Εκδόσεις Δήμου Σκοπέλου 2023
Γράφει η Δρ ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ
Ο π. Κ. Ν. Καλλιανός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, και πάρα πολύ δίκαια, βιογράφος, χρονικογράφος, ληξίαρχος του νησιού του· της ωραίας Σκοπέλου. Γιατί, και δεν είναι λίγες οι φορές, όλα τα γραπτά του αυτή τη νήσο έχουν θέμα και το καθετί της Κοινωνίας της τον απασχολεί. Διακαής θα λέγαμε στόχος του είναι να τιμήσει τα ιερά χώματα που τον γέννησαν, να τα προβάλει, να τα περιγράψει, να καταστήσει, έστω και εν σμικρώ, την ιστορία τους κτήμα ες αεί, όπως έκανε ο Θουκυδίδης με την Αθήνα.
Οι Όψεις της Κοινωνίας της Χώρας Σκοπέλου, Από τα τέλη του 18ου μέχρι τα μέσα του 19ου αι. έχουν θέμα τους τη λειτουργία της μικρής Κοινωνίας, της οποίας την κάθε δυνατή λεπτομέρεια θέλει να καταγράψει για να μην χαθεί. Το δυστύχημα είναι ότι πολύτιμο αρχειακό υλικό της Κοινότητας και αργότερα της Δημογεροντίας, καθώς και άλλο ιδιωτικών συλλογών έχει ήδη χαθεί. Ωστόσο, ό,τι μένει και πάλι πολύτιμο είναι, εφόσον και από τον όνυχα μόνο αναγνωρίζουμε τον λέοντα.
Ο ακούραστος π. Καλλιανός εκφράζει το παράπονό του αλλά και την ευγνωμοσύνη του στο ακόλουθο κείμενο: «εργάζομαι μόνος μου, χωρίς βοηθούς, χωρίς μέσα, χωρίς συμπαράσταση, αλλά και χωρίς κατανόηση, γι’ αυτό και η παραμικρότερη συνδρομή με γεμίζει από ευγνωμοσύνη».
Και η αφήγησή του αρχίζει όπως θα άρχιζε μια κινηματογραφική ταινία με ένα πλάνο από ψηλά, το νησί μέσα στη θάλασσα, κι έπειτα με ένα ζουμ στο κέντρο, ο φακός εστιάζει στη χώρα, κάνει βόλτα για να μας δείξει προς ανατολάς, όπως λέγαμε τον παλιό καιρό στο μάθημα της Γεωγραφίας, τα σύνορα με τα ναυπηγεία και στη συνέχεια με τα βαφεία και απέναντι το λοιμοκαθαρτήριο. Είναι προνομιούχο το νησί γράφει ο Γάλλος περιηγητής Fr. Braconier, γιατί του έχουν παραχωρηθεί τρία προνόμια που δεν έχουν τα άλλα νησιά: οι Σκοπελίτες χτυπούν ελεύθερα τις καμπάνες, έχουν σταυρούς στους λόφους και στους δρόμους και δεν κατοικεί στο νησί τους κανένας Τούρκος.
Περιδιαβαίνοντας ο Γερμανός λιμενάρχης Wilhelm Körring, παρατηρεί την ομορφιά του νησιού, τα πετρόχτιστα και ασβεστοχτισμένα μεγάλα σπίτια, τους χειρόμυλους και τους φούρνους του κάθε σπιτιού, αλλά και τους κακοφτιαγμένους και βρώμικους δρόμους. Ο νομαρχιακός δημοδιδάσκαλος Κ. Μάγνης, με τη δική του θετική ματιά «Βλέπει προς ανατολάς του ηλίου, και έχει όσα περί τοιούτων τόπων λέγει εις το περί αέρων, υδάτων και τόπων ο Ιπποκράτης». Και συνεχίζει: οι κάτοικοι είναι λαμπρόφωνοι, τα σπίτια διόροφα, τριόριφα, καθαρά. «Αι οδοί σκολιαί και λιθόστρωτοι, αλλ’ ακάθαρτοι διά έλλειψιν αποπάτων». Οι βρύσες βρίσκονται μακριά, τα προϊόντα άφθονα, το λιμάνι ευρύχωρο, αλλά όταν πνέουν βορειοανατολικοί άνεμοι πέφτουν στην ξηρά. Ο Κ. Ζ. Λιβανός προσθέτει την πληροφορία ότι η Χώρα Σκοπέλου είναι «φύσει οχυρωτέρα της Σκιάθου». Πυρήνας της Χώρας είναι το Κάστρο που κατοικείται από τους Μινωικούς χρόνους. Οπότε στο πλάνο προστέθηκε και η Ιστορία.
Εν ολίγοις, ο συγγραφέας, που τον επιφορτίσαμε με τον ρόλο του σκηνοθέτη, μας έδωσε πολλές πληροφορίες και θα μας δώσει ακόμα περισσότερες, αφού θα περιγράψει τον τόπο όπου λειτούργησε μια κοινωνία σχεδόν 4.000 κατοίκων και ανέπτυξε πολλές και σημαντικές δραστηριότητες, με ηγέτες Επιτρόπους, Γέροντες, Δημογέροντες, Γραμματικούς, Εφόρους κ. ά.
Σαν να ξυπνάει από τον βαθύ ύπνος της η παλιά εκείνη κοινωνία ανάμεσα στο 18ο και 19ο αιώνα. Στην αρχή οι κεφαλές του νησιού πρώτοι στην κοινωνία με σπουδαία, μεγάλα και ευρύχωρα σπίτια και δικό τους πηγάδι, την ώρα που οι φτωχοί –κι εδώ η μεγάλη αντίθεση- έπρεπε να πάνε για νερό στις απομακρυσμένες κρήνες. Τα σπιτάκια τους μικρά, σαν τάφοι, όπου συνωστίζονταν οι άνθρωποι και τα ζωντανά τους. Το κέντρο αυτό του νησιού απαρτίζεται από μαχαλάδες και ενορίες. Τα μοναστήρια, τα μετόχια και η χρησιμότητά τους συνιστούν ένα ενδιαφέρον κεφάλαιο στο βιβλίο, όπου διεξοδικά παρουσιάζεται το καθένα με τον ιδιαίτερο ρόλο του.
Ως προς τα επαγγέλματα, οι άνθρωποι είναι κυρίως αγρότες, αμπελουργοί, πριονάδες, σιδηρουργοί, ναυτικοί, έμποροι και κάτοχοι εργαστηρίων -ταμπάκικα, βαφεία, βαρελάδικα, υφαντουργεία, σιδηρουργεία. Να προσθέσουμε σε αυτά και τα ρακοπωλεία, οινοπωλεία, καταστήματα που πωλούσαν κόκκινο χαβιάρι- ταραμά, τα εμπορικά, μπαρμπέρικα και άλλα πολύ σημαντικά καταστήματα για την οικονομία του τόπου.
Οι έμποροι συχνά ήταν και πλοιοκτήτες και καλλιεργητές. Το κρασί της «καλλισταφύλου» Σκοπέλου ήταν σπουδαίο εξαγώγιμο προϊόν. Επίσης ακμάζουν τα επαγγέλματα του καζάζη -επεξεργαστή του μεταξιού, του πισιμιρτζή- του ασχολούμενου με τη μεταξωτή κλωστή (πράγμα που δείχνει τον πλούτο του νησιού), του μακαρατζή, δηλαδή, του χειριστή της τροχαλίας, και του ταμπάκη, δηλαδή του βυρσοδέψη. Όσο για τον ποιμένα υπήρχε και υπάρχει πάντα.
Σχολεία πολλά, συνήθως στηριζόμενα από την Εκκλησία και τον Επίσκοπο Σκιάθου Κλήμη. Η περίφημη Σχολή –Ακαδημία, δάσκαλοι συνήθως Ιερομόναχοι, το Ελληνικό Σχολείο (1834), όπου φοίτησε και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και άλλοι βεβαίως, πράγμα που δηλώνει ότι η Σκόπελος ήταν και πνευματικό κέντρο. Τούτο καταδεικνύεται και από την ύπαρξη ιδιωτικών σχολείων και της Σχολής για τα Μουσικά (ψαλτική). Υπήρχε, επίσης, Ιατρική και λαϊκή ιατρική, γιατροί και ονόματα.
Θέματα σχετικά με την προίκα και την κατάργησή της. Γιορτές και πανηγύρεις, προξενικά πρακτορεία και άλλα πολύ σημαντικά όχι βέβαια για την τρέχουσα ενημέρωση, αλλά για την πάγια, αυτή που θα βοηθήσει τον μελλοντικό μελετητή να δει και να μάθει τι έγινε κάποτε στη Σκόπελο.
Ο π. Κ. Ν. Καλλιανός, μέσα από την καταγραφή με όλες τις λεπτομέρειες από τα έγγραφα, τα οποία συναποκομίζει, μας έδειξε το νησί του, το περιβάλλον, την εξωτερική εικόνα του, την πλήθουσα αγορά του, τη σημαίνουσα παρουσία του στο μεταίχμιο δύο κόσμων που όλα αλλάζουν, εξελίσσονται και συμβάλλουν στην κοινωνία του μέλλοντος που ήδη είναι παρούσα χωρίς να της λείπει τίποτα από όσα έχει και μία μεγάλη πόλη.
Πέραν όλων αυτών των στοιχείων που ανασταίνουν πρόσωπα και σκηνές καθημερινού κοινωνικού βίου, ο π. Κωνσταντίνος Καλλιανός διασώζει ένα πολύτιμο γλωσσικό πλούτο και μας ξαναθυμίζει ξεχασμένα επαγγέλματα που κάποτε κατέθεσαν και αυτά τον αναγκαίο λίθο τους στην ανοικοδόμηση και ανάπτυξη της ωραίας Σκοπέλου.
Το βιβλίο εμπλουτίζουν πολλές φωτογραφίες (μια ευγενής συνήθεια που έχει ο π. Καλλιανός) που τεκμηριώνουν την αλήθεια των λόγων του.
Του είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτή την κατάθεση ψυχής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου