μεταδοτικός. Καρκίνος στο παιδί δεν σημαίνει θάνατο. Δεν είναι «επάρατος», αλλά μια σοβαρή, απειλητική για τη ζωή του παιδιού νόσος που χρειάζεται χρόνο και κατάλληλη και εξειδικευμένη θεραπεία.
Η Αλεξάνδρα, η Μαρία, ο Κώστας … έμειναν στα παιδικά όνειρα Η Μαρίνα, ο Στέλιος, ο Νίκος… ξεπέρασαν τις συμπληγάδες και ζουν κανονικά. Όλοι όμως εξακολουθούν να απλώνουν την ύπαρξη προσφέροντας τη χαρά της συμπαράστασης σ΄ εκείνους που τώρα πάσχουν. Η αξία της ζωής είναι ανεκτίμητη όση διάρκεια και αν έχει. Οι γονείς των παιδιών που πικραίνονται από την απουσία τους, νιώθουν την απέραντη ικανοποίηση της προσφοράς συναισθημάτων, αυτού του άυλου ανεκτίμητου θησαυρού που ελευθερώνει κι εξυψώνει τον άνθρωπο. Η τρυφερή ηλικία που απειλείται από τις νεοπλασίες μπορεί να ελπίζει, να χαίρεται, να ονειρεύεται να κάνει σχέδια, να ζει στη ζεστασιά της «Φλόγας». Κι εμείς, οι επί του παρόντος υγιείς, ας μην επαναπαυόμαστε ότι «σαν έρθει το κακό, τα δρεπάνια θα σφυρίξουν σ΄ άλλο χωράφι» (Σεφέρης: Τελευταίος σταθμός). Η ιδιώτευση σε κάθε περίπτωση καθηλώνει και περιορίζει. Η υγεία και η ευδαιμονία του συνόλου των πολιτών είναι αναμφισβήτητα υποχρέωση της πολιτείας. Ο αλτρουισμός αιχμαλωτίζει τα ύψη και είναι προσωπική υπόθεση του καθενός.
Ο εθελοντισμός στην Ελλάδα δεν είναι διαδεδομένος όπως στις υπόλοιπες αναπτυγμένες χώρες, με εξαίρεση την περίοδο των Ολυμπιακών αγώνων που θεωρήθηκε εθνική υπόθεση ελληνικού γοήτρου. Μικρές φλογίτσες εθελοντισμού μπορούν να ανάψουν στις καρδιές μας καταθέτοντας χρήματα στους παρακάτω λογαριασμούς:

Εθνική Τράπεζα 192/480000-10
ALPHA BANK 112-00-2002-011686 Αγροτική Τράπεζα 017-01/01220138
Τράπεζα Πειραιώς 5015-020-641423 Ασπίς 10-203-0001-140
Eurobank 00260063460100128261
Φλόγα Σύλλογος Γονιών Παιδιών με Νεοπλασματική Ασθένεια Αιγίου 6-8 115-27 Γουδί – Αθήνα Τηλ. 210-7485000, Fax: 210-7772421 «Φλόγα»: www.floga.org.gr
E-mail info@floga.org.gr και floga@floga.org.gr

Οδυσσέα Ελύτη, ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ

Ι

Έτσι καθώς εστέκονταν ορθός μπροστά στην Πύλη κι άπαρτος μες στη λύπη του

Μακριά του κόσμου που η ψυχή του γύρευε να λογαριάσει στο φάρδος Παραδείσου Και σκληρός πιο κι απ' την πέτρα που δεν τον είχανε κοιτάξει τρυφερά ποτέ - κάποτε τα στραβά δόντια του άσπριζαν παράξενα

Κι όπως περνούσε με το βλέμμα του λίγο πιο πάνω απ' τους ανθρώπους κι έβγανε απ' όλους Έναν που του χαμογελούσε τον Αληθινόν που ο χάρος δεν τον έπιανε

Πρόσεχε να προφέρει καθαρά τη λέξη θάλασσα έτσι που να γυαλίσουν μέσα της όλα τα δελφίνια Κι η ερημιά πολλή που να χωρά ο Θεός κι η κάθε μια σταγόνα σταθερή στον ήλιο ν' ανεβαίνει

Νέος ακόμα είχε δει στους ώμους των μεγάλων τα χρυσά να λάμπουν και να φεύγουν Και μια νύχτα θυμάται σ' ώρα μεγάλης τρικυμίας βόγκηξε ο λαιμός του πόντου τόσο που θολώθη μα δεν έστερξε να τού σταθεί

Βαρύς ο κόσμος να τον ζήσεις όμως για λίγη περηφάνια το άξιζε.

II

Θεέ μου και τώρα τι Που 'χε με χίλιους να παλέψει χώρια με τη μοναξιά του ποιος αυτός που 'ξερε μ' ένα λόγο του να δώσει ολάκερης της γης να ξεδιψάσει τι

Που όλα τού τα 'χαν πάρει Και τα πέδιλά του τα σταυροδετά και το τρικράνι του το μυτερό και το τοιχίο που καβαλούσε κάθε απομεσήμερο να κρατάει τα γκέμια ενάντια στον καιρό σαν ζόρικο και πηδηχτό βαρκάκι

Και μια φούχτα λουίζα που την είχε τρίψει στα μάγουλα ενός κοριτσιού μεσάνυχτα να το φιλήσει (πως κουρναλίζαν τα νερά του φεγγαριού στα πέτρινα τα σκαλοπάτια τρεις γκρεμούς πάνω απ' τη θάλασσα...)

Μεσημέρι από νύχτα Και μήτ' ένας πλάι του Μονάχα οι λέξειςτου οι πιστές που 'σμιγαν όλα τους τα χρώματα ν' αφήσουν μες στοχέρι του μια λόγχη από άσπρο φως

Και αντίκρυ σ' όλο των τειχών το μάκρος μυρμηκιά οι χυμένες μες στο γύψο κεφαλές όσο έπαιρνε το μάτι του

«Μεσημέρι από νύχτα - όλ' η ζωή μια λάμψη!» φώναξε κι όρμησε μες στο σωρό σύρνοντας πίσω του χρυσή γραμμή ατελεύτητη

Και αμέσως ένιωσε ξεκινημένη από μακριά η στερνή χλωμάδα να τον κυριεύει.

III

Τώρα καθώς του ήλιου η φτερωτή ολοένα γυρνούσε και πιο γρήγορα οι αυλές βουτούσαν μέσα στο χειμώνα κι έβγαιναν πάλι κατακόκκινες απ' τα γεράνια

Κι οι μικροί δροσεροί τρούλοι όμοια μέδουσες γαλάζιες έφταναν κάθε φορά και πιο ψηλά στ' ασήμια που τα ψιλοδούλευε ο αγέρας γι' άλλων καιρών πιο μακρινών το εικόνισμα

Κόρες παρθένες φέγγοντας η αγκαλιά τους ένα θερινό ξημέρωμα φρέσκα βαγιόφυλλα και της μυρσίνης της ξεριζωμένης των βυθών σταλάζοντας ιώδιο τα κλωνάρια

Του 'φερναν Ενώ κάτω απ' τα πόδια του άκουγε στη μεγάλη καταβόθρα να καταποντίζονται πλώρες μαύρων καραβιών τ' αρχαία και καπνισμένα ξύλα όθε με στυλωμένο μάτι ορθές ακόμη Θεομήτορες επιτιμούσανε

Αναποδογυρισμένα στις χωματερές αλόγατα σωρός τα χτίσματα μικρά μεγάλα θρουβαλιασμός και σκόνης άναμμα μες στον αέρα

Πάντοτε με μια λέξη μες στα δόντια του άσπαστη κειτάμενος

Αυτός
ο τελευταίος Έλληνας!

1969

Κάρολου Παπούλια: [ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΥΞΕΙΝΟΥ ΠΟΝΤΟΥ]

[Ομιλία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια κατά την τελετή αναγόρευσής του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Κρατικού Πανεπιστημίου Ανθρωπιστικών Σπουδών Μαριούπολης

Ουκρανία, 16 Απριλίου 2008]

Αξιότιμε κύριε Πρύτανη,

Αγαπητοί φοιτητές,

Κυρίες και Kύριοι,

Με μεγάλη χαρά και συγκίνηση βρίσκομαι σήμερα στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης και σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε να με ανακηρύξετε Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου. Για μένα αυτή είναι μια τιμή που δείχνει την βαθιά αγάπη του ελληνισμού της Αζοφικής για την πατρίδα. Μια τιμή που δημιουργεί σε μας την υποχρέωση για όσο το δυνατόν πιο ουσιαστική συμπαράσταση στις ανάγκες σας, έμπρακτη αναγνώριση της πορείας σας και συνεργασία στους πολλούς τομείς που υπάρχουν δυνατότητες.

Θα ήθελα κατ’ αρχήν να κάνω μια αναφορά στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών Μαριούπολης.

Το Πανεπιστήμιό σας έχει διαδραματίσει έναν πραγματικά πρωταγωνιστικό ρόλο στη δυναμική προσπάθεια των Ελλήνων της Αζοφικής για αναγέννηση του εδώ ελληνισμού. Και είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος καθώς, ως Υπουργός Εξωτερικών, επόπτευα το Εθνικό Ίδρυμα Παλιννοστούντων και παρακολούθησα την ουσιαστική στήριξη που έδωσε ως πρώτος επίσημος ελληνικός φορέας στο τότε Ινστιτούτο Ελληνικών Σπουδών. Σε μια πορεία 17 ετών εξελίχθηκε από ένα άγνωστο αρχικά κολλέγιο σε έγκυρο Κρατικό Πανεπιστήμιο. Και δεν μπορώ να μην υπογραμμίσω την συμβολή του Πρύτανη κ. Κωνσταντίνου Μπαλαμπάνωφ στην υποδειγματική ανάπτυξή του. Είναι ένα Ίδρυμα που γεννήθηκε από το όραμα του Ελληνικού Συλλόγου Μαριούπολης, του Δημοτικού Συμβουλίου της Μαριούπολης και του Εθνικού Πανεπιστημίου του Ντονιέτσκ.

Το Πανεπιστήμιό σας προετοιμάζει ειδικευμένους εκπροσώπους της διανόησης και έχει καταστεί κέντρο ανθρωπιστικής παιδείας σε μια σημαντική βιομηχανική περιοχή. Αναπτύσσει και προβάλλει την ελληνική γλωσσική παράδοση και πολιτισμό των Ελλήνων της Ουκρανίας. Έχετε δημιουργήσει γέφυρα επαφής με την Ελλάδα, γέφυρα που τόσο έχει ανάγκη όχι μόνο ο αζοφικός ελληνισμός, αλλά και ο ελλαδίτικος. Είστε το μόνο Πανεπιστήμιο στην Ευρώπη, εκτός Ελλάδας και Κύπρου, που η ελληνική γλώσσα, ο πολιτισμός και η ιστορία της Ελλάδας και των Ελλήνων της Ουκρανίας, διδάσκονται σε πάνω από 700 φοιτητές ως πρώτη ή δεύτερη ειδικότητα. Και είμαι πράγματι περήφανος γιατί στη Σχολή της Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου σας φοιτούν 300 περίπου φοιτητές. Φοιτητές που είμαι βέβαιος ότι αύριο θα συμμετέχουν στην πνευματική και πολιτική ηγεσία της περιοχής.

Συγκρατώ ιδιαίτερα τη διεθνή απήχηση του εκπαιδευτικού σας Ιδρύματος καθώς τα τελευταία 14 χρόνια υποδεχθήκατε πάνω από 400 ξένες αποστολές στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 1450 άτομα, ηγέτες ξένων κρατών, υπουργοί, πολιτικοί, νομάρχες, δήμαρχοι, ενώ πάνω από 600 φοιτητές και καθηγητές του Πανεπιστημίου σας έλαβαν μέρος σε επιστημονικά, επιμορφωτικά και πολιτιστικά προγράμματα σε πολλές χώρες του κόσμου.

Με βάση τα παραπάνω εύχομαι σύντομα να καταστεί δυνατή η αναβάθμισή σας σε Εθνικό Πανεπιστήμιο, το πρώτο στην Ουκρανία Εθνικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών.

Κυρίες και Κύριοι,

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ελληνισμού του Βόρειου Εύξεινου Πόντου είναι η αντοχή του ώστε να υπάρχει η ανελλιπής παρουσία του από αρχαιοτάτων χρόνων. Η ιστορική πορεία σας πέρασε από εξαιρετικά δύσκολες διαδρομές, ταραγμένες ιστορικές περιόδους, βίωσε σκληρές μετακινήσεις και είχε τις μεγαλύτερες δυσκολίες επαφής με την Πατρίδα από όλους τους απόδημους Έλληνες.

Ιδιαίτερα ηρωϊκή αλλά και δύσβατη υπήρξε η πορεία των προγόνων σας μετά την πτώση του Βυζαντίου. Η ταταρική επικράτηση και η οθωμανική κατοχή ανέδειξαν τις κατ΄εξοχήν αξίες των Ελλήνων. Την αντοχή, την δύναμη και την προσήλωση στην ιστορία, την θρησκεία και τη γλώσσα μας.

Η μετεγκατάστασή σας από την Αικατερίνη τη Μεγάλη, από την Κριμαία στην Αζοφική του ελληνισμού, καθώς τότε η Κριμαία τελούσε υπό ταταρική κατοχή, εγκαινίασε μια νέα φάση στη μακρόχρονη πορεία σας. Μια φάση με ιδιαίτερα δύσκολο ξεκίνημα αφού έπρεπε να επιβιώσετε σε ένα εντελώς αφιλόξενο τότε τοπίο. «Όλη αυτή η γη γύρω από τη Μαριούπολη ήταν χέρσα, άγρια και ακατοίκητη και ο τόπος όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη ήταν έρημος. Υπήρχαν μόνο ελάχιστες καλύβες όπου κατοικούσαν Κοζάκοι Ζαπορόζοι, ψαράδες του ποταμού Κάλμιους», γράφει ο αφηγητής του 19ου αιώνα.

Η παρουσία σας εδώ ενίσχυσε με ορθόδοξους πληθυσμούς περιοχές αραιοκατοικημένες δημιουργώντας στρατηγικό προγεφύρωμα απέναντι σε Τατάρους και Οθωμανούς και ενισχύοντας τα νότια ρωσικά σύνορα.

Η συμβολή των Ελλήνων της Αζοφικής στις νέες τους πατρίδες υπήρξε αξιοθαύμαστη. Μαριουπολίτης ήταν ο μηχανικός Κωνσταντίνος Τσελπάν από το Τσερντακλί, ο κατασκευαστής του θρυλικού τανκ Τ-34 που συνέβαλε καθοριστικά στην απόκρουση της ναζιστικής εισβολής. Μαριουπολίτης ο ζωγράφος Κουΐντζι, ο ιστορικός Χαρταχάϊ, ο ποιητής Κοστοπράβ. Είναι μερικοί μόνον από τους επιφανείς Έλληνες της περιοχής, η ζωή και το έργο των οποίων επιβεβαιώνει την ιδιαίτερη έφεση των Ελλήνων απανταχού της γης στις τέχνες, τα γράμματα, την πολιτιστική και πνευματική δημιουργία.

Ιδιαίτερη αναφορά θα ήθελα να κάνω στο σημείο αυτό στην σημασία των ρουμέϊκων, της ελληνικής διαλέκτου της περιοχής.

Η γλώσσα στηρίζει βέβαια τόσο τον πολιτισμό όσο και την ιστορική ταυτότητα. Παράλληλα αποτελεί και η ίδια από τα σημαντικότερα στοιχεία του πολιτισμού. Τα ρουμέϊκα, είναι η ελληνική διάλεκτος μιας ιστορικής διασποράς, μιας διασποράς δηλαδή χιλιετιών για εμάς τους Έλληνες. Στην μακρά της διαδρομή εξελίχθηκαν από τα δωρικά ελληνικά των Μιλησίων στα ελληνιστικά, κατόπιν στα βυζαντινά ελληνικά και τέλος στη σημερινή μαριουπολίτικη διάλεκτο. Με τις μεταναστεύσεις από όλες τις περιοχές του σημερινού ελληνικού κράτους τον 19ο αιώνα εμπλουτίσθηκαν ακόμη περισσότερο. Έτσι, καθώς στην περιοχή του Βόρειου Ευξείνου Πόντου υπήρχε μια συνεχής ροή ελληνικής μετανάστευσης από την Μικρά Ασία, την Μακεδονία, την Πελοπόννησο, ακόμη και τα νησιά του Ιονίου, τα ρουμέϊκα προσφέρουν μια μοναδική διαστρωμάτωση διάφορων περιόδων και περιοχών της ελληνικής γλώσσας. Στα ρουμέϊκα των χωριών της Μαριούπολης βρίσκουμε μορφές της βαθιάς ιστορίας της ελληνικής γλώσσας, όχι σαν γλωσσικό μουσείο, αλλά σαν ζωντανή πραγματικότητα.

Την εποχή της εθνικής αναγέννησης της Μαριούπολης 1926-37 πραγματοποιήθηκε εποικοδόμηση της διαλέκτου των ρουμέϊκων. Επιχειρήθηκε δηλαδή η κωδικοποίηση μιας περιφερειακής διαλέκτου σε εξωγλωσσικό περιβάλλον με βάση την νέα ελληνική ώστε να αποτελεί εργαλείο για όλες τις κοινωνικές γλωσσικές ανάγκες: πέρα από την προφορική επαφή, έντυπο λόγο, διδάξιμο λόγο, φιλολογική δημιουργία. Τα σχολεία, τα τυπογραφεία, οι εφημερίδες και η καλλιτεχνική δημιουργία της εποχής εκείνης έφθασαν σε υψηλό επίπεδο. Μετά τις διώξεις του ‘37-38, την λαίλαπα της ναζιστικής εισβολής και τις δεκαετίες επούλωσης των πληγών η ανεξαρτησία της Ουκρανίας δημιουργεί σήμερα νέα δεδομένα.

Πιστεύω στην δύναμη των ρουμέϊκων. Πιστεύω στην δυνατότητα της γλωσσικής διατήρησης. Και με συγκινεί ιδιαίτερα η στήριξη που δίνει στην ελληνική αυτή διάλεκτο το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών.

Είναι πάντως επιτακτική ανάγκη να συνεχισθεί πιο εντατικά και συστηματικά η μελέτη των γλωσσικών ιδιωμάτων των Ελλήνων της περιοχής, περιλαμβανομένων και των ταταρόφωνων Ελλήνων, τους οποίους επίσης αγκαλιάζουμε ως παιδιά μας, στο πλαίσιο των προγραμμάτων που έχουν ήδη αρχίσει οι Σχολές Ιστορίας του Πανεπιστημίου σας με την γενναιόδωρη χρηματοδότηση της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού.

Είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος γιατί στην συνεργασία αυτή πρωταγωνίστησε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με προγράμματα επιμόρφωσης Ελλήνων δασκάλων.

Εύχομαι μετά τα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων, Αθηνών και Πατρών να επιδιώξουν και άλλα να συνεργασθούν μαζί σας ώστε να υπάρξει πλήρης καταγραφή όχι μόνο της γλώσσας αλλά και όλων των άλλων πολιτιστικών στοιχείων του Ελληνισμού της Αζοφικής και της Κριμαίας.

Η δύναμη που έχει δείξει ο ελληνισμός της Μαύρης Θάλασσας, δύναμη μοναδική, αποτελεί ασφαλώς εγγύηση για την πορεία του στο μέλλον. Ήδη η παγκόσμια σημερινή ιστορική πραγματικότητα, από την οποία βέβαια δεν λείπουν μαύρες σελίδες, δημιουργεί νέες πρωτόγνωρες προοπτικές συνεργασίας στην περιοχή μας.

Η ηθική συμπαράσταση της Ελλάδας στην προσπάθειά σας αυτή για ένα μέλλον που θα γίνεται όλο και καλύτερο είναι δεδομένη. Και έχει την σημασία της. Θα ήθελα όμως να εξετάσουμε και πιο συγκεκριμένα βήματα που θα μπορούσαν κάπως να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιοχής.

Η δυνατότητα παρουσίας ελληνικών τραπεζών είναι ένας τομέας που είμαι βέβαιος ότι εξετάζουν οι αρμόδιοι τραπεζικοί φορείς. Ένας τομέας του οποίου ο δυναμισμός των εδώ Ελλήνων εγγυάται την προοπτική και ο οποίος μπορεί και με την μεταφορά τεχνογνωσίας να βοηθήσει την ανοδική πορεία της οικονομίας.

Η ελληνική παιδεία θα συνεχίσει ασφαλώς να αποτελεί τον πρώτιστο τομέα συνεργασίας και η στήριξη που δίδεται σήμερα θα εξακολουθήσει αυξανόμενη.

Θέλω να καλέσω επίσης όλα τα Ιδρύματα που προσφέρουν στον ελληνισμό της διασποράς και τις ελληνικές σπουδές να δώσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσοχή σ’εσάς.

Οι σχέσεις των Ελλήνων της Αζοφικής με την Ουκρανία ήταν πάντα αδελφικές. Και στην περιοχή αυτή οι ρίζες σας είναι γερές. Είναι χαρακτηριστικό ότι απ’όλη την ομογένεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης από την περιοχή της Μαριούπολης υπάρχει η μικρότερη μετανάστευση στην Ελλάδα. Η παρουσία μου εδώ μου δίνει την ευκαιρία να βρεθώ κοντά σ’έναν ιστορικό ελληνισμό. Θα μεταφέρω στην Ελλάδα τη ζωντάνια σας, την πίστη σας στο μέλλον, την πεποίθησή ότι ο 21ος αιώνας θα είναι για όλο τον ελληνισμό της ευρύτερης περιοχής αιώνας μιας νέας αναγέννησης.

Έχω υπάρξει και εγώ έλληνας της διασποράς και γνωρίζω από πρώτο χέρι τις αγωνίες, αλλά και την αστείρευτη ενέργειά σας.

Θα ήθελα από εδώ, από την Μαριούπολη, να ανακοινώσω ότι σκοπεύω να αφιερώσω τη φετινή γιορτή της Δημοκρατίας, στις 24 Ιουλίου, στον Ελληνισμό της διασποράς. Και θα είναι τιμή μου να έχω δίπλα μου στη γιορτή αυτή και τον Ελληνισμό της Αζοφικής.-

Γιώργη Παυλόπουλου, ΤΡΙΑΝΤΑΤΡΙΑ ΧΑΪΚΟΥ

«Αν πράγματι με θες, θα μ΄ έχεις»


1

Κρυφό μου σώμα
τα μυστικά σου μόνος
εγώ τα ξέρω.


2

Όταν χορεύει
σηκώνει τη φούστα της
να ιδώ την ελιά.


3

Πάλι το δρόμο
γυμνή στο παράθυρο
κρυφοκοιτάζει.


4

Κάπου στ΄ όνειρο
σ΄ άκουγα πουλάρι μου
να χλιμιντρίζεις.


5

Στις τρεις τη νύχτα
το γκαρσόνι μάς πήρε
τα δυο ποτήρια.


6

Πάνω στ' αμόνι
μενεξές το σίδερο
του μπαλκονιού της.


7

Δυο μάτια σπαθιά
σκίζαν τα βλέφαρά του
κι έμενε γυμνή.


8

Τρεις φίλοι παίζαν
στα ζάρια το φιλί της.
Κι άλλος το πήρε.


9

Κούμαρο μέλι
κι ο κότσυφας άπληστος
ο κερομύτης.


10

Όταν κοιτάζει
στου πηγαδιού το βάθος
βλέπει τον τράγο.


11

Δες! Δυο κουνούπια
στο καψούλι της βόμπας
κάνουν έρωτα.


12

Πέθαινα λέει
και πάνω στο σώμα μου
έφεγγε η αυλή.


13

Να θέλω κι άλλο
κι άλλο ακόμη. Κι εσύ
να μη μου δίνεις.


14

Μέρα και νύχτα
με σκοινί αόρατο
κάποιος μας δένει.


15

Σπουργίτης φονιάς
σκοτώνει τον τζίτζιρα
κι αυτός τραγουδάει.


16

Σταυροί στην πλαγιά
κι η θάλασσα πιο κάτω
λάμπει στον ήλιο.


17

Άκουγα κουπιά
χωρίς να βλέπω βάρκα
μέσα στο πούσι.


18

Θάλασσα χλωμή.
Με την ψόφια ουρά της
παίζουν τα παιδιά.


19

Βαθιά στη λάσπη
αυλακιές από ρόδες
και φύλλα ξερά.


20

Πίσω απ΄ τα βουνά
κάποιοι βγαίνουν τα βράδια
και μας κοιτάζουν.


21

Στον Ν.Δ.Τ.

Άχνα δε βγάζω
θαλασσινό μου αηδόνι
να σε ακούω.


22

Μικρό καράβι
στο μπουκάλι κλεισμένο
πού αρμενίζεις;


23

Νεκρός κι ο Έκτωρ.
Τρομάζει τον Όμηρο
η αναίρεσή του.


24

Ουρά παγωνιού
σε πισινό μαϊμούς
τούτος ο κόσμος.


25

Ώχου κι απόψε
δε γλιτώνεις το ξύλο
Καραγκιόζη μου.


26

Είναι οι λέξεις
στο ψ της Ιλιάδας
ή τα τσεκούρια;


27

Είπε ο Ζήνων:
«Ουκ άρα έστιν ο τόπος».
Λες να ΄ναι αλήθεια;


28

Γελάει ο λύκος.
Κάτι τού ψιθύρισε
στ΄ αυτί το αρνάκι.


29

Άνθη μυγδαλιάς
πέφτουνε στον ύπνο μου.
Ποια με φίλησε;


30

Φτωχό κόκαλο
στην άμμο της ερήμου
με τόσο ύφος.


31

Το ένα σου μάτι
στο ποίημα˙ και τ΄ άλλο
να σε δικάζει.


32

Ακίνητοι. Σαν
να φωτογραφήθηκε
η Γη για πάντα.


33

Όλοι χωράμε
οι ζωντανοί κι οι νεκροί
σ΄ ένα ποίημα.

Οδυσσέα Ελύτη, ΣΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΝ

Από την έκδοση του ΕΡΜΕΙΑ, Αθήνα 1980

***

Ρήσεις από το ποιητικό έργο «Μαρία Νεφέλη»

***

Ο Νόμος που είμαι
δεν
θα
με υποτάξει

Ένα σώμα γυμνό είναι
η μοναδική προέκταση

της νοητής γραμμής

που μας ενώνει με το μυστήριο

Κάνε άλμα
πιο γρήγορο
από
τη
φθορά

Το άπειρο
υπάρχει για μάς
όπως η γλώσσα
για τον κωφάλαλο

Δεν εγεννήθηκεν ακόμη
ο Μαγγελάνος
ενός τριαντάφυλλου

Ο τρομοκράτης
είναι
ο άξεστος
των θαυμάτων

Το «κενό»
υπάρχει
όσο δεν
πέφτεις μέσα του

Θάλασσα
λανθασμένη
δεν γίνεται

Αν
κάτι αδημονεί
μέσα στην άγρια μέντα
είναι
της αγιοσύνης σου το λαγωνικό

Από τον στοχασμό σου
πήζει ο ήλιος
μες στο ρόδι
κι ευφραίνεται

Έτη φωτός
στους ουρανούς
έτη Αρετής
μες στον ασβέστη

Τέτοιαν εύστοχη
δείξε
αδεξιότητα
και να:
ο Θεός!

Δεν
έχει φτέρνες
η
τελειότητα

Όταν ακούς αέρα
είναι η Γαλήνη
που βρυκολάκιασε

Από φυσικού της
η μαυρίλα
πρέπει νά ‘ναι
και κλεπταποδόχος

Την αλήθεια
την «φτιάχνει» κανείς
ακριβώς
όπως
φτιάχνει και το ψέμα

Θε μου
τι μπλε ξοδεύεις
για
να
μη σε βλέπουμε!

Προσπάθησε
να οδηγήσεις
την τεχνική τελειότητα
στη φυσική της κατάσταση

Kι από την ανάποδη
φοριέται η φαντασία
και
σ' όλα τα μεγέθη της

Τρώγε την πρόοδο
και με τα φλούδια
και με τα κουκούτσια της

Δυστυχώς
και η Γη
με δικά μας έξοδα
γυρίζει

Στην κακή μοιρασιά
πάντοτε
ο Θεός ζημιώνεται

Χαράξου κάπου
με οποιονδήποτε τρόπο
και μετά πάλι
σβήσου
με γενναιοδωρία

Ψαρεύοντας
έρχεται
η θάλασσα

Κάπου
ανάμεσα
Τρίτη και Τετάρτη
πρέπει να παράπεσε
η αληθινή σου μέρα

Έχει
τη
μέση της
και
η
άκρη-άκρη

Παιδιά κι αγγόνια της απάρνησης
είναι
όλα τους
μπάσταρδα

Κείνο που
σού προσάπτουνε τα χελιδόνια
είναι η άνοιξη
που
δεν έφερες

Η λύπη
ομορφαίνει
επειδή της μοιάζουμε

Στο χωριό της γλώσσας μου
τη Λύπη
τήνε λένε
Λάμπουσα

Δίνε δωρεάν τον χρόνο
αν
θες
να σού μείνει λίγη αξιοπρέπεια

Είναι διγαμία
ν’ αγαπάς και να ονειρεύεσαι

Αν δεν στηρίξεις
το ένα σου πόδι
έξω απ’ τη Γη
ποτέ σου δεν θα μπορέσεις
να σταθείς επάνω της

Φτασμένες
οι προλήψεις
σε μια καθαρότητα μαθηματική
θα μας βοηθούσανε
να κατανοήσουμε
τη βαθύτερη δομή του κόσμου

Είναι αγένεια
να κάνεις του Χάρου
χειροφιλήματα

Μακριά
μέσα στ’ απώτατα βάθη
του Αμνού
ο πόλεμος συνεχίζεται

Όταν
η συμφορά συμφέρει
λογάριαζέ την
για πόρνη

Θα πρέπει
να δημιουργούμε αντισώματα
και για την Ευθύνη

Όταν ακούς
«τάξη»
ανθρωπινό κρέας μυρίζει

Μια νομοθεσία
εντελώς άχρηστη για τις Εξουσίες
θα ‘τανε
αληθινή σωτηρία

Όταν
η ζωή μάχεται
οι νεκροί στον Άδη
Μηδίζουν

Από τον Θεό
τραβιέται
ο άνθρωπος
όπως
ο καρχαρίας
από το αίμα

Όποιος
μπορεί και φορτίζει την ερημιά
έχει ακόμη ανθρώπους μέσα του

Αν είναι να πεθάνεις
πέθανε
αλλά
κοίτα να γίνεις
ο πρώτος πετεινός μέσα στον Άδη