π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ

«Αἱ γενεαὶ αἱ πᾶσαι μακαρίζομέν σε τὴν μόνην Θεοτόκον...» 

ἤ, 

Πῶς ἰχνογραφεῖται μιὰν ἄλλη ἀπουσία: 

Ἐκείνη τῆς Μάνας,  τέτοια χρονιάρα μέρα...

«Γλυκιὰ γαλάζια φαντασία, χρόνων μακρινῶν,

ὦ γλυκασμὲ τῶν Ἀγγέλων,

ὁποὺ ἡ Γεθσημανῆ δὲν ἦταν πέρα στὰ βουνὰ τῶν Ἐλαιῶν,

στῆς βιβλικῆς τῆς Χαναὰν τὰ μάκρη,

μὰ ἦταν τοπίο νησιώτικο,

δικό μας κοντινό,

μὲ τ᾿ ἀνθισμένα γιασεμιά, τὰ φούλια, τὸ βασιλικό,

στοῦ γαλανοῦ γιαλοῦ μας κάποιαν ἄκρη». (Ματθαῖος Μουντές)

Συλλαβίζεις σήμερα, μέρα κορυφαία καὶ γιορτινή, τοὺς παραπάνω στίχους καὶ  ἀπὸ τὸ σύθαμπο τῶν ὑγρῶν ματιῶν σου ξεπροβάλλουν εἰκόνες καὶ Μνῆμες, στὶς ὁποῖες κυριαρχεῖ τὸ Πρόσωπο τῆς Μητέρας. Γιατὶ μές ἀπὸ τὴ χαρμολύπη τῆς Γιορτῆς κοιτάζεις, ὅπως ἀπὸ τὸ ἀνοιχτὸ παράθυρο, νὰ περνοδιαβαίνουν συγκινητικές, νοσταλγικές καὶ χρήσιμες σκηνὲς τοῦ βίου σου, ποὺ εὐωδιάζουν καλωσύνη, ἐντιμότητα καὶ, πάνω ἀπ᾿ ὅλα, ἄδολη ἀγάπη.  Πράγματα σήμερα ἀναντικατάστατα ἤ καὶ γιὰ πολλοὺς χαμένα. Ὅπως ἡ πλακοστρωμένη καὶ φρεσκοπλυμένη αὐλὴ σὲ ὥρα πρωινή, μὲ τὸν ἥλιο νὰ ραμφίζει τὴ βελούδινη κληματαριὰ καὶ νὰ σχηματίζει στοὺς λευκοὺς τοὺς τοίχους καὶ στὶς ἀσβεστωμένες τὶς πεζοῦλες, παράξενα παιχνιδίσματα, καθὼς τὸ φρέσκο τὸ μελτέμι κουνοῦσε τὰ φύλλα, κομίζοντας παράλληλα ποικίλες εὐωδιές. Εὐωδιὲς ἀπό νοτισμένο χῶμα, βασιλικό, γαρύφαλλο κι ἁρμύρα. Πέρα, κατὰ τὴ Σκιάθο καὶ τὴν Εὔβοια, τὸ πέλαγο φωτισμένο ζωγράφιζε πάνω στὴ γλαυκὴ ἐπιφάνεια μικρά, λευκὰ καὶ χαριτωμένα κύματα. Ἀσίγαστες καμπάνες θυμίζουν τὴ Γιορτή. Δεκαπενταύγουστο, τῆς Παναγιᾶς μὲ τὶς ἑτοιμασίες γιὰ τὴν ἐκκλησιά, γιὰ τὸ κέρασμα ὕστερα, γιὰ τὸ τραπέζι μὲ τὸ καλὸ τὸ φαγητό... Ἀεικίνητη τὴ θυμᾶμαι τὴ Μάνα αὐτές τὶς ὧρες νὰ ἑτοιμάζει, τὸν παπποῦ καὶ τὴ γιαγιὰ νὰ ξεκινοῦν γι᾿ ἀποπέρα, γιὰ τὴν ἐκκλησιά. Μαζί τους κι ἐγώ.

Ἀπολείτουργα πάλι ἐκείνη ἡ αὐλή, τὸ φρέσκο νερό, τὸ βύσινο γλυκὸ καὶ τὸ ρακί. Μέχρι νἄρθει τὸ μεσημέρι νὰ στρωθεῖ τὸ τραπέζι μὲ τὸ κρέας μὲ τὸ ρύζι, νὰ μοσχοβολᾶ ἀπό τὴ φρέσκια ντομάτα καὶ τὰ μυρωδικὰ ποὺ ἡ Μάνα κανόνιζε, γιὰ νἄχει τὸ φαῒ τὴ νοστιμιὰ καὶ τὴ χάρη του.

Καὶ μαζὶ μὲ τὶς εὐωδιὲς αὐτὲς συνυπάρχουν ἀκόμα οἱ μυρωδιὲς ἀπὸ λιασμένο ἤ ψημένο δαμάσκηνο, ἀλλὰ καὶ φρεσκοξεφλουδισμένο ἀμύγδαλο. Βλέπεις, ἦταν ὁ καιρὸς τῆς συγκομιδῆς τους, γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ μέρα τῆς Παναγιᾶς εἶχε τὸ προνόμιο νὰ μοσχοβολᾶ κι ἀπό τοῦτες τὶς μυρουδιές.  

Τὰ χρόνια ποὺ πέρασαν πῆραν μαζί τους τὸν παπποῦ καὶ τὴ γιαγιά, τὴν αὐλὴ ἐκείνη, ὅπως καὶ τὸ γιορτινὸ τὸ τραπέζι.  Μέχρι ποὺ ταξίδεψε κι ἡ Μάνα μαζί τους, ἀφήνοντας τὴ «γλυκιά, γαλάζια φαντασία χρόνων μακρινῶν» καὶ φυλαγμένων μὲ περισσὴ φροντίδα στὶς πιὸ πολύτιμες κοσμηματοθῆκες τῆς ψυχῆς. Καὶ κάθε Δεκαπενταύγουστο ἐκτίθενται γιὰ μιὰν ἰδιότυπη ἐπίσκεψη...

Δεκαπενταύγουστος 2012    

Μια ουσιαστική αδελφοποίηση και μια καινούργια προοπτική

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Η Γκιόστρα της Ζακύνθου συνεχίζοντας και φέτος την δραστήρια πορεία της, βρέθηκε για μια ακόμα φορά στην ιταλική πόλη Sulmona, όπου πήρε μέρος στην εκεί διεξαγόμενη πανευρωπαϊκή, ιππική αναμέτρηση και εκπροσώπησε επάξια το νησί μας και τη χώρα μας σε μια διεθνή συνάντηση.

Αυτή τη φορά παρουσίασε στους δρόμους και το στάδιο της όμορφης αυτής πόλης, με την οποία είναι αδελφοποιημένος ο Δήμος μας, μετά από ενέργειες και προσπάθειες της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας “Giostra di Zante”, το ιστορικό θέμα της εκλογής και της ενθρόνισης του Πρωτοπαπά Ζακύνθου και απέσπασε τα χειροκροτήματα του κοινού και τους επαίνους των διοργανωτών.

Η χαρακτηριστική μορφή του εκλεγμένου αρχηγού της τοπικής μας εκκλησίας, με την ιδιάζουσα στολή του, μαρκουλίνοι και το καπίτουλο του Σωματείου παρέλασαν στο ιστορικό κέντρο της γενέτειρας του Λατίνου ποιητή Οβίδιου και μετέφεραν στιγμές της ιστορίας και της ιδιαιτερότητας του νησιού μας στην φίλη και γείτονα χώρα.

Παρών πάντα ο κοινός δημιουργός μας, ο μεγάλος Ούγος Φώσκολος, που το όνομά του δεν αναφέρθηκε μόνο πολλές φορές στην τελετή της επίσημης έναρξης στο Δημαρχείο της πόλης, αλλά ακούστηκε συχνά και από τα χείλη των απλών ανθρώπων, οι οποίοι παρακολουθούσαν τις εκδηλώσεις και τον μνημόνευαν παρηγορητικά κάθε που έβλεπαν την λέξη “Zante” στο λάβαρο του Σωματείου.

Εφτά χώρες, μαζί με τη Ζάκυνθο έλαβαν μέρος στην όμορφη αυτή γιορτή, που ενώνει πολιτισμούς και διαφορετικότητες και το «Φιόρο του Λεβάντε» διαφημίστηκε συχνά, όχι μόνο για την ιστορία του και τον πολιτισμό τους, αλλά και σαν τόπος τουριστικού προορισμού, μια – και όπως από τα μεγάφωνα, πριν τον αγώνα, ειπώθηκε – είναι ένας «πλωτός παράδεισος» και η «Φλωρεντία της Ανατολής».

Μια αντιπροσωπεία της Ζακύνθου κάθε χρόνο τον Αύγουστο πηγαίνει στην Sulmona και αντίστοιχα μια δική της έρχεται στην δική μας Γκιόστρα και συνυπάρχουμε. Έτσι η αδελφοποίηση που πραγματοποιήθηκε δεν έμεινε μόνο στα χαρτιά, όπως συχνά συμβαίνει, αλλά έγινε πράξη και η φιλία των δύο πόλεων συνεχίζεται και συνεχώς καλλιεργείται, χωρίς μάλιστα μεγάλα κονδύλια και δίχως δηλώσεις και μεγαλοστομίες, με την αμέριστη βοήθεια του Δήμου μας, ο οποίος έτσι απέδειξε πως για την ουσία ούτε προγράμματα απαιτούνται, ούτε χρήματα σπαταλούνται, αλλά αρκεί το μεράκι και η καλή διάθεση.

Η ανταλλαγή αυτή ξεκίνησε πριν από εφτά χρόνια, όταν κάποιοι εκπρόσωποι του Διοικητικού Συμβουλίου της “Giostra di Zante” παρευρέθηκαν στην Sulmona και προσκεκλημένοι της εκεί διοργάνωσης παρακολούθησαν τις Ευρωπαϊκές ιππικές αναμετρήσεις και τις παράλληλες εκδηλώσεις εποχής. Από τότε μια ζεστή φιλία ξεκίνησε και πολλοί είναι αυτοί που από την περιοχή εκείνη ήρθαν για διακοπές στο νησί μας, έμαθαν τα προϊόντα μας και προ πάντων το λάδι μας, που κυριολεκτικά λατρεύουν και προτιμούν και έγιναν οι πιο σωστοί διαφημιστές της μεγαλύτερης πηγής πλουτισμού του τόπου μας, του ποιοτικού τουρισμού.

Μα φέτος η Γκιόστρα της Ζακύνθου και οι διοργανωτές της δεν περιορίστηκαν μόνο στην Sulmona της Ιταλίας. Ανοίγοντας τα φτερά τους και τις προοπτικές του νησιού μας έλαβαν μέρος και στις Μεσαιωνικές Γιορτές, που γίνονται στο ανεξάρτητο κρατίδιο του San Marino και μια καινούργια πόρτα άνοιξε για όλους μας.

Η αντιπροσωπεία της Ζακύνθου έκανε την εμφάνισή για τρεις συνεχόμενες μέρες στους γραφικούς δρόμους της αρχαιότερης αυτής δημοκρατίας του κόσμου, πήρε μέρος στις αναπαραστάσεις, οι οποίες γίνονται στο αρχαίο κάστρο της πόλης, το οποίο για την περίσταση είχε μετατραπεί σε τοπίο αλλοτινών καιρών και ήρθε σε επαφή με τους εκεί υπεύθυνους, προετοιμάζοντας μιαν άλλη ζεστή και φιλική σχέση.

Μεταξύ των άλλων συζητήθηκε η προοπτική μιας άλλης αδελφοποίησης και συμφωνήθηκε για την επόμενη χρονιά ένα κοινό δρώμενο, με την παράλληλη συμμετοχή Ζακύνθου και San Marino.

Τέλος το σωματείο ήρθε σε επαφή με όλες τις άλλες αντιπροσωπείες και προπάντων με αυτήν των Βέλγων, μια και σκοπός του είναι η Γκιόστρα της Ζακύνθου του 1014 να είναι αφιερωμένη στην χώρα του μεγάλου ανατόμου Ανδρέα Βεζάλ, ο οποίος άφησε την στερνή του πνοή στο νησί μας και θάφτηκε στα χώματά του, τιμώντας έτσι την διεθνή επέτειο της γέννησης και του θανάτου του, η οποία θα γιορταστεί και στον τόπο μας, όπου η τελευταία του κατοικία.

Η Γκιόστρα της Ζακύνθου, με την όλη δράση της, αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο για τον τόπο μας. Ας το κατανοήσουν οι αρμόδιοι. Μπορεί ν’ αποτελέσει την πιο καλή διαφήμιση για το νησί μας.

Ας μην χάσουμε την ευκαιρία.

ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ / TOSCA / GIACOMO PUCCINI / ΘΕΑΤΡΟ ΗΡΩΔΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Με μεγάλη επιτυχία η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε σ’ ένα κατάμεστο Ηρώδειο, από τις 26-29 Ιουλίου, μία από τις δημοφιλέστερες  Όπερες, την Τόσκα, του Τζάκομο Πουτσίνι [1859-1924], υπό την διεύθυνση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Μύρωνα Μιχαηλίδη, σε σκηνοθεσία του διάσημου Αργεντινού καλλιτέχνη Ούγκο ντε Άνα.

Η εντυπωσιακή  προσέλευση του κοινού και στις τέσσερεις  παραστάσεις της όπερας ήταν μια ακόμα επιτυχία, που κέρδισε η Εθνική Λυρική Σκηνή, παρά τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει. Παρακολουθήσαμε την παράσταση της 27^ης Ιουλίου και η πληρότητα του αρχαίου θεάτρου μάς γέμισε χαρά, επαληθεύοντας αιώνες τώρα τον προορισμό του και αναδεικνύοντας  την ομορφιά του. Φαίνεται ότι  η ανθρώπινη φιγούρα κάνει τη διαφορά στα έργα των Θεών και των Ανθρώπων.

Μέσα σε ατμόσφαιρα θρησκευτικο-πολιτική  τοποθετούν την ιστορία τους οι δύο λιμπρετίστες Τζουζέππε Τζακόζα και Λουίτζι Ίλλικα, εμπνευσμένοι από το ομότιτλο θεατρικό έργο του Βικτοριέν Σαρντού. Με το ποιητικό κείμενό τους αφηγούνται τη ρομαντική ιστορία της Τόσκα με το ζωγράφο Μάριο Καβαραντόσσι και θέτουν θέματα διαχρονικά όπως ο έρωτας, η θυσία, η πίστη στην πατρίδα, ο πόλεμος, η κατάχρηση της εξουσίας, η τυραννία, καθώς και το λεπτό νήμα που συνδέει το ανθρώπινο με το θεϊκό πνεύμα.

Η κλασική, αλλά και σύγχρονη προσέγγιση του σκηνοθέτη, που υπογράφει τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης, δουλεμένη στη λεπτομέρεια, κράτησε το ενδιαφέρον των θεατών και κορύφωσε την αγωνία τους ώς το τέλος, που ξέσπασαν σε παρατεταμένα χειροκροτήματα.

Η Ρώμη του 1800 φιλοξενεί τους ήρωες του έργου για ένα εικοσιτετράωρο και τους παραχωρεί για την εξέλιξη της δράσης τη Βασιλική του Σαντ’ Αντρέα ντελλα Βάλλε με τη Μπαρόκ πρόσοψη, το Μέγαρο Φαρνέζε, την περίφημη αναγεννησιακή έπαυλη στη δεξιά όχθη του Τίβερη με τα θαυμαστά έργα τέχνης του Ραφαήλ και των μαθητών του και το Καστέλ Σαντ Άντζελο, το μεγαλόπρεπο κτήριο, πέρα από τον Τίβερη που ο Αυτοκράτωρ Αδριανός προόριζε για μαυσωλείου του ιδίου και της οικογενείας του και έχει μετατραπεί σε στρατώνα, χώρο έγκλειστων ζωντανών. Αυτά τα στοιχεία  εκμεταλλεύτηκε άριστα ο Σκηνοθέτης  και μεσ’ από το Ιταλικό Μπαρόκ ζωντάνεψε με προβολές πάνω στους τοίχους του  Ρωμαϊκού Θεάτρου πίνακες ζωγραφικής, αγάλματα, γλυπτικό διάκοσμο εκκλησιών, παλατιών, αριστουργήματα της τέχνης του Μπαρόκ, διαγράφοντας την καλλιτεχνική και ιστορική πορεία  της αιώνιας πόλης και την  πολιορκία της από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα.

Συνοψίζοντας την υπόθεση της όπερας, βρίσκουμε τον φυγάδα πολιτικό επαναστάτη Τσεζάρε Αντζελόττι ν’ αναζητά καταφύγιο για  να αποφύγει τους διώκτες του, στο παρεκκλήσι  του Ναού Σαντ’ Αντρέα ντελλα Βάλλε. Ο ζωγράφος Μάριο Καβαραντόσσι σχολιάζει με τον νεωκόρο το πορτραίτο της ξανθιάς Μαγδαληνής που  φιλοτεχνεί  και του  εκμυστηρεύεται  ότι θυμίζει την αγαπημένη του Φλώρα Τόσκα, τη μελαχρινή ντίβα της όπερας. Μόλις ο νεωκόρος αποχωρήσει από το Ναό, εμφανίζεται ο Αντζελόττι και ο ζωγράφος τού υπόσχεται να τον φυγαδεύσει από τη Ρώμη. Στο μεταξύ η Τόσκα έρχεται να τον συναντήσει και ακούει ψιθύρους, που διακόπτονται με την είσοδό της. Αυτό της δημιουργεί υποψίες με συνέπεια μια σκηνή ζηλοτυπίας. Ο Καβαραντόσσι την καθησυχάζει και τη βάζει στο σχέδιο φυγάδευσης του επαναστάτη. Βγαίνουν από το παρεκκλήσι, ενώ οι πιστοί προσέρχονται για το Te Deum και μαζί τους ο αρχηγός της Αστυνομίας Βαρόνος Σκάρπια με την ακολουθία του, αναζητώντας τον  φυγάδα. Η Τόσκα επιστρέφει στο ναό και ο Σκάρπια που την ποθεί και συγχρόνως υποπτεύεται ότι ο Καβαραντόσσι κρύβει τον Αντζελόττι, εκμεταλλεύεται τη ζήλια της για να της αποσπάσει πολύτιμες πληροφορίες, χωρίς να τα καταφέρει. Και ενώ οι πιστοί ψάλλουν, εκείνος ορκίζεται πατώντας το σταυρό, να στείλει στην κρεμάλα τον Καβαραντόσσι και να πάρει την Τόσκα στις άνομες αγκαλιές του. 

Στο στρατηγείο του, το Μέγαρο Φαρνέζε, ο Σκάρπια δειπνά και ονειρεύεται  τη ζεστή αγκαλιά της Τόσκα. Ο βοηθός του, ο  Σπολέττα, του φέρνει την είδηση της σύλληψης του Αντζελόττι και  του Καβαραντόσσι ως υπόπτου για συνέργεια. Η Τόσκα, καλεσμένη του Βαρόνου, προσέρχεται στο δείπνο τη στιγμή που αποκαλύπτεται το κρησφύγετο του φυγάδα και σπρώχνεται ο ζωγράφος αιμόφυρτος μπροστά τους, ενώ αναγγέλλεται η νίκη του Ναπολέοντα  στο Μαρένγκο. Ο Καβαραντόσι, στο άκουσμα της νίκης, πανηγυρίζει, κάνοντας έξαλλο το Σκάρπια που διατάζει την άμεση φυλάκισή του και διαπραγματεύεται με την Τόσκα τους όρους απελευθέρωσής του, οι οποίοι δεν είναι άλλοι από το να υποταχθεί η νέα γυναίκα στις παράφορες ορέξεις του. Απεγνωσμένη η Τόσκα δείχνει να συγκατανεύει, ενώ ο Σκάρπια δίδει, υποκριτικά,  εντολή στο  βοηθό του, για  ψευδή εκτέλεση του κατηγορουμένου κι ετοιμάζει το σχετικό έγγραφο για την ασφαλή φυγή του ζευγαριού από τη Ρώμη. Η Τόσκα αρπάζει ένα μαχαίρι από το τραπέζι του δείπνου και, μόλις ο τύραννος την πλησιάζει, τον σκοτώνει.

Με το ξημέρωμα οι καμπάνες του Αγίου Πέτρου ηχούν απόμακρες στο Καστέλ Σαντ’ Άντζελο, ενώ ο έγκλειστος  Καβαραντόσσι περιμένει την εκτέλεσή του, αναπολώντας την αγαπημένη του η οποία έρχεται για να του αναγγείλει τη σκηνοθετημένη εκτέλεσή του και να τον συμβουλεύσει  πώς να υποκριθεί το σκοτωμένο. Το εκτελεστικό απόσπασμα φτάνει, τον στήνει απέναντί του  και τον πυροβολεί. Η Τόσκα περιμένει να αποχωρήσουν και τρέχει για να του πει ότι είναι ελεύθεροι να φύγουν. Αλίμονο, διαπιστώνει ότι ο αγαπημένος της είναι στ’ αλήθεια νεκρός. Την ίδια στιγμή έρχονται να τη συλλάβουν, αφού το έγκλημά της έχει αποκαλυφθεί, αλλά εκείνη προτιμά να πηδήξει στο κενό από τις επάλξεις του οχυρού, αντί να παραδοθεί.

Σκηνές ρεαλιστικές, που τρέχουν με θεατρικούς ρυθμούς, καθώς η δράση παίζει σημαντικό ρόλο στην όπερα. Με το χάρισμα τού δεξιοτέχνη ο Τζάκομο Πουτσίνι δημιουργεί μικρές ευεργετικές ανάσες ανάμεσα στα δραματικά γεγονότα και, πιστός στην ιταλική παράδοση, δίδει προτεραιότητα στο τελειότερο ίσως μουσικό όργανο, την ανθρώπινη φωνή, στηρίζοντάς την με τα πλούσια ηχοχρώματα του συνόλου της ορχήστρας.

Στο  εντυπωσιακό  σκηνικό της πρώτης πράξης, μέσα στο Ναό, ένας τεράστιος, ολόχρυσος Χριστός πάνω σε χρυσοποίκιλτο επικλινή σταυρό  γεμίζει το Λογείο του Ηρωδείου. Τι αντίθεση με τη μορφή εκείνη του πάσχοντος επί του Ξύλου Ιησού, που με  τα τέσσερα σκέλη του σταυρού του διαμηνύει  στα πέρατα της οικουμένης τις αξίες του Χριστιανισμού!

Ο Ναός, τεράστια αγκαλιά, δέχεται εκείνον που έρχεται για να επικοινωνήσει με το Θείο, αλλά  και τον κατατρεγμένο που αναζητά  άσυλο. Μόνο που το άσυλο καταστρατηγείται και το ιερό  βεβηλώνεται από την κοσμική εξουσία, που αναζητά με τα όπλα -τι ειρωνεία!- τον επαναστάτη μέσα στο ιερό και υφαρπάζει το σταυρό για να τον κατακερματίσει, να τον λεηλατήσει, όπως αιώνες πριν, πάλι άνθρωποι της εξουσίας είχαν διαμοιράσει  τα ιμάτια του Ιησού.

Είναι, άραγε, πικρή διαπίστωση του Αργεντινού σκηνοθέτη ότι οι χριστιανικές αξίες προδίδονται και γι’ αυτό στις επόμενες πράξεις  της όπερας  μεταβάλλει το σταυρό σε χρηστικό αντικείμενο  πολυτελείας και επιτρέπει στο Βαρόνο Σκάρπια, την εξουσία, που καθορίζει  τις τύχες του λαού ακόμα και να τον ποδοπατήσει;

Με τη θαυμάσια ερμηνεία του, την επιβλητική του παρουσία ο Γεωργιανός βαρύτονος Γκεόργκε Γκαγκνίτζε ανέδειξε όλα τα στοιχεία του ρόλου, που τον κάνουν ξεχωριστό, όπως την αλαζονεία της εξουσίας, τη σκληρότητα  προς τον κρατούμενο, την ωμή ψυχολογική  βία προς το αντικείμενο του πόθου του, την  Ντίβα της σκηνής, Τόσκα.

 Ο Χιλιανός τενόρος Τζανκάρλο Μονσάλβε στον ήδη γοητευτικό ρόλο του Μάριο Καβαραντόσσι  πρόσθεσε την προσωπική του γοητεία και με την ωραία ερμηνεία του και τη ζεστή φωνή του προκάλεσε το χειροκρότημα των θεατών.

Θεατρικότατη στο ρόλο της Τόσκα, η Τσέλια Κοστέα, γοητευτική, με καθάρια, λαμπερή φωνή και με θαυμάσια σκηνική  παρουσία προσέδωσε στην ηρωίδα το  λυρισμό και δραματικότητα που ο ρόλος απαιτεί και στην περίφημη  άριά της «Έζησα για την τέχνη», ξεσήκωσε τους θεατές του Ηρωδείου.

Ισάξιες και οι ερμηνείες των μικρότερων ρόλων, από τους Δημήτρη Κασιούμη, Ζαχαρία Τσούμο,  Παύλου Σαμψάκη, Χριστίνα Ασημακοπούλου, Χρήστο Αμβράζη και Τάσο Αποστόλου.

Εκτός από τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά, ήταν εντυπωσιακά και τα κοστούμια. Σχεδιασμένα από τον Ούγκο ντε Άνα σε φόρμα κλασική  και με τους  φωτισμούς του Βινίτσιο Κέλι αναβίωσαν την αισθητική πολυτέλεια της εποχής.

Η παιδική χορωδία, Rosarte, άριστα προετοιμασμένη από την Ρόζη Μαστροσάββα έκλεψε τις εντυπώσεις, το ίδιο και η χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής υπό την διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου.    

Ο αρχιμουσικός Μύρων Μιχαηλίδης διηύθυνε την ορχήστρα εκμαιεύοντας από τους μουσικούς και τις δύο χορωδίες του τα καλύτερα στοιχεία της βαρυσήμαντης αυτής όπερας και οδήγησε τους καλλιτέχνες σε εξαιρετικές ερμηνείες.

Η  ανθρώπινη αδυναμία θριαμβεύει φαινομενικά, αφού οι τρεις βασικοί ήρωες του έργου θα μηνύσουν, με το θάνατό τους, στην ανθρωπότητα ότι η ζωή καταξιώνεται μέσα από αξίες, όπως εκείνες της πίστης, της θυσίας, της αγάπης.

π. Κων. Καλλιανός: Αναγιγνώσκοντας το βιβλίο της Μαρίας Κοτοπούλη «Χωρίς ωράριο στα όνειρα»

Φωτό: π. Κ. Καλλιανός

 {Διηγήματα, ἐκδ. Καστανιώτης, Ἀθήνα 2005, σ.σ. 175}

Μὲ συγκίνηση, ἀλλὰ καὶ φωτεινὴ, πνευματικὴ ἀγαλλίαση, πῆρα στὰ χέρια μου τὸ προσεγμένο καὶ μὲ σπάνια εὐαισθησία γραμμένο βιβλίο τῆς κυρίας Μαρίας Κοτοπούλη, ποὺ τιτλοφορεῖται, «Χωρὶς ὡράριο στὰ ὄνειρα»,  τὸ ὁποῖο καὶ θεωρῶ ὡς ἕνα ἀπό τὰ ἐλαχιστότατα τεκμήρια εὐκάρπου βιωματικῆς καταθέσεως, μουσικῆς διδαχῆς καὶ ἐνημερώσεως, ἀλλὰ καὶ πνευματικῆς διαδρομῆς ποὺ ἐπιχειρεῖ, ὅποιος συνδυάζει (καί παράλληλα διακονεῖ) τέχνη, ποίηση καὶ μουσικὴ παιδεία.

Μέσα ἀπό τὰ εἰκοσιένα της διηγήματα, ἡ κυρία Μαρία,  προκαλεῖ τὸ σύγχρονο ἄνθρωπο τῆς μετανεωτερικῆς κοινωνίας- τῆς κοινωνίας δηλ.  ποὺ χρησιμοποιεῖ ὡς ἀπαραίτητο ἐργαλεῖο  τὸν  ἀπανθρωπισμό, νὰ ψαύσει τὸ Ὡραῖο, ποὺ τελικὰ σώζει, κατὰ τὸν μεγάλο Ντοστογιέφσκυ.. Γιατὶ στὶς μέρες μας, ποὺ περισεύει ἡ μιζέρια καὶ  ἡ ἀπουσία τῆς  καλλι-τεχνίας, εἶναι γεγονός ὅτι ἀπαιτεῖται ὁ  ἐπανευαγγελισμὸς στὶς πηγὲς. Τὶς καθαρὲς πηγὲς τοῦ ἀρχαιοελληνικοῦ στοχασμοῦ, ποὺ διανθίζουν τὶς σελίδες τοῦ βιβλίου, τῆς μουσικῆς κλασσικῆς παιδείας, ποὺ ἀγκαλιάζει τὶς ὅποιες μορφὲς τρυφερότητας καὶ ἤθους κρατᾶμε μέσα μας.  Παράλληλα ἐπιχειρεῖ νὰ μᾶς ὁδηγήσει στὴ βαθειὰ ἐπίγνωση τοῦ ἐνδεοῦς εἶναι μας, καθὼς μᾶς φέρνει μπροστά μας Πρόσωπα ποὺ κατέλυσαν τὸ Χρόνο καὶ συνεχίζουν νὰ στέκονται ὅρθια, γιὰ νὰ παραδειγματίζουν, ὅπως ὁ Παπαδιαμάντης (πόσοι ἀλήθεια, πρόσεξαν τὸ διηγήμα ποὺ τιτλοφορεῖται, «Μὲ τὸ νοῦ στὸν Παπαδιαμάντη» σελ. 17-24, βλ. καὶ σελ. 81), ὁ Μότσαρτ (σελ. 157-161), ἀλλὰ καὶ οἱ Ἀρχαῖοι Ἕλληνες συγγραφεῖς, ποὺ σπονδυλώνουν σχεδὸν ὁλάκερο τὸ βιβλίο - εὐτυχῶς ποὺ ἡ κ. Κοτοπούλη ἔχει βάλει ἐπεξηγηματικὲς σημειώσεις στὸ τέλος, ὥστε νὰ κατατοπίζεται ὁ ἀναγνώστης.

Θἄθελα νὰ σταθῶ σ᾿ ἕνα, ποιητικὸ θὰ τὄλεγα, διήγημα, ποὺ, γιὰ νὰ τὸ διαβάσεις, χρειάζεται ὑπομονὴ καὶ περισυλλογή. Σὰ νὰ διαβάζεις δηλαδή, Ν. Γ. Πεντζίκη. Εἶναι τὸ διήγημα «Ξανὰ πίσω στὸ Ἄλφα».

Εἶναι ἕνα μάθημα τὸ διήγημα αὐτὸ, καθὼς μέσα τὸ κάθε γράμμα τοῦ Ἑλληνικοῦ ἀλφαβήτου βαθαίνει μέσα μας, ὅπως ἡ ζωή. «Λέξη. Ἡ πιὸ σπουδαία. Λέξη καὶ γραφή. Τί ἄκουσμα Θεέ μου, τί συνταίριασμα. Μόνο γι᾿ αὐτὰ τὰ δύο μπορεῖς νὰ ζεῖς» σελ. 27

Ὅπως προεῖπα, ἡ κ. Κοτοπούλη, ἐμμέσως πλὴν σαφῶς στὸ ἐν λόγω βιβλίο, μᾶς διδάσκει, προτρέπει, ἐνημερώνει -ἄς τὸ καταλάβει ὅπως θέλει ὁ καθένας- ν᾿ ἀγαπήσουμε τὴν κλασικὴ μουσική. Γι᾿ αὐτὸ δὲν παραλείπει νὰ μᾶς θυμίζει π.χ. τὸν Μοντεβέρτι σελ.  14, τὸν Μπερλιόζ σελ. 24, τὸν Μπετόβεν, σελ.  26,61, τὸν Ντεμπισύ σελ. 28, τὸν Μπαχ σελ. 61, 108 κ.ἄ. Κι ὅλ᾿ αὐτὰ δεμένα μὲ μιὰ ἄλλη μουσική. Τοῦ ἀθάνατου Ἓλληνος λόγου, ποὺ διανθίζει τὰ διηγήματα, ὅπως οἱ ἀκρογωνιαῖοι λίθοι τὸ κάθε οἰκοδόμημα. Κι ὅλ᾿ αὐτὰ ἡ σ. δὲν τὰ ἔβαλε τυχαῖα ἤ γιὰ ἐντυπωσιασμό. Καὶ πολὺ σωστὰ ἔπραξε, γιατὶ ὁ συνειδητὸς συγγραφέας τὴν κληρονομιὰ ποὺ πῆρε ἀπό τοὺς προγόνους του ἀξιοποιεῖ κι ἐπεξεργάζεται. Γιὰ νὰ βιώνει συνειδητὰ τὸ λόγο τοῦ ποιητῆ: «Εἴμαστε ἀπό καλὴ γενιά»! Ψέματα;

Καλὴ συνέχεια, ἀγαπητή μας κυρία Μαρία. Στὶς πικρὲς τὶς  μέρες ποὺ ζοῦμε, τὸ ἀλαφροπάτημά σας μέσα στὰ ὄνειρα γίνεται μία περιούσια δι-έξοδος κινδύνου. Μὴν τὸ ξεχνᾶτε, παρακαλῶ...

Αποστόλου Θηβαίου: ΤΟΠΙΟ (ποίημα)

Οι  αστραφτερές μοτοσικλέτες,

 Κατευθύνονται με ταχύτητα προς τους λιμένες.

Φέρουν κορίτσια θερμά,

Που εγκατέλειψαν τη γιορτή του βασιλιά

Που  έχουν άλικα χείλη,

Που φορούν άλικα φορέματα.

Είναι φωτιές που σώθηκαν

Από αρχαίες πυρκαγιές

Τα θερμά κορίτσια.

Νυχτώνουν στον ίσκιο του βουνού,

Και δεν μιλούν

Και όλο γερνούν,

Τα θερμά κορίτσια.

Και στήνονται πέρα μακριά

Σε ακτές απόκρημνες,

Φύσεις νεκρές

Και είναι εκεί τα άνθη των αγρών,

Η κούραση, τα δάκρυα, πιο πέρα η νοσταλγία,

Μια ολόκληρη ιστορία.

Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΥΡΕΝΤΖΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΕΙ ΡΑΧΜΑΝΙΝΟΦ και ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ / ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ στο ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ 

Η προτελευταία, εξαιρετική, συναυλία  πριν κλείσει  τις πύλες του το Φεστιβάλ Αθηνών δόθηκε στις 10 Ιουλίου στην αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης υπό την διεύθυνση του αρχιμουσικού Θεόδωρου Κουρεντζή με το μουσικό σύνολο MusicAeterna, το δημιούργημά του.

Στο πρώτο μέρος ακούσαμε το δημοφιλέστατο Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα  του Σεργκέι Ραχμάνινοφ   με σολίστ τον εκπληκτικό ρώσο πιανίστα Αλεξάντερ Μέλνικοφ ο οποίος μας μύησε στις μελαγχολικές, ρομαντικές αποχρώσεις του κοντσέρτου. Ο Σεργκέι Ραχμάνινοφ [1873-1943], συνθέτης, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας, για τις  ανυπέρβλητες τεχνικές του δυνατότητες, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες του πιάνου  του 20ου αιώνα. Ανάμεσα  στα έργα που συνέθεσε, είναι τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα, τρεις συμφωνίες, δύο σονάτες για πιάνο και τρεις όπερες.

Το δεύτερο κοντσέρτο του, ένα από τα αριστουργήματα της πιανιστικής τέχνης, ο Ραχμάνινοφ το έγραψε σε μια εποχή όπου ήταν ευάλωτος συναισθηματικά και το αφιέρωσε στο γιατρό του Νικολάι Νταλ, ο οποίος, όχι μόνο τον βοήθησε να ανακτήσει την αυτοπεποίθησή του, αλλά και τον ώθησε στη σύνθεση. Η πρώτη παρουσίαση του έργου έγινε στη Μόσχα στις 27 Οκτωβρίου του 1901.

Συνθέτης του ύστερου ρομαντισμού, ο Ραχμάνινοφ αφήνει διάφανη την εκλεκτική του συγγένεια  με τον Τσαϊκόφσκι,  καθώς και τις λεπτές επιδράσεις του από τον Λιστ και τον Σοπέν. Όταν άρχισε να γράφει το έργο του, λέει ο ίδιος ο συνθέτης, νέες ιδέες ήρθαν  να τον κατακλύσου, ιδέες που δεν τις χρειαζόταν για το κοντσέρτο του. Ο πιανίστας Αλεξάντερ Μέλνικοφ, ευαίσθητος, με ήχους εξαίσιους, άψογα δομημένους, ανέδειξε τη δραματικότητα της σύνθεσης και  έδωσε την αίσθηση της φρεσκάδας ενός έργου που δεν παλιώνει ποτέ και διαρκώς ανανεώνεται ανάλογα με το ποιος αγγίζει τα πλήκτρα του πιάνου και ποιος στέκεται στο πόντιουμ κρατώντας στα γυμνά του χέρια τη«νοητή»μπαγκέτα  και την ορχήστρα του. Τον «σπινθήρα» της μαγείας του υπεραισθητού εσώτερου κόσμου ανέσυρε ο Μαέστρος με υπέρλαμπρα χρώματα για να αποκαλύψει τα «αινίγματα τα Θεία» και μέσα από το κυρίαρχο ποιητικό στοιχείο, έντονο στο έργο του συνθέτη, ανέδειξε αβίαστα τη μελωδικότητα και το λυρισμό του. Η ποίηση, ήταν πηγή έμπνευσης για τη μουσική του Ρώσου συνθέτη και θεωρούσε ότι δύο αυτές τέχνες  είναι τόσο κοντά σαν  δίδυμες αδελφές. Με τις λυρικές, ποιητικές εξάρσεις του ο συνθέτης καθαγιάζει το μουσικό λόγο και τον αποθέτει στην ψυχή του ακροατή. Το αυτό έπραξαν ευλαβικά Μαέστρος, Σολίστ και Ορχήστρα, επαληθεύοντας την πεποίθηση του Σεργκέι Ραχμάνινοφv  ότι η έμπνευση πρέπει να πηγάζει εκ των έσω.

           

Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας οι μουσικοί ερμήνευσαν όρθιοι την Πέμπτη Συμφωνία, έργο 47 του Ντμίτρι Σοστακόβιτς  και ορισμένοι παραξενεύτηκαν. Πιστεύουμε  ότι ο Μαέστρος ήθελε με αυτό τον τρόπο να τιμήσει τους Μουσικούς του και να υπενθυμίσει στους ακροατές του ότι η ορχήστρα του αποτελείται μόνον από σολίστ!

Η Πέμπτη Συμφωνία γράφτηκε το 1937 και η πρεμιέρα της δόθηκε την ίδια χρονιά στο μαρτυρικό Λένινγκραντ, σ’ έναν ασφυκτικό κλοιό τρομοκρατίας. Μέσα από την πυκνή σύνθεσή του, ο Σοστακόβιτς, μιλά για πράγματα που ζει ο ίδιος και ολόκληρος ο λαός της Ρωσίας. Με λεπτή μελωδική αφήγηση και με έντονο δραματικό μουσικό λόγο, απευθύνεται στο ακροατήριό του που γνωρίζει και σιωπά. «Με τη σιωπή σου δίνεις δίκιο στα λόγια των κατηγόρων σου». Το προτρέπει να αποτινάξει το φόβο που πλανάται πάνω από την πόλη. Ο πόλεμος έφερε μεγάλη δυστυχία αλλά άφησε τους ανθρώπους να κλάψουν για πρώτη φορά φανερά και όχι στα κρυφά. Πόσο δύσκολα πρέπει να ήταν τα πράγματα πριν για να νιώσει κανείς ότι ο πόλεμος απελευθέρωσε το δάκρυ και κίνησε ξανά την πνευματική ζωή που είχε λιμνάσει! Δέσμιος της τραγικής αυτής κατάστασης ο μεγάλος Ρώσος συνθέτης καταθέτει την πολύτιμη «Μαρτυρία» του στη συμφωνία του, με τον κίνδυνο της κατάδοσης να τον στοιχειώνει και με το φόβο μήπως εξαγριωθεί ο Δικτάτορας  με τους ύμνους που του πλέκουν και τον εξαφανίσει από προσώπου γης αφού αυτός έπρεπε να είναι ο ένας, ο μοναδικός «αστήρ» που λάμπει στο ρωσικό στερέωμα!   

Και καθώς οι μνήμες από τον Μάλερ ηχούσαν ευεργετικές, αναρωτηθήκαμε, πόσες φορές άραγε θρήνησε και ο ίδιος ο συνθέτης, στα κρυφά, μαζί με την λαμπερή  ποιήτρια Άννα  Αχμάτοβα [1898-1966] τον ποιητή του Μπάμπι Γιαρ, Γεβγκένι  Γιεφτουσένκο και τη θρυλική  πιανίστα Μαρία Γιουντίνα[1899-1970]… Κυρίως όμως, ο Σοστακόβιτς, καυτηριάζει στην 5η Συμφωνία του όσους δεν «καταλαβαίνουν» όλα όσα συμβαίνουν γύρω τους. Κατάλαβαν βέβαια   καλά την Πέμπτη Συμφωνία του και  την καταχειροκρότησαν όρθιοι επί μισή ώρα σε ένα ξέσπασμα λύτρωσης που επέτειναν το ελεγειακό πνεύμα και η λυρικότητα της γραφής, της αριστουργηματικής αυτής σύνθεσης, μαζί με τον ανασασμό ελπίδας και αγαλλίασης που  φέρουν στο τέλος τα χάλκινα πνευστά και τα κρουστά. Με τον ίδιο ενθουσιασμό  χειροκροτήσαμε κι εμείς το νεαρό  μαέστρο  μας Θεόδωρο Κουρεντζή, που διαπρέπει στα ξένα και μας κάνει υπερήφανους, συνεπαρμένοι από  την επιβλητική, θριαμβική του ερμηνεία και  μαζί   του, χειροκροτήσαμε  τους  καταπληκτικούς σολίστ  της δικής του MUSICAETERNA.  

Anastasios Maràs: IL GIORNO / Αναστάσιος Μαράς: Η ΜΕΡΑ (ποίηση ιταλικά - ελληνικά)

Il giorno

Un altro giorno arriva

dopo un’ altra notte nella mia vita.

Un giorno con sole

che dà luce nel cuore.

Il giorno di un uomo buono

è per lui un vero dono.

Un dono semplice ma prezioso

com’è la vita che lo fa orgoglioso.

Il giorno vero sempre arriva

dal fondo della beata vita.

Un giorno di un essere che respira,

di un cristiano senza ira.

Il giorno potrebbe essere un fatto pericoloso

e per la scienza un argomento misterioso.

Però lo stesso giorno è per il credente miracoloso

e per gli altri forse un periodo doloroso.

Primavera 2012

Η μέρα

Μια άλλη μέρα έρχεται

μετά από μιαν άλλη νύχτα της ζωής μου.

Μια μέρα με ήλιο

που δίνει φως στο βάθος της ψυχής μου.

Η μέρα για έναν άνθρωπο καλό

είναι γι’ αυτόν ένα δώρο πραγματικό.

Ένα δώρο πολύτιμο κι απλό

που στη ζωή τον κάνει υπερήφανα φανατικό.

Η πραγματική μέρα πάντα πηγάζει και ρέει

από το βάθος μιας ζωής μακαρίας.

Μια ημέρα για ένα ον που αναπνέει,

για έναν χριστιανό που στερείται κακίας.

Η μέρα μπορεί να είναι ένα γεγονός επικίνδυνο

και για την επιστήμη ένα αντικείμενο μυστήριο.

Αλλά η ίδια μέρα είναι για τον πιστό θαυμασία

μα για τους άλλους μια περίοδος απαισία.

Άνοιξη 2012

Όταν η Γκιόστρα της Ζακύνθου γίνεται διεθνής πρεσβευτής μας

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Η Γκιόστρα της Ζακύνθου έχει πια κερδίσει με το σπαθί της τη θέση που της αξίζει στο πολιτιστικό και όχι μόνο γίγνεσθαι του νησιού μας. Τελευταία μάλιστα, μετά την αυτονόμησή της και την μεταφορά της στο εορταστικό και τουριστικά υπολογίσιμο τετραήμερο του Αγίου Πνεύματος, απέκτησε και την απαραίτητη ανεξαρτησία της και απέδειξε πως, όχι μόνο μπορεί να επιβιώσει μόνη της, αλλά και να παρουσιάσει το δικό της ξεχωριστό πρόσωπο, δίχως αταίριαστες συγγένειες και να γίνει θεσμός και πόλος έλξης καλλιεργημένων επισκεπτών, με απαιτήσεις και παιδεία, αξιοποιώντας την παράδοση και συνεχίζοντας την ιστορία του τόπου μας.

Από νωρίς, όπως όλοι γνωρίζετε, πήρε και διεθνή χαρακτήρα, καλώντας να πάρουν μέρος στις εκδηλώσεις της και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν και αυτές παράδοση σε ιππικούς αγώνες, τους οποίους αναβιώνουν ή, αξιοποιώντας το παρελθόν τους, διοργανώνουν μεσαιωνικά δρώμενα.

Από φέτος, δε, η Γκιόστρα της Ζακύνθου έχει πια και πανεπτανησιακή μορφή, μια και σ’ αυτήν πήραν μέρος και αντιπροσωπείες από τα άλλα Ιόνια νησιά.

Μέχρι τώρα η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία “Giostra di Zante”, η οποία όλο το χρόνο εργάζεται μεθοδικά για την άρτια παρουσίαση της ιπποτικής αναμέτρησης και των παράλληλων εκδηλώσεων, έχει λάβει μέρος στην Ευρωπαϊκή Γκιόστρα της ιταλικής πόλης Sulmona, με την οποία, χάρη των δικών της ενεργειών, έχει αδελφοποιηθεί και μάλιστα σε στέρεες και σωστές βάσεις, ο Δήμος μας.

Κάθε χρόνο αντιπροσωπεία του σωματείου λαβαίνει μέρος στις γιορτές της ιστορικής αυτής πόλης, της πατρίδας του Οβίδιου, στην οποία συμμετέχουν συνολικά εφτά ευρωπαϊκές χώρες και διαφημίζει το νησί μας σε κόσμο πολύ, που έχει έρθει εκεί για να παρακολουθήσει την μεγάλη διοργάνωση.

Είναι αλήθεια συγκινητική η στιγμή, που η αντιπροσωπεία του νησιού μας μπαίνει στον τόπο του αγωνίσματος και σ’ όλες τις γλώσσες ακούγεται για τον «πλωτό παράδεισο», το «Φιόρο του Λεβάντε» και την «μητρική γη» του Φώσκολου. Αυτό αποτελεί την πιο καλή και ελπιδοφόρα διαφήμιση και ισοφαρίζει όλες τις κακοδαιμονίες που μας δυσφημίζουν.

Φέτος η Γκιόστρα της Ζακύνθου ανοίγει ακόμα περισσότερο τα φτερά της. Εκτός από την παραπάνω διεθνή εμφάνισή της, θα λάβει μέρος και στις μεσαιωνικές γιορτές, που γίνονται κάθε χρόνο, την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου στο αυτόνομο κρατίδιο του San Marino.

Σκοπός τής εκεί επίσκεψης δεν είναι μόνο ο συνεορτασμός και η παρουσία της Ζακύνθου στον τριήμερο εορτασμό, αλλά και η σύσφιξη των σχέσεων των δύο τόπων και η συζήτηση της αδελφοποίησης και της ανταλλαγής πολιτισμών, όπως έγινε και με τους δήμους Ζακύνθου και Sulmona.

Αξίζει να σημειωθεί πως φέτος στην Ευρωπαϊκή Γκιόστρα της Sulmona έχει επιλεγεί από το σωματείο για να παρουσιασθεί ένα πολύ χαρακτηριστικό για τον τόπο μας θέμα. Είναι η εκλογή και η ενθρόνιση του Πρωτοπαπά Ζακύνθου, μια πολλή χαρακτηριστική σκηνή της ιστορίας μας. Το όλο θέμα παρουσιάζει την ανεξιθρησκία του νησιού, την συγκατοίκηση και την συμβίωση των δύο χριστιανικών δογμάτων, αλλά και την συμπόρευση με τους Εβραίους.

Κάτω από τον βελούδινο «ουρανό» ο εκλεγμένος από το Μεγάλο Συμβούλιο στην αρχή και μετά από τον τοπικό κλήρο αρχηγός της τοπικής εκκλησίας, με την τετράχρονη ισχύ, ραινόμενος με λουλούδια, γλυκίσματα και ζαχαρόκουκα, θα μεταφερθεί στον τόπο της ενθρόνισής του, τον Άγιο Νικόλαο των Ξένων, για την ιστορία, όπου και η εκκλησία όπου εφημερεύει και θα λάβει τα δικαιώματα της θρησκευτικής του διοίκησης. Θα φορεί την χαρακτηριστική του στολή, όπως διασώζεται από τον Χρίστο Ρουσέα στο σχετικό του έργο της συλλογής Κολυβά του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων και στο άλλο χέρι του από αυτό της πατερίτσας, θα κρατά το σκιάδιό του.

Λέγεται από πολλούς πως η τότε Διοίκηση δεν του επέτρεπε να ακουμπά την ράβδο του στη γη, όπου μόνο αυτή είχε εξουσία, για να δείχνει έτσι τον διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας. Δεν ξέρουμε αν αυτή είναι η σωστή εξήγηση. Στην αναπαράσταση θα τηρηθεί όμως, όχι μόνο για ιστορικούς λόγους, αλλά και σαν πρόταση, για κάτι που χρόνια ακούμε και δεν γίνεται.

Η Γκιόστρα της Ζακύνθου θα διαφημίσει και πάλι το νησί μας, αυτό που το θέλουμε του πολιτισμού στους πανηγυρικούς της κενότητας, σε δύο άλλα κράτη. Στιγμές σημαντικές θα αναβιώσουν και θα υπογραμμισθεί και πάλι η πολύμορφη ιστορία μας, αυτή που δημιούργησε ποιητές, ζωγράφους μουσικούς, θεατρικούς συγγραφείς και γενικά καλλιεργημένους, άρα ελεύθερους, πολίτες.

Είναι μια ακόμα ευκαιρία, που δεν πρέπει να πάει χαμένη, αλλά αντίθετα χρειάζεται να στηριχθεί και να αξιοποιηθεί.

Στο χέρι μας είναι να αλλάξουμε την τύχη μας. Η Γκιόστρα βοηθάει πολύ γι’ αυτό.

Ας την αγκαλιάσουμε όλοι και ας την βοηθήσουμε να σταθεί και να προοδεύσει.

Νεώτερα μετά την επιστροφή.

Οι δύο Μαρίες και ο θρύλος των Μαριών

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Ένας πανάρχαιος, τοπικός θρύλος, ο οποίος βέβαια στερείται από κάθε ιστορική στήριξη, θέλει την μαθήτρια του Ιησού, την πολυσυζητημένη και συχνά παρεξηγημένη Μαρία τη Μαγδαληνή, να είναι αυτή, που πρώτη κήρυξε στη Ζάκυνθο τον Χριστιανισμό.

Ο μύθος λέει πως, πηγαίνοντας αυτή που ψηλάφησε τον αναστημένο Κύριο στη Ρώμη, με συνοδό της την άλλη Μαρία, αυτήν του Κλωπά, για να καταγγείλει την άδικη σταύρωση του Χριστού από τον Πόντιο Πιλάτο, ναυάγησε έξω από το νησί μας και ανέβηκε στη στεριά για να σωθεί. Έτσι μετέφερε στους κατοίκους του τόπου τη νέα θρησκεία.

Το ναυάγιο έγινε έξω από την Βρώμη, το επίνειο του χωριού Μαριές και σ’ ένα βράχο του οι κάτοικοι της περιοχής δείχνουν με ευλάβεια και υπερηφάνεια, μέχρι και τις μέρες μας, το αποτύπωμα πάνω στο βράχο από το πρώτο πάτημα της Ισαποστόλου στο νησί. Υπάρχει μάλιστα και η άποψη πως το χωριό Μαριές πήρε το όνομά του από εκείνο των δύο συνώνυμων ιερών γυναικών και ότι παλιότερα ονομαζόταν «Μαρίες», πριν ο τόνος του κατεβεί στη λήγουσα και πάρει την σημερινή του μορφή.

Με την τελευταία άποψη συμφωνεί και ο χαλκέντερος Λεωνίδας Χ. Ζώης, ο οποίος σε μια σημείωσή του, την οποία άφησε στα κατάλοιπά του και δημοσίευσε ο συνεχιστής του έργου του, Ντίνος Κονόμος, στο βιβλίο του «Εκκλησίες και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο», σημειώνει σχετικά: «Μαρίαις. Ούτω γράφει, και ορθώς τονίζει τας λέξεις του, ο συμβολαιογράφος ιερεύς Φίλ. Λίταρχος, τω 1551, το χωρίον τούτο. σ. 72».

Βέβαια αυτό δεν αποτελεί ιστορική απόδειξη, αλλά μάλλον καλλιεργεί την επιθυμία των εντοπίων, μια και όσοι γνωρίζουν από τις γραφές των ντόπιων νοδάρων και ιδιαίτερα των παλιότερων, ξέρουν καλά πως μόνο στην ορθογραφία τους και την γνώση των ελληνικών τους δεν μπορείς να δώσεις βάση.

Σημασία πάντως έχει πως η ιστορία αυτή, αληθινή ή ψεύτικη, έχει επικρατήσει στο νησί και ιδιαίτερα στην ορεινή του ζώνη και πως αυτό πιστεύεται από τους περισσότερους Ζακυνθινούς.

Στο όνομα της φημισμένης γυναίκας από τα Μάγδαλα είναι αφιερωμένη και η κεντρική εκκλησία του χωριού, η οποία πανηγυρίζει ετήσια την μνήμη της, στις 22 Ιουλίου, με ακολουθίες, λαμπρές τελετές, λιτανεία και μεγάλο λαϊκό πανηγύρι.

Χαρακτηριστικό αυτής της τοπικής γιορτής η εθιμική φιλοξενία όλων των ξένων πανηγυριστών, σε ανάμνηση, όπως οι ντόπιοι θέλουν, της ανάλογης που έγινε από τους προγόνους τους στις δύο ευαγγελίστριες για το νησί γυναίκες.

Η εφέστια εικόνα του ναού, η οποία βρίσκεται τοποθετημένη σε καλλιτεχνική, ξυλόγλυπτη και επιχρυσωμένη καθέδρα, σύμφωνα με την τοπική συνήθεια και είναι περίτεχνα ασημοντυμένη, παριστάνει, στην επτανησιακή του εκδοχή, το γνωστό «Μη μου Άπτου». Έτσι δεν μπορεί να επιβεβαιώσει το θρυλούμενο γεγονός. 

Αυτό το απεικονίζει μια άλλη, πολύ νεότερη, η οποία βρίσκεται στο πίσω μέρος της καθέδρας. Είναι έργο του ακούραστου και πολυτάλαντου Χρήστου Ρουσέα και απεικονίζει τις δύο Μαρίες, την Μαγδαληνή και του Κλωπά, την ώρα που αποβιβάζονται στη Ζάκυνθο. Είναι ολόσωμες, σε πρώτο πλάνο και πίσω τους υπάρχει ένα φανταστικό τοπίο της περιοχής.

Από τα έργα της εκκλησίας πρέπει να ξεχωρίσουμε κάποια σημαντικά του ιερέως Πέτρου Βόσσου, όπως αυτό το οποίο παριστάνει τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο στην θύρα της Ωραίας Πύλης και έχει την υπογραφή: «1804. / χειρ πέτρου ιερέος βόσσου», καθώς και μιαν άλλη, που βρίσκεται στο στηθαίο του γυναικωνίτη και παρουσιάζει την λιτανεία της εικόνας στο χωριό [βλ. ανωτέρω την 1η φωτό].

Ο πίνακας αυτός είναι ελαιογραφία άγνωστου ζωγράφου, χρονολογημένος από τον Ντίνο Κονόμο στις αρχές του 19ου αιώνα. Εκτός από την καλλιτεχνική του αξία έχει και μεγάλη ιστορική και λαογραφική, μια και όλα τα πρόσωπα που εικονίζει είναι πραγματικά και φορούν τις κλασσικές ενδυμασίες της περιοχής.

Η πομπή της λιτανείας, που διασώζει, έχει φόρα προς τα αριστερά. Προηγείται ένας κάτοικος του χωριού, που κρατά μια σημαία λευκή, με κόκκινο μεγάλο, σε όλη την οθόνη, σταυρό. Ακολουθεί το καπίτουλο του ναού, ανάμεσα σε δύο τόρτσες. Δεξιά και αριστερά του υπάρχουν δύο σκολιαρούδια με αναμμένες λαμπάδες. Έπονται έξι ιερείς με μονόχρωμα, απλά φελόνια και η καθέδρα με την εικόνα της Αγίας, βασταζόμενη στους ώμους τεσσάρων χωρικών. Είναι η ίδια που ως σήμερα υπάρχει στην εκκλησία. Ακολουθούν οι άνδρες και στο τέλος εικονίζονται και μερικές γυναίκες. Μερικοί έχουν κοντά τους και τουφέκια, υπενθυμίζοντας το έθιμο των πυροβολισμών στα ζακυνθινά πανηγύρια και τις λιτανείες. Στην άκρη διακρίνεται μέρος του καμπαναριού και σαν φόντο υπάρχει τμήμα του χωριού, με την ιδιάζουσα αρχιτεκτονική των σπιτιών της ορεινής ζώνης. Χαρακτηριστικό είναι ένα ζευγάρι, το οποίο βρίσκεται στην δεξιά άκρη του έργου και έχοντας πισώπλατα τους θεατές, κοιτάζει την λιτανεία. Είναι πιθανόν να πρόκειται για τους δωρητές του πίνακα.

Τελευταία οι φιλότιμοι κάτοικοι του χωριού, που αγαπούν και τονίζουν την ιστορία και την παράδοσή τους, έχτισαν και δεύτερη εκκλησία, αφιερωμένη στην Μαρία του Κλωπά, τιμώντας έτσι και την δεύτερη φωτίστριά τους.

Την επόμενη Κυριακή γιορτάζουν και πάλι οι Μαριές και κάνουν το πανηγύρι τους. Ας πάμε μέχρι εκεί, αναζητώντας την γνησιότητα. Αληθινά την έχουμε ανάγκη.