Εκδόσεις SATCO MEDIA TV, Αθήνα Ιούνιος 2020, ISBN: 978-618-84924-0-0
Επιμελητής εκδόσεως: Σέργιος Τράμπας, Art Director: Νίκος Καλιακάτσος
της Ελένης Σπηλιώτη, φιλολόγου, μέλους του Κέντρου Μελετών Σκοπέλου
Με τη μεγάλη δόξα της Σκοπέλου, το εμπορικό της ναυτικό, ασχολείται το βιβλίο του π. Κων/νου Καλλιανού. Επικεντρώνεται στον 19ο αιώνα, στη διάρκεια του οποίου αρχίζει η παρακμή του, γιατί οι διαθέσιμες πηγές, όπως λέει ο συγγραφέας, αφορούν κυρίως στην περίοδο αυτή. Τα πλοία δεν αφήνουν ίχνη σαν τα σπίτια ή σαν τα μνημεία· χάνονται. Τα χτίζει κανείς, τα λειτουργεί και μετά τα καταστρέφει ή χάνονται στις θάλασσες που πλέουν. Ο συγγραφέας, βαθύς γνώστης του θέματος, ασχολείται πολλά χρόνια με το συγκεκριμένο αντικείμενο και έχει ανατρέξει σε πολλές πηγές για να συλλέξει τις πληροφορίες που εμπεριέχονται στο εν λόγω βιβλίο.
Η Σκόπελος από τον 17ο αιώνα αποτελεί ένα σημαντικό ναυτότοπο. Ως τέτοιοι ορίζονται οι τόποι που έχουν εκτός από σημαντικό εμπορικό στόλο, ναυπηγεία στα οποία κατασκευάζονται αυτά τα πλοία αλλά και ανθρώπους που κατέχουν την τέχνη της ναυπηγικής. Έχουν ναυπηγοτεχνίτες ή καραβομαραγκούς. Στον ναυτότοπο διαβιούν οι καραβοκύρηδες, οι ιδιοκτήτες της ναυτιλιακής επιχείρησης. Διαθέτουν συμβολαιογράφους, εμπόρους-πιστωτές για τα ναυτοδάνεια. Έχουν οικονομικές δραστηριότητες που αφορούν σε ό,τι έχει να κάνει με τη ναυτιλία και τη ναυπήγηση πλοίων.
Το βιβλίο ασχολείται με όλα αυτά. Είναι χωρισμένο σε τρία διαφορετικά μέρη και συνοδεύεται από τον πρόλογο του εκδότη, τα προλεγόμενα του συγγραφέα και ένα γλωσσάρι που περιέχει τύπους πλοίων και ναυτικούς όρους αμφότερα ξεχασμένα στον χρόνο και άγνωστα στο ευρύ κοινό.
Στα Προλεγόμενα ο ερευνητής καθορίζει τον στόχο του που είναι: “η συμβολή στην ιστορία της Εμπορικής ναυτιλίας της Σκοπέλου αλλά και μια έκφραση τιμής και ευγνωμοσύνης σε εκείνους, που με πολλούς κόπους και αγωνίες αλλά και με μεράκι μεγάλο “έστησαν”, “φαμπρικάρησαν” και ναυπήγησαν τα καλοτάξιδα και γερά πλεούμενα, που δόξασαν το νησί μας: Τους ναυπηγούς. Κοντά σ’ αυτούς ακόμα μια μεγάλη αλυσίδα εργατών που συνεργάστηκαν στενά και υπεύθυνα μεταξύ τους, ώστε να ναυπηγηθεί το κάθε σκάφος”. Ακόμη επιθυμεί να τιμήσει και “τους κορυφαίους καπεταναίους που και τη δουλειά τους ήξεραν αλλά και έντιμα έζησαν και πορεύτηκαν”.
Ο Σέργιος Τράμπας, δημοσιογράφος και δημιουργός της εκπομπής στο κανάλι της Βουλής “Αειναύτες” αλλά και επιμελητής του βιβλίου στην αρχή-του αντί προλόγου χαρακτηρίζει τον π. Κων/νο Καλλιανό “βαθύ, επίμονο ιστορικό ερευνητή, ακριβώς λόγω της αγάπης του για τον τόπο του και την ιστορία του” και πράγματι αυτό είναι, αφού έχει αφιερώσει εκτός από τις ποιμαντικές του ασχολίες ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην έρευνα και τη συγγραφή βιβλίων και άρθρων με θέμα το νησί του με επιμονή και μεράκι.
Το κυρίως θέμα του βιβλίου αποτελούμενο από 26 σελίδες (σελ. 11-37) ξεκινά με ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο καταστρώματος του πλοίου Ευαγγελίστρια των αδελφών Ζαχαριάδη που ήταν ιδιοκτήτες αλλα και καπεταναίοι. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρεται η Σκόπελος ως ναυτική νήσος κάτι που ο συγγραφέας στη συνέχεια θα προσπαθήσει να στηρίξει. Για να αποδείξει το παραπάνω αναφέρεται: 1. σε περιηγητές και γεωγράφους του 18ου και 19ου αι. οι οποίοι παρατηρούν ότι στο νησί παράγονται προϊόντα προς πώληση, όπως το κρασί, το λάδι, τα εσπεριδοειδή κ.ά., και ότι γίνεται μεγάλη εξαγωγή κρασιού σε πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ευρώπης με καράβια των ιδίων των Σκοπελιτών. 2. Σε πληροφορίες των παρελθόντων αιώνων που πιστοποιούν τη ναυτική δύναμη της Σκοπέλου 3. Στη συμμετοχή των Σκοπελιτών ναυτικών στον αγώνα του 1821 οι οποίοι μετέτρεψαν τα καράβια τους από εμπορικά σε πολεμικά. 4. Σε παροίκους από διάφορα μέρη της Θεσσαλομαγνησίας με σπουδαιότερους τους Μιτζελιώτες αλλά και από τη Χαλκιδική και την Εύβοια που ενισχύουν τη ναυτική παράδοση του νησιού. Προς επίρρωση των παραπάνω αναφέρονται ονόματα σπουδαίων καραβοκύρηδων καθώς και τα ονόματα 11 ονομαστών καραβιών μεγάλης για την εποχή χωρητικότητας τα οποία στην πλειοψηφία τους είναι συντροφικά κάτι που χαρακτηρίζει κατεξοχήν τη ναυτιλία της Σκοπέλου. Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναφέρεται στις οικονομικές συναλλαγές των ναυτικών, στους τόπους στους οποίους ταξίδευαν καθώς και στα προϊόντα που εμπορεύονταν.
Η επόμενη ενότητα του ιδίου κεφαλαίου ασχολείται με τη ναυπηγική, την αλληλένδετη με τη ναυτιλία δραστηριότητα, στην οποία οι Σκοπελίτες διέπρεψαν. Οι ταρσανάδες της Σκοπέλου είναι πολλοί σε διάφορες παραλίες του νησιού εγκαταστημένοι, με κυριώτερο εκείνον τον κατά την Άμμον της Χώρας. Ένας μακροσκελής κατάλογος ονομάτων ναυπηγών αποδεικνύει την ενασχόληση των κατοίκων με αυτή τη δραστηριότητα. Το κεφάλαιο αυτό ασχολείται με λεπτομέρεια με όλες τις δραστηριότητες τις συναφείς με τη ναυπηγική. Δίνει πληροφορίες για τα εργαλεία και την ξυλεία που χρησιμοποιούσαν, για τους τόπους από τους οποίους την προμηθεύονταν, τις επιμέρους ειδικότητες που εμπλέκονταν στην κατασκευή των πλοίων, τις συνθήκες κατά τις οποίες εργάζονταν καθώς και τους τόπους στους οποίους μετέβαιναν οι ναυπηγοί για να χτίσουν καράβια και πώς μετέδωσαν την τέχνη τους σε άλλους τόπους, όπως Γαλαξείδι, Σκιάθος, Κύμη κ.ά. Είναι αξιοθαύμαστη η γνώση ειδικών όρων από μέρους του συγγραφέα. Μάλιστα μέσω αυτού του βιβλίου πιστεύω ότι θα διατηρηθούν κάποιες λέξεις σχετικές με τη ναυπηγική μιας και η τέχνη αυτή τείνει να χαθεί.
Στο επόμενο Κεφάλαιο που επιγράφεται Παράρτημα εγγράφων (σελ. 30-67) παρατίθενται αυτούσια έγγραφα από τα οποία ο συγγραφέας άντλησε τις πληροφορίες τις οποίες μας εξέθεσε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Υπάρχουν αναφορές σκοπελιτών ναυτικών που ζητούν από την κυβέρνηση του νεοσύστατου νεοελληνικού κράτους αριστείο για τη συμμετοχή τους στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821, συντροφικά γράμματα με τα οποία συστήνονται εταιρείες, συμφωνητικά της συντεχνίας των ναυπηγών και των καλαφατών, συμφωνητικά θαλασσοδανείων, αγοράς υλικών κατασκευής πλοίων, πωλητήρια πλοίων, απόσπασματα ημερολογίου καταστρώματος πλοίου και άλλα, σύνολον 34. Οι πηγές αυτές τεκμηριώνουν τη μελέτη του, αλλά και αποτελούν υλικό για τους μελλοντικούς ερευνητές.
Το τρίτο κεφάλαιο είναι ένα λεύκωμα. Τιτλοφορείται Παράρτημα φωτογραφιών (σελ. 68-101) και περιέχει 46 φωτογραφίες. Από αυτές 21 απεικονίζουν μερικές από τις πηγές που χρησίμευσαν στον συγγραφέα για την έρευνά του. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τέσσερις φωτογραφίες σχεδίων πλοίων που βρέθηκαν σε παλαίτυπα εκκλησιαστικά βιβλία της Σκοπέλου-Γλώσσας. Υπάρχουν επίσης παλιές φωτογραφίες πλοίων αλλά και άλλες που απεικονίζουν ταρσανάδες και καραβομαραγκούς εν ώρα εργασίας.
Το βιβλίο είναι μεγάλου μεγέθους με σκληρό εξώφυλλο το οποίο κοσμείται από μία εξαιρετική φωτογραφία που αναπαριστά τον ταρσανά στο Γλυστέρι, την ώρα που ετοιμάζεται η καθέλκυση ενός σκάφους στη θάλασσα και είναι κόσμος μαζεμένος για την τελετή. Είναι μια καλαίσθητη έκδοση που παρά τις κάποιες αβλεψίες στη διόρθωση του κειμένου επιτυγχάνει τους στόχους του συγγραφέα τους οποίους έθεσε στην αρχή του βιβλίου. Αυτό το πέτυχε με ακούραστη διάθεση, ευαισθησία και αγάπη για το νησί του η οποία κατακλύζει όλα τα γραπτά του. Με εύληπτο και απλό τρόπο προσεγγίζει το θέμα του, αν και πρόκειται για μια επιστημονική μελέτη που προκύπτει από έρευνα πρωτογενούς υλικού και έτσι κάνει το πόνημά του προσιτό στο ευρύ κοινό. Τον διακρίνει μια νοσταλγία όχι μόνο για τον τρόπο ζωής των παλιών σκοπελιτών, αλλά και για τις αξίες που ενστερνίζονταν και που τους έκαναν να μεγαλουργήσουν. Ο συγγραφέας ανοίγει με τη μελέτη του αυτή δρόμο για περαιτέρω έρευνα του θέματος με την παράθεση μεγάλου μέρους του πρωτογενούς του υλικού, εκφράζοντας με ταπεινότητα την ελπίδα του ότι κάποιοι στο μέλλον θα συνεχίσουν τη δική προσπάθεια.
Κλείνοντας, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη και τις ευχαριστίες μου στον π. Κωνσταντίνο Καλλιανό για την ακούραστη συμπαράσταση αλλά και την απλόχερη βοήθεια σε όποιον ασχολείται με την ιστορία του νησιού. Πιστεύω ότι η ευγνωμοσύνη της Σκοπέλου θα είναι παντοτινή όπως και το έργο του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου