Παρουσιάζοντας μιά νέα καί σπουδαία ἔκδοση γιά τή Σκόπελο τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰ.

ἤγουν: Ἑλένη Κ. Σπηλιώτου, φιλολόγου, Ἐθνικὸς διχασμός. Οἱ φιλοβασιλικοὶ ἐξόριστοι στὴ Σκοπελο, ἐκδ. Νίκας, Ἀθήνα 2023, σ. σ. 312

Ἀρχικὰ ὀφείλω νὰ συγχαρῶ καὶ συνάμα νὰ εὐχαριστήσω τὴν συγγραφέα κ. Ἑλένη Σπηλιώτη-Κεσμετζῆ, ποὺ μὲ τὴν  ἔκδοση τοῦ θαυμάσιου αὐτοῦ βιβλίου της μᾶς ἄνοιξε (ἐπιτέλους) τὴ θύρα, ὥστε ν’ ἀσχοληθοῦμε σοβαρά, μὲ ἐπιστημονικὴ ἀκρίβεια καὶ συνέπεια, -ἀλλὰ καὶ μὲ σκληρὴ ὑπομονὴ κι ἐπιμονή-  μὲ τὴν ἱστορία τοῦ νησιοῦ μας ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰ καὶ μετά. Ὄχι γιατὶ ἔχει ἐξαντληθεῖ ἡ ἱστορικὴ ἔρευνα ποὺ ἀφορᾶ στοὺς προηγούμενους αἰῶνες. Ἀντίθετα, συνεχίζεται μὲ μεγάλο κόπο καὶ τὴν ὅσο γίνεται πιὸ δυνατὴ προσπαθεια, ὥστε νὰ συμπληρωθεῖ αὐτὸ τὸ ἀτέλειωτο «πάζλ» - νὰ μοῦ συγχωρεθεῖ, παρακαλῶ, ὁ νεολογισμός.

Λοιπόν, ἡ συγγραφέας, καταφεύγοντας σὲ ἀνέκδοτες πηγές, ἀθησαύριστα δημοσιεύματα τοῦ Τύπου τῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ καὶ προφορικὲς πληροφορίες ἀπὸ παλαιοὺς Σκοπελίτες, κατάφερε νὰ μᾶς παραδώσει ἕνα βιβλιο, ποὺ προσωπικὰ τὸ θεωρῶ ὡς τὴ διδακτορική της διατριβή. Εἶναι κατὰ πάντα προσεγμένο καὶ μὲ τὴ δυνατὴ ἱστορικὴ συνέπεια γραμμένο.

Τὸ βιβλίο διαβαζεται μὲ ἐνδιαφέρον. Ἔτσι, πιστεύω, πὼς ὁ φιλίστωρ Σκοπελίτης -καὶ ὄχι μόνο- θὰ πληροφορηθοῦν πολλὰ καὶ σπουδαῖα. Γιὰ τὰ ὁποῖα θὰ πρέπει νὰ εἶναι και ὑπερήφανοι, ἀφοῦ τὸ νησί μας φιλοξένησε μιὰ ὁμάδα σημαντικῶν προσωπικοτήτων, μὲ κορυφαῖο τὸν πολὺ Σπυρίδωνα Λάμπρον, Καθηγητὴν τοῦ Πανεπιστημίου, ὁ ὁποῖος κι ἐτίμησε τὴ Σκόπελο, ἀλλὰ καὶ Σκιάθο, μὲ τὸ νὰ ταμιεύσει στὸ ἀθάνατο περιοδικό του «Νέος Ἑλληνομνήμων», ἀξιόλογες μελέτες μὲ τὴ συνεργασία τοῦ μαθητοῦ του Νικολάου Ι. Γεωργάρα, καθηγητοῦ καὶ Γυμνασιάρχου, ἀλλὰ καὶ ἑνὸς τῶν λογίων, ποὺ μᾶς ἄφησαν σπουδαία παρακαταθήκη, ἡ ὁποία  οὐδέποτε τιμήθηκε δεόντως στὸν τόπο του.

Γιὰ τὸ βιβλίο, λοιπόν, τῆς κ. Ἑλένης ἔγραψαν ἡ κορυφαία βιβλιοκριτικός, ἡ καλή μας ἡ κ. Ἀνθούλα Δανιήλ καὶ ἄλλοι. Καὶ πολὺ σωστὰ ἔπραξαν μὲ τὸ νὰ τιμήσουν τοὺς κόπους καὶ τὶς ἀτελείωτες ἀναζητήσεις τῆς συγγραφέως.

Προσωπικὰ δὲν προτίθεμαι νὰ κάνω κριτική, ἀλλὰ μὲ συγκίνηση νὰ παρουσιάσω τὴ μεγάλη μορφὴ τῶν Γραμμάτων μας, τὸν χαλκέντερο  Σπυρίδωνα Λάμπρο, ποὺ γιὰ ἕνα χρόνο παρέμεινε ἐξόριστος στὴ Σκόπελο - ἄν καὶ ἀσθενής, μαζὺ μὲ ἄλλους, ποὺ τὰ βιογραφικά τους θὰ βρεῖ ὁ ἐνδιαφερόμενος στὸ βιβλίο τῆς κ. Σπηλιώτη.

Θέλω, λοιπόν, νὰ θυμίσω, πὼς γιὰ τὸν σοφὸ Καθηγητή ἡ Σκόπελος δὲν  τοῦ ἦταν ἄγνωστη.

Ἤδη στὸ περιώνυμο περιοδικό του «Νεός Ἑλληνομνήμων» εἶχαν φιλοξενηθεῖ, πρὶν ἀπὸ τὴν ἐξορία του ἀκόμη μικρὲς μελέτες, σταλμένες ἀπὸ τὸν μαθητή του -ὅπως ὁ ἴδιος μᾶς πληροφορεῖ- Νικόλαο Γεωργαρά (βλ. τ. 8, 10,  13, 17), ὅπως καὶ στὸν ἐκ τῶν καταλοίπων του πολύτιμο τόμο μὲ τίτλο «Βραχέα Χρονικά», ποὺ ἐξεδόθη μετὰ τὸ 1932 μὲ τὴν ἐπιμέλεια  τοῦ Κ. Ἀμάντου στὴ σειρὰ τῶν Πραγματειῶν τῆς Ἀκαδημίας τῶν Ἀθηνῶν.

Τὰ λέω αὐτά, γιατὶ χωστᾶμε πολλὰ στὸν ἀείμνηστο Καθηγητή, ποὺ ποιός ξέρει τί ἄλλο θὰ ἐμελέτησε στὴ Σκοπελο κι ἴσως κάπου νἀ λανθάνει. Γιατὶ κι ἐκεῖ, στὴν ἐξορία του δηλαδή, κατὰ πῶς μᾶς τὰ πρωτοεμφανίζει ἡ κ. Σπηλιώτη βασισμένη στὰ ἀθησαύριστα γραφτὰ τοῦ Γεωργίου Βλάχου, ἐκδότη ἀργότερα τῆς «Καθημερινῆς» καὶ σεβαστὸ φίλο τοῦ πολιοῦ σοφοῦ, ὁ μέγας ἱστοριοδίφης (σ. 230) εἶχε καὶ στὴ Σκοπελο τὸ γραφεῖο του «μὲ τὰ ὀλίγα βιβλια καὶ τὰ πολλὰ χειρόγραφα» (σελ. 231). Τὸ ἀπόγευμα κατέβαινε λίγο στὸ καφενεῖο τῆς παραλίας «καὶ ἐχαριτολόγη», ὅπως ἀναφέρουν οἱ πηγές.

Ἡ ἀσθένειά του καὶ οἱ περιπλοκές της τὸν ἀνάγκασαν νὰ ἀναχωρήσει εἰς Ἀθήνας, φρουρούμενος, ὅπου μετ’ ὀλίγον τελευτᾶ τὸν ἐπίγειον και πολυκύμαντον βίον του, ἀφήνοντας σφραγίδα δωρεᾶς, τὸ ὕψος τοῦ ἤθους του, τὴν πολυμάθεια του καὶ τὴν ἄσβεστον ἐπιθυμίαν τῆς καρδιᾶς του, στὴν ὁποία εἶχε ἐγγραφεῖ: «πᾶν τὸν Ἑλληνικὸν εἶναι κτήμα μου καὶ μ’ ἐνδιαφέρει» (βλ. Ε. Στεφάνου, Προλόγισμα στὸ Μέγα Εὑρετήριο τοῦ Νέου Ἑλληνομνήμονος, σελ. ιδ΄).

Νὰ εἶσαι καλὰ Ἑλένη, ποὺ μᾶς συγκίνησες καὶ μὴν τὸ ξεχνᾶς ὅτι πρέπει  νὰ συνεχίσεις….

π. κ. ν. κ.